Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Διαχρονικά συμπεράσματα της επαναστατικής πάλης

Με αφορμή τα 30 χρόνια από το 14ο Συνέδριο ανασυγκρότησης του ΚΚΕ μετά την κορύφωση της εσωκομματικής του κρίσης

Πριν 30 χρό­νια πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε το 14ο Συνέ­δριο του ΚΚΕ (Δεκέμ­βρης 1991), το οποίο χαρα­κτη­ρί­στη­κε συνέ­δριο ανα­συ­γκρό­τη­σης του Κόμ­μα­τος μετά από μια βαθιά ιδε­ο­λο­γι­κή — πολι­τι­κή και οργα­νω­τι­κή κρί­ση που κατέ­λη­ξε στη διά­σπα­ση του Κόμ­μα­τος τον Ιού­λη του 1991, με την απο­χώ­ρη­ση μεγά­λου μέρους των μελών της ΚΕ που είχαν εκλε­γεί στο 13ο Συνέ­δριο, τον Φλε­βά­ρη της ίδιας χρονιάς.

Το πρω­το­σέ­λι­δο του «Ριζο­σπά­στη» στις 17/12/1991, την προη­γου­μέ­νη της έναρ­ξης του 14ου Συνεδρίου

Με το 14ο Συνέ­δριο θα λέγα­με ότι κλεί­νει μια περί­ο­δος στην Ιστο­ρία του Κόμ­μα­τος, που την αρχή της συμ­βο­λι­κά μπο­ρού­με να την τοπο­θε­τή­σου­με στην de facto κατά­κτη­ση της νομι­μό­τη­τας στη δρά­ση του αμέ­σως μετά την πτώ­ση της στρα­τιω­τι­κής δικτα­το­ρί­ας στην Ελλά­δα τον Ιού­λη του 1974.

Η ιστο­ρι­κή έρευ­να αυτής της περιό­δου (1974 — 1991) και η συγ­γρα­φή της απο­τε­λεί τρέ­χον καθή­κον γενι­κό­τε­ρα για την ΚΕ του Κόμ­μα­τός μας, με τη συμ­βο­λή του Τμή­μα­τος Ιστο­ρί­ας της ΚΕ. Πρό­κει­ται για πολύ απαι­τη­τι­κό καθή­κον που θα πάρει χρό­νο. Εχει αρχί­σει η προ­ερ­γα­σία συγκέ­ντρω­σης — επε­ξερ­γα­σί­ας — μελέ­της εκεί­νου του αρχεια­κού υλι­κού που αφο­ρά τις προ­γραμ­μα­τι­κές και ειδι­κό­τε­ρες πολι­τι­κές επι­λο­γές του Κόμ­μα­τος, της διά­χυ­σης αυτών των επι­λο­γών στην ΚΝΕ, της εξει­δί­κευ­σής τους ως γραμ­μής πάλης των κομ­μου­νι­στών στο συν­δι­κα­λι­στι­κό εργα­τι­κό κίνη­μα, στα κινή­μα­τα των επαγ­γελ­μα­το­βιο­τε­χνών και των αγρο­τών, στο γυναι­κείο κίνη­μα, στο μαθη­τι­κό, στο φοι­τη­τι­κό, σε μέτω­πα πάλης όπως ενά­ντια στους ιμπε­ρια­λι­στι­κούς πολέ­μους, στον πολι­τι­σμό κ.α.

Φυσι­κά, η δρά­ση του ΚΚΕ και της Νεο­λαί­ας του, της ΚΝΕ, όπως και για τις προη­γού­με­νες περιό­δους της Ιστο­ρί­ας του, διε­ρευ­νά­ται σε συνάρ­τη­ση με τις συνο­λι­κό­τε­ρες εγχώ­ριες αλλά και περι­φε­ρεια­κές — διε­θνείς κοι­νω­νι­κο­οι­κο­νο­μι­κές και πολι­τι­κές συν­θή­κες, μεθο­δο­λο­γία που πιστά ακο­λου­θή­θη­κε στη συγ­γρα­φή των Τόμων Α1, Α2, Β1, Β2, Γ1 και Γ2, που καλύ­πτουν όλη την περί­ο­δο από την ίδρυ­ση του ΚΚΕ έως και την επα­να­φο­ρά του αστι­κού κοι­νο­βου­λευ­τι­σμού με συναί­νε­ση μετα­ξύ της στρα­τιω­τι­κής δικτα­το­ρί­ας και της αστι­κής πολι­τι­κής ηγε­σί­ας το 1974.

Στη δεκα­ε­τία του 1980 συντε­λέ­στη­καν σημα­ντι­κές αλλα­γές στην κλα­δι­κή σύν­θε­ση της ελλη­νι­κής οικο­νο­μί­ας και ειδι­κό­τε­ρα της μετα­ποί­η­σης, λόγω και της έντα­ξης στην ΕΟΚ, με απο­τέ­λε­σμα σημα­ντι­κή αλλα­γή στη διάρ­θρω­ση της εργα­τι­κής τάξης στην Ελλά­δα, με σημα­ντι­κή αρνη­τι­κή επί­δρα­ση στις εργα­τι­κές δυνά­μεις του ΚΚΕ

Η ΚΕ και το Τμή­μα Ιστο­ρί­ας της, αλλά και γενι­κό­τε­ρα τα καθο­δη­γη­τι­κά όργα­να του ΚΚΕ, θα λέγα­με ότι σε μεγά­λο βαθ­μό πλέ­ον έχουν κατα­κτή­σει την ισορ­ρο­πία ανά­με­σα στην επι­στη­μο­νι­κό­τη­τα της έρευ­νας και το συναί­σθη­μα του επα­να­στά­τη, του κομ­μου­νι­στή, ώστε η ανά­δει­ξη και διόρ­θω­ση λαθών να συμ­βάλ­λει στην ισχυ­ρο­ποί­η­ση της κομ­μου­νι­στι­κής συνεί­δη­σης, να εξο­πλί­ζει στην αντι­με­τώ­πι­ση του μηδε­νι­σμού και πεσι­μι­σμού που καλ­λιερ­γεί η αστι­κή ιστο­ριο­γρα­φία, καθώς και η οπορ­του­νι­στι­κή εκφο­ρά της στο εργα­τι­κό κίνημα.

Βέβαια, δεν υπο­τι­μά­με και πρό­σθε­τες δυσκο­λί­ες στο εν λόγω εγχεί­ρη­μα, όπως και εξαι­τί­ας τού ότι στε­λέ­χη του Κόμ­μα­τος κατά την εξε­τα­ζό­με­νη περί­ο­δο όχι μόνο είναι εν ζωή, αλλά είναι και πολι­τι­κά δρα­στή­ρια. Ομως και σ’ αυτό υπάρ­χει θετι­κό προη­γού­με­νο που αφο­ρού­σε την εξί­σου κρί­σι­μη περί­ο­δο του ΔΣΕ, τη μετέ­πει­τα εκτί­μη­ση για την περί­ο­δο 1949 — 1968, την ανα­γκαιό­τη­τα που προ­έ­κυ­ψε από την ιστο­ρι­κή διε­ρεύ­νη­ση για την επα­νε­κτί­μη­ση θέσε­ων, την απο­κα­τά­στα­ση στε­λε­χών και πρώ­τα απ’ όλα του Νίκου Ζαχα­ριά­δη, ΓΓ της ΚΕ μέχρι την καθαί­ρε­σή του από την 6η Πλα­τιά Ολο­μέ­λεια της ΚΕ το 1956, που συγκλή­θη­κε με την παρέμ­βα­ση 6 ΚΚ σοσια­λι­στι­κών κρα­τών1.

Υπο­γραμ­μί­ζου­με ότι όλη η μελε­τη­τι­κή δου­λειά του Κόμ­μα­τος μετά το 14ο Συνέ­δριό του, όλες οι θεω­ρη­τι­κές και προ­γραμ­μα­τι­κές του επε­ξερ­γα­σί­ες δεν έγι­ναν απο­σπα­σμέ­νες από την απαι­τού­με­νη ιστο­ρι­κή έρευ­να και την ανα­ζή­τη­ση αρχεί­ων, ενώ συνε­χί­ζου­με και διευ­ρύ­νου­με την πρό­σβα­σή μας σε εγχώ­ριο και ξένο αρχεια­κό υλι­κό και βιβλιογραφία.

Καθο­ρι­στι­κό στοι­χείο της εξα­σφά­λι­σης του επα­να­στα­τι­κού χαρα­κτή­ρα του Κόμ­μα­τός μας είναι η θωρά­κι­ση των νεό­τε­ρων μελών του, καθώς και των μελών της ΚΝΕ, με τις συνο­λι­κές θέσεις του Κόμ­μα­τός μας για την πορεία της σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης κατά τον 20ό αιώνα

Υπό το βάρος ιδεολογικών ανεπαρκειών και προγραμματικών προβλημάτων

Στην εξε­τα­ζό­με­νη περί­ο­δο, 1974 — 1991, οπωσ­δή­πο­τε απο­κρυ­σταλ­λώ­θη­καν εξε­λί­ξεις σε νέας ποιό­τη­τας γεγο­νό­τα που επα­να­κα­θό­ρι­σαν τον συσχε­τι­σμό της ταξι­κής πάλης σε παγκό­σμιο επί­πε­δο. Καθο­ρι­στι­κή ήταν η εκτε­τα­μέ­νη νίκη της αντε­πα­νά­στα­σης στις χώρες του πρώ­του ιστο­ρι­κού κύκλου σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης κατά τον 20ό αιώ­να. Το κυριό­τε­ρο όμως ήταν πως το Διε­θνές Κομ­μου­νι­στι­κό Κίνη­μα, και το ΚΚΕ ως τμή­μα του, δεν ήταν ιδε­ο­λο­γι­κά — πολι­τι­κά προ­ε­τοι­μα­σμέ­νο για μια τέτοια εξέ­λι­ξη. Το ζήτη­μα αυτό έχει βαθύ­τε­ρες ρίζες στην απο­δο­χή της οπορ­του­νι­στι­κής εξέ­λι­ξης στο ΚΚΣΕ και μεταρ­ρυθ­μί­σε­ων που υπο­νό­μευαν τις σοσια­λι­στι­κές σχέ­σεις στην ΕΣΣΔ, ήδη από τις πρώ­τες μετα­πο­λε­μι­κές δεκα­ε­τί­ες. Ακό­μα περισ­σό­τε­ρο, σχε­τί­ζε­ται με το ότι το ΚΚΕ δεν μπό­ρε­σε να δει το ενδε­χό­με­νο της αντε­πα­να­στα­τι­κής νίκης, ούτε έγκαι­ρα να δια­κρί­νει τον αντε­πα­να­στα­τι­κό χαρα­κτή­ρα της «περε­στρόι­κα», την οποία απο­δέ­χτη­κε ως «επα­νά­στα­ση μέσα στην επα­νά­στα­ση». Αργη­σε να αντι­λη­φθεί την όποια περιο­ρι­σμέ­νη δια­πά­λη ανα­πτύ­χθη­κε στο 27ο (1986) και κυρί­ως στο 28ο (1990) Συνέ­δριο του ΚΚΣΕ. Για το ζήτη­μα της αντε­πα­νά­στα­σης στην ΕΣΣΔ και σε άλλες χώρες της σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης, το ΚΚΕ έχει βασι­κά τοπο­θε­τη­θεί συλ­λο­γι­κά, με Από­φα­ση του 18ου Συνε­δρί­ου (2009). Στο σημείο 30 της Από­φα­σης αναφέρεται:

