Γιώργος Βαρλάμος, μαιτρ των τολμηρών χρωματικών συνθέσεων

Γρά­φει ο Κώστας Ευαγ­γε­λά­τος //
Ζωγρά­φος, Λογο­τέ­χνης, Θεω­ρη­τι­κός τέχνης.

Ο Γιώρ­γος Βαρ­λά­μος γεν­νή­θη­κε το 1922 στην Πάρο. Η μητέ­ρα του κατα­γό­ταν από τον Πύρ­γο της Τήνου και εκεί πέρα­σε τα παι­δι­κά του χρό­νια, που δια­μόρ­φω­σαν τον χαρα­κτή­ρα του. Σπού­δα­σε ζωγρα­φι­κή στην ΑΣΚΤ, με δάσκα­λους τους Ουμ­βέρ­το Αργυ­ρό και Κων­στα­ντί­νο Παρ­θέ­νη, και χαρα­κτι­κή (1942 — 1947) με δάσκα­λο τον Γιάν­νη Κεφαλ­λη­νό. Συνέ­χι­σε, με υπο­τρο­φί­ες του Ιδρύ­μα­τος Ευαγ­γε­λι­στρί­ας Τήνου και του ΙΚΥ, τις σπου­δές του στο Παρί­σι, στην Ecole dew Beaux-Arts ζωγρα­φι­κή κοντά στους R. Cami, J.-E. Bersier και H. G. Adam (1951–1952) και στο College Technique Estienne χαρα­κτι­κή, με δάσκα­λους τους G. L. Prost και R. Cottet (1958–1961). Ειδι­κεύ­τη­κε στην τέχνη του βιβλί­ου και στη χάρα­ξη γραμ­μα­το­σή­μων. Εκτός από την χαρα­κτι­κή εικο­νο­γρά­φη­σε περισ­σό­τε­ρα από 200 βιβλία, αλλά και διά­φο­ρες αφί­σες πολι­τι­κού και κοι­νω­νι­κού περιεχομένου.

Με την επι­στρο­φή του στην Ελλά­δα συνερ­γά­στη­κε από το 1953–56 με τον Κεφαλ­λη­νό στην έκδο­ση «Δέκα Λευ­καί Λήκυθοι».

Ο καθη­γη­τής Γιάν­νης Κεφαλ­λη­νός και οι επι­λεγ­μέ­νοι φοι­τη­τές του Λου­ΐ­ζα Μοντε­σά­ντου, Γιώρ­γος Βαρ­λά­μος και Νίκος Δαμια­νά­κης αφιέ­ρω­σαν μήνες στο Εθνι­κό Αρχαιο­λο­γι­κό Μου­σείο, αντι­γρά­φο­ντας δέκα αττι­κές ληκύ­θους. Επέ­λε­ξαν τις ωραιό­τε­ρες από τις εκτε­θει­μέ­νες στο Μου­σείο και άλλες που ήταν ακό­μα στα κιβώ­τια, προ­κει­μέ­νου να προ­στα­τευ­θούν από τα χρό­νια του πολέ­μου. Το λεύ­κω­μα που προ­λό­γι­σε η έφο­ρος του Μου­σεί­ου Σέμνη Καρού­ζου- περι­λάμ­βα­νε δέκα χαρα­κτι­κά από ληκύ­θους, φιλο­τε­χνη­μέ­να όλα με μει­κτή τεχνι­κή ξυλο­γρα­φί­ας και χαλ­κο­γρα­φί­ας. Η καλ­λι­τε­χνι­κή εργα­σία τυπώ­θη­κε για το εργα­στή­ριο χαρα­κτι­κής της ΑΣΚΤ και εκδό­θη­κε σε 400 αριθ­μη­μέ­να αντίτυπα.

Ο Γιώρ­γος Βαρ­λά­μος σχε­δί­α­σε ειδι­κά για την έκδο­ση γραμ­μα­το­σει­ρά με την επω­νυ­μία «Θεό­κρι­τος». Μελέ­τη­σε συστη­μα­τι­κά και δόκι­μα τη φύση και τους νόμους της τυπο­γρα­φί­ας. Δια­κρί­θη­κε διε­θνώς για την επι­μέ­λεια βιβλί­ων και λευ­κω­μά­των. Επι­με­λή­θη­κε, εικο­νο­γρά­φη­σε και σχε­δί­α­σε πλη­θώ­ρα εξώ­φυλ­λων πολ­λών βιβλί­ων, με πολ­λά ένθε­τα χαρα­κτι­κά του. Συνερ­γά­σθη­κε με πρω­το­πό­ρους καλ­λι­τέ­χνες και δια­νοη­τές. Εικο­νο­γρά­φη­σε με τη χαρα­κτι­κή του μεγά­λους ποι­η­τές και λογο­τέ­χνες. Τιμή­θη­κε σε “Διε­θνή Δια­γω­νι­σμό της Λει­ψί­ας” για την επι­μέ­λεια Βιβλί­ου, με ποι­ή­μα­τα του νομπε­λί­στα Πάμπλο Νερούντα.

