«…Ανάγκη επομένως όπως παρακολουθώνται όλα τα αποδιδόμενα ελληνόπαιδα και ιδίως τα εκ σλαυοφώνων χωρίων…» (ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ)

Γρά­φει ο Αλέ­κος Χατζη­κώ­στας //

Με αφορ­μή τη συνε­χι­ζό­με­νη συζή­τη­ση σχε­τι­κά με τη συμ­φω­νία Ελλά­δας – ΠΓΔΜ παρου­σιά­ζου­με ένα σπά­νιο ντο­κου­μέ­ντο που αφο­ρά την αντι­με­τώ­πι­ση των παι­διών που επέ­στρε­φαν από την τότε Γιου­γκο­σλα­βία στη χώρα μας μετά τον εμφύ­λιο. Να θυμί­σου­με εδώ ότι η τότε «κυβέρ­νη­ση της Αθή­νας» ονό­μα­σε την πολι­τι­κή της προ­σω­ρι­νής Δημο­κρα­τι­κής Κυβέρ­νη­σης, να συγκε­ντρώ­σει και να μετα­φέ­ρει παι­διά από την Ελλά­δα στις πρώ­ην Λαϊ­κές Δημο­κρα­τί­ες “παι­δο­μά­ζω­μα”, τη χαρα­κτή­ρι­σε ως έγκλη­μα κατά της ανθρω­πό­τη­τας και γενο­κτο­νία, έθε­σε το θέμα στον ΟΗΕ και στην Ειδι­κή Επι­τρο­πή των Ηνω­μέ­νων Εθνών για τα Βαλ­κά­νια και ζήτη­σε τον επα­να­πα­τρι­σμό των Παιδιών.

Για το ιστορικό πλαίσιο

Να τονί­σου­με ακό­μη ότι η χώρα αυτή (Γιου­γκο­σλα­βία) δέχτη­κε γύρω στις 11.000 παι­διά ενώ περί­που 14.000 μετα­φέρ­θη­καν μέσω Γιου­γκο­σλα­βί­ας σε άλλες Ανα­το­λι­κές Χώρες. Τα λεγό­με­να «σλα­βό­φω­να παι­διά» παρέ­μει­ναν στη γιου­γκο­σλα­βι­κή επικράτεια.

Επί­σης θα πρέ­πει να μην ξεχνά­με και το ιστο­ρι­κό πλαί­σιο της επο­χής. Έχου­με ρήξη των σχέ­σε­ων της Γιου­γκο­σλα­βί­ας με την ΕΣΣΔ και τις άλλες σοσια­λι­στι­κές χώρες, προ­σπά­θεια από πλευ­ράς «Δύσης» της προ­σέγ­γι­σης μαζί της, αλλά και της εξο­μά­λυν­σης της σχέ­σης με τη χώρα μας (με ένα βασι­κό εμπό­διο την επι­στρο­φή των παι­διών από εκεί). Με τον σχη­μα­τι­σμό της κυβέρ­νη­σης Πλα­στή­ρα, τον Απρί­λιο του 1950, άρχι­σε ο ελλη­νο­γιου­γκο­σλα­βι­κός διά­λο­γος. Ο επι­τε­τραμ­μέ­νος της Γιου­γκο­σλα­βί­ας στην Αθή­να, Σέριφ Σέχο­βιτς, και ο Νικό­λα­ος Πλα­στή­ρας συμ­φώ­νη­σαν σε μια βήμα προς βήμα προ­σέγ­γι­ση: ανταλ­λα­γή πρε­σβευ­τών, απο­κα­τά­στα­ση τηλε­γρα­φι­κών, τηλε­φω­νι­κών και ταχυ­δρο­μι­κών επι­κοι­νω­νιών, λει­τουρ­γία της ελεύ­θε­ρης ζώνης, επι­στρο­φή των παι­διών του «παι­δο­μα­ζώ­μα­τος», εφό­σον πρώ­τα εντο­πί­ζο­νταν οι γονείς τους. Όταν στις 3 Νοεμ­βρί­ου 1950, ο Σοφο­κλής Βενι­ζέ­λος σχη­μά­τι­σε κυβέρ­νη­ση, χωρίς τη συμ­με­το­χή του Λαϊ­κού Κόμ­μα­τος, οι δια­δι­κα­σί­ες επι­τα­χύν­θη­καν. Επέ­στρε­ψαν Έλλη­νες αιχ­μά­λω­τοι που κρα­τού­νταν στη Γιου­γκο­σλα­βία, παρα­δό­θη­καν τα πρώ­τα παι­διά οι γονείς των οποί­ων ζού­σαν στην Ελλά­δα. Στις 28 Νοεμ­βρί­ου 1950, ο Σοφο­κλής Βενι­ζέ­λος ανα­κοί­νω­σε την πλή­ρη απο­κα­τά­στα­ση των ελλη­νο­γιου­γκο­σλα­βι­κών σχέ­σε­ων και την ανταλ­λα­γή των πρεσβευτών.