Η αντε­πα­να­στα­τι­κή νίκη στην ΕΣΣΔ και σε άλλες χώρες της σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης έφε­ρε στην ημε­ρή­σια διά­τα­ξη την ανά­γκη μιας συνο­λι­κό­τε­ρης εκτί­μη­σης — επα­νε­κτί­μη­σης θεμε­λια­κών θέσε­ων της στρα­τη­γι­κής του ΚΚΕ και του Διε­θνούς Κομ­μου­νι­στι­κού Κινήματος

«Το 14ο Συνέ­δριο του KKE (1991) και η Πανελ­λα­δι­κή Συν­διά­σκε­ψη του 1995 εκτί­μη­σαν αυτο­κρι­τι­κά τα εξής: Δεν απο­φύ­γα­με ως Κόμ­μα την εξι­δα­νί­κευ­ση και εξω­ραϊ­σμό του σοσια­λι­σμού όπως οικο­δο­μή­θη­κε στον 20ό αιώ­να. Υπο­τι­μή­σα­με τα προ­βλή­μα­τα που δια­πι­στώ­να­με, απο­δί­δο­ντάς τα κυρί­ως σε αντι­κει­με­νι­κούς παρά­γο­ντες, τα δικαιο­λο­γού­σα­με ως προ­βλή­μα­τα ανά­πτυ­ξης του σοσια­λι­σμού, πράγ­μα που απο­δεί­χθη­κε ότι δεν αντα­πο­κρι­νό­ταν στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα. Υπο­τι­μή­σα­με τη συν­θε­τό­τη­τα της πάλης με τις κλη­ρο­νο­μη­μέ­νες επι­βιώ­σεις, υπε­ρε­κτι­μή­σα­με την πορεία σοσια­λι­στι­κής ανά­πτυ­ξης, ενώ υπο­τι­μή­σα­με τις αντο­χές του διε­θνούς ιμπε­ρια­λι­στι­κού συστήματος.

Η αυτο­κρι­τι­κή μας αφο­ρά τη λαθε­μέ­νη αντί­λη­ψή μας για τις σοσια­λι­στι­κές νομο­τέ­λειες και τον χαρα­κτή­ρα των αντι­θέ­σε­ων στη δια­δι­κα­σία δια­μόρ­φω­σης και ανά­πτυ­ξης της νέας κοι­νω­νί­ας. Η στά­ση του Κόμ­μα­τός μας απο­τέ­λε­σε μέρος του προ­βλή­μα­τος. Η δυνα­τό­τη­τά μας να βγά­λου­με τα σωστά συμπε­ρά­σμα­τα περιο­ρί­στη­κε από το γεγο­νός ότι και το Κόμ­μα μας δεν έδω­σε την απαι­τού­με­νη προ­σο­χή στην ανά­γκη να κατα­κτά τη θεω­ρη­τι­κή του επάρ­κεια, να προ­ω­θεί τη δημιουρ­γι­κή μελέ­τη και αφο­μοί­ω­ση της θεω­ρί­ας μας, να αξιο­ποιεί την πλού­σια πεί­ρα της ταξι­κής, επα­να­στα­τι­κής πάλης, να συμ­βάλ­λει δηλα­δή και με τις δικές του δυνά­μεις στη δημιουρ­γι­κή ανά­πτυ­ξη των ιδε­ο­λο­γι­κών και πολι­τι­κών θέσε­ων, με βάση τις εξε­λισ­σό­με­νες συν­θή­κες. Σε μεγά­λο βαθ­μό ως Κόμ­μα υιο­θε­τή­σα­με λαν­θα­σμέ­νες θεω­ρη­τι­κές εκτι­μή­σεις και πολι­τι­κές επι­λο­γές του KKΣE»2.

Η αντε­πα­να­στα­τι­κή νίκη στην ΕΣΣΔ και σε άλλες χώρες της σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης έφε­ρε στην ημε­ρή­σια διά­τα­ξη την ανά­γκη μιας συνο­λι­κό­τε­ρης εκτί­μη­σης — επα­νε­κτί­μη­σης θεμε­λια­κών θέσε­ων της στρα­τη­γι­κής του ΚΚΕ και του Διε­θνούς Κομ­μου­νι­στι­κού Κινήματος.

Αν ανα­τρέ­ξου­με στις συνε­δρια­κές και άλλες Απο­φά­σεις της ΚΕ του ΚΚΕ ως προς την εκτί­μη­ση του διε­θνούς συσχε­τι­σμού της πάλης μετα­ξύ καπι­τα­λι­σμού και σοσια­λι­σμού, θα δια­πι­στώ­σου­με ότι σε όλη τη μετα­πο­λε­μι­κή περί­ο­δο ανα­πα­ρά­γο­νται προ­βλη­μα­τι­κές εκτι­μή­σεις, οι οποί­ες δεν είναι πρω­τό­τυ­πες και απο­κλει­στι­κές του ΚΚΕ, αλλά εκτι­μή­σεις του μεγα­λύ­τε­ρου μέρους του Διε­θνούς Κομ­μου­νι­στι­κού Κινή­μα­τος, των περισ­σό­τε­ρων ΚΚ εξου­σί­ας, της όποιας συντο­νι­σμέ­νης διε­θνούς έκφρα­σης των Κομ­μου­νι­στι­κών Κομ­μά­των.

Θεμε­λια­κή προ­βλη­μα­τι­κή εκτί­μη­ση συνι­στά αυτή περί ειρη­νι­κής συνύ­παρ­ξης μετα­ξύ καπι­τα­λι­στι­κών και σοσια­λι­στι­κών κρα­τών, ως επι­βε­βλη­μέ­νη από τον υπέρ των δυνά­με­ων του σοσια­λι­σμού συσχε­τι­σμό που προ­έ­κυ­ψε μετά τον Β’ Παγκό­σμιο Πόλε­μο. Σημειω­τέ­ον, οι δυνά­μεις αυτές δίνο­νται πολύ διευ­ρυ­μέ­νες, περι­λαμ­βά­νο­ντας και αστι­κές δυνά­μεις με τη μορ­φή των δυνά­με­ων της δημο­κρα­τί­ας, της ειρή­νης, της προ­ό­δου, μαζί με τις δυνά­μεις της εργα­σί­ας, καθώς και δυνά­μεις που παλεύ­ουν για απο­α­ποι­κιο­ποί­η­ση και εθνι­κή ανεξαρτησία.

Σε αυτήν τη βάση επι­διώ­κο­νται ανά­λο­γες πολι­τι­κές κινή­σεις, π.χ. για Συν­δια­σκέ­ψεις κρα­τών δια­φο­ρε­τι­κού ταξι­κού χαρα­κτή­ρα, προ­κει­μέ­νου να επι­διω­χθεί «στα­θε­ρός και απο­τε­λε­σμα­τι­κός έλεγ­χος του πολε­μι­κού και κυρί­ως του πυρη­νι­κού πολε­μι­κού αντα­γω­νι­σμού και εξο­πλι­σμού». Ολη αυτή η προ­βλη­μα­τι­κή πολι­τι­κή προ­σέγ­γι­ση συνο­δεύ­ε­ται από την επί­σης προ­βλη­μα­τι­κή εκτί­μη­ση για υπε­ρο­χή της σοσια­λι­στι­κής στα­θε­ρό­τη­τας, του­λά­χι­στον στην Ευρώ­πη και την Ασία, σε σχέ­ση με εκτι­μώ­με­νη καπι­τα­λι­στι­κή αποσταθεροποίηση.

Στις ειδι­κό­τε­ρες συν­θή­κες κορύ­φω­σης της αντε­πα­νά­στα­σης στην ΕΣΣΔ και σε άλλες χώρες της Ευρώ­πης, εκδη­λώ­νο­νται νέες υπο­χω­ρή­σεις του Διε­θνούς Κομ­μου­νι­στι­κού Κινή­μα­τος απέ­να­ντι σε νέα σχή­μα­τα του διε­θνούς ιμπε­ρια­λι­στι­κού συστή­μα­τος, όπως είναι η Συμ­φω­νία της Διά­σκε­ψης για Ασφά­λεια και Συνερ­γα­σία στην Ευρώ­πη (ΔΑΣΕ)3και η εκτί­μη­ση για την εξέ­λι­ξη της ΕΟΚ σε κατεύ­θυν­ση Οικο­νο­μι­κής — Νομι­σμα­τι­κής Ενο­ποί­η­σης (ΟΝΕ).

Το πρό­βλη­μα εκ μέρους της ΚΕ του ΚΚΕ και του ΠΓ της είναι ότι δεν έβλε­παν τη Συμ­φω­νία ΔΑΣΕ — στη συνέ­χεια ΟΑΣΕ — ως στοι­χείο της υπο­χώ­ρη­σης της σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης και ισχυ­ρο­ποί­η­σης της καπι­τα­λι­στι­κής επι­θε­τι­κό­τη­τας, αλλά την ερμή­νευαν ως έστω αστα­θή επι­κρά­τη­ση μιας πιο δημο­κρα­τι­κής — φιλει­ρη­νι­κής πολι­τι­κής εκ μέρους καπι­τα­λι­στι­κών κρα­τών, ακό­μα και των ΗΠΑ, που ηγού­νταν σε αυτήν. Ερμη­νευό­ταν ως — έστω και μη στα­θε­ρή — ανα­στο­λή του «ψυχρού πολέ­μου». Αλλά και την ΟΝΕ το Κόμ­μα μας την έβλε­πε ως νομο­τε­λεια­κή εξέ­λι­ξη με προ­ο­δευ­τι­κή χροιά. Ολα αυτά στο έδα­φος καλ­πά­ζου­σας ανά­πτυ­ξης μιας γενι­κευ­μέ­νης αντεπανάστασης.

Βέβαια, και όλη η μετά τη λήξη του Β’ Παγκο­σμί­ου Πολέ­μου προ­σέγ­γι­ση του Διε­θνούς Κομ­μου­νι­στι­κού Κινή­μα­τος περί «ψυχρού πολέ­μου» εκ μέρους κυρί­ως των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ προς την ΕΣΣΔ και το Σύμ­φω­νο της Βαρ­σο­βί­ας (στρα­τιω­τι­κή συμ­φω­νία μετα­ξύ 8 χωρών της σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης) ήταν προ­βλη­μα­τι­κή, για­τί απο­δι­δό­ταν κυρί­ως σε ηγε­τι­κούς μηχα­νι­σμούς των ΗΠΑ, σε αντι­δια­στο­λή με «δημο­κρα­τι­κές — φιλει­ρη­νι­κές» αστι­κές δυνά­μεις, που εντο­πί­ζο­νταν λιγό­τε­ρο στις ΗΠΑ και περισ­σό­τε­ρο στην ηπει­ρω­τι­κή Ευρώπη.

