Για τη δολοφονία της ηθοποιού Ελένης Παπαδάκη

«Ερχο­νται τώρα οι “αγριό­τη­τες”. Τέτοιες γένη­καν με τού­τη τη δια­φο­ρά: α) Πολύ πιο πολ­λές γένη­καν και γίνο­νται από την αντί­δρα­ση. β) Απ’ τις άλλες οι περισ­σό­τε­ρες σκη­νο­θε­τή­θη­καν απ’ την αντί­δρα­ση που και τίπο­τα αν δεν κάνα­με πάλι θα σκη­νο­θε­τού­σε σε βάρος μας “αγριό­τη­τες” και γ) φρό­ντι­σα και έψα­ξα να βρω, μα ούτε μια περί­πτω­ση υπάρ­χει, που νάχει δοθεί σαν γραμ­μή του ΚΚΕ να γίνουν αγριό­τη­τες. Ομως αγριό­τη­τες έγι­ναν και τέτοιες έκα­ναν και μέλη του Κόμ­μα­τος. Τέτοια μέλη που, είτε προ­βο­κά­το­ρες ήταν, είτε που δεν ήταν άξια νάναι μέλη του Κόμ­μα­τος. Φυσι­κά οι πρά­ξεις που κάναν τα μέλη του Κόμ­μα­τος δημιουρ­γούν ευθύ­νες και για το ίδιο. Μα μια που το ΚΚΕ δεν έδω­σε τέτοια γραμ­μή και αυτούς που έκα­ναν υπερ­βα­σί­ες και τις υπερ­βα­σί­ες τις ίδιες τις απε­κή­ρυ­ξε και τις απο­κη­ρύσ­σει, δε δημιουρ­γεί­ται ζήτη­μα ηθι­κής τάξης για το ΚΚΕ. Για­τί το Κόμ­μα μας έχει το θάρ­ρος να δια­κη­ρύ­ξει ότι τέτοιες περι­πτώ­σεις, όπως του Κορώ­νη (καθη­γη­τής Πολυ­τε­χνεί­ου), είτε της ηθο­ποιού Παπα­δά­κη, δεν μπο­ρούν να βρουν δικαί­ω­ση και πρέ­πει να κατα­δι­κα­στούν ανοιχτά».

(Από την εισή­γη­ση του Νίκου Ζαχα­ριά­δη στη 12η Ολο­μέ­λεια της ΚΕ του ΚΚΕ — 1945).

Η επίθεση

Ολο και πιο πυκνά το τελευ­ταίο διά­στη­μα εμφα­νί­ζο­νται δημο­σιεύ­μα­τα, βιβλία — ένθε­τα σε εφη­με­ρί­δες, ντο­κι­μα­ντέρ, αφιε­ρώ­μα­τα στα ηλε­κτρο­νι­κά ΜΜΕ, θεα­τρι­κές παρα­στά­σεις που στο­χεύ­ουν στη δια­στρέ­βλω­ση της Ιστο­ρί­ας του ΚΚΕ. Πρω­ταρ­χι­κή θέση κατέ­χει για μια ακό­μα φορά η δεκα­ε­τία του 1940, οπό­τε οι εργα­τι­κές — λαϊ­κές μάζες βγή­καν στο προ­σκή­νιο της Ιστο­ρί­ας. Οι πρω­τα­γω­νι­στές της επί­θε­σης μπο­ρούν να ανα­ζη­τη­θούν στην πλη­θώ­ρα των αστι­κών και οπορ­του­νι­στι­κών πολι­τι­κών δυνά­με­ων. Ακρο­δε­ξιοί, φιλε­λεύ­θε­ροι δημο­κρά­τες, σοσιαλ­δη­μο­κρά­τες, οπορ­του­νι­στές εναλ­λάσ­σο­νται στο γαϊ­τα­νά­κι της από­πει­ρας ηθι­κής απα­ξί­ω­σης της Ιστο­ρί­ας του εργα­τι­κού — λαϊ­κού και κομ­μου­νι­στι­κού κινή­μα­τος, ανα­σύ­ρο­ντας τα «και­νού­ρια» επι­χει­ρή­μα­τά τους από το παλιό και γνω­στό αντι­κομ­μου­νι­στι­κό οπλο­στά­σιο που ανα­πα­ρά­γε­ται μονό­το­να, ακο­λου­θώ­ντας την πεπα­τη­μέ­νη του γκε­μπε­λι­κού «πες πες κάτι θα μείνει».

