Η διαδικασία της σοσιαλιστικής και της εθνικής οικοδόμησης στο Καζακστάν και στην Κεντρική Ασία — Επίκαιρα συμπεράσματα

Απο­σπά­σμα­τα άρθρου του Αϊνούρ Κουρ­μά­νοφ,
συμπρο­έ­δρου του Σοσια­λι­στι­κού Κινή­μα­τος Καζακστάν

Η ειδο­ποιός δια­φο­ρά της σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης στο Καζακ­στάν και στην Κεντρι­κή Ασία συνί­στα­ται στο ότι έλα­βε χώρα σε μία αρχαϊ­κή κοι­νω­νία, όπου υπήρ­χε πλή­θος προ­κα­πι­τα­λι­στι­κών τρό­πων οργά­νω­σης της κοι­νω­νι­κο­οι­κο­νο­μι­κής ζωής (…) Η νικη­φό­ρα εργα­τι­κή τάξη διε­ξή­γε πολι­τι­κή εκπο­λι­τι­σμού μέσω του κρά­τους της, όχι μόνο τρα­βώ­ντας τις καθυ­στε­ρη­μέ­νες περι­φέ­ρειες των ανα­το­λι­κών και ασια­τι­κών περιο­χών της χώρας στο επί­πε­δο του ευρω­παϊ­κού της τμή­μα­τος, αλλά δημιουρ­γώ­ντας εκεί νέες βιο­μη­χα­νι­κές και αγρο­τι­κές περιο­χές, ανε­γεί­ρο­ντας σε κενές εκτά­σεις εκα­το­ντά­δες πόλεις, χιλιά­δες οικι­σμούς, σχο­λεία, νοσο­κο­μεία και πανε­πι­στή­μια, χτί­ζο­ντας δρό­μους και ηλεκτροσταθμούς. (…)

Καζακ­στάν 2022 στη δίνη των αντι­θέ­σε­ων της καπι­τα­λι­στι­κής πυραμίδας

Το Καζακ­στάν και η Κεντρι­κή Ασία ήταν απο­μα­κρυ­σμέ­νες και περι­φε­ρεια­κές περιο­χές της Ρωσι­κής Αυτο­κρα­το­ρί­ας, όπου ακό­μα και αν εισέρ­ρεε το ρωσι­κό και το αγγλι­κό κεφά­λαιο, αυτό συνέ­βαι­νε για να εκμε­ταλ­λευ­τεί τις πρώ­τες ύλες της περιο­χής, για να εξα­γά­γει ορυ­κτά και προ­ϊ­ό­ντα: Μόλυ­βδο, ψευ­δάρ­γυ­ρο, χρυ­σό, βωξί­τες και βαμ­βά­κι. Σε κάποιο βαθ­μό ανα­πτύσ­σο­νταν οι βιο­μη­χα­νι­κές περιο­χές του Ανα­το­λι­κού Καζακ­στάν και του Τουρ­κε­στάν με κέντρο την Τασκένδη.

Η κατά­στα­ση των ντό­πιων πλη­θυ­σμών που κατοι­κού­σαν αυτές τις περιο­χές ήταν ιδιαί­τε­ρα δύσκο­λη, για­τί υπέ­φε­ραν από τη διπλή κατα­πί­ε­ση, τόσο από την πλευ­ρά του ρωσι­κού και του ξένου κεφα­λαί­ου και της τσα­ρι­κής διοί­κη­σης, όσο και από την πλευ­ρά της δικής τους φεου­δαρ­χι­κής — μπέι­κης άρχου­σας τάξης. (…) Παρά το γεγο­νός ότι όλοι οι κάτοι­κοι της περιο­χής ήταν υπή­κο­οι της Ρωσί­ας, η ανι­σό­τη­τα εκδη­λω­νό­ταν στα πάντα (…) Η Μεγά­λη Οκτω­βρια­νή Σοσια­λι­στι­κή Επα­νά­στα­ση του 1917 άλλα­ξε αμέ­σως τον τρό­πο ζωής και τον ταξι­κό συσχε­τι­σμό δύνα­μης στο Καζακ­στάν και στην Κεντρι­κή Ασία (…)

Η ίδρυση της ΑΣΣΔ Καζακστάν (Κιργιζίας)

(…) Οι μπολ­σε­βί­κοι ήταν που στέ­κο­νταν στην απαρ­χή της δημιουρ­γί­ας της σοβιε­τι­κής εθνι­κής κρα­τι­κής υπό­στα­σης του Καζακ­στάν (…) Ενα από τα δυσκο­λό­τε­ρα καθή­κο­ντα της επι­τρο­πής καθο­ρι­σμού της επι­κρά­τειας ήταν ο καθο­ρι­σμός των συνό­ρων μετα­ξύ της ΑΣΣΔ Καζακ­στάν και της μέλ­λου­σας ΣΣΔ Ουζ­μπε­κι­στάν. (…) Η επί­λυ­ση της εδα­φι­κής δια­μά­χης μετα­ξύ Καζακ­στάν — Ουζ­μπε­κι­στάν συν­δε­ό­ταν άμε­σα με τον καθο­ρι­σμό της εθνι­κό­τη­τας μίας σει­ράς εθνο­τή­των που δεν ανή­καν σε έθνος, όπως ήταν οι «Κου­ρα­μά», οι «Τιούρ­κοι» και οι «Κιπτσά­κοι», τους οποί­ους διεκ­δι­κού­σαν τόσο οι Καζά­χοι όσο και οι Ουζ­μπέ­κοι. (…) Ο εθνι­κός δια­χω­ρι­σμός, που οδή­γη­σε στην ίδρυ­ση νέων σοβιε­τι­κών εθνι­κο­τή­των και αντί­στοι­χα Ενω­σια­κών και Αυτό­νο­μων Δημο­κρα­τιών, απο­τε­λεί άμε­ση συνέ­πεια της λενι­νι­στι­κής εθνι­κής πολι­τι­κής των μπολ­σε­βί­κων και ήταν υπο­ταγ­μέ­νος στο στό­χο της σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης. Ολες αυτές οι ενέρ­γειες έγι­ναν, μιλώ­ντας με τα λόγια του Στά­λιν, «για την πάλη για τον σοσια­λι­σμό» και υπο­τάσ­σο­νταν «στις αρχές του σοσιαλισμού».

Η εκβιομηχάνιση του Καζακστάν

(…) Η βιο­μη­χα­νία έγι­νε ο κυρί­αρ­χος κλά­δος της οικο­νο­μί­ας του Καζακ­στάν, το ειδι­κό βάρος της παρα­γω­γής της στα μέσα της δεκα­ε­τί­ας του 1930 άρχι­σε να κυριαρ­χεί και το 1939 έφτα­σε το 58,9%, ένα­ντι του 41,1% της παρα­γω­γής του αγρο­τι­κού τομέα. Δημιουρ­γή­θη­κε και ανα­πτυσ­σό­ταν με ταχύ­τη­τα ένα ισχυ­ρό βιο­μη­χα­νι­κό δυνα­μι­κό, που βαθ­μιαία κατα­λάμ­βα­νε πρω­το­πό­ρες θέσεις στη Σοβιε­τι­κή Ενωση (…)

Η περαι­τέ­ρω σοσια­λι­στι­κή ανά­πτυ­ξη του Καζακ­στάν συνε­χί­στη­κε και μετά από τη νίκη του σοβιε­τι­κού λαού στον Μεγά­λο Πατριω­τι­κό Πόλε­μο. Ο για πολ­λά χρό­νια ηγέ­της της ΣΣΔ Καζακ­στάν, Ντιν­μου­χα­μέντ Κου­νά­εφ, στην ομι­λία του στην Ακα­δη­μία Επι­στη­μών του Καζακ­στάν, το 1992 ήδη, ανα­κοί­νω­σε ότι μόνο κατά την περί­ο­δο 1955–1986 δημιουρ­γή­θη­καν «εφτά νέα Καζακ­στάν» ως προς τον όγκο της βιο­μη­χα­νι­κής παρα­γω­γής. Την ίδια περί­ο­δο το εθνι­κό εισό­δη­μα αυξή­θη­κε εφτά φορές, η αγρο­τι­κή οικο­νο­μία εφτά φορές, χτί­στη­καν από το μηδέν 42 νέες πόλεις, άνοι­ξαν 56 ανώ­τα­τα πανε­πι­στη­μια­κά ιδρύ­μα­τα. Ο πλη­θυ­σμός των εθνι­κά Καζά­χων αυξή­θη­κε από τα 2,5 στα 7 εκα­τομ­μύ­ρια άτομα. (…)

Καζακ­στάν 2022 στη δίνη των αντι­θέ­σε­ων της καπι­τα­λι­στι­κής πυραμίδας

Φυσι­κά, δεν μπο­ρού­με να πού­με ότι ολό­κλη­ρη η περί­ο­δος της σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης στο Καζακ­στάν και στις Δημο­κρα­τί­ες της Κεντρι­κής Ασί­ας υπήρ­ξε ευθύ­γραμ­μη και χωρίς λάθη. Μετά από τις μεταρ­ρυθ­μί­σεις Κοσί­γκιν, άρχι­σε να συσ­σω­ρεύ­ε­ται ένα πλή­θος προ­βλη­μά­των. Αυτά απο­τε­λού­σαν τη συνέ­χεια της πολι­τι­κής μερι­κής απο­κέ­ντρω­σης της διεύ­θυν­σης των επι­χει­ρή­σε­ων και «διεύ­ρυν­σης της αυτο­τέ­λειας» μέσω της εισα­γω­γής του δεί­κτη της κερ­δο­φο­ρί­ας και του κέρ­δους, της μεγα­λύ­τε­ρης ελευ­θε­ρί­ας κατα­νο­μής του τελευ­ταί­ου, της απε­λευ­θέ­ρω­σης ή της άμβλυν­σης σει­ράς δει­κτών του πλά­νου που καθό­ρι­ζε η Κρα­τι­κή Επι­τρο­πή Σχε­δια­σμού (Γκο­σπλάν), όπως και της παρο­χής ατο­μι­κών κινή­τρων στους εργα­ζό­με­νους, που εγκαι­νί­α­σε ο Νικί­τα Χρουστσόφ.

Ολα αυτά δημιούρ­γη­σαν τη βάση για διά­φο­ρες αυτα­πά­τες σχε­τι­κά με την αγο­ρά και για συνει­δη­τές προ­τά­σεις για «μεταρ­ρύθ­μι­ση» του σοσια­λι­σμού από την πλευ­ρά διά­φο­ρων ομά­δων, με στό­χο τη βαθ­μιαία απο­δό­μη­ση της σχε­δια­σμέ­νης οικο­νο­μί­ας και την εισα­γω­γή ιδιω­τι­κο-καπι­τα­λι­στι­κών στοι­χεί­ων. Αυτές οι τάσεις ανα­πτύ­χθη­καν με ιδιαί­τε­ρη έντα­ση στην ΕΣΣΔ την περί­ο­δο της περε­στρόι­κα και του τέλους της ΕΣΣΔ, όταν ένα τμή­μα της κομ­μα­τι­κής καθο­δή­γη­σης άρχι­σε να εφαρ­μό­ζει επί­μο­να μέτρα που έρχο­νταν σε ευθεία αντί­θε­ση με τη σοσια­λι­στι­κή αντί­λη­ψη για την ανά­πτυ­ξη της χώρας. (…)

Συμπεράσματα

1. Σήμε­ρα, μία σει­ρά από επι­κρι­τές της σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης στην ΕΣΣΔ υπο­στη­ρί­ζουν ότι η δημιουρ­γία εθνι­κών Δημο­κρα­τιών ήταν λάθος, ακό­μα και «ατο­μι­κή βόμ­βα» στα θεμέ­λια του κρά­τους. Αυτό είναι από­λυ­τα λάθος, επει­δή η σοβιε­τι­κή εθνι­κή οικο­δό­μη­ση μετά από τη διά­λυ­ση της Ρωσι­κής Αυτο­κρα­το­ρί­ας ήταν ο ορθό­τε­ρος δρό­μος. Εδι­νε τη δυνα­τό­τη­τα στους λαούς να ενω­θούν μέσω της δημιουρ­γί­ας σοβιε­τι­κών, δικών τους κρα­τι­κών μορ­φω­μά­των, σε μία ισό­τι­μη ένω­ση, στην οποία θα προ­χω­ρού­σαν από κοι­νού στη δημιουρ­γία της νέας ατα­ξι­κής κοινωνίας.

Αυτός ο δρό­μος απέ­κλειε την οποια­δή­πο­τε αποι­κια­κή κατα­πί­ε­ση και υπο­δού­λω­ση, εξύ­ψω­νε τους καθυ­στε­ρη­μέ­νους λαούς σε ένα εντε­λώς νέο επί­πε­δο, τους επέ­τρε­πε να ανα­πτυ­χθούν ελεύ­θε­ρα και δημιουρ­γού­σε τις συν­θή­κες για μία πρω­το­φα­νή εκπο­λι­τι­στι­κή εργα­σία. Ο εθνι­κός δια­χω­ρι­σμός, η δημιουρ­γία νέων εθνι­κών Δημο­κρα­τιών ενί­σχυε συνο­λι­κά το κρά­τος, δημιουρ­γού­σε συμπλη­ρω­μα­τι­κή στή­ρι­ξη στις απο­μα­κρυ­σμέ­νες περιο­χές, που πραγ­μα­το­ποί­η­σαν ένα απί­θα­νο άλμα στην πολι­τι­στι­κή, οικο­νο­μι­κή και κοι­νω­νι­κή ανάπτυξη.

Δεν ήταν καθό­λου το εθνι­κό ζήτη­μα το κύριο στην υπό­θε­ση της διά­λυ­σης της ενιαί­ας χώρας στα τέλη του 1980 — αρχές του 1990, αλλά οι διε­θνι­κές συγκρού­σεις άρχι­σαν να εμφα­νί­ζο­νται ακρι­βώς την περί­ο­δο της ενί­σχυ­σης των γενι­κών αντε­πα­να­στα­τι­κών δια­δι­κα­σιών στο κέντρο και στην περι­φέ­ρεια. Σε αυτές στη­ρί­χτη­καν οι προ­σπά­θειες μέρους της κομ­μα­τι­κής ελίτ να απο­κτή­σει μεγα­λύ­τε­ρη αυτο­τέ­λεια και ανε­ξαρ­τη­σία στα πλαί­σια του μηχα­νι­σμού παλι­νόρ­θω­σης του καπι­τα­λι­σμού, που είχε μπει σε κίνηση.

2. Ορι­σμέ­νοι ισχυ­ρί­ζο­νται, για να ενι­σχύ­σουν την πρώ­τη θέση, ότι ο Λένιν και ο Στά­λιν, αυθαί­ρε­τα δήθεν, σχε­δί­α­ζαν τα σύνο­ρα των Σοβιε­τι­κών Δημο­κρα­τιών εντάσ­σο­ντας ολό­κλη­ρες περιο­χές στο ένα ή στο άλλο τεχνη­τό μόρ­φω­μα. Μία λεπτο­με­ρής ανά­λυ­ση του εθνι­κού δια­χω­ρι­σμού της δεκα­ε­τί­ας του 1920 δεί­χνει ότι κατά τη δια­μόρ­φω­ση των εδα­φι­κών συνό­ρων δημιουρ­γού­νταν ευρεί­ες επι­τρο­πές, ζητού­σαν τη γνώ­μη του ντό­πιου πλη­θυ­σμού, γίνο­νταν ψηφο­φο­ρί­ες για την έντα­ξη του ενός ή του άλλου οικι­σμού ή λαό­τη­τας στη σύν­θε­ση της υπό ίδρυ­σης Δημοκρατίας (…)

3. Κάποιοι «αρι­στε­ροί», οπα­δοί του Πλε­χά­νοφ, υπο­στη­ρί­ζουν ότι ο σοσια­λι­σμός στην καθυ­στε­ρη­μέ­νη Ρωσι­κή Αυτο­κρα­το­ρία ήταν αδύ­να­τον εξαρ­χής να οικο­δο­μη­θεί και ως παρά­δειγ­μα φέρ­νουν την Κεντρι­κή Ασία και το Καζακ­στάν. Εκεί δεν υπήρ­χε δήθεν καθό­λου καπι­τα­λι­σμός και υπήρ­χαν φεου­δαρ­χι­κοί και προ­φε­ου­δαρ­χι­κοί τομείς. Ούτε αυτή η θέση αντέ­χει την κρι­τι­κή υπό το βάρος των πραγ­μα­τι­κών ιστο­ρι­κών και οικο­νο­μι­κών επι­τευγ­μά­των, που πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­καν στη δια­δι­κα­σία της εκπο­λι­τι­στι­κής εργα­σί­ας που πραγ­μα­το­ποί­η­σε η σοβιε­τι­κή εξου­σία σε σχέ­ση με τις καθυ­στε­ρη­μέ­νες περιο­χές. Ακρι­βώς η περί­ο­δος της εκβιο­μη­χά­νι­σης έδει­ξε ότι με τη στή­ρι­ξη των πιο ανε­πτυγ­μέ­νων περιο­χών της Ρωσί­ας και της Ουκρα­νί­ας μπό­ρε­σε να πραγ­μα­το­ποι­η­θεί η πρω­το­φα­νής ανα­μόρ­φω­ση της Κεντρι­κής Ασί­ας, του Καζακ­στάν και της Σιβη­ρί­ας, που εξυ­ψώ­θη­καν σε ένα τέτοιο επί­πε­δο ανά­πτυ­ξης, αξιο­ποιώ­ντας τους μηχα­νι­σμούς της σχε­διο­ποι­η­μέ­νης οικο­νο­μί­ας και της συγκε­ντρω­τι­κής διεύθυνσης (…).

Το εκτε­νές άρθρο για τη σοσια­λι­στι­κή οικο­δό­μη­ση στο Καζακ­στάν βρί­σκε­ται στο τελευ­ταίο (11^ο) τεύ­χος της «Διε­θνούς Κομ­μου­νι­στι­κής Επι­θε­ώ­ρη­σης», που κυκλο­φο­ρεί από τις εκδό­σεις της «Σύγ­χρο­νης Εποχής»

Ναπο­λέ­ων Σου­κα­τζί­δης Το μεγα­λείο ενός αγω­νι­στή της Αντί­στα­σης, του Θέμου Κορνάρου