Το Ντοκουμέντο

Το ντο­κου­μέ­ντο που παρου­σιά­ζου­με (ΓΑΚ Ν. Ημα­θί­ας- Αρχείο νομαρ­χί­ας) έχει ημε­ρο­μη­νία 15/3/1951 απευ­θύ­νε­ται «προς πάσας τας Νομαρ­χί­ας Βορεί­ου Ελλάδος»,προέρχεται από τον «Υπουρ­γό Βορεί­ου Ελλά­δος Λέων Ιασω­νί­δη» και χαρα­κτη­ρί­ζε­ται ως «Άκρως Απόρ­ρη­τος». Το συγκε­κρι­μέ­νο έγγρα­φο είναι από την αλλη­λο­γρα­φία της Νομαρ­χί­ας Ημα­θί­ας με τον μητρο­πο­λί­τη Βεροί­ας Αλέ­ξαν­δρο, καθώς και τον Επι­θε­ω­ρη­τή των δημο­τι­κών σχο­λεί­ων της Βέροιας τους οποί­ους προ­τρέ­πουν «ίνα λάβη­τε γνώ­σιν και να παρα­κα­λε­σω­μεν όπως ενερ­γή­ση­τε τα καθ’ υμάς»

Ανα­φέ­ρε­ται στους τρό­πους «ανα­δια­παι­δα­γώ­γη­σης» των επα­να­πα­τρι­σθέ­ντων παι­διών  που προ­έρ­χο­νται από την Γιου­γκο­σλα­βία (μέσω εκκλη­σί­ας και σχο­λεί­ων), αλλά κατα­γρά­φει και το κλί­μα καχυ­πο­ψί­ας που υπήρ­χε γενι­κό­τε­ρα. Γρά­φει σχετικά:

«Τα επα­να­πα­τρι­ζό­με­να εκ Γιου­γκο­σλαυ­ϊ­ας ελλη­νό­παι­δα, κατό­πιν μακρο­χρο­νί­ου δια­μο­νής εκεί, θα έχω­σιν πιθα­νώ­τα­τα υπο­στή την επί­δρα­σιν της Γιου­γκο­σλαυ­ϊ­κής προ­πα­γάν­δας, ήτις ησκή­θη και θα εξα­κο­λου­θή να ασκή­ται επί των εκεί κατα­κρα­τού­με­νων ελληνοπαίδων. 

Επι­τα­κτι­κόν εθνι­κόν συμ­φέ­ρον επι­βάλ­λει την εκ μέρους όλων των αρμο­δί­ων κατάλ­λη­λον και αθό­ρυ­βον αντί­δρα­σιν κατά της τοιαύ­της δημιουρ­γη­θεί­σης ψυχι­κής κατα­στά­σε­ως των επα­να­πα­τρι­ζο­μέ­νων και την ανά­λη­ψιν του έργου της καταλ­λή­λου δια­παι­δα­γω­γή­σε­ως των επα­να­πα­τρι­ζο­μέ­νων ελλη­νο­παί­δων εις τας ελλη­νι­κά παρα­δό­σεις ίνα συν τω χρό­νω απο­βάλ­λουν τας ιδέ­ας, συνη­θεί­ας και εντυ­πώ­σεις, αίτι­νες εδη­μιουρ­γή­θη­σαν εις τον εσω­τε­ρι­κόν τον κόσμον. 

Ανά­γκη επο­μέ­νως όπως παρα­κο­λου­θώ­νται όλα τα απο­δι­δό­με­να ελλη­νό­παι­δα και ιδί­ως τα εκ σλαυο­φώ­νων χωρί­ων, να κατα­βάλ­λη­ται δε πάσα προ­σπά­θεια ως η ενταύ­θα δια­βί­ω­σις των κατα­στή ασυ­γκρί­τως καλ­λι­τέ­ρας της εν Γιου­γκο­σλαυ­ϊα τοιαύ­της παρε­χο­μέ­νης αυτοίς πάσης δυνα­τής υλι­κής και ηθι­κής συν­δρο­μής και εν γένει καθι­στα­μέ­νου κατα­δή­λου του ενδια­φέ­ρο­ντος της Πατρί­δος των Ελλά­δος προς τα ατυ­χή ταύ­τα τέκνα της δι’ έργων.

Η εκκλη­σία δέον να ανα­λά­βη με χρι­στια­νι­κός ζήλον να εμφυ­σή­ση εις τας θρη­σκευ­τι­κών αδια­φό­ρους ψυχάς των παι­διών τού­των την χρι­στια­νι­κήν πίστιν, ήτις ο δεν είναι δυνα­τόν να μη θίξη τας λεπτάς χορ­δάς της παι­δι­κής ψυχής των και να μην φέρη το παι­δί εις επα­φήν με τον θεόν.

Το Σχο­λεί­ον δέον ν’  ανα­λά­βη την εθνι­κήν δια­φώ­τι­σιν των παι­διών , ήτις όταν είναι συστη­μα­τι­κή θα εμφύ­ση στην ψυχήν του παι­διού την ελλη­νι­κήν συνεί­δη­σιν και θα μάθη τού­το ότι είναι Ελλην, ότι η Μακε­δο­νία είναι ανέ­κα­θεν ελλη­νι­κή και θα παύ­ση να ομι­λή και την ξένην γλωσσαν.

Αις προς τους Ιερείς και διδα­σκά­λους απόρ­ρη­τοι οδη­γί­αι δέον να γίνουν­προ­φο­ρι­κώς παρά των Μητρο­πό­λε­ων και των Επι­θε­ω­ρη­τών των Σχο­λεί­ων και δέον να έχη­τε υπό­ψιν σας ότι η όλη προ­σπά­θεια δέον να γίνη κατά τρό­πον τοιού­τον ώστε να μη δοθή αφορ­μή εις την αντε­θνι­κήν προ­πα­γάν­δαν προς εκμε­τά­λευ­σιν του ζητήματος»

_________________________________________________________________________________________________

Αλέκος Α. Χατζηκώστας  Δημοσιογράφος και εκδότης της εφημερίδας «Η Άλλη Άποψη της Ημαθίας» και του alli-apopsi.gr. Άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες, περιοδικά και site εδώ και δεκαετίες, ενώ έχει συμμετάσχει με εισηγήσεις σε μια σειρά ιστορικά συνέδρια και ημερίδες. Έχει εκδώσει 7 βιβλία και συμμετέχει σε συλλογικούς τόμους.