Τελευ­ταίο επει­σό­διο στο σίριαλ της αντι­κομ­μου­νι­στι­κής υστε­ρί­ας η υπό­θε­ση της δολο­φο­νί­ας της ηθο­ποιού Ελέ­νης Παπα­δά­κη στις 21 Δεκέμ­βρη 1944. Η «ιστο­ρία» της Ελέ­νης Παπα­δά­κη πέρα­σε πρό­σφα­τα από τα τηλε­ο­πτι­κά πλα­τό του ΣΚΑΪ, για να ανα­πα­ρα­χθεί στη συνέ­χεια από τις στή­λες του «Κυρια­κά­τι­κου Βήμα­τος», με αφορ­μή τη θεα­τρι­κή παρά­στα­ση «Για την Ελένη».

Κοι­νή συνι­στα­μέ­νη η κατη­γο­ρία κατά του ΚΚΕ για τη δολο­φο­νία της ηθο­ποιού. Πρώ­τος στό­χος, ο ηθι­κός στιγ­μα­τι­σμός της μεγα­λύ­τε­ρης ιστο­ρι­κά ανά­τα­σης του εργα­τι­κού — λαϊ­κού κινή­μα­τος (1941 — 1949) που κλό­νι­σε την αστι­κή εξου­σία στη χώρα μας. Απώ­τε­ρος στό­χος, η απο­τρο­πή της ριζο­σπα­στι­κο­ποί­η­σης ευρύ­τε­ρων εργα­τι­κών — λαϊ­κών μαζών που συν­θλί­βο­νται στη στε­νω­πό της καπι­τα­λι­στι­κής εκμε­τάλ­λευ­σης, της οικο­νο­μι­κής κρί­σης και των ενδοϊ­μπε­ρια­λι­στι­κών συγκρούσεων.

Η διαρ­κής — σχε­δόν λοβο­το­μι­κή — αστι­κή υπό­δει­ξη ότι η οποια­δή­πο­τε προ­σπά­θεια άρνη­σης της καπι­τα­λι­στι­κής εξου­σί­ας θα φέρει στο προ­σκή­νιο το «δολο­φο­νι­κό κομ­μου­νι­σμό», δηλώ­νει ταυ­τό­χρο­να και τους φόβους της καπι­τα­λι­στι­κής εξου­σί­ας. Φόβους, που μπο­ρεί να είναι δυσα­νά­λο­γοι με τη σημε­ρι­νή κατά­στα­ση του εργα­τι­κού — λαϊ­κού κινή­μα­τος, αλλά είναι βάσι­μοι στο βαθ­μό που οι ενδοϊ­μπε­ρια­λι­στι­κές αντι­θέ­σεις οξύνονται.

Για τους παρα­πά­νω λόγους, μέσα από μεμο­νω­μέ­να παρα­δείγ­μα­τα, επι­χει­ρεί­ται η συσκό­τι­ση της ιστο­ρι­κής πραγ­μα­τι­κό­τη­τας μιας ολό­κλη­ρης επο­χής. Ετσι, ο δημο­σιο­γρά­φος του ΣΚΑΪ μάς «πλη­ρο­φό­ρη­σε» ότι η Ελέ­νη Παπα­δά­κη «δολο­φο­νή­θη­κε από την ΟΠΛΑ (…) ένα παρα­στρα­τιω­τι­κό τμή­μα, ένα βρα­χί­ο­να του ΚΚΕ, το οποίο οργί­α­σε κατά τη διάρ­κεια των Δεκεμβριανών».

Δεί­χνο­ντας το «δέντρο» της δολο­φο­νί­ας Παπα­δά­κη, επι­χει­ρούν ταχυ­δα­κτυ­λουρ­γι­κά να απο­κρύ­ψουν το «δάσος» των Δεκεμ­βρια­νών. Ως απο­τέ­λε­σμα, απο­μέ­νει η εντύ­πω­ση της ΟΠΛΑ «που οργί­α­ζε κατά τη διάρ­κεια των Δεκεμ­βρια­νών», ενώ «χάνε­ται» από το προ­σκή­νιο η προ­σπά­θεια της αστι­κής τάξης να δια­τη­ρή­σει την εξου­σία της με κάθε μέσο, ενά­ντια στις θελή­σεις και τις επι­θυ­μί­ες της πλειο­ψη­φί­ας της εργα­τι­κής τάξης και των λαϊ­κών στρω­μά­των, αλλά και σε συνερ­γα­σία με τους πρώ­ην συνερ­γά­τες των Γερ­μα­νών, αυτούς που αιμα­το­κύ­λη­σαν το λαό, και τους συμ­μά­χους τους Βρε­τα­νούς, που έσπευ­σαν να δια­σώ­σουν την αστι­κή εξου­σία και να προ­α­σπί­σουν και τα δικά τους συμφέροντα.

