Από τη νουβέλα του Γιώργη Μωραΐτη «Με κομμένη ανάσα», εμπνευσμένη από την εκτέλεση των 106 στο Κούρνοβο

Απ’ την άκρη του κάμπου έρχε­ται ένα μπου­λού­κι αντάρ­τες. Στη μέση φαί­νε­ται ο Βλα­χά­βας. Ανε­βαί­νουν στη δημο­σιά. Προ­χω­ρούν σκυ­φτοί και θλιμ­μέ­νοι πίσω απ’ τον Ανέ­στη. Ο Στέρ­γιος κου­βα­λά­ει το οπλο­πο­λυ­βό­λο. Ο Ανέ­στης έχει στην αγκα­λιά του ένα κορί­τσι. Το κρα­τά­ει στα χέρια όπως στο γάμο το δίσκο με τα στέ­φα­να. Βαδί­ζει με πολύ κόπο.

Ο Στα­μά­της στέ­κε­ται στη δημο­σιά και κοι­τά­ζει με τα κιά­λια τον κάμπο και τους αντάρ­τες που συμ­πτύσ­σο­νται. Ταράχτηκε.

– Η Μαρί­τσα; Α! Η Μαρί­τσα! Τραυματίστηκε;…

Τον κυριεύ­ει η ανη­συ­χία, χάνει το χρώ­μα του. Τον μαστι­γώ­νει μια εφιαλ­τι­κή αγω­νία. Το βάζει στην τρε­χά­λα σαν παιδί.

Τα μάτια του Ανέ­στη είναι θολά. Η καρ­διά του βαριά πλη­γω­μέ­νη. Πονά­ει πολύ μα δεν βγά­ζει δάκρυ. Κλαί­ει μέσα του. Κι οι εσω­τε­ρι­κοί πόνοι είναι πιο δυνατοί.

Η Μαρί­τσα κοι­τά­ζει αδιά­φο­ρα το γαλα­νό ουρα­νό που απλώ­νε­ται πέρα.

Φτά­σα­νε κάτω απ’ την πολε­μί­στρα της. Κάνει ένα τίναγ­μα. Ανα­σή­κω­σε το κεφά­λι. Τα χαρα­κτη­ρι­στι­κά του προ­σώ­που της συσπά­στη­καν. Κοί­τα­ξε για τελευ­ταία φορά γύρω της κι ύστε­ρα έχα­σε τις αισθή­σεις της.

Τα πόδια τ’ Ανέ­στη λύγι­σαν. Δεν μπό­ρε­σε να κρα­τη­θεί. Σωριά­στη­κε κάτω κι έσκυ­ψε πάνω στο πρό­σω­πό της. Το στή­θος του ταράζεται.

Η Μαρί­τσα έσβη­σε σαν κερί. Η καρ­διά της χτύ­πη­σε μερι­κές φορές δυνα­τά, γρή­γο­ρα τους παλ­μούς της και στα­μά­τη­σε. Ξεψύ­χη­σε στην αγκα­λιά του αγα­πη­μέ­νου της, ανά­με­σα στους συνα­γω­νι­στές της. Το ωχρό πρό­σω­πό της είναι ήρε­μο, γαλή­νιο, χαμογελαστό.

Κρά­τη­σε το λόγο της. Δεν ντρό­πια­σε το τάγμα.

***

Κατα­με­σή­με­ρο. Ο λόχος ανε­βαί­νει στα υψώ­μα­τα και φεύ­γει κατά τη Γούρα.

Η φάλαγ­γα προ­χω­ρεί βαριά, θλιμ­μέ­να. Κάνει τη νεκρι­κή της πομπή.

Όλες οι καρ­διές πονά­νε. Τα μάτια είναι βουρ­κω­μέ­να. Η Ντί­να, η Άννα, η Βαγ­γε­λή κλαί­νε απα­ρη­γό­ρη­τα. Ο Γαρέ­φης πάνω στο φορείο έχει ξεχά­σει το δικό του πόνο.

Ο Βλα­χά­βας προ­χω­ρεί βου­βός, αμί­λη­τος ξεσκού­φω­τος πίσω απ’ τη νεκρο­φό­ρα. Κρα­τά­ει απ’ το μπρά­τσο τον Ανέστη.

-Μην κλαίς. Τι Κοζά­κος είσαι!