Στη συνέ­χεια συνα­ντά­με κι άλλες παρά­πλευ­ρες προ­βλη­μα­τι­κές εκτι­μή­σεις, όπως για την πολε­μι­κή έντα­ση στον Περ­σι­κό Κόλ­πο (Αύγου­στος 1990 — Φλε­βά­ρης 1991)4 και τον κίν­δυ­νο πιο άμε­σης εμπλο­κής της Ελλά­δας, που η απο­φυ­γή της δινό­ταν περισ­σό­τε­ρο ως γενι­κή πάλη για την ειρή­νη και όχι ως κατα­δί­κη της ενερ­γού συμ­με­το­χής της Ελλά­δας — μέσω των αμε­ρι­κα­νι­κών βάσε­ων και ως μέλος του ΝΑΤΟ — σε ιμπε­ρια­λι­στι­κές επεμβάσεις.

Εξί­σου προ­βλη­μα­τι­κή, από την άπο­ψη του ταξι­κού της προσ­διο­ρι­σμού, δια­μορ­φώ­νε­ται και η πολι­τι­κή του ΚΚΕ ως προς τις εγχώ­ριες πολι­τι­κές εξε­λί­ξεις. Το ΚΚΕ διαρ­κώς ανα­ζη­τεί μια εκλο­γι­κή και κυρί­ως ευρύ­τε­ρη πολι­τι­κή συνερ­γα­σία με «αρι­στε­ρές» δυνά­μεις, ξεκι­νώ­ντας από το σχή­μα της «Ενω­μέ­νης Αρι­στε­ράς» (1974), που περι­λαμ­βά­νει την ΕΔΑ ή άλλες σχε­τι­κές δυνά­μεις και ουσια­στι­κά δυνά­μεις του «ΚΚΕ εσω­τε­ρι­κού», δηλα­δή των οπορ­του­νι­στι­κών ομα­δο­ποι­η­μέ­νων δυνά­με­ων που απο­σχί­στη­καν το 1968. Ο κομ­μου­νι­στι­κός αυτο­προσ­διο­ρι­σμός του «ΚΚΕ εσω­τε­ρι­κού» εμπό­δι­ζε την άμε­ση συνερ­γα­σία. Οι εκτι­μή­σεις των καθο­δη­γη­τι­κών οργά­νων του Κόμ­μα­τός μας θεω­ρού­σαν ανα­γκαία την πολι­τι­κή συμ­μα­χία αρι­στε­ρών, προ­ο­δευ­τι­κών, δημο­κρα­τι­κών δυνά­με­ων, ενώ το μη στα­θε­ρό προ­χώ­ρη­μα της «Ενω­μέ­νης Αρι­στε­ράς» ως συνερ­γα­σί­ας το απέ­δι­δαν στην και­ρο­σκο­πι­κή ταλά­ντευ­ση των ηγε­τών συνερ­γα­ζό­με­νων πολι­τι­κών δυνά­με­ων και όχι στον ίδιο τον πολι­τι­κό τους χαρα­κτή­ρα5. Σε όλη την προς μελέ­τη ιστο­ρι­κή περί­ο­δο, το ΚΚΕ ανα­ζη­τού­σε μια «προ­ο­δευ­τι­κή εναλ­λα­κτι­κή πολι­τι­κή» σε συνερ­γα­σία με αστι­κές (βλέ­πε ΠΑΣΟΚ στο όλο ή μέρος ή μέσω διερ­γα­σιών σ’ αυτό) πολι­τι­κές δυνά­μεις, καθώς και με άλλες σοσιαλ­δη­μο­κρα­τι­κές — οπορ­του­νι­στι­κές [βλέ­πε «Ελλη­νι­κή Αρι­στε­ρά» (ΕΑΡ)6 και άλλους την περί­ο­δο συγκρό­τη­σης του «Συνα­σπι­σμού της Αρι­στε­ράς και της Προ­ό­δου» (ΣΥΝ) με το «Κοι­νό Πόρι­σμα» τον Μάρ­τη 1989] απέ­να­ντι στην απο­κα­λού­με­νη ως συντη­ρη­τι­κή ή αυταρ­χι­κή ή νεο­φι­λε­λεύ­θε­ρη πολι­τι­κή της ΝΔ κατά την περί­ο­δο της δια­κυ­βέρ­νη­σής της (1974 — 1981) και αργό­τε­ρα, με σκο­πό την άσκη­ση πίε­σης στο ΠΑΣΟΚ για μια κυβέρ­νη­ση σε συνερ­γα­σία με τις άλλες «αρι­στε­ρές δυνάμεις».

Σε αυτήν τη γραμ­μή υπήρ­ξε ένα «διά­λειμ­μα» με τη συμ­με­το­χή του ενιαί­ου τότε ΣΥΝ στην τρί­μη­νη κυβέρ­νη­ση Τζα­νε­τά­κη (της ΝΔ, Ιού­λης — Οκτώ­βρης 1989) με το σκε­πτι­κό της μη ανα­στο­λής της «κάθαρ­σης από τα οικο­νο­μι­κά σκάν­δα­λα» της κυβέρ­νη­σης του ΠΑΣΟΚ (Α. Παπαν­δρέ­ου)7, καθώς και στη συνέ­χεια με τη συμ­με­το­χή στην εξά­μη­νη «οικου­με­νι­κή κυβέρ­νη­ση» Ζολώ­τα (ΝΔ — ΠΑΣΟΚ — ΣΥΝ, Νοέμ­βρης 1989 — Απρί­λης 1990).

Αυτές οι επι­λο­γές εκφρά­στη­καν ως πολι­τι­κή του ΣΥΝ, στον οποίο βέβαια τότε συμ­με­τεί­χε το ΚΚΕ. Ωστό­σο αυτές οι επι­μέ­ρους λαθε­μέ­νες πολι­τι­κές επι­λο­γές δεν αναι­ρούν την κύρια, εξί­σου προ­βλη­μα­τι­κή πολι­τι­κή γραμ­μή του ΚΚΕ στην ανα­ζή­τη­ση μιας «προ­ο­δευ­τι­κής εναλ­λα­κτι­κής πολι­τι­κής», προ­σβλέ­πο­ντας κυρί­ως σε δυνά­μεις του ΠΑΣΟΚ.

Αυτή η διά­κρι­ση ανά­με­σα στην προ­ο­δευ­τι­κή και συντη­ρη­τι­κή αστι­κή πολι­τι­κή, ανά­με­σα στη «δεξιά και αρι­στε­ρά», ταλά­νι­ζε την πολι­τι­κή του ΚΚΕ σε όλη τη λεγό­με­νη «περί­ο­δο της Μετα­πο­λί­τευ­σης» στην Ελλά­δα: Το ΚΚΕ ανα­ζη­τού­σε να δια­δρα­μα­τί­σει ρόλο στη δια­κυ­βέρ­νη­ση, με πολι­τι­κή που άλλο­τε ονο­μα­ζό­ταν «Πραγ­μα­τι­κή Αλλα­γή» (σύν­θη­μα στις εκλο­γές του 1981 αλλά και στην Πολι­τι­κή Από­φα­ση του 11ου Συνε­δρί­ου, 14 — 19 Δεκέμ­βρη 1982), άλλο­τε «Νέου Τύπου Ανά­πτυ­ξη με κατεύ­θυν­ση τον σοσια­λι­σμό» (12ο Συνέ­δριο, 12 — 17 Μάη 1987). Συνο­δευό­ταν από διλήμ­μα­τα όπως «εκσυγ­χρο­νι­σμός ή λαϊ­κι­σμός», «δια­φθο­ρά ή κάθαρ­ση», από την εξί­σου αντι­φα­τι­κή πολι­τι­κή άλλο­τε πολε­μι­κής — π.χ. απέ­να­ντι στο «ΚΚΕ εσω­τε­ρι­κού», στη συνέ­χεια στο ΠΑΣΟΚ — και άλλο­τε με κάλε­σμα σε συνερ­γα­σία με στό­χο την «πολι­τι­κή επί­δρα­ση» στο εσω­τε­ρι­κό τους, σε κατεύ­θυν­ση επι­κρά­τη­σης των πιο προ­ο­δευ­τι­κά στα­θε­ρών στοι­χεί­ων — στε­λε­χών τους. Σημειω­τέ­ον, παρό­μοια ήταν η στά­ση του ΚΚΕ και πριν τη δικτα­το­ρία απέ­να­ντι στην Ενω­ση Κέντρου, αλλά και κατά τη δικτα­το­ρία απέ­να­ντι σε αστι­κές δυνά­μεις (π.χ. της Ενω­σης Κέντρου, του ΠΑΚ του Ανδρέα Παπανδρέου).

Βέβαια, όπως πλέ­ον είναι γνω­στό και ανα­δειγ­μέ­νο από το Πρό­γραμ­μα και τα άλλα συνε­δρια­κά ντο­κου­μέ­ντα του Κόμ­μα­τός μας, αυτή η πολι­τι­κή ήταν προ­ϊ­όν της προ­βλη­μα­τι­κής στα­διο­ποι­η­μέ­νης στρα­τη­γι­κής που κυριαρ­χού­σε για δεκα­ε­τί­ες στο ΚΚΕ, γενι­κό­τε­ρα στο Διε­θνές Κομ­μου­νι­στι­κό Κίνημα.

Αυτή η στρα­τη­γι­κή επέ­δρα­σε απο­φα­σι­στι­κά και αρνη­τι­κά σε χώρες της Ευρώ­πης που βρέ­θη­καν σε επα­να­στα­τι­κές συν­θή­κες κατά τη λήξη των Α’ και Β’ Παγκό­σμιων Πολέ­μων. Αρνη­τι­κά επέ­δρα­σε στην εξέ­λι­ξη της ταξι­κής πάλης και στην περί­ο­δο 1950 — 1991, ιδιαί­τε­ρα προς το τέλος της δεκα­ε­τί­ας 1960 με αρχές της δεκα­ε­τί­ας 1970, όπου δια­φά­νη­καν οι δυσκο­λί­ες και οι αντι­φά­σεις της μετα­πο­λε­μι­κής κυρί­ως κεϊν­σια­νής αστι­κής δια­χεί­ρι­σης. Σε εκεί­νες τις συν­θή­κες τα ΚΚ δεν κατόρ­θω­σαν με αυτο­τέ­λεια απέ­να­ντι στην αστι­κή πολι­τι­κή να αντι­δρά­σουν, να παρέμ­βουν με στό­χο η λαϊ­κή δυσα­ρέ­σκεια να μην εκτο­νω­θεί στην ανα­ζή­τη­ση «καλύ­τε­ρης», «πιο φιλο­λαϊ­κής» δια­χεί­ρι­σης, ουσια­στι­κά ανα­στή­λω­σης του καπι­τα­λι­στι­κού συστήματος.