Κάτω από το χαλί, λοι­πόν, οι επι­θέ­σεις στις 3 και 4 Δεκέμ­βρη 1944 ενα­ντί­ον άοπλων δια­δη­λω­τών, καμία ανα­φο­ρά στον εξο­πλι­σμό των πρώ­ην ταγ­μα­τα­σφα­λι­τών και των χιτών, στον κανο­νιο­βο­λι­σμό συνοι­κιών της Αθή­νας, στο εμπάρ­γκο φαρ­μά­κων και τρο­φί­μων στις περιο­χές που έλεγ­χε ο ΕΛΑΣ, στην ομη­ρία χιλιά­δων αγω­νι­στών που μετα­φέρ­θη­καν στα σύρ­μα­τα της Μέσης Ανα­το­λής, στη δολο­φο­νία εκα­το­ντά­δων άλλων. Για να μη μιλή­σου­με για το τρο­μο­κρα­τι­κό όργιο που ακο­λού­θη­σε το Δεκέμ­βρη και τη συμ­φω­νία της Βάρκιζας.

Κι όλα αυτά δεν τα ανα­φέ­ρου­με για να συμ­ψη­φί­σου­με νεκρούς και θύμα­τα, αλλά για να ανα­δεί­ξου­με την επι­λε­κτι­κή μνή­μη των αστών δημο­σιο­λό­γων, που υπο­κρί­νο­νται ότι κόπτο­νται για την ανθρώ­πι­νη ζωή και αξιο­πρέ­πεια. Ετσι και αλλιώς, είναι άλλο πράγ­μα η σχε­δια­σμέ­νη πολι­τι­κά και στρα­τιω­τι­κά δολο­φο­νία μάχι­μων ή αθώ­ων και άλλο πράγ­μα μια δολο­φο­νία, όπως της Παπα­δά­κη, που όχι μόνο δεν εντασ­σό­ταν, αλλά, πολύ περισ­σό­τε­ρο, υπο­νό­μευε τις πολι­τι­κές στο­χεύ­σεις του ΚΚΕ και του ΕΑΜ. Οπως άλλο πράγ­μα είναι η φαρι­σαϊ­κή κρι­τι­κή της βίας «απ’ όπου και αν προ­έρ­χε­ται» και άλλο πράγ­μα η κατα­δί­κη της βίας που απο­σκο­πεί στο χτύ­πη­μα του εργα­τι­κού — λαϊ­κού κινή­μα­τος ή που αξιο­ποιεί­ται για ένα τέτοιο χτύπημα.

Στην πρώ­τη αντί­λη­ψη κατα­φεύ­γουν οι αστοί που αδια­φο­ρούν για τη βία της ταξι­κής εκμε­τάλ­λευ­σης και των ιμπε­ρια­λι­στι­κών πολέ­μων και στρέ­φο­νται απο­κλει­στι­κά ενά­ντια στη βία που στο­χεύ­ει στην ανα­τρο­πή της εξου­σί­ας τους. Στη δεύ­τε­ρη προ­σβλέ­πουν οι επα­να­στά­τες που στο­χεύ­ουν στην ανα­τρο­πή του καπιταλισμού.

Η υπόθεση

Αλλά ας πάρου­με τα πράγ­μα­τα από την αρχή.

Λίγες μέρες μετά την Απε­λευ­θέ­ρω­ση, στις 20 Οκτώ­βρη 1944, το ΔΣ του Σωμα­τεί­ου Ελλή­νων Ηθο­ποιών (ΣΕΗ) απο­φά­σι­σε τη δια­γρα­φή ορι­σμέ­νων ηθο­ποιών με την κατη­γο­ρία της συνερ­γα­σί­ας με τον κατα­χτη­τή. Παράλ­λη­λα, στην από­φα­ση προ­βλε­πό­ταν η επι­κύ­ρω­σή της από προ­σε­χή Γενι­κή Συνέ­λευ­ση του ΣΕΗ. Ανά­με­σα στους ηθο­ποιούς που κατα­δι­κά­στη­καν ως συνερ­γά­τες των κατα­χτη­τών ήταν και η πρω­τα­γω­νί­στρια του Εθνι­κού Θεά­τρου Ελέ­νη Παπαδάκη.