Υπη­ρέ­τη­σε με πάθος τη χαρα­κτι­κή, για­τί τη θεω­ρού­σε «δημο­κρα­τι­κή τέχνη», που με αυτή το έργο τέχνης μπο­ρεί να είναι προ­σι­τό στους εργα­ζό­με­νους, να είναι πάντα πρω­τό­τυ­πο χωρίς να είναι μονα­δι­κό. Εργά­σθη­κε για την «έξο­δο» της Τέχνης από τα σαλό­νια και πάλε­ψε για τη συμπό­ρευ­ση της Τέχνης με τις ανά­γκες, τα δικαιώ­μα­τα, τους κοι­νω­νι­κούς και απε­λευ­θε­ρω­τι­κούς αγώ­νες του λαού. Συμ­με­τεί­χε με άλλους καλ­λι­τέ­χνες στους αγώ­νες για την επαγ­γελ­μα­τι­κή κατο­χύ­ρω­ση των καλ­λι­τε­χνών, έδω­σε συλ­λο­γι­κές μάχες για το δυνά­μω­μα του μαζι­κού πολι­τι­στι­κού κινή­μα­τος, ήταν παρών με το έργο του ως καλ­λι­τέ­χνης στις μεγά­λες στιγ­μές του εργα­τι­κού — λαϊ­κού κινή­μα­τος. Λίγο πριν φύγει από τη ζωή, ο Γιώρ­γης Βαρ­λά­μος άφη­σε στο Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμ­μα παρα­κα­τα­θή­κη το έργο του και την επι­θυ­μία του να μαθαί­νουν οι νέοι καλ­λι­τέ­χνες από αυτό.

Κρα­τώ­ντας πολύ υψη­λό επί­πε­δο τεχνι­κής, κατόρ­θω­σε έγκαι­ρα να απο­φύ­γει την πίε­ση των κατα­κτή­σε­ων του δασκά­λου του και να προ­χω­ρή­σει σ’ ένα χαρα­κτη­ρι­στι­κό προ­σω­πι­κό δρό­μο. Ο Βαρ­λά­μος με ιδιαί­τε­ρη προ­τί­μη­ση στην ξυλο­γρα­φία, έχει δώσει έργα που ανα­φέ­ρο­νται σε όλες τις θεμα­το­γρα­φι­κές περιο­χές και δια­κρί­νο­νται για την πλη­ρό­τη­τα και την εκφρα­στι­κή τους δύνα­μη. Η χαρα­κτι­κή του χαρα­κτη­ρί­ζε­ται για την ευκρί­νεια και την τιμιό­τη­τα της εργα­σί­ας, την αμε­σό­τη­τα και την ποιό­τη­τα των δια­τυ­πώ­σε­ών του. Σε χαρα­κτη­ρι­στι­κά έργα του χρη­σι­μο­ποιεί πλή­θος λεπτές γραμ­μές που δίνουν συχνά την εντύ­πω­ση μίας μικρο­γρα­φι­κής δια­πραγ­μά­τευ­σης του αισθη­τι­κού αντι­κει­μέ­νου, ενώ οι προ­σπά­θειές του που ανα­φέ­ρο­νται στο φυσι­κό χώρο δια­κρί­νο­νται για μία καθα­ρά ποι­η­τι­κή φωνή, που βασί­ζε­ται στις αρμο­νι­κές μετα­βά­σεις ημι­το­νί­ων και σκιών από το άσπρο στο μαύρο.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΑΡΛΑΜΟΣ, ΣΚΗΝΗ ΑΠΟ ΑΡΧΑΙΟ ΑΓΓΕΙΟ

Ανά­λο­γα στοι­χεία έχου­με και στην ζωγρα­φι­κή του, στην οποία δια­φαί­νο­νται τόσο η επί­δρα­ση του Παρ­θέ­νη όσο και του Cezanne σε φιγού­ρες και προ­σω­πο­γρα­φί­ες. Έδω­σε σει­ρές έργων με τοπιο­γρα­φί­ες και θέμα­τα από το φυτι­κό κόσμο, με υλι­κά κυρί­ως ακρυ­λι­κά και ακουα­ρέ­λες. Χωρίς να παρα­βλέ­πει τα αντι­κει­με­νι­κά στοι­χεία της οπτι­κής πραγ­μα­τι­κό­τη­τας, δεν περιο­ρί­στη­κε στην αντι­γρα­φι­κή μετα­φο­ρά τους στη ζωγρα­φι­κή επι­φά­νεια, αλλά σε μια ευαί­σθη­τη απο­κρυ­στάλ­λω­ση τους.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΑΡΛΑΜΟΣ, ΤΣΑΛΑΠΕΤΕΙΝΟΣ, ΛΙΘΟΓΡΑΦΙΑ