Ο Δέλ­κος παρα­πα­τά­ει κου­βα­λώ­ντας τη νεκρή. Πάνε να τη θάψουν ψηλά στο βου­νό που τόσο αγά­πη­σε. Στο λεύ­τε­ρο τόπο. Να τη δρο­σί­ζει τ’ αγέ­ρι τ’ απαλό.

Στα­μά­τη­σαν στη μέση σε μια λαγκα­διά. Κάτω απ’ τις ψηλές βαλα­νι­διές κελα­ρύ­ζει το παγω­μέ­νο νερό. Κάθι­σαν εκεί πολύ ώρα. Κανέ­νας δεν έχει διά­θε­ση για τίπο­τα. Η Ντί­να έπλυ­νε με νερό το πρό­σω­πο της Μαρί­τσας και χτέ­νι­σε τα μαλ­λιά της. Η Άννα με τη Βαγ­γε­λή μαζεύ­ουν αγριολούλουδα.

Κατά το λιό­γερ­μα ο λόχος κάνει την πέν­θι­μη συγκέ­ντρω­ση. Μίλη­σε ο λοχα­γός για τη δρά­ση και την ιστο­ρία της Μαρί­τσας. Τα λόγια του έβγαι­ναν απ’ το στό­μα του δύσκο­λα, αργά, βασα­νι­στι­κά, πνιγ­μέ­να απ’ τη συγκί­νη­ση, όπως την ώρα της ορκω­μο­σί­ας. Όλα τα μάτια δάκρυ­σαν… Μόνο η Μαρί­τσα μένει ατάραχη.

Στο τέλος ο Στα­μά­της δια­βά­ζει την ημε­ρή­σια δια­τα­γή του συντάγ­μα­τος. Κι ύστε­ρα ένα γράμ­μα τσα­λα­κω­μέ­νο, μισο­σβη­σμέ­νο, φθαρ­μέ­νο απ’ το πέρα­σμα του χρό­νου και τα δάκρυα και ποτι­σμέ­νο με νωπό κόκ­κι­νο αίμα. Βρέ­θη­κε στο τσε­πά­κι απ’ το χιτώ­νιο της νεκρής μαζί με μια φωτογραφία.

Αγα­πη­μέ­νη μου Μαρίτσα,

… Κάθε τόσο παίρ­νουν απ’ το στρα­τό­πε­δό μας και εκτε­λούν. Τώρα που σου γρά­φω μας διά­βα­σαν έναν κατά­λο­γο. Έχει και το δικό μου όνο­μα… Έξω περι­μέ­νουν αυτο­κί­νη­τα να μας φορ­τώ­σουν. Ίσως σου γρά­φω για τελευ­ταία φορά…

Ακρι­βό μου παι­δί Μαρί­τσα… Ό,τι κι αν συμ­βεί δεν θέλω να πονέ­σεις, ούτε να κλά­ψεις. Παρη­γό­ρη­σε τη μητέ­ρα σου. Πεθαί­νω ευτυ­χι­σμέ­νος. Πιστός στο λαό και στην πατρί­δα… Για τέτοιο μεγά­λο και ιερό σκο­πό. Για τέτοια ιδα­νι­κά. Παι­δί μου. Καμιά θυσία δεν είναι μεγάλη…

Μόνο ένα ζητώ από σένα σαν χάρη στερ­νή. Να συνε­χί­σεις το έργο που αφή­νου­με εμείς στη μέση. Σε σας, στη νέα γενιά, ο λαός μας στη­ρί­ζει μεγά­λες ελπίδες.

Με άπει­ρα φιλιά.

Ο πατέ­ρας σου.

Είναι το τελευ­ταίο γράμ­μα του Κώστα Στά­γκου που εκτε­λέ­στη­κε στο Κούρ­νο­βο, είπε με σβη­σμέ­νη φωνή ο Σταμάτης.

…Πιο πέρα απ’ τη βρυ­σού­λα έθα­ψαν τη Μαρί­τσα και σκέ­πα­σαν τον τάφο της με πρα­σι­νά­δα και λίγα αγριολούλουδα.

Δώδε­κα του­φε­κιές αντή­χη­σαν στον αέρα. Ο τρί­τος λόχος απο­χαι­ρέ­τι­σε το νεκρό παι­δί του και συνέ­χι­σε την πορεία του.

«Τσε Γκε­βά­ρα, πρε­σβευ­τής της Επα­νά­στα­σης», του Νίκου Μόττα