Η Ελέ­νη Παπα­δά­κη δια­μαρ­τυ­ρή­θη­κε γι’ αυτή την από­φα­ση απο­στέλ­λο­ντας επι­στο­λή τόσο προς τον υπουρ­γό Παι­δεί­ας, όσο και προς το ΣΕΗ. Παρ’ όλα αυτά, σε αντί­θε­ση με άλλους συνα­δέλ­φους της που κατη­γο­ρού­νταν, δεν πήρε μέρος στη Γενι­κή Συνέ­λευ­ση του ΣΕΗ, στις 24 Νοέμ­βρη 1944. Προ­τί­μη­σε να απο­στεί­λει μια επι­στο­λή. Η Γενι­κή Συνέ­λευ­ση του ΣΕΗ απο­φά­σι­σε τη δια­γρα­φή της από το σωμα­τείο, στη­ρι­ζό­με­νη στο ότι η Παπα­δά­κη δια­τη­ρού­σε σχέ­ση με τον κατο­χι­κό πρω­θυ­πουρ­γό Ράλ­λη και με αξιω­μα­τι­κό των ναζί.

Στις 3 Δεκέμ­βρη χτυ­πή­θη­κε η πορεία του ΕΑΜ ενά­ντια στον αφο­πλι­σμό του ΕΛΑΣ και στη συνέ­χεια ξεκί­νη­σε η μάχη της Αθή­νας. Στις 33 μέρες που ακο­λού­θη­σαν η εργα­τι­κή τάξη και ο λαός της Αθή­νας έδω­σαν μια άνι­ση μάχη ενά­ντια στα ένο­πλα σώμα­τα της αστι­κής τάξης (Ιερός Λόχος, Ταξιαρ­χία Ρίμι­νι, Χωρο­φυ­λα­κή, πρώ­ην ταγ­μα­τα­σφα­λί­τες και άλλοι που εξο­πλί­στη­καν από τους Βρε­τα­νούς) και το βρε­τα­νι­κό στρατό.

Στις 21 Δεκέμ­βρη, η Ελέ­νη Παπα­δά­κη συνε­λή­φθη από τη Λαϊ­κή Πολι­το­φυ­λα­κή Πατη­σί­ων — Γαλα­τσί­ου στο σπί­τι του Γραμ­μα­τέα του ΕΑΜ Θεά­τρου, Δημή­τρη Μυράτ. Τόσο ο ίδιος, όσο και φιλι­κά πρό­σω­πα της Παπα­δά­κη ενη­με­ρώ­θη­καν ότι θα ακο­λου­θή­σει μια ανά­κρι­ση και θα απε­λευ­θε­ρω­θεί σύντομα1. Η ενη­μέ­ρω­ση δεν ήταν απο­προ­σα­να­το­λι­στι­κή, αφού όπως μαρ­τυ­ρά ο Βασί­λης Μπαρ­τζιώ­τας (Φάνης):

«Οταν τμή­μα­τα της Λαϊ­κής Πολι­το­φυ­λα­κής συνέ­λα­βαν τη γνω­στή ηθο­ποιό Παπα­δά­κη, ερω­μέ­νη του αρχι­κουί­σλιγκ Γιάν­νη Ράλ­λη, δώσα­με εντο­λή να μην πει­ρα­χτεί. Είχα­με να μάθου­με πολ­λά από αυτή»2.

Σε αντί­θε­ση με αυτή την ενη­μέ­ρω­ση και τις εντο­λές που δόθη­καν στη Λαϊ­κή Πολι­το­φυ­λα­κή, το βρά­δυ της 21ης Δεκέμ­βρη η Ελέ­νη Παπα­δά­κη μετα­φέρ­θη­κε στην Ούλεν, όπου και δολο­φο­νή­θη­κε από ομά­δα, επι­κε­φα­λής της οποί­ας ήταν ο καπε­τάν Ορέ­στης, στέ­λε­χος της Λαϊ­κής Πολι­το­φυ­λα­κής Πατησίων.

Ο καπε­τάν Ορέ­στης είχε κινή­σει ήδη υπο­ψί­ες ανα­φο­ρι­κά με τη δρά­ση του. Πιο συγκε­κρι­μέ­να, υπήρ­χαν καταγ­γε­λί­ες ενα­ντί­ον του ότι συνε­λάμ­βα­νε φίλα προ­σκεί­με­νους στο ΕΑΜ ή ακό­μα και μέλη του, μόνο και μόνο για να απο­σπά χρή­μα­τα και πολύ­τι­μα είδη από τους ίδιους ή τους συγ­γε­νείς τους. Γι’ αυτό το ΕΑΜ Πατη­σί­ων είχε αξιώ­σει από την τοπι­κή Λαϊ­κή Πολι­το­φυ­λα­κή να ειδο­ποιεί­ται για τις συλ­λή­ψεις και να παρα­βρί­σκε­ται σε αυτές ένας αντι­πρό­σω­πός του για να απο­τρα­πούν παρε­κτρο­πές. Στην περί­πτω­ση της Παπα­δά­κη εκπρό­σω­πος του ΕΑΜ ορί­στη­κε ο φοι­τη­τής Ιατρι­κής Κώστας Μπιλιράκης3. Για τον ίδιο λόγο, είχε απο­στα­λεί στην τοπι­κή Λαϊ­κή Πολι­το­φυ­λα­κή ο παλιός Ακρο­ναυ­πλιώ­της και λοχα­γός του ΕΛΑΣ Νίκος Ανδρικίδης4.

Μετά τη δολο­φο­νία της Παπα­δά­κη, όπως σημειώ­νει ο Σπύ­ρος Κωτσά­κης (Νέστο­ρας), καπε­τά­νιος του Α΄ Σώμα­τος Στρα­τού του ΕΛΑΣ Αθήνας:

«Ο Ανδρι­κί­δης εντό­πι­σε γρή­γο­ρα σαν υπεύ­θυ­νους του εγκλή­μα­τος τον Ορέ­στη της Πολι­το­φυ­λα­κής των Πατη­σί­ων και δύο αμέ­σως συνερ­γά­τες του. Ερεύ­νη­σε τη ζωή και τη δρά­ση του και ανα­κά­λυ­ψε κι άλλες πρά­ξεις και ενέρ­γειές του βρώ­μι­κες και ύπο­πτες. Προ­χω­ρώ­ντας η ανά­κρι­ση, απο­κα­λύ­φθη­κε ότι ο Ορέ­στης ήταν πρά­κτο­ρας της Ιντέ­λι­τζενς Σέρ­βις στις γραμ­μές μας»5.

Σε σύντο­μο χρο­νι­κό διά­στη­μα, οι υπαί­τιοι δικά­στη­καν από Ανταρ­το­δι­κείο, κατα­δι­κά­στη­καν σε θάνα­το και εκτε­λέ­στη­καν δημό­σια στην Πλα­τεία Κολιάτσου6.

Οπως λοι­πόν είναι φανε­ρό από τα προη­γού­με­να, η δολο­φο­νία της Ελέ­νης Παπα­δά­κη δεν εντασ­σό­ταν σε ένα σχε­δια­σμό του ΚΚΕ ή του ΕΑΜ. Πολύ περισ­σό­τε­ρο, η Λαϊ­κή Πολι­το­φυ­λα­κή είχε λάβει συγκε­κρι­μέ­νες εντο­λές να μην πει­ρά­ξει την Ελέ­νη Παπα­δά­κη και όταν έγι­νε γνω­στή η δολο­φο­νία της, εντο­πί­στη­καν οι υπεύ­θυ­νοι και η τιμω­ρία τους ήταν άμε­ση και απο­φα­σι­στι­κή. Τέλος, το ΚΚΕ δημο­σιο­ποί­η­σε τις συν­θή­κες της δολο­φο­νί­ας, όπως και την τιμω­ρία των υπευ­θύ­νων και προ­χώ­ρη­σε σε δημό­σια πολι­τι­κή τοπο­θέ­τη­ση στο ανώ­τε­ρο επί­πε­δο, όπως δεί­χνει και η προ­α­να­φε­ρό­με­νη εισή­γη­ση του Ν. Ζαχαριάδη.

Το ίδιο συνέ­βη και από την πλευ­ρά του ταξι­κού συν­δι­κα­λι­στι­κού κινή­μα­τος. Ο Νίκος Ανδρι­κί­δης κλή­θη­κε το 1976 να δώσει έκθε­ση στο Σωμα­τείο Ελλή­νων Ηθο­ποιών ανα­φο­ρι­κά με τα γεγο­νό­τα που αφο­ρού­σαν τη δολο­φο­νία της Παπα­δά­κη. Αυτό δεν μπο­ρού­σε να γίνει νωρί­τε­ρα, εξαι­τί­ας του ότι αρχι­κά υπε­ρί­σχυ­σε το αστι­κό ψηφο­δέλ­τιο στις εκλο­γές του ΣΕΗ και, στη συνέ­χεια, λόγω των πολύ­χρο­νων διώ­ξε­ων του Νίκου Ανδρι­κί­δη (απε­λευ­θε­ρώ­θη­κε μόλις το 1964), αλλά και των νομι­κών περιο­ρι­σμών και απα­γο­ρεύ­σε­ων με τις οποί­ες βρέ­θη­κε αντι­μέ­τω­πο το συν­δι­κα­λι­στι­κό κίνη­μα στο πλαί­σιο του αστι­κού μετεμ­φυ­λια­κού κρά­τους, αλλά και της δικτα­το­ρί­ας των συνταγματαρχών.

Η αξιοποίηση της υπόθεσης από την αστική προπαγάνδα

Η υπό­θε­ση της δολο­φο­νί­ας Παπα­δά­κη δεν αντι­με­τω­πί­στη­κε με τον ίδιο τρό­πο από την αντί­πε­ρα όχθη. Μετά το Δεκέμ­βρη και την απα­ρά­δε­κτη για την εργα­τι­κή τάξη και το λαϊ­κό κίνη­μα συμ­φω­νία της Βάρ­κι­ζας, η υπό­θε­ση της Παπα­δά­κη χρη­σι­μο­ποι­ή­θη­κε για να εντεί­νει την αστι­κή πτω­μα­το­λο­γία, ενός ακό­μα γκε­μπε­λι­κού όπλου στη φαρέ­τρα της αστι­κής προ­πα­γάν­δας, που δρού­σε από κοι­νού με την αστι­κή καταστολή.

Ηταν η επο­χή που ο Βρε­τα­νός συν­δι­κα­λι­στής και απε­σταλ­μέ­νος του Ουίν­στον Τσόρ­τσιλ, σερ Ουόλ­τερ Σιτρίν, «ανα­κά­λυ­πτε» πηγά­δια με χιλιά­δες πτώ­μα­τα — θύμα­τα του ΕΛΑΣ στην Πετρού­πο­λη και τον Κορυδαλλό7, ενώ άλλα πτώ­μα­τα ξεθά­φτη­καν και μετα­φέρ­θη­καν ως «σφα­για­σθέ­ντες» από τον ΕΛΑΣ στην «έκθε­ση» του Περι­στε­ρί­ου για να ανα­γνω­ρι­σθούν, υπο­τί­θε­ται, από τους συγ­γε­νείς τους. Ομως, ανά­με­σα στα πτώ­μα­τα βρί­σκο­νταν μέλη του ΚΚΕ και του ΕΑΜ. Τις ίδιες μέρες, οι αστι­κές εφη­με­ρί­δες δημο­σιο­ποιού­σαν ονό­μα­τα νεκρών, στα οποία συμπε­ρι­λαμ­βά­νο­νταν ακό­μα και όμη­ροι που είχαν πια­στεί από τους Αγγλους και είχαν στα­λεί στην Ελ Ντάμπα8. Μάλι­στα, στη βάση αυτών των χαλ­κευ­μέ­νων στοι­χεί­ων στη­ρί­χθη­καν οι κατη­γο­ρί­ες, με τις οποί­ες κατα­δι­κά­στη­καν ή εκτε­λέ­στη­καν πολ­λοί αγωνιστές.

Μέσα σε αυτό το κλί­μα της αντι­κομ­μου­νι­στι­κής υστε­ρί­ας, η δολο­φο­νία της Παπα­δά­κη απο­τέ­λε­σε «θείο δώρο» προς την ελλη­νι­κή αστι­κή τάξη και τους συμ­μά­χους της. Η έντα­ξη της υπό­θε­σης στην οργα­νω­μέ­νη πτω­μα­το­λο­γία της επο­χής απο­δει­κνύ­ε­ται εξάλ­λου και από το ρετου­σά­ρι­σμα με κάρ­βου­νο της φωτο­γρα­φί­ας του πτώ­μα­τος της Ελέ­νης Παπα­δά­κη που δημο­σιεύ­τη­κε εκεί­νες τις μέρες, όπως μαρ­τυ­ρά ο φωτο­γρά­φος Μανώ­λης Κασιμάτης9.

Ετσι και αλλιώς, η αστι­κή Δικαιο­σύ­νη δεν ενδια­φέρ­θη­κε πραγ­μα­τι­κά για την τιμω­ρία των ενό­χων της δολο­φο­νί­ας. Η Αστυ­νο­μία συνέ­λα­βε ορι­σμέ­να από τα μέλη της Πολι­το­φυ­λα­κής Πατη­σί­ων — Γαλα­τσί­ου, οι οποί­οι κατα­δι­κά­στη­καν τον Ιού­νη του 1945 και τον Ιού­λη του 1946 και εκτε­λέ­στη­καν στις 21 Φλε­βά­ρη του 1948, όχι για τη δολο­φο­νία της Παπα­δά­κη (γι’ αυτήν ομο­λό­γη­σε μόνο ένας από τους 11, ο Βλά­σης Μακα­ρώ­νας), αλλά συνο­λι­κά για «εγκλή­μα­τα» της Πολιτοφυλακής10.

Παράλ­λη­λα, η αστι­κή Δικαιο­σύ­νη δίκα­σε τον Ανδρι­κί­δη επει­δή διέ­τα­ξε την εκτέ­λε­ση των υπαί­τιων της δολο­φο­νί­ας Παπα­δά­κη. Ο Ανδρι­κί­δης μάλι­στα θα κατα­δι­κα­ζό­ταν σε θάνα­το, αν δεν υπήρ­χε η κατά­θε­ση του Δημή­τρη Μυράτ, που υπο­στή­ρι­ξε ότι χωρίς την παρέμ­βα­ση του Ανδρι­κί­δη θα είχαν χάσει τη ζωή τους και άλλοι αθώ­οι. Επει­τα από αυτό, ο Ανδρι­κί­δης κατα­δι­κά­στη­κε σε ισόβια11.

Η δολοφονία τότε και σήμερα

Η υπό­θε­ση της δολο­φο­νί­ας της Ελέ­νης Παπα­δά­κη προ­σφέ­ρει χρή­σι­μα συμπε­ρά­σμα­τα ανα­φο­ρι­κά με την περί­ο­δο του Δεκέμ­βρη, αλλά και με αντί­στοι­χες περιό­δους, όπο­τε στο προ­σκή­νιο της Ιστο­ρί­ας μπαί­νουν με τους αγώ­νες τους ευρύ­τε­ρες εργα­τι­κές και λαϊ­κές μάζες, δίνο­ντας έναν αγώ­να ζωής ή θανά­του με τους εκμε­ταλ­λευ­τές τους.

Σε τέτοιες περιό­δους, από την Παρι­σι­νή Κομ­μού­να έως και σήμε­ρα, η ταχεία ριζο­σπα­στι­κο­ποί­η­ση πολι­τι­κά ανώ­ρι­μων μαζών μπο­ρεί να οδη­γή­σει ακό­μα και σε πρά­ξεις που δεν εξυ­πη­ρε­τούν τους σκο­πούς και τις επι­διώ­ξεις του οργα­νω­μέ­νου μαζι­κού εργα­τι­κού κινή­μα­τος, που πολύ περισ­σό­τε­ρο στρέ­φο­νται τελι­κά ενα­ντί­ον του. Πόσο μάλ­λον, αφού σε συν­θή­κες όξυν­σης της ταξι­κής πάλης, οι χαφιέ­δες και οι προ­βο­κά­το­ρες της αστι­κής εξου­σί­ας προ­σπα­θούν να παρα­σύ­ρουν τις ανώ­ρι­μες μάζες σε τέτοια «παρα­στρα­τή­μα­τα», όταν δεν τα στή­νουν οι ίδιοι, προ­κει­μέ­νου να συκο­φα­ντή­σουν τη λαϊ­κή επα­να­στα­τι­κή βία συνο­λι­κά, να συσπει­ρώ­σουν το στρα­τό­πε­δο της αντε­πα­νά­στα­σης, να απο­κό­ψουν ταλα­ντευό­με­να στρώ­μα­τα ή και συμ­μά­χους από το στρα­τό­πε­δο της επα­νά­στα­σης ή ακό­μα και να προ­ξε­νή­σουν ρήγ­μα­τα στο εσω­τε­ρι­κό του.

Παρό­μοιους σκο­πούς εξυ­πη­ρε­τούν και οι σημε­ρι­νοί απο­λο­γη­τές της αστι­κής εξου­σί­ας. Δεν τους ενδια­φέ­ρουν τα ιστο­ρι­κά γεγο­νό­τα της δολο­φο­νί­ας της Παπα­δά­κη, απλά αξιο­ποιούν το δεδο­μέ­νο ταλέ­ντο και τη δολο­φο­νία της για να συκο­φα­ντή­σουν το εργα­τι­κό — λαϊ­κό κίνη­μα της περιό­δου και ειδι­κά την πολι­τι­κή του πρω­το­πο­ρία, το ΚΚΕ.

Τότε όπως και σήμε­ρα θέλουν να ταυ­τί­σουν τη μαζι­κή λαϊ­κή αμφι­σβή­τη­ση της αστι­κής νομι­μό­τη­τας με τη δρά­ση των εγκλη­μα­τι­κών συμ­μο­ριών. Υπε­ρα­σπί­ζο­νται την Παπα­δά­κη για να απο­κρύ­ψουν ότι υπε­ρα­σπί­ζο­νται την αστι­κή εξου­σία, που είναι συνώ­νυ­μη της βίας και της εκμε­τάλ­λευ­σης της συντρι­πτι­κής πλειο­ψη­φί­ας του πλη­θυ­σμού τόσο σε περιό­δους «κοι­νω­νι­κής ειρή­νης», όσο και σε αυτές του ταξι­κού πολέ­μου. Νομί­ζουν ότι με αυτά τα τερ­τί­πια θα απο­φύ­γουν τη νέα επα­να­στα­τι­κή ανά­τα­ση του κινήματος.

Γι’ αυτό ακρι­βώς η διαρ­κής και επί­μο­νη απο­κά­λυ­ψη των χαλ­κεύ­σε­ων της αστι­κής τάξης και των δημο­σιο­λό­γων της και ταυ­τό­χρο­να η γνώ­ση και η υπε­ρά­σπι­ση της ιστο­ρι­κής αλή­θειας απο­τε­λούν ένα από τα απα­ραί­τη­τα όπλα της σύγ­χρο­νης εργα­τι­κής — λαϊ­κής πάλης.

Παραπομπές

1. Πολύ­βιος Μαρ­σάν, «Ελέ­νη Παπα­δά­κη. Μια φωτει­νή θεα­τρι­κή πορεία με απροσ­δό­κη­το τέλος», Εκδό­σεις «Καστα­νιώ­της», Αθή­να 2001, σελ. 347, 349.

2. Βασί­λης Γ. Μπαρ­τζιώ­τας, «Εθνι­κή Αντί­στα­ση και Δεκέμ­βρης 1944», Εκδό­σεις «Σύγ­χρο­νη Επο­χή», Αθή­να 1979, σελ. 403.

3. Πολύ­βιος Μαρ­σάν, «Ελέ­νη Παπα­δά­κη. Μια φωτει­νή θεα­τρι­κή πορεία με απροσ­δό­κη­το τέλος», Εκδό­σεις «Καστα­νιώ­της», Αθή­να 2001, σελ. 344 — 345.

4. Νίκος Ανδρι­κί­δης, «28 χρό­νια στα κάτερ­γα κρα­τού­με­νος για ελευ­θε­ρία, δημο­κρα­τία και σοσια­λι­σμό (1936–1964)», Εκδό­σεις Β. Γιαν­νί­κου — Β. Κάλ­δη, Αθή­να 1998, σελ. 91 — 93.

5. Σπύ­ρος Α. Κωτσά­κης, «Δεκέμ­βρης του 1944 στην Αθή­να», Εκδό­σεις «Σύγ­χρο­νη Επο­χή», Αθή­να 1986, σελ. 211 — 212.

6. Ανα­στά­σης Γκί­κας, «Το χρο­νι­κό του Δεκέμ­βρη 1944» στο Τμή­μα Ιστο­ρί­ας της ΚΕ του ΚΚΕ (επιμ.), «Δεκέμ­βρης του ’44. Κρί­σι­μη ταξι­κή σύγκρου­ση», Εκδό­σεις «Σύγ­χρο­νη Επο­χή», Αθή­να 2015, σελ. 228.

7. Δημή­τρης Σέρ­βος, «Οι Αγγλοι και οι συνέ­πειες της συν­θη­κο­λό­γη­σης για το λαϊ­κό κίνη­μα», «Ριζο­σπά­στης», 12 Φλε­βά­ρη 1998.

8. Ανα­λυ­τι­κές απο­δεί­ξεις για τα χαλ­κευ­μέ­να στοι­χεία που περιεί­χε η έκθε­ση Σιτρίν βρί­σκο­νται στο «Το Ελλη­νι­κό Κατύν», Εκδο­ση της ΚΟΑ του ΚΚΕ — Εκδο­τι­κός Οργα­νι­σμός «Ρήγας», Αθή­να 1945.

9. Ο Μανώ­λης Κασι­μά­της είναι φωτο­γρά­φος που έχει επι­με­λη­θεί την έκδο­ση «Φωτο­γρα­φί­ζο­ντας το Δεκέμ­βρη», τομ. Ι & ΙΙ, Πολι­τι­στι­κή Εται­ρεία «ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΖΟΝΤΑΣ», Αθή­να 2008.

10. «Η εκτέ­λε­σις 20 κατα­δί­κων», «Ελευ­θε­ρία», 22 Φλε­βά­ρη 1948.

11. Ανα­στά­σης Γκί­κας, «Το χρο­νι­κό του Δεκέμ­βρη 1944» στο Τμή­μα Ιστο­ρί­ας της ΚΕ του ΚΚΕ (επιμ.), «Δεκέμ­βρης του ’44. Κρί­σι­μη ταξι­κή σύγκρου­ση», Εκδό­σεις «Σύγ­χρο­νη Επο­χή», Αθή­να 2015, σελ. 228.

Του Κώστα ΣΚΟΛΑΡΙΚΟΥ,  μέλος του Τμή­μα­τος Ιστο­ρί­ας της ΚΕ του ΚΚΕ 

Πηγή: Ριζο­σπά­στης