Είχε παρου­σιά­σει έργα του σε ατο­μι­κές εκθέ­σεις στις γκα­λε­ρί «Κού­ρος» 1958, «Ζυγός» 1961, «Αστορ» 1965, Παρί­σι 1973, «Ώρα» 1977, «Ζου­μπου­λά­κη» 1980, «Αργώ» 1981, «Χρυ­σό­θε­μις» 1984, «Έκφρα­ση» 1985,1996, «Artigraf» 1992 κ.α. Συμ­με­τεί­χε σε πολ­λές ομα­δι­κές εκθέ­σεις, στις Πανελ­λή­νιες 1948, 1957, 1963, 1987, Γενεύη 1955, Σαντιά­γκο 1957, Λου­γκά­νο 1958, Μπιε­νά­λε Σάο Πάου­λο 1963, Μπιε­νά­λε Αλε­ξάν­δρειας 1963, «Τέχνη» Θεσ­σα­λο­νί­κη 1975, «Νέες Μορ­φές» 1980, «Υάκιν­θος» 1981, «Χρυ­σό­θε­μις», 1982 κ.α.

Έργα του βρί­σκο­νται στην Εθνι­κή Πινα­κο­θή­κη, στην Πινα­κο­θή­κη Δήμου Αθη­ναί­ων, στη Συλλ. ΜΙΕΤ κ.α.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΑΡΛΑΜΟΣ, ΠΟΡΤΡΕΤΟ ΤΗΣ ΑΓΝΗΣ ΜΕΤΑΞΑ (1873–1967). ΚΟΡΓΙΑΛΕΝΕΙΟ ΙΔΡΥΜΑ.

Στο πλαί­σιο του εκδο­τι­κού προ­γράμ­μα­τος για τους Ολυ­μπια­κούς Αγώ­νες του 2004 ο φιλο­τέ­χνη­σε το 2001 ένα φεγιέ με ένα θέμα-πρό­κλη­ση όπως είναι η κολύμ­βη­ση αρχαί­ων Ελλη­νί­δων, από μοτί­βο ερυ­θρό­μορ­φου αμφο­ρέα του 510 π.Χ. και στις αρχές του 2002 πέντε γραμ­μα­τό­ση­μα με αρχαιο­ελ­λη­νι­κό υλι­κό έκφρα­σης και τεκμηρίωσης.

Ήταν εξέ­χον και δρα­στή­ριο μέλος του ΕΕΤΕ. Το 2018 στο Βυζα­ντι­νό και Χρι­στια­νι­κό Μου­σείο παρου­σιά­στη­κε η μεγά­λη έκθε­ση «Τ’ αγριο­λού­λου­δα του Βαρλάμου».

Σε συνέ­ντευ­ξη του που είχε κατα­γρά­ψει ο ιστο­ρι­κός τέχνης Εμμα­νου­ήλ Μαυ­ρο­μά­της του λέει μετα­ξύ άλλων: Εκεί­νο που οφεί­λου­με να κάνου­με σαν καλ­λι­τέ­χνες, είναι να ψάξου­με να βρού­με τον εαυ­τό μας και με κάποια γλώσ­σα που δια­θέ­του­με να τον εκφρά­σου­με. Η γλώσ­σα της τέχνης είναι κάθε φορά δια­φο­ρε­τι­κή, είναι εικα­στι­κή γλώσ­σα, μου­σι­κή γλώσ­σα, λόγος. Αυτό είναι ένα μέσον και όχι αυτο­σκο­πός. Είναι απλώς ένα εργα­λείο με το οποίο θα γρά­ψω αυτά που αισθά­νο­μαι σαν καλλιτέχνης.

Ο Γιώρ­γος Βαρ­λά­μος επά­ξια ανα­γνω­ρί­στη­κε ως μαιτρ για τις τολ­μη­ρές χρω­μα­τι­κές του συν­θέ­σεις με λάδια, ακρυ­λι­κά και ακουα­ρέ­λες, ιδιαί­τε­ρα στην από­δο­ση της Ελλη­νι­κής χλω­ρί­δας με τέτοιο τρό­πο ώστε τα Αγριο­λού­λου­δα του να θεω­ρού­νται μονα­δι­κά και αξιο­θαύ­μα­στα δια­χρο­νι­κά, ενώ στη χαρα­κτι­κή η πρω­το­πο­ρια­κή μα και ταυ­τό­χρο­να αρμο­νι­κή από­δο­ση της φύσης τον κατα­τάσ­σει στους κορυ­φαί­ους Έλλη­νες χαράκτες.