Γεώργιος Χατζή Πελλερέν

Γρά­φει η Τασ­σώ Γαΐ­λα //

Στα Ιωάν­νι­να την πρω­τεύ­ου­σα της Ηπεί­ρου καθώς και του ομώ­νυ­μου νομού , πόλη που δυστυ­χώς λόγω των αλλε­πάλ­λη­λων κατα­στρο­φών δεν σώζο­νται πολ­λά μνη­μεία από το ένδο­ξο παρελ­θόν της και που λόγω των φημι­σμέ­νων σχο­λών της η εκπαι­δευ­τι­κή της παρά­δο­ση είναι μακρά μέσα στους αιώ­νες , στα Ιωάννινα,λοιπόν, ή Γιάν­νε­να και στη νύχτα της 20ης Φεβρουα­ρί­ου του 1913…

Νύχτα τρό­μου στα τουρκοκρατούμενα(από το 1430) και πολιορ­κη­μέ­να από τον Ελλη­νι­κό στρα­τό Ιωάν­νι­να η νύχτα της 20ης του Φεβρουα­ρί­ου του 1913. Στις φυλα­κές της πόλης φτά­νει ο από­η­χος από τις κανο­νιές και τις σφαί­ρες των σκλη­ρά μαχό­με­νων αντι­πά­λων. Ένας φυλα­κι­σμέ­νος, αρι­στε­ρός λόγιος κατα­δι­κα­σμέ­νος σε θάνα­το ακου­μπά σε μια εσο­χή ξύλου κάτω από το φεγ­γί­τη του παρα­θύ­ρου του και με το λιγο­στό φως  που μπαί­νει από κει γρά­φει στίχους…

Το Τρα­γού­δι του Φυλακισμένου.

Τέτοιο γλυ­κό τρα­γού­δη­μα από καμ­μιά φλογέρα
ποτές έτσι δεν γλύ­κα­νε ανθρώ­πων την καρδιά,
όπως από­ψε η τρο­με­ρή που σχί­ζει τον αέρα
ολό­γυ­ρα στα Γιάν­νι­να η αγριοκανονιά!
Ποτές κανέ­να φέξι­μο γλυ­κό μες το σκοτάδι
της φυλα­κής δεν έρρι­ξε στο σκλά­βο έτσι ιλαρό,
όπως ετού­τη η τρο­με­ρή φωτιά που από­ψε βράδυ
φλο­γί­ζει όλα τα Γιάν­νι­να με φώτο φοβερό!…
Γλυ­κό κανό­νι, νάξε­ρες πόσο γλυ­κειά η λαλιά σου!…
-Κάψε! Μια σύγκαρ­δη φωνή η πόλη όλη υψώνει,
Κι ‘αν είναι αντά­μα κι’ ουρα­νός και χώμα να σμιχτούν,
τζα­μί μαζί κι’ η εκκλη­σιά ας γκρε­μι­στούν, κανόνι…
Τα Γιάν­νι­να μας λεύ­τε­ρα μονά­χα από­ψε ας βγούν!…
Γεώρ­γιος Χατζή Πελλερέν

Το πρωί της επό­με­νης ημέ­ρας 21η Φεβρουα­ρί­ου του 1913 ο Ελλη­νι­κός στρα­τός μπαί­νει στα Γιάν­νι­να, η πόλη περ­νά σε μια και­νούρ­για φάση στη μακραί­ω­νη ιστο­ρία της, η Ήπει­ρος θα προ­σαρ­τη­θεί στην Ελλά­δα, τα Ιωάν­νι­να απε­λευ­θε­ρώ­νο­νται, ο κατα­δι­κα­σμέ­νος εις θάνα­τον φυλα­κι­σμέ­νος μας, αφή­νε­τε ελεύθερος…

Πελλερέν Γεώργιος: Ιωάννινα 1881-Αθήνα 1930.

Φιλο­λο­γι­κό ψευ­δώ­νυ­μο του Γεωρ­γί­ου Χατζή, ποι­η­τή, συγ­γρα­φέα, δημο­σιο­γρά­φου και εκδό­τη ο οποί­ος μετά την απο­φοί­τη­ση του από τη Ζωσι­μαία Σχο­λή θα εγγρα­φεί στη Ιατρι­κή Σχο­λή Αθη­νών από όπου δια­κό­πτει τις σπου­δές του μετά τρία χρό­νια , επι­στρέ­φει στην Ήπει­ρο και διο­ρί­ζε­τε δάσκα­λος στη Βουρ­μπιά­νη. Μετά την ανα­κή­ρυ­ξη του Τούρ­κι­κου Συντάγ­μα­τος του 1908 προ­σε­λή­φθη Γραμ­μα­τέ­ας του Πολι­τι­κού Συλ­λό­γου Ιωαν­νί­νων ενώ ένα χρό­νο αργό­τε­ρα και το 1909 ίδρυ­σε την εφη­με­ρί­δα ΗΠΕΙΡΟΣ που τη συνέ­χι­σε μέχρι το θάνα­το του 24 Φεβρουα­ρί­ου του 1930.

Αρκε­τές όμως οι δια­κο­πές στην κυκλο­φο­ρία της <ΉΠΕΙΡΟΣ> λόγω των μαχη­τι­κών άρθρων του Χατζή Πελ­λε­ρέν που τελι­κά επέ­φε­ραν και τη σύλ­λη­ψη του από τους Τούρ­κους, τη δίκη και κατα­δί­κη του το 1912 επ’ εσχά­τη προ­δο­σία στην ποι­νή του θανά­του, η οποία και ματαιώ­θη­κε λόγω της κατά­λη­ψης των Ιωαν­νί­νων από τον Ελλη­νι­κό Στρατό.

Το 1914 ο Πελ­λε­ρέν μετεί­χε στην Πανει­πη­ρω­τι­κή Συνέ­λευ­ση του Αργυ­ρο­κά­στρου και ήταν και ιδιαί­τε­ρος γραμ­μα­τέ­ας του προ­έ­δρου της τότε Επα­να­στα­τι­κής επι­τρο­πής Χρη­στά­κη Ζωγρά­φου, εκδί­δο­ντας ταυ­τό­χρο­να εκεί και την ΉΠΕΙΡΟ. Το 1915 επι­στρέ­φει στα Γιάν­νι­να, όμως  το 1917 λόγω της μαχη­τι­κής αρθρο­γρα­φί­ας του συλ­λαμ­βά­νε­ται και εκτο­πί­ζε­ται στην Λευ­κά­δα. Ξανά στα Γιάν­νι­να ο Πελ­λε­ρέν… η εφη­με­ρί­δα του κυκλο­φο­ρεί και πάλι αλλά λόγω των προ­ο­δευ­τι­κών της από­ψε­ων θα κλεί­σει έως ότου αργό­τε­ρα την έκδο­ση ανέ­λα­βε ‑μετά τον ξαφ­νι­κό θάνα­το του το 1930‑, ο γιός του Δημή­τρης Χατζής (Ιωάν­νι­να 1913-Αθή­να 1981), ο γνω­στός πεζογράφος.

Καθέ­νας

Μές στη φτω­χού­λα τού­τη γης καθείς ότι έχει δίνει:
Χάρ­μα και φώς του ήλιου η γλυ­κειά φεγ­γο­βό­λη θερμότη.
Τ’ αστέ­ρια την αιώ­νια τους ανέκ­φρα­στη ωραιότη.
Ζωή ο αγέ­ρας, κι’ ο ουρα­νός γαλά­ζια καλοσύνη.

…………

Γλυ­κό τρα­γού­δι το που­λί, και τα’ άνθι μύρο χύνει.
Το τρυ­φε­ρό της χλό­α­σμα του κάμπου η απαλότη.
Το κάρ­πι­σμα του το δεντρί, το γέλιο της η νειότη,
Κι’ η πετα­λού­δα, σβή­νο­ντας, μετά­ξι τάφο αφήνει…

Ιδε­ο­λό­γος, μαχη­τής των Ηπει­ρω­τι­κών αγώ­νων, θερ­μός πατριώ­της και ακά­μα­τος πνευ­μα­τι­κός άνθρω­πος– όπως τον χαρα­κτη­ρί­ζει ο ερευ­νη­τής  της λογο­τε­χνί­ας Μιχά­λης Περάνθης‑,ο Γεώρ­γιος Χατζή Πελ­λε­ρέν ‚εξέ­δω­σε μετα­ξύ άλλων τα εξής πρω­τό­τυ­πα και αυτο­τε­λή έργα του: Ρίμες/ Αθή­να 1906, Δακτυλίδια/Ιωάννινα 1908, Ντε­λή Ορμάν/ Ιωάν­νι­να 1908, Μέλι και φαρμάκι/Λευκάδα 1918, Ηφαίστεια/Αθήνα 1926, θεατρικά(Το κατα­ρα­μέ­νο περι­δέ­ραιο- Λιά­να Άρσα), Το μυστι­κό του Κάστρου-ιστο­ρι­κό μελέτημα/1926 κλπ, άφη­σε δε και πολύ ανέκ­δο­το έργο.

Συνη­θι­σμέ­να

Συνη­θι­σμέ­νο και πολύ παλιό και ν’ αγαπήσεις,
Συνη­θι­σμέ­νο να χαρείς, συνη­θι­σμέ­νο να πονέσης
Και­νούρ­γιο τίπο­τε να βρής ποτέ δε θα μπορέσης
Που κι’ άλλος να μη γνώ­ρι­σε προ­τού συ το γνωρίσης.

Ο Γεώρ­γιος Χατζή Πελ­λε­ρέν απε­βί­ω­σε στην Αθή­να στις 24 Φεβρουα­ρί­ου του 1930.

Βοη­θή­μα­τα: Μιχά­λη Περάνθη/ Ανθο­λο­γία Νεο­ελ­λη­νι­κής ποιήσεως/ Ελλη­νι­κά Γράμμματα/1979.

                      Μεγά­λη Ελλη­νι­κή Εγκυ­κλο­παί­δεια Παύ­λου Δρανδάκη/Έκδοση Φοί­νιξ ΕΠΕ Αθήνα/τ. ΙΘ.