Δια­χρο­νι­κής σημα­σί­ας συμπέ­ρα­σμα είναι ότι τα μεγά­λα εκλο­γι­κά ποσο­στά Κομ­μου­νι­στι­κών Κομ­μά­των, όπως στην Ιτα­λία και στη Γαλ­λία, και η ανα­ζή­τη­ση μιας κυβερ­νη­τι­κής διε­ξό­δου στο έδα­φος του καπι­τα­λι­σμού δεν άνοι­ξαν κανέ­να δρό­μο προς όφε­λος των εργα­τι­κών — λαϊ­κών δυνά­με­ων: Ούτε από την άπο­ψη στα­θε­ρής κατο­χύ­ρω­σης εργα­τι­κών κατα­κτή­σε­ων ούτε από την άπο­ψη ισχυ­ρο­ποί­η­σης του εργα­τι­κού — λαϊ­κού κινή­μα­τος, ανά­πτυ­ξης της ικα­νό­τη­τάς του για πιο απο­φα­σι­στι­κές συγκρού­σεις με την αστι­κή εξου­σία, αξιο­ποιώ­ντας κάθε μικρό­τε­ρο ή μεγα­λύ­τε­ρο τριγ­μό της. Αντί­θε­τα, η διαρ­κής ανα­ζή­τη­ση πολι­τι­κών λύσε­ων στο πλαί­σιο του εκσυγ­χρο­νι­σμού και εκδη­μο­κρα­τι­σμού του καπι­τα­λι­στι­κού συστή­μα­τος οδή­γη­σε και εκφρά­στη­κε και με καθα­ρά ανα­θε­ω­ρη­τι­κές από­ψεις σε θεμε­λια­κές θέσεις του επι­στη­μο­νι­κού κομ­μου­νι­σμού, όπως για το ποια είναι η μελ­λο­ντι­κή επα­να­στα­τι­κή κοι­νω­νι­κή δύνα­μη (προ­βλή­θη­καν ως επα­να­στα­τι­κά υπο­κεί­με­να η δια­νό­η­ση, οι επι­στή­μο­νες τεχνο­λό­γοι, τα κινή­μα­τα νεο­λαί­ας κ.ά.), ενώ ανα­θε­ω­ρή­θη­κε ο ρόλος της εργα­τι­κής τάξης στην επα­να­στα­τι­κή κοι­νω­νι­κή εξέλιξη.

Σε αυτήν τη βάση, στρε­βλά προσ­διο­ρί­στη­καν και οι κοι­νω­νι­κοί σύμ­μα­χοι της εργα­τι­κής τάξης, στους οποί­ους περι­λή­φθη­κε και το λεγό­με­νο μη μονο­πω­λια­κό τμή­μα της αστι­κής τάξης, π.χ. δυνά­μεις που ενδια­φέ­ρο­νταν για την επι­τά­χυν­ση της καπι­τα­λι­στι­κής παρα­γω­γι­κής ανά­πτυ­ξης στην Ελλά­δα. Επί­σης, τα ευρω­κομ­μου­νι­στι­κά κόμ­μα­τα, και όχι μόνο, γενί­κευ­σαν την αξιο­ποί­η­ση του αστι­κού κοι­νο­βου­λευ­τι­σμού και υπο­τά­χθη­καν σε αυτόν, αρνού­με­να τον ρόλο της επα­να­στα­τι­κής βίας στην κατάρ­γη­ση του ιστο­ρι­κά ξεπε­ρα­σμέ­νου καπι­τα­λι­σμού, στο πέρα­σμα στον σοσια­λι­σμό. Θεο­ποί­η­σαν τα νέα επι­στη­μο­νι­κά — τεχνο­λο­γι­κά επι­τεύγ­μα­τα, απο­κό­βο­ντας την κοι­νω­νι­κή χρη­σι­μο­ποί­η­σή τους από τις σχέ­σεις ιδιο­κτη­σί­ας και επο­μέ­νως τον χαρα­κτή­ρα της εξου­σί­ας. Απο­θέ­ω­σαν επί­σης τον κρα­τι­κό τομέα ιδιο­κτη­σί­ας, μη βλέ­πο­ντας σε αυτόν την άλλη όψη της μεγά­λης καπι­τα­λι­στι­κής και μονο­πω­λια­κής ιδιοκτησίας.

Στο από­γειο αυτής της κρί­σης στο κομ­μου­νι­στι­κό κίνη­μα της Ευρώ­πης ήρθε και η εξέ­λι­ξη και νίκη της αντε­πα­νά­στα­σης στην ΕΣΣΔ, στην Ανα­το­λι­κή Γερ­μα­νία, αλλά και στις άλλες χώρες σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης στην Ευρώ­πη και στην Ασία. Τα Κομ­μου­νι­στι­κά και Εργα­τι­κά Κόμ­μα­τα των χωρών της σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης έγι­ναν φορείς της αντε­πα­νά­στα­σης, που πάτη­σε πάνω σε αδυ­να­μί­ες και λάθη εκ μέρους της κομ­μου­νι­στι­κής πρω­το­πο­ρί­ας, σε προ­βλή­μα­τα θεω­ρη­τι­κής και πολι­τι­κής αδυ­να­μί­ας έγκαι­ρης ανα­γνώ­ρι­σης και κατα­πο­λέ­μη­σης των κοι­νω­νι­κών δυνά­με­ων που αντι­πά­λευαν τον κομ­μου­νι­σμό, που προ­ω­θού­σαν τις ανα­θε­ω­ρη­τι­κές θέσεις και πολι­τι­κές μέσα στο ΚΚΣΕ και στα άλλα κόμ­μα­τα εξου­σί­ας, με απο­τέ­λε­σμα τη διά­βρω­ση, τον εκφυ­λι­σμό τους.

Την εξέ­λι­ξη της αντε­πα­νά­στα­σης τη χαρα­κτή­ρι­σαν «επα­νά­στα­ση μέσα στην επα­νά­στα­ση». Αναμ­φί­βο­λα, από πολύ και­ρό, ήδη με τη λήξη του Β’ Παγκο­σμί­ου Πολέ­μου, υπήρ­χε η ανά­γκη μιας απο­φα­σι­στι­κής σύγκρου­σης με τις μικρο­α­στι­κές δυνά­μεις στο έδα­φος της σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης, που ανα­πτύσ­σο­νταν τόσο στην αγρο­τι­κή παρα­γω­γή, μέσω των συνε­ται­ρι­σμών, όσο και στη σοσια­λι­στι­κή βιο­μη­χα­νία. Στην τελευ­ταία αυτό εκφρα­ζό­ταν κυρί­ως με τη μη λει­τουρ­γία των σοσια­λι­στι­κών σχέ­σε­ων κατα­νο­μής μετα­ξύ των σοσια­λι­στι­κών επι­χει­ρή­σε­ων και με τον καθο­ρι­σμό του εργα­σια­κού εισο­δή­μα­τος σε αξια­κή βάση, με έντο­νες δια­φο­ρο­ποι­ή­σεις. Υπο­κει­με­νι­κές δυσλει­τουρ­γί­ες στον κεντρι­κό σχε­δια­σμό εξη­γή­θη­καν λαθε­μέ­να, ενώ στα­δια­κά υπο­νο­μεύ­τη­κε η νομο­τε­λεια­κή θέση του στην κομ­μου­νι­στι­κή οικο­δό­μη­ση, επε­κτεί­νο­ντας τις εμπο­ρευ­μα­τι­κές — χρη­μα­τι­κές λει­τουρ­γί­ες. Σε αυτήν τη βάση ενι­σχύ­θη­καν οι κοι­νω­νι­κές δυνά­μεις της αντε­πα­νά­στα­σης, επέ­δρα­σαν στο ίδιο το ΚΚ και στα όργα­να εξουσίας.

Αδιαπραγμάτευτη η ιδεολογική — πολιτική — οργανωτική αυτοτέλεια του ΚΚΕ

Σ’ αυτές τις συν­θή­κες της βαθιάς κρί­σης του Διε­θνούς Κομ­μου­νι­στι­κού Κινή­μα­τος και πριν ολο­κλη­ρω­θεί η νίκη της αντε­πα­νά­στα­σης, το ΚΚΕ όδευε προς το 13ο Συνέ­δριό του έχο­ντας μπρο­στά του όλα τα παλιά και νέα προ­βλή­μα­τα στον εγχώ­ριο συσχε­τι­σμό της ταξι­κής πάλης.

Δεν πρω­το­τυ­πού­με, δεν το λέμε πρώ­τη φορά, ότι το καθο­δη­γη­τι­κό όργα­νο του Κόμ­μα­τος δεν μπό­ρε­σε να αντα­πο­κρι­θεί με συνέ­πεια σε ταξι­κή κομ­μου­νι­στι­κή κατεύ­θυν­ση. Εγκλω­βί­στη­κε στη λογι­κή της σύν­θε­σης αντι­δια­με­τρι­κά αντί­θε­των από­ψε­ων σε κρί­σι­μα θέμα­τα ιδε­ο­λο­γί­ας και προ­γράμ­μα­τος, στη λεγό­με­νη «ενό­τη­τα μέσα από τη δια­φο­ρε­τι­κό­τη­τα», στο όνο­μα της απο­φυ­γής μιας διάσπασης.

Το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ εκτί­μη­σε το 2013: «Εξά­γε­ται λοι­πόν ένα πολύ­τι­μο, στην ουσία αυτο­νό­η­το συμπέ­ρα­σμα: Σε περιό­δους που για διά­φο­ρους λόγους ο οπορ­του­νι­σμός απει­λεί το Κόμ­μα από τα μέσα ή δυσκο­λεύ­ει ακό­μα την απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τά του, δια­βρώ­νει την ιδε­ο­λο­γι­κο­πο­λι­τι­κή του ενό­τη­τα, η ΚΕ έχει την ευθύ­νη να θέσει μπρο­στά στα μέλη του Κόμ­μα­τος τις δια­φο­ρές και τα μέλη του Κόμ­μα­τος μετά λόγου γνώ­σης και ευθύ­νης να δώσουν λύση από τα κάτω προς τα πάνω. Σύν­θε­ση δια­φο­ρών σε ιδε­ο­λο­γι­κό και προ­γραμ­μα­τι­κό επί­πε­δο δεν μπο­ρεί να γίνει, και, αν γίνει, τότε το Κόμ­μα μετα­τρέ­πε­ται σε οπορ­του­νι­στι­κό και μόνο, για­τί εκφρά­ζει συμ­βι­βα­σμό ανά­με­σα σε αντι­δια­με­τρι­κές από­ψεις. Η λεγό­με­νη “ενό­τη­τα μέσα από τη δια­φο­ρε­τι­κό­τη­τα”, η σύν­θε­ση δια­φο­ρε­τι­κών από­ψε­ων σε θέμα­τα ιδε­ο­λο­γί­ας και προ­γράμ­μα­τος, στο όνο­μα να μη γίνει διά­σπα­ση, λει­τουρ­γεί ως ο πιο ασφα­λής δρό­μος για τη μετάλ­λα­ξη του Κόμ­μα­τος ή για την αυτο­πε­ρι­θω­ριο­ποί­η­σή του, ακό­μα και την αυτο­διά­λυ­ση, που τη γνω­ρί­σα­με ως εξέ­λι­ξη σε πολ­λά Κομ­μου­νι­στι­κά Κόμ­μα­τα μετά το 1991»8.

Ουσια­στι­κά ο χαρα­κτή­ρας του Κόμ­μα­τος και η ιστο­ρι­κή του συνέ­χεια κρί­θη­καν στη δια­πά­λη που ανα­πτύ­χθη­κε μέσα στην ΚΕ που εξε­λέ­γη στο 13ο Συνέδριο.

Βέβαια, η δια­πά­λη δεν προ­έ­κυ­ψε εκ του μηδε­νός. Ως έναν βαθ­μό είχε τις ρίζες της σε αυτήν που προη­γή­θη­κε κατά την προ­συ­νε­δρια­κή περί­ο­δο, στη­ρί­χθη­κε σε ορι­σμέ­να ταξι­κά αντα­να­κλα­στι­κά που είχαν κατα­κτη­θεί στη δια­πά­λη κατά τη 12η Ολο­μέ­λεια της ΚΕ (1968), την οργα­νω­τι­κή διά­σπα­ση από τις δυνά­μεις που ανοι­χτά υπο­στή­ρι­ζαν τον ευρω­κομ­μου­νι­σμό και εμπό­δι­ζαν την παρά­νο­μη οργα­νω­τι­κή ανα­συ­γκρό­τη­ση του Κόμματος.
Ενα υπό­στρω­μα ταξι­κών, κομ­μου­νι­στι­κών αντα­να­κλα­στι­κών υπήρ­χε και λόγω της Ιστο­ρί­ας του ΔΣΕ, δεν είχε εξα­φα­νι­στεί, αν και δεν είχε ακυ­ρω­θεί η κομ­μα­τι­κή κατα­δί­κη του ως σεχτα­ρι­στι­κού αγώνα.

Στο ΚΚΕ την περί­ο­δο 1990 — 1991 υπήρ­χαν δυνά­μεις και στην ΚΕ και στο ΠΓ οι οποί­ες ήθε­λαν να υπε­ρα­σπι­στούν θεμε­λια­κά κομ­μου­νι­στι­κά χαρα­κτη­ρι­στι­κά ένα­ντι της οπορ­του­νι­στι­κής λαί­λα­πας. Αυτό όμως ήταν αρκε­τά δύσκο­λο και περί­πλο­κο, δεδο­μέ­νου ότι ο οπορ­του­νι­σμός, όπως πάντα, δεν παρου­σια­ζό­ταν με μία μόνο μορ­φή, αλλά είχε δια­βαθ­μί­σεις στην έκφρα­σή του, από τις πιο ακραί­ες έως τις συμβιβαστικές.

Βέβαια, η κρί­ση στο Κόμ­μα, με πιο φανε­ρές τις πρώ­τες εκδη­λώ­σεις της ως κρί­σης στην ΚΝΕ, εκδη­λώ­θη­κε ήδη από το 1989. Το 14ο Συνέ­δριο του Κόμ­μα­τος εκτί­μη­σε ότι η δια­μόρ­φω­ση στα Τμή­μα­τα της ΚΕ και στην ίδια την ΚΕ δύο αλλη­λο­τρο­φο­δο­τού­με­νων κέντρων δια­μόρ­φω­νε αντί­στοι­χες ομα­δο­ποι­ή­σεις. Παρά τις μετα­ξύ τους δια­φο­ρές όσον αφο­ρά την τοπο­θέ­τη­ση σε επί­μα­χα ζητή­μα­τα, όπως η κυβέρ­νη­ση Τζα­νε­τά­κη, συνέ­πε­σαν στην πολε­μι­κή ενά­ντια στο Κόμ­μα από την άπο­ψη της άρνη­σης των αρχών λει­τουρ­γί­ας επα­να­στα­τι­κού κόμ­μα­τος, επί­σης συνέ­πε­σαν και επη­ρε­ά­στη­καν από την αστι­κή πολε­μι­κή ενά­ντια στη σοσια­λι­στι­κή οικο­δό­μη­ση στον 20ό αιώ­να, υιο­θέ­τη­σαν θέσεις της αστι­κής πολε­μι­κής, που δεν έχουν σχέ­ση με την κρι­τι­κή απο­τί­μη­ση από ταξι­κή — επα­να­στα­τι­κή — επι­στη­μο­νι­κή σκοπιά.

Το παρα­πά­νω (ανε­ξάρ­τη­τα από την ειλι­κρί­νεια ή όχι της κρι­τι­κής) επέ­δρα­σε στη στά­ση μελών της ΚΝΕ στη βάση της προ­ϋ­πάρ­χου­σας ομα­δο­ποί­η­σης στις γραμ­μές της, αξιο­ποι­ή­θη­κε στην απο­χώ­ρη­ση της πλειο­ψη­φί­ας των μελών του ΚΣ της ΚΝΕ και χιλιά­δων μελών της. Η προ­σπά­θεια ανα­συ­γκρό­τη­σης της ΚΝΕ ως Νεο­λαί­ας του ΚΚΕ, με δεδο­μέ­νη την κατά­στα­ση στο Κόμ­μα, επέ­φε­ρε μετά το 5ο Συνέ­δριο νέο ΚΣ, που η πλειο­ψη­φία του το καλο­καί­ρι του 1991 απο­χώ­ρη­σε από το Κόμ­μα και πέρα­σε στον Συνασπισμό.

Μια ενδε­λε­χής παρου­σί­α­ση και εκτί­μη­ση όλων των παρα­πά­νω ζητη­μά­των και των αντί­στοι­χων συζη­τή­σε­ων στην ΚΕ και στο ΠΓ θα περι­λη­φθεί στον Τόμο Δ1, περί­ο­δος 1974 — 1991.

Απο­κτά όμως επί­και­ρη σημα­σία η εκ νέου υπο­γράμ­μι­ση ήδη ανα­δειγ­μέ­νων συμπερασμάτων:

Πρώ­τον: Η ιδε­ο­λο­γι­κή — προ­γραμ­μα­τι­κή — άμε­σα πολι­τι­κή — οργα­νω­τι­κή αυτο­τέ­λεια του ΚΚ είναι αδια­πραγ­μά­τευ­τη θεμε­λια­κή αρχή σε οποιεσ­δή­πο­τε συν­θή­κες της ταξι­κής πάλης.

Αυτή η αρχή κατα­πα­τή­θη­κε ήδη με τη συγκρό­τη­ση του «Συνα­σπι­σμού της Αρι­στε­ράς και της Προ­ό­δου» πάνω σε προ­γραμ­μα­τι­κή βάση — παρό­λο που υπήρ­χε η αρνη­τι­κή ανά­λο­γη εμπει­ρία της ΕΔΑ, ακό­μα και της «Ενω­μέ­νης Αρι­στε­ράς» — αλλά δεν είχαν εκτι­μη­θεί αντι­κει­με­νι­κά ο προ­βλη­μα­τι­κός χαρα­κτή­ρας και η πορεία εξέ­λι­ξής τους.

Στα­δια­κά, αλλά πολύ σύντο­μα, ακυ­ρω­νό­ταν η αυτο­τέ­λεια του ΚΚΕ, π.χ.: Ως προς την παρου­σία της Κοι­νο­βου­λευ­τι­κής του Ομά­δας, αφού δια­μορ­φώ­θη­κε ενιαία η κοι­νο­βου­λευ­τι­κή παρέμ­βα­ση του ΣΥΝ. Ως προς τη δρά­ση της ΚΝΕ (βλέ­πε το Φεστι­βάλ στην Αθή­να, που έγι­νε εξ ονό­μα­τος της Νεο­λαί­ας ΣΥΝ). Ως προς τη συζή­τη­ση της «Πολι­τι­κής Πρό­τα­σης» που προη­γού­νταν στα όργα­να του ΣΥΝ, με απο­κο­ρύ­φω­ση την καθιέ­ρω­ση κάρ­τας μέλους του ΣΥΝ για όλους, και για τα μέλη του ΚΚΕ. Τελι­κά όλη η δου­λειά του Κόμ­μα­τος πέρ­να­γε μέσα από τον ΣΥΝ, οι ΚΟΒ δεν είχαν αυτο­τε­λές πρό­γραμ­μα, έχα­σαν την αυτο­τέ­λεια της δρά­σης τους, ενώ το πέρα­σμα της πολι­τι­κής δρά­σης μέσα από τον ΣΥΝ ήταν η αρχή για τη μετα­τρο­πή του Κόμ­μα­τος σε συνι­στώ­σα του ΣΥΝ και στη συνέ­χεια η επι­δί­ω­ξη αυτο­διά­λυ­σής του, όπως έγι­νε με το ΚΚ Μεξικού.

Στο όνο­μα του να έχουν πολι­τι­κό λόγο και οντό­τη­τα μεμο­νω­μέ­να πολι­τι­κά — αρι­στε­ρά άτο­μα και να είναι ισό­τι­μη η συνερ­γα­σία των συνι­στω­σών του ΣΥΝ, προη­γού­νταν συχνά η πολι­τι­κή συζή­τη­ση στα όργα­να του ΣΥΝ — π.χ. εκτί­μη­ση εκλο­γών, πολι­τι­κή συμ­μα­χιών, για διε­θνείς εξε­λί­ξεις — και εκ των υστέ­ρων γινό­ταν η συζή­τη­ση ακό­μα και στην ΚΕ, ενώ στα παρα­κά­τω όργα­να και στις ΚΟΒ έφτα­ναν οι απο­φά­σεις του ΣΥΝ χωρίς να γίνε­ται γνω­στό τι είχε προ­τεί­νει το ΚΚΕ, αν υπήρ­χε δια­πά­λη κ.λπ. Ετσι, το Πρό­γραμ­μα του ΣΥΝ γινό­ταν και Πρό­γραμ­μα του ΚΚΕ, αν και οι διά­φο­ρες συνι­στώ­σες του ΣΥΝ δημό­σια πρό­βαλ­λαν και τις θέσεις και τις δια­φω­νί­ες τους. Αν και αυτή η πρα­κτι­κή φαι­νό­ταν ως παρα­βί­α­ση των αρχών συγκρό­τη­σης του ΣΥΝ ως συμ­μα­χί­ας κομ­μά­των, αντι­κει­με­νι­κά και ουσια­στι­κά προ­έ­κυ­πτε από τον ίδιο τον χαρα­κτή­ρα του. Δηλα­δή, δεν ήταν θέμα τήρη­σης ή μη των αρχών της συμ­μα­χί­ας, αλλά κάθε τέτοια συμ­μα­χία αντι­κει­με­νι­κά οδη­γεί στην πρά­ξη στην αμφι­σβή­τη­ση της αυτο­τέ­λειας του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμματος.

Σε ορι­σμέ­νες από τις παρα­πά­νω αρνη­τι­κές συνέ­πειες της πολι­τι­κής επι­λο­γής δια­μόρ­φω­σης του ΣΥΝ με πρω­το­βου­λία του ΚΚΕ, στην πορεία αντέ­δρα­σαν μέλη του ΠΓ και της ΚΕ, χωρίς όμως να εκφρά­σουν μια συνο­λι­κή και κάθε­τη άρνη­ση της πολι­τι­κής του Κόμ­μα­τος που ανα­ζη­τού­σε συνερ­γα­σία με κόμ­μα­τα και πολι­τι­κά πρό­σω­πα στην κατεύ­θυν­ση μιας εναλ­λα­κτι­κής πολι­τι­κής απέ­να­ντι στη νεο­φι­λε­λεύ­θε­ρη, που θεω­ρού­νταν απο­κλει­στι­κός ή κύριος υπαί­τιος της κατάρ­γη­σης εργα­τι­κών κατα­κτή­σε­ων και αστι­κών ελευ­θε­ριών. Σημειω­τέ­ον, όμως, το ξήλω­μά τους είχε ξεκι­νή­σει από το ΠΑΣΟΚ, παρ’ όλα αυτά δυνά­μεις του αντέ­δρα­σαν στο προ­χώ­ρη­μά τους από την κυβέρ­νη­ση της ΝΔ. Στη μετα­γε­νέ­στε­ρη περί­ο­δο, το Κόμ­μα μας έχει διε­ξο­δι­κά ανα­δεί­ξει τη λει­τουρ­γία φιλε­λεύ­θε­ρου αστι­κού και σοσιαλ­δη­μο­κρα­τι­κού αστι­κού ρεύ­μα­τος ως «συγκοι­νω­νού­ντων δοχεί­ων» στον καπιταλισμό.

Δεύ­τε­ρον, άμε­σα σχε­τι­ζό­με­νο με το πρώ­το: Ενα πολι­τι­κό Πρό­γραμ­μα και μια αντί­στοι­χη πολι­τι­κή συνερ­γα­σία που φαί­νο­νται να απα­ντούν σε αντι­δρα­στι­κό­τε­ρες στρο­φές της αστι­κής δια­χεί­ρι­σης, σε συν­δυα­σμό με την πίε­ση της σοσιαλ­δη­μο­κρα­τί­ας, που υπό κανο­νι­κές συν­θή­κες παί­ζει αυτόν τον δήθεν εναλ­λα­κτι­κό δρό­μο, ποτέ μα ποτέ δεν εξα­σφά­λι­σαν την άνο­δο της ταξι­κής πάλης, την ενί­σχυ­ση του εργα­τι­κού κινή­μα­τος, τη διεύ­ρυν­ση της ιδε­ο­λο­γι­κής — πολι­τι­κής επιρ­ρο­ής και των οργα­νω­μέ­νων δυνά­με­ων του Κόμ­μα­τος.

Αντί­θε­τα, με μαθη­μα­τι­κή ακρί­βεια οδή­γη­σαν σε κρί­ση, αδρα­νο­ποί­η­ση δυνά­με­ων, ιδε­ο­λο­γι­κή — πολι­τι­κή σύγ­χυ­ση. Πάνω σ’ αυτό υπάρ­χει πλέ­ον πλού­σια εγχώ­ρια και διε­θνής εμπει­ρία για να μας πεί­σει ότι ο χαρα­κτή­ρας μιας κυβέρ­νη­σης δεν κρί­νε­ται από τις υπο­κει­με­νι­κές προ­θέ­σεις των μελών της, αλλά από το γεγο­νός ότι απο­τε­λεί όργα­νο της τάξης που κυριαρ­χεί. Το ίδιο αφο­ρά και τα άλλα όργα­να, θεσμούς, λει­τουρ­γί­ες του καπι­τα­λι­στι­κού συστή­μα­τος, π.χ. τις βου­λευ­τι­κές εκλο­γές, τη λει­τουρ­γία της Βου­λής. Το γενι­κό εκλο­γι­κό δικαί­ω­μα δρα παρα­πλα­νη­τι­κά ως προς τη δυνα­τό­τη­τα να αλλά­ξει ο ταξι­κός συσχε­τι­σμός μέσω των εκλο­γών, κατά συνέ­πεια και στον ταξι­κό χαρα­κτή­ρα της Βου­λής και της εκά­στο­τε κυβέρ­νη­σης. Αυτό δεν σημαί­νει ότι δεν πρέ­πει να αξιο­ποιεί­ται από τα ΚΚ, αρκεί να γίνε­ται η ανά­λο­γη ιδε­ο­λο­γι­κή παρέμβαση.

Να μην ξεχνά­με ότι ποτέ μα ποτέ δεν συνέ­βη, ούτε στην επα­να­στα­τη­μέ­νη Ρωσία από τον Φλε­βά­ρη στον Οκτώ­βρη του 1917, οποιο­δή­πο­τε όργα­νο της αστι­κής δημο­κρα­τί­ας και η πιο «αρι­στε­ρή» ή δημο­κρα­τι­κή κυβέρ­νη­ση να παί­ξουν προ­ω­θη­τι­κό ρόλο στην ταξι­κή πάλη για τη ριζι­κή, επα­να­στα­τι­κή αλλα­γή του χαρα­κτή­ρα της εξου­σί­ας και στη συνέ­χεια της οικο­νο­μί­ας, ολό­κλη­ρης της κοι­νω­νί­ας. Αντί­θε­τα, να αξιο­ποι­η­θεί η πεί­ρα του ΚΚ (μπ) στη Ρωσία, που αντι­πά­λε­ψε τις προ­σω­ρι­νές, μετά τον Φλε­βά­ρη, κυβερ­νή­σεις στις οποί­ες συμ­με­τεί­χαν εργα­τι­κά και μικρο­α­στι­κά κόμ­μα­τα, μέχρι και την ανα­τρο­πή τέτοιας κυβέρ­νη­σης τον Οκτώβρη.

Ωστό­σο, στις συν­θή­κες της μεγά­λης καπι­τα­λι­στι­κής οικο­νο­μι­κής κρί­σης που ξεκί­νη­σε το 2008 και της μεγά­λης εκλο­γι­κής απώ­λειας των αστι­κών κυβερ­νη­τι­κών κομ­μά­των, ιδιαί­τε­ρα από το 2012, πόσες φορές το ΚΚΕ δεν κατη­γο­ρή­θη­κε από αρι­στε­ρούς δια­νο­ού­με­νους, καλ­λι­τέ­χνες με επί­δρα­ση στις λαϊ­κές δυνά­μεις, από κάποια ΚΚ άλλων χωρών — που έχουν επι­λέ­ξει τον σοσιαλ­δη­μο­κρα­τι­κό δρό­μο αστι­κής δια­χεί­ρι­σης — για πολι­τι­κή δυσκαμ­ψία ή ότι δεν παίρ­νει υπό­ψη του τις δια­φο­ρε­τι­κές συν­θή­κες άλλων χωρών; Κατη­γο­ρή­θη­κε για­τί αρνή­θη­κε την εντο­λή δια­μόρ­φω­σης κυβέρ­νη­σης ή τη συμ­με­το­χή σε κυβέρ­νη­ση του ΣΥΡΙΖΑ9. Κατη­γο­ρή­θη­κε επει­δή ανα­δεί­κνυε και ανα­δει­κνύ­ει ως κρί­σι­μο ζήτη­μα γενι­κής ισχύ­ος τη μη συμ­με­το­χή ή στή­ρι­ξη ΚΚ σε αστι­κή κυβέρ­νη­ση, ανε­ξάρ­τη­τα από τον ιδε­ο­λο­γι­κό της μαν­δύα (π.χ. σοσιαλ­δη­μο­κρα­τών, αρι­στε­ρών, αντι­φα­σι­στών, «εθνι­κής ενό­τη­τας» για οποιον­δή­πο­τε λόγο).

Το ΚΚΕ έκα­νε δημό­σια αυτο­κρι­τι­κή και για τη συμ­με­το­χή του στις κυβερ­νή­σεις Τζα­νε­τά­κη (Ιού­λης — Οκτώ­βρης 1989) και Ζολώ­τα (Νοέμ­βρης 1989 — Απρί­λης 1990).
Στη βάση και αυτού του διδάγ­μα­τος τόλ­μη­σε να προει­δο­ποι­ή­σει ΚΚ που ανέ­χτη­καν, στή­ρι­ξαν ή και συμ­με­τεί­χαν σε κυβέρ­νη­ση που τελι­κά τίπο­τα δεν εξα­σφά­λι­σε ούτε από τα εξαγ­γελ­λό­με­νά της.

Και η πολύ πρό­σφα­τη πολι­τι­κή πεί­ρα επι­βε­βαιώ­νει ότι ΚΚ που έκα­ναν εκλο­γι­κά σχή­μα­τα συνερ­γα­σί­ας για να διευ­ρύ­νουν τις δυνά­μεις και την επιρ­ροή τους, να αντι­σταθ­μί­σουν κάποια άμε­ση σοσιαλ­δη­μο­κρα­τι­κή πίε­ση — δεδο­μέ­νου ότι και το σοσιαλ­δη­μο­κρα­τι­κό ρεύ­μα δεν εκπρο­σω­πεί­ται απο­κλει­στι­κά από ένα κόμ­μα σε κάθε χώρα — μόνο συγκυ­ρια­κή εκλο­γι­κή άνο­δο ή συγκρά­τη­ση της επιρ­ρο­ής τους πέτυ­χαν. Η μεσο­πρό­θε­σμη και μακρο­πρό­θε­σμη τάση ήταν η μεί­ω­ση και, το πιο σοβα­ρό, η αρνη­τι­κή επί­δρα­ση στην πορεία ριζο­σπα­στι­κο­ποί­η­σης εργα­τι­κών — λαϊ­κών δυνά­με­ων, στην ταξι­κή πάλη.

Η πείρα της Βενεζουέλας είναι αποκαλυπτική, αλλά και της Πορτογαλίας, της Κύπρου κ.λπ.

Οι πρό­σφα­τες εκλο­γές στη Γερ­μα­νία δίνουν στην περί­πτω­ση του κόμ­μα­τος «Die Linke» ένα χαρα­κτη­ρι­στι­κό παρά­δειγ­μα. Κι αυτό ανα­φέ­ρε­ται σε σχέ­ση με τον ρόλο του στην ανα­συ­γκρό­τη­ση του οπορ­του­νι­σμού στην Ευρώ­πη, αυτό­νο­μα ή μέσα από το μόρ­φω­μα του Κόμ­μα­τος Ευρω­παϊ­κής Αρι­στε­ράς (ΚΕΑ), στην πολε­μι­κή του απέ­να­ντι στο ΚΚΕ, ιδιαί­τε­ρα στις σχέ­σεις του ΚΚΕ με ΚΚ στην Ευρώ­πη, αλλά και την προ­σπά­θεια του «Die Linke» να επι­δρά­σει στο Γερ­μα­νι­κό ΚΚ.

Ενότητα εργατικού χαρακτήρα και ιδεολογικής μαρξιστικής επάρκειας

Τρί­τον: Το ΚΚ πρέ­πει να εξα­σφα­λί­ζει τους αγω­νι­στι­κούς του δεσμούς με την εργα­τι­κή τάξη, μέσω αυτών να πετυ­χαί­νει την εξα­σφά­λι­ση του εργα­τι­κού του χαρα­κτή­ρα στη σύν­θε­ση των μελών του αλλά και στην ανά­πτυ­ξη των πιο ικα­νών και απο­φα­σι­σμέ­νων σε στε­λέ­χη — μέλη καθο­δη­γη­τι­κών οργά­νων, της ίδιας της ΚΕ, φρο­ντί­ζο­ντας για την ιδε­ο­λο­γι­κή συγκρό­τη­σή τους με τη θεω­ρία του επι­στη­μο­νι­κού σοσια­λι­σμού — κομμουνισμού.

Στη δεκα­ε­τία του 1980 συντε­λέ­στη­καν σημα­ντι­κές αλλα­γές στην κλα­δι­κή σύν­θε­ση της ελλη­νι­κής οικο­νο­μί­ας και ειδι­κό­τε­ρα της μετα­ποί­η­σης, λόγω και της έντα­ξης στην ΕΟΚ, με απο­τέ­λε­σμα σημα­ντι­κή αλλα­γή στη διάρ­θρω­ση της εργα­τι­κής τάξης στην Ελλά­δα10, με σημα­ντι­κή αρνη­τι­κή επί­δρα­ση στις εργα­τι­κές δυνά­μεις του ΚΚΕ. Ταυ­τό­χρο­να, η δια­κυ­βέρ­νη­ση ΠΑΣΟΚ, με την εκτε­τα­μέ­νη παρέμ­βα­ση στις τότε ΔΕΚΟ, με προ­σλή­ψεις πολι­τι­κά ελεγ­χό­με­νων σε κρα­τι­κές βιο­μη­χα­νι­κές μονά­δες, ήταν άλλος ένας αρνη­τι­κός παράγοντας.

Με την ανα­διάρ­θρω­ση στην κλα­δι­κή σύν­θε­ση της μετα­ποί­η­σης αλλά και την ανά­πτυ­ξη νέων βιο­μη­χα­νι­κών κλά­δων και τομέ­ων της οικο­νο­μί­ας, αντι­κει­με­νι­κά άλλα­ξε και η δομή της εργα­τι­κής τάξης, αντί­στοι­χα του συν­δι­κα­λι­στι­κού κινή­μα­τος. Απαι­τού­σε έγκαι­ρη εκτί­μη­ση από το Κόμ­μα μας και σχε­δια­σμό ανά­πτυ­ξης των αγω­νι­στι­κών σχέ­σε­ων και δυνά­με­ών του στις νέες επι­χει­ρή­σεις και κλά­δους, και όχι να υιο­θε­τεί τις σχε­τι­κές ανα­θε­ω­ρη­τι­κές από­ψεις στε­λε­χών του ΣΥΝ, στις οποί­ες ήδη ανα­φερ­θή­κα­με. Σε αυτό το έδα­φος ενι­σχύ­θη­κε ο οπορ­του­νι­σμός στις γραμ­μές του Κόμματος.

Βέβαια, η εργα­τι­κή σύν­θε­ση του Κόμ­μα­τος πρέ­πει να συνο­δεύ­ε­ται με ειδι­κή φρο­ντί­δα — πρό­γραμ­μα εκ μέρους του ανώ­τε­ρου καθο­δη­γη­τι­κού οργά­νου για τη θωρά­κι­ση των εργα­τι­κών στε­λε­χών από τον περιο­ρι­σμέ­νο οικο­νο­μι­κό αγώ­να, με την κατά­κτη­ση γνώ­σης των θεω­ρη­τι­κών βάσε­ων της κομ­μου­νι­στι­κής ιδεολογίας.

Τέταρ­τον: Η υπε­ρά­σπι­ση του επα­να­στα­τι­κού εργα­τι­κού χαρα­κτή­ρα του Κόμ­μα­τος, δηλα­δή η υπε­ρά­σπι­ση του κομ­μου­νι­στι­κού του χαρα­κτή­ρα, δεν μπο­ρεί να γίνει υπε­ρα­σπί­ζο­ντας μόνο θεμε­λια­κές αρχές συγκρό­τη­σής του, αλλά και με τη μαρ­ξι­στι­κή ιδε­ο­λο­γι­κή — θεω­ρη­τι­κή επάρ­κεια των ανώ­τε­ρων καθο­δη­γη­τι­κών οργά­νων και επι­τε­λεί­ων τους, ώστε έγκαι­ρα, επι­στη­μο­νι­κά αλλά και ταξι­κά να ερμη­νεύ­ουν τις νέες τάσεις και εξε­λί­ξεις, να δια­μορ­φώ­νουν ανά­λο­γα τα καθή­κο­ντα του Κόμ­μα­τος και του εργα­τι­κού κινήματος.

Στα κρί­σι­μα χρό­νια 1990 — 1991 υπήρ­ξαν ταξι­κά και κομ­μου­νι­στι­κά υγιείς αντι­δρά­σεις μελών της ΚΕ και του ΠΓ, για παρά­δειγ­μα στη διο­λί­σθη­ση από θεμε­λια­κές αρχές ενός ΚΚ, που επι­χει­ρή­θη­κε στην εισα­γω­γή του Σχε­δί­ου Νέου Κατα­στα­τι­κού και αλλού. Δεν μπό­ρε­σαν όμως να συν­δυα­στούν με ανά­λο­γη αντί­δρα­ση στην εξί­σου σοβα­ρή διο­λί­σθη­ση, όπως εκφρα­ζό­ταν σε σει­ρά θέσε­ων για τον χαρα­κτή­ρα της «Περε­στρόι­κα», τον διε­θνή συσχε­τι­σμό, τον χαρα­κτή­ρα των εξε­λί­ξε­ων στην ΕΟΚ, τον χαρα­κτη­ρι­σμό πολι­τι­κών δυνά­με­ων στην Ελλά­δα, την ερμη­νεία των εναλ­λα­γών ΝΔ και ΠΑΣΟΚ στην κοι­νο­βου­λευ­τι­κή λει­τουρ­γία και στη δια­μόρ­φω­ση κυβέρ­νη­σης. Δεν μπό­ρε­σαν να συνει­δη­το­ποι­ή­σουν ολό­πλευ­ρα την προ­βλη­μα­τι­κό­τη­τα στον χαρα­κτή­ρα της πολι­τι­κής συμ­μα­χιών του ΚΚΕ.

Την περί­ο­δο εκεί­νη, η δια­μόρ­φω­ση της δια­πά­λης δεν ήρθε από μια έγκαι­ρη και βαθιά συνει­δη­το­ποί­η­ση των προ­βλη­μά­των στρα­τη­γι­κής, από την οποία εκπο­ρευό­ταν και η λαθε­μέ­νη τρέ­χου­σα πολι­τι­κή της «εναλ­λα­κτι­κής προ­ο­δευ­τι­κής διε­ξό­δου». Ηρθε ως σύγκρου­ση με τις δυνά­μεις της ΚΕ που επε­δί­ω­καν την περαι­τέ­ρω αφο­μοί­ω­ση του Κόμ­μα­τος στις δια­δι­κα­σί­ες μετα­τρο­πής του ΣΥΝ σε κόμ­μα, με κατα­στα­τι­κό, καθο­ρι­σμό μελών, οργά­νων κ.λπ., στην προ­ο­πτι­κή αυτο­διά­λυ­σης του ΚΚΕ.

Η αλλα­γή Προ­γράμ­μα­τος στο ΚΚΕ ήρθε αργό­τε­ρα, στο 15ο Συνέ­δριο (1996), και η ουσια­στι­κή ανά­πτυ­ξη στο 19ο Συνέ­δριο (2013), που τεκ­μη­ριώ­νει τον διεκ­δι­κού­με­νο επα­να­στα­τι­κό εργα­τι­κό χαρα­κτή­ρα της εξου­σί­ας με πλή­ρη απο­κλει­σμό της διεκ­δί­κη­σης ή στή­ρι­ξης οποιου­δή­πο­τε κυβερ­νη­τι­κού σχή­μα­τος στο έδα­φος του καπι­τα­λι­σμού και για οποιον­δή­πο­τε λόγο.

Πρό­κει­ται για καθο­ρι­στι­κή βάση και παρα­κα­τα­θή­κη σήμε­ρα και στο μέλ­λον, η οποία θα γίνε­ται πιο στε­ρεή στον βαθ­μό που διαρ­κώς και ενιαία θα αφο­μοιώ­νε­ται, χωρίς υπο­τί­μη­ση όλων των παρα­γό­ντων που μπο­ρούν να καλ­λιερ­γούν τη συνει­δη­τή ή αρχι­κά και ασυ­νεί­δη­τη οπορ­του­νι­στι­κή διο­λί­σθη­ση. Τέτοιοι παρά­γο­ντες είναι ο παρα­τε­τα­μέ­νος αρνη­τι­κός συσχε­τι­σμός της ταξι­κής πάλης σε συν­δυα­σμό με νέα φαι­νό­με­να αντι­δρα­στι­κο­ποί­η­σης, π.χ. στους αστι­κούς νόμους περί συν­δι­κα­λι­σμού, στους όρους αγο­ράς της εργα­τι­κής δύνα­μης από το κεφά­λαιο, στην αντι­δρα­στι­κο­ποί­η­ση των φιλο­σο­φι­κών και κοι­νω­νιο­λο­γι­κών θεω­ρή­σε­ων που διο­χε­τεύ­ο­νται από τις βαθ­μί­δες της Εκπαί­δευ­σης, από αστι­κούς θεσμούς και ΜΜΕ.

Σε αυτές τις συν­θή­κες, γρή­γο­ρα ενι­σχύ­ο­νται — και συνει­δη­τά προ­ω­θού­νται από θύλα­κες του αστι­κού συστή­μα­τος — οι πιέ­σεις για συμ­βο­λή του ΚΚΕ στον φραγ­μό της «φασι­στι­κής ανό­δου με την ανο­χή της πιο αντι­δρα­στι­κής πτέ­ρυ­γας της ΝΔ», της αυταρ­χι­κό­τη­τάς της με έντα­ση της κατα­στο­λής, ή ακό­μα μπρο­στά σε μια ξένη απει­λή — εισβο­λή κ.λπ. Σε αυτήν την κατεύ­θυν­ση συμ­βάλ­λει και η στά­ση κάποιων δυνά­με­ων, κυρί­ως μικρο­α­στι­κών αλλά με ρίζες ή σχέ­σεις με το κομ­μου­νι­στι­κό κίνη­μα. Συμ­βάλ­λει επί­σης ο φόβος εργα­τι­κών δυνά­με­ων λόγω της εργο­δο­τι­κής απει­λής από­λυ­σης, ακό­μα και η κού­ρα­ση μάχι­μων φιλο-ΚΚΕ δυνά­με­ων ή και μελών του Κόμ­μα­τος και της ΚΝΕ, λόγω έλλει­ψης βαθιάς κομ­μου­νι­στι­κής συνει­δη­το­ποί­η­σης. Συμ­βάλ­λουν επί­σης υπο­κει­με­νι­κές καθο­δη­γη­τι­κές αδυ­να­μί­ες του Κόμ­μα­τος, κυρί­ως ως προς το περιε­χό­με­νο της ιδε­ο­λο­γι­κής — πολι­τι­κής και μαζι­κής παρέμ­βα­σης, τη διά­τα­ξη δυνά­με­ων, τις χρε­ώ­σεις στε­λε­χών κ.ά. (βλ. Από­φα­ση 21ου Συνε­δρί­ου, 2021). Ολα αυτά επι­δρούν στη μη έγκαι­ρη αντι­με­τώ­πι­ση ορι­σμέ­νων παρα­γό­ντων απο­γο­ή­τευ­σης και κόπω­σης, όπως είναι η έλλει­ψη κομ­μου­νι­στι­κής αντο­χής σε συν­θή­κες ρου­τί­νας, η έλλει­ψη σημα­ντι­κών αγω­νι­στι­κών εξάρ­σε­ων, σε παρα­τε­τα­μέ­νη μη επα­να­στα­τι­κή περίοδο.

Στην εξου­δε­τέ­ρω­ση όλων αυτών των παρα­γό­ντων συμ­βάλ­λει η ταξι­κή μελέ­τη της Ιστο­ρί­ας του Κόμ­μα­τός μας και του Διε­θνούς Κομ­μου­νι­στι­κού Κινή­μα­τος. Συμ­βάλ­λουν όμως και η ταξι­κή παρα­τή­ρη­ση και ερμη­νεία των σύγ­χρο­νων πολι­τι­κών δεδο­μέ­νων, η δυνα­τό­τη­τα ανά­λυ­σης και γενί­κευ­σής τους, η ενιαία αντί­λη­ψη και αφο­μοί­ω­ση των θεω­ρη­τι­κών συμπερασμάτων.

Το 21ο Συνέ­δριο του Κόμ­μα­τός μας έδω­σε ιδιαί­τε­ρο βάρος σ’ αυτό το ζήτη­μα, το ανέ­δει­ξε ως στοι­χείο της ποιο­τι­κής βελ­τί­ω­σης της καθο­δη­γη­τι­κής δου­λειάς, της ικα­νό­τη­τας παρέμ­βα­σης στις εργα­τι­κές — λαϊ­κές δυνά­μεις, στη νεο­λαία και ειδι­κό­τε­ρα στις γυναί­κες, έτσι ώστε να εξα­ντλού­νται όλες οι δυνα­τό­τη­τες συσπεί­ρω­σής τους με το ΚΚΕ, μέσα από όλα τα μέτω­πα πάλης, στην πάλη για τον σοσια­λι­σμό — κομμουνισμό.

Πέμ­πτον: Καθο­ρι­στι­κό στοι­χείο της εξα­σφά­λι­σης του επα­να­στα­τι­κού χαρα­κτή­ρα του Κόμ­μα­τός μας είναι η θωρά­κι­ση των νεό­τε­ρων μελών του, καθώς και των μελών της ΚΝΕ, με τις συνο­λι­κές θέσεις του Κόμ­μα­τός μας για την πορεία της σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης κατά τον 20ό αιώ­να. Η Από­φα­ση του 18ου Συνε­δρί­ου συμπυ­κνώ­νει την εκτί­μη­ση: «Η τεκ­μη­ρί­ω­ση του σοσια­λι­στι­κού χαρα­κτή­ρα της EΣΣΔ στη­ρί­ζε­ται: Στην κατάρ­γη­ση των καπι­τα­λι­στι­κών σχέ­σε­ων παρα­γω­γής, στην ύπαρ­ξη σοσια­λι­στι­κής ιδιο­κτη­σί­ας και υπο­ταγ­μέ­νης (παρά τις όποιες αντι­φά­σεις) σε αυτήν συνε­ται­ρι­στι­κής ιδιο­κτη­σί­ας, στον Κεντρι­κό Σχε­δια­σμό, στην εργα­τι­κή εξου­σία και στις πρω­τό­γνω­ρες κατα­κτή­σεις προς όφε­λος των εργαζομένων.

Αυτά δεν αναι­ρού­νται από το γεγο­νός ότι από μια περί­ο­δο και μετά, το Κόμ­μα έχα­σε στα­δια­κά τον επα­να­στα­τι­κό καθο­δη­γη­τι­κό του χαρα­κτή­ρα και έτσι έγι­νε δυνα­τό να κυριαρ­χή­σουν οι αντε­πα­να­στα­τι­κές δυνά­μεις στο Κόμ­μα και στην εξου­σία, στη δεκα­ε­τία του 1980.

Χαρα­κτη­ρί­ζου­με τις εξε­λί­ξεις του 1989 — 1991 νίκη της αντε­πα­νά­στα­σης. Απο­τέ­λε­σαν την τελευ­ταία πρά­ξη της δια­δι­κα­σί­ας που οδή­γη­σε στην ενί­σχυ­ση των κοι­νω­νι­κών ανι­σο­τή­των και δια­φο­ρών και αντί­στοι­χα των δυνά­με­ων της αντε­πα­νά­στα­σης και στην κοι­νω­νι­κή οπι­σθο­δρό­μη­ση»11.

Βέβαια, το Κόμ­μα μας συνε­χί­ζει τη μελέ­τη — έρευ­να και για τις άλλες χώρες της σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης, όπως και βαθύ­τε­ρα για την ΕΣΣΔ.

Η ιδε­ο­λο­γι­κή — μορ­φω­τι­κή δου­λειά του Κόμ­μα­τος σε όλα τα επί­πε­δα με συστη­μα­τι­κό­τη­τα και επα­να­λη­πτι­κό­τη­τα οφεί­λει να δια­μορ­φώ­νει κρι­τή­ρια για την ανα­γνώ­ρι­ση των νομο­τε­λειών του σοσια­λι­σμού — κομ­μου­νι­σμού, στο επί­πε­δο της οικο­νο­μί­ας, της ταξι­κής πάλης για την κατά­κτη­ση της εξου­σί­ας αλλά και της όλης λει­τουρ­γί­ας του νομι­κού — πολι­τι­κού — πολι­τι­στι­κού σοσια­λι­στι­κού εποι­κο­δο­μή­μα­τος, ως θεμέ­λιο της επα­να­στα­τι­κής δύνα­μης και αντοχής.

Της
Ελέ­νης ΜΠΕΛΛΟΥ, μέλους του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ


Παρα­πο­μπές:

1. Σημειω­τέ­ον, αυτές οι σοσια­λι­στι­κές χώρες φιλο­ξε­νού­σαν ως πολι­τι­κούς πρό­σφυ­γες την ηγε­σία του ΚΚΕ, μέλη — στε­λέ­χη του, καθώς και χιλιά­δες μαχη­τές του ΔΣΕ.
2. Από­φα­ση 18ου Συνε­δρί­ου για τον Σοσια­λι­σμό, Εκτι­μή­σεις και συμπε­ρά­σμα­τα από τη σοσια­λι­στι­κή οικο­δό­μη­ση στον 20ό αιώ­να με επί­κε­ντρο την ΕΣΣΔ. Η αντί­λη­ψη του ΚΚΕ για τον σοσια­λι­σμό, σελ. 237 — 238.
3. Η ΔΑΣΕ ιδρύ­θη­κε τον Αύγου­στο του 1975 ως εφαρ­μο­γή της Συμ­φω­νί­ας του Ελσίν­κι. Είχαν προη­γη­θεί άλλες δύο συνα­ντή­σεις. Η ΔΑΣΕ στην πορεία μετε­ξε­λί­χθη­κε σε ΟΑΣΕ. Τα όσα προ­έ­βλε­πε η ΔΑΣΕ, π.χ. η ανα­γνώ­ρι­ση της Γερ­μα­νι­κής Λαο­κρα­τι­κής Δημο­κρα­τί­ας (ΓΛΔ) και το απα­ρα­βί­α­στο των συνό­ρων, απο­δεί­χθη­κε από την αντε­πα­νά­στα­ση ότι ήταν θέμα συσχε­τι­σμού δυνά­με­ων. Ωστό­σο, τα καπι­τα­λι­στι­κά κρά­τη που συμ­με­τεί­χαν αξιο­ποιού­σαν τις Συμ­φω­νί­ες για πίε­ση διο­λί­σθη­σης στην ΕΣΣΔ, στη ΓΛΔ και σε άλλα σοσια­λι­στι­κά κρά­τη, ως μηχα­νι­σμούς δολιο­φθο­ράς στο εσω­τε­ρι­κό τους, π.χ. ανα­κι­νώ­ντας θέμα­τα ελευ­θε­ριών με την αστι­κή προ­σέγ­γι­σή τους. Τα καπι­τα­λι­στι­κά κρά­τη, δίχως να παραι­τού­νται από τον στό­χο υπο­κί­νη­σης της αντε­πα­νά­στα­σης, ακο­λου­θού­σαν και την τακτι­κή της «έμμε­σης προ­σέγ­γι­σής». Π.χ. η Ομο­σπον­δια­κή Δημο­κρα­τία της Γερ­μα­νί­ας (ΟΔΓ) ήδη από το 1969 είχε υιο­θε­τή­σει τη «Νέα Ost Politik», με ανά­λο­γους στό­χους σε βάρος της ΓΛΔ.
4. Στη λεγό­με­νη «Καται­γί­δα της Ερή­μου» των ΗΠΑ και άλλων 30 κρα­τών, στην οποία συμ­με­τεί­χε και η Ελλάδα.
5. Αυτό αφο­ρά και τη μη επι­βί­ω­ση της «Κίνη­σης για την Ενό­τη­τα της Αρι­στε­ράς» (ΚΕΑ), που δια­μορ­φώ­θη­κε το 1978, με στε­λέ­χη του ΚΚΕ και προ­σω­πι­κό­τη­τες της Αριστεράς.
6. Το κόμ­μα που προ­έ­κυ­ψε από το «ΚΚΕ εσω­τε­ρι­κού» στο 3ο Συνέ­δριό του.
7. Και αυτή η επι­λο­γή εντασ­σό­ταν στην κατεύ­θυν­ση να ξεκα­θα­ρί­σει το ΠΑΣΟΚ (ή τμή­μα του) με τα σκάν­δα­λα και τη δια­φθο­ρά, ώστε να επι­τευ­χθεί η συνερ­γα­σία μαζί του.
8. Κεί­με­νο του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, «Η πορεία απο­κα­τά­στα­σης του επα­να­στα­τι­κού χαρα­κτή­ρα του ΚΚΕ», ΚΟΜΕΠ τ. 6/2013, σελ. 54.
9. Το Κόμ­μα είχε ήδη εκτι­μή­σει την αρνη­τι­κή επί­δρα­ση στην έκβα­ση της ταξι­κής πάλης από τη συμ­με­το­χή του στην «κυβέρ­νη­ση εθνι­κής ενό­τη­τας» του Γ. Παπαν­δρέ­ου το 1944.
10. Συρ­ρι­κνώ­θη­καν κλά­δοι της μετα­ποί­η­σης, όπως της Κλω­στο­ϋ­φα­ντουρ­γί­ας, του Ιμα­τι­σμού, του Δέρ­μα­τος, οι οποί­οι έπαι­ζαν σημα­ντι­κό ρόλο στο συν­δι­κα­λι­στι­κό εργα­τι­κό κίνημα.
11. Από­φα­ση 18ου Συνε­δρί­ου για τον Σοσια­λι­σμό, Εκτι­μή­σεις και συμπε­ρά­σμα­τα από τη σοσια­λι­στι­κή οικο­δό­μη­ση στον 20ό αιώ­να με επί­κε­ντρο την ΕΣΣΔ. Η αντί­λη­ψη του ΚΚΕ για τον σοσια­λι­σμό, σελ. 186 — 187.


Δεί­τε επί­σης (από το Ριζοσπάστη)
Το 13ο και το 14ο Συνέ­δριο του ΚΚΕ
Χρο­νι­κό Γεγο­νό­των — 13ο | 14ο Συνέδριο.

Ναπο­λέ­ων Σου­κα­τζί­δης Το μεγα­λείο ενός αγω­νι­στή της Αντί­στα­σης, του Θέμου Κορνάρου

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο