Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Η Εποποιία του Στάλινγκραντ |>5|: ο Κόκκινος Στρατός συντρίβει την πολεμική μηχανή των Ναζί

🔻  Στις 22 Ιούνη του 1941, η χιτλερική Γερμανία άρχισε την επίθεση κατά της Σοβιετικής Ένωσης, την «Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα».
🔻 Μέσα σε λίγους μήνες τα χιτλερικά στρατεύματα, έφτασαν έξω από τη σοβιετική πρωτεύουσα, όπου όμως καθηλώθηκαν μετά από την ηρωική αντίσταση του Κόκκινου Στρατού και του σοβιετικού λαού, όταν το Δεκέμβρη του 1941 έχασαν τη μάχη της Μόσχας.
🔻 Το μέτωπο, σταθεροποιήθηκε.
Όμως, η χιτλερική Γερμανία ετοιμαζόταν για τη σφοδρότερη επίθεση που έκανε στα χρόνια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου.
🔴 Ήταν η επίθεση στο νότιο μέτωπο, που κατέληξε με τη μεγάλη μάχη του Στάλινγκραντ.

Έτσι, το καλο­καί­ρι του 1942, τα γερ­μα­νι­κά στρα­τεύ­μα­τα εξα­πέ­λυ­σαν τη μεγά­λη επί­θε­ση στο νότιο τομέα του ανα­το­λι­κού μετώ­που. Την επί­θε­ση αυτή η Γερ­μα­νία τη σχε­δί­α­ζε από τα τέλη του 1941, αλλά οι σχε­δια­σμοί έλα­βαν ολο­κλη­ρω­μέ­νη μορ­φή στρα­τιω­τι­κού σχε­δί­ου στις 5 Απρί­λη του 1942. Στις 28 του Ιού­νη άρχι­σε η επί­θε­ση για την πραγ­μα­το­ποί­η­ση του βασι­κού σκο­πού της ναζι­στι­κής στρα­τιω­τι­κής επι­χεί­ρη­σης, που ήταν η περι­κύ­κλω­ση των σοβιε­τι­κών στρα­τευ­μά­των του νοτιο­δυ­τι­κού τομέα. Ομως, παρά τις επι­τυ­χί­ες, η σθε­να­ρή άμυ­να των σοβιε­τι­κών δυνά­με­ων απέ­τρε­ψε να συμ­βεί κάτι τέτοιο κι έτσι ο εχθρός έστρε­ψε όλες του τις προ­σπά­θειες για να περι­κυ­κλώ­σει τα στρα­τεύ­μα­τα του νότιου μετώ­που, με απο­τέ­λε­σμα από τις 17 του Ιού­λη του 1942 να αρχί­σει η μάχη μπρο­στά στο Στάλινγκραντ.

Για ποιο λόγο, όμως, οι χιτλε­ρι­κοί επι­τέ­θη­καν στο νότιο τομέα; Ο Χίτλερ ανέ­λυ­σε λεπτο­με­ρεια­κά τους σχε­δια­σμούς της επί­θε­σης, όταν σε λόγο του στις 9/9/1942 — και ενώ η μάχη στο Στά­λιν­γκραντ μαι­νό­ταν — είπε: «Βάλα­με σκο­πό μας, πρώ­το να κατα­λά­βε­τε τις τελευ­ταί­ες μεγά­λες σιτο­πα­ρα­γω­γι­κές περιο­χές του αντι­πά­λου, δεύ­τε­ρο να κατα­λά­βε­τε τις ανθρα­κο­φό­ρες περιο­χές, απ’ όπου θα προ­μη­θευό­μα­στε κοκ, τρί­το να προ­ε­λά­σε­τε προς τις πετρε­λαιο­πη­γές και τέταρ­το η επί­θε­ση θα συνε­χι­στεί ως ότου κοπεί η τελευ­ταία μεγά­λη υδά­τι­νη αρτη­ρία του Βόλ­γα» (Υπουρ­γείο Αμυ­νας ΕΣΣΔ: Β’ Παγκό­σμιος Πόλε­μος, εκδό­σεις «20ός αιώ­νας», Αθή­να 1959, σελ. 238).

Για την πρα­κτι­κή βοή­θεια και καθο­δή­γη­ση στην οργά­νω­ση της άμυ­νας αλλά και για την κινη­το­ποί­η­ση όλων των δυνά­με­ων του λαού, στο Στά­λιν­γκραντ στάλ­θη­καν — μετα­ξύ άλλων — ο γραμ­μα­τέ­ας της ΚΕ του Πανε­νω­σια­κού Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος (μπολ­σε­βί­κοι) και μέλος της Κρα­τι­κής Επι­τρο­πής Αμυ­νας, Γ. Μ. Μαλέν­κοφ, ο στρα­τη­γός Ζού­κοφ και ο αντι­στρά­τη­γος Βασι­λιέφ­σκι από το Επι­τε­λείο. Οι αμυ­ντι­κές επι­χει­ρή­σεις κρά­τη­σαν από τις 17 του Ιού­λη του 1942 έως τις 18 του Νοέμ­βρη του ίδιου έτους. Από το Σεπτέμ­βρη του 1942 οι μάχες γίνο­νται μέσα στην πόλη, που πλέ­ον απο­κτά απο­φα­σι­στι­κή σημα­σία και για τις δύο εμπό­λε­μες πλευ­ρές. Κρα­τώ­ντας την περιο­χή του Στά­λιν­γκραντ τα σοβιε­τι­κά στρα­τεύ­μα­τα μπο­ρού­σαν να χτυ­πή­σουν οποια­δή­πο­τε στιγ­μή τους Γερ­μα­νούς στον Καύ­κα­σο και η στρα­τιω­τι­κή διοί­κη­ση των τελευ­ταί­ων αντι­λαμ­βα­νό­ταν ότι δε θα κατά­φερ­νε ποτέ να κυριαρ­χή­σει στην περιο­χή του Καυ­κά­σου, μη έχο­ντας υπό τον έλεγ­χό της το Στάλινγκραντ.Εποποιία του Στάλινγκραντ Сталинградская битва 5 1 1

Για την καλο­και­ρι­νή επί­θε­ση του 1942 προ­ε­τοι­μά­στη­καν 5 γερ­μα­νι­κές στρα­τιές, μια ρου­μά­νι­κη, μια ιτα­λι­κή και μια ουγ­γρι­κή. Αν πετύ­χαι­ναν τους στό­χους τους, κάτω από τον έλεγ­χο των χιτλε­ρι­κών δυνά­με­ων θα περ­νού­σαν οι βασι­κές σιτο­πα­ρα­γω­γι­κές περιο­χές του Νότου της ΕΣΣΔ, καθώς και οι περιο­χές εξό­ρυ­ξης πετρε­λαί­ου και μεταλ­λευ­μά­των, ενώ θα στα­μα­τού­σαν οι συγκοι­νω­νί­ες μέσω της υδά­τι­νης αρτη­ρί­ας του Βόλ­γα. Σημειω­τέ­ον ότι στην περιο­χή του Βορεί­ου Καυ­κά­σου και της Υπερ­καυ­κα­σί­ας ανα­λο­γού­σαν πάνω από τα 4/5 της πανε­νω­σια­κής εξό­ρυ­ξης πετρε­λαί­ου και πάνω από το μισό των μεταλ­λευ­μά­των μαγγανίου.

Αλλά και η ευρύ­τε­ρη περιο­χή του Στά­λιν­γκραντ όπως και η ίδια η πόλη έπαι­ζαν σημα­ντι­κό ρόλο στο πολε­μι­κο-οικο­νο­μι­κό δυνα­μι­κό της Σοβιε­τι­κής Ενω­σης. Στις παρα­μο­νές του πολέ­μου το Στά­λιν­γκραντ ήταν σημα­ντι­κό βιο­μη­χα­νι­κό κέντρο της χώρας με 450.000 κατοί­κους και 126 βιο­μη­χα­νι­κές επι­χει­ρή­σεις. Το εργο­στά­σιο τρα­κτέρ του Στά­λιν­γκραντ έφτια­χνε πάνω από τα μισά τρα­κτέρ της χώρας και το εργο­στά­σιο «Κράσ­νι Οκτιάμπρ» έβγα­ζε κάθε χρό­νο γύρω στους 800 χιλιά­δες τόνους χάλυ­βα και περί­που 600 χιλιά­δες τόνους ελα­σμά­των («Ο Δεύ­τε­ρος Παγκό­σμιος Πόλε­μος 1939 — 1945», εκδό­σεις «Σύγ­χρο­νη Επο­χή», τόμος Α’, σελ. 409 — 410).Εποποιία του Στάλινγκραντ Сталинградская битва 5 2

Δε χωρά­ει αμφι­βο­λία ότι η μάχη του Στά­λιν­γκραντ ήταν απο­φα­σι­στι­κής σημα­σί­ας όχι μόνο για την τύχη της ΕΣΣΔ, αλλά και για την πορεία συνο­λι­κά του πολέ­μου, δεδο­μέ­νου ότι δύσκο­λα θα μπο­ρού­σε να στα­μα­τή­σει η πολε­μι­κή μηχα­νή της Γερ­μα­νί­ας και των συμ­μά­χων της, αν περ­νού­σε στα χέρια τους οικο­νο­μι­κή δύνα­μη τέτοιου μεγέ­θους, όπως αυτή των νοτί­ων σοβιε­τι­κών περιοχών.

Την κρι­σι­μό­τη­τα της μάχης τόσο για την ΕΣΣΔ όσο και για τον πόλε­μο συνο­λι­κό­τε­ρα υπο­γραμ­μί­ζει επί­σης το γεγο­νός ότι από την έκβα­σή της εξαρ­τού­σε η Τουρ­κία την από­φα­σή της να μπει στον πόλε­μο στο πλευ­ρό των δυνά­με­ων του φασι­σμού, δεδο­μέ­νου ότι πέραν των άλλων είχε και εδα­φι­κές βλέ­ψεις στις νότιες περιο­χές της ΕΣΣΔ. Ετσι, όταν άρχι­σαν οι πολε­μι­κές επι­χει­ρή­σεις συγκέ­ντρω­σε στα σοβιε­το­τουρ­κι­κά σύνο­ρα 26 μεραρ­χί­ες στρα­τού έτοι­μες ανά πάσα στιγ­μή να εισβά­λουν στο σοβιε­τι­κό έδα­φος. Τέλος, την έκβα­ση της μάχης του Στά­λιν­γκραντ περί­με­νε και η Ιαπω­νία, έτοι­μη αν ηττού­νταν οι Σοβιε­τι­κοί να βάλει αμέ­σως στο χέρι τις περιο­χές της σοβιε­τι­κής Απω Ανατολής.Εποποιία του Στάλινγκραντ Сталинградская битва 5 4

Ο συσχετισμός των δυνάμεων

Έχο­ντας υπό την κατο­χή της ολό­κλη­ρη την ηπει­ρω­τι­κή Ευρώ­πη, η ναζι­στι­κή Γερ­μα­νία αξιο­ποιού­σε για τις πολε­μι­κές της ανά­γκες τα εργο­στά­σια της Γαλ­λί­ας, του Βελ­γί­ου, της Αυστρί­ας, της Τσε­χο­σλο­βα­κί­ας κλπ., πράγ­μα που σήμαι­νε ότι υπερ­τε­ρού­σε ασύ­γκρι­τα ένα­ντι της ΕΣΣΔ. Επι­πλέ­ον, οι πόροι της για τη βαριά βιο­μη­χα­νία — τη δική της και των κατε­χό­με­νων χωρών — ήταν δύο με δυό­μι­σι φορές περισ­σό­τε­ροι από εκεί­νους της Σοβιε­τι­κής Ενω­σης. Η Γερ­μα­νία είχε διπλά­σιους εργά­τες στην εθνι­κή της οικο­νο­μία απ’ ό,τι η ΕΣΣΔ, χώρια που στις κατα­κτη­μέ­νες χώρες και χώρες — δορυ­φό­ρους της εκα­τομ­μύ­ρια εργά­τες δού­λευαν για την πολε­μι­κή της μηχα­νή. Το 1942, μάλι­στα, το 1/4 της γερ­μα­νι­κής πολε­μι­κής παρα­γω­γής το έδι­ναν οι κατα­κτη­μέ­νες περιοχές.

Με την επί­θε­σή της ενα­ντί­ον της ΕΣΣΔ, η ναζι­στι­κή Γερ­μα­νία είχε κατα­φέ­ρει να θέσει υπό την κατο­χή της υπε­ρα­νε­πτυγ­μέ­νες σοβιε­τι­κές αγρο­τι­κές και βιο­μη­χα­νι­κές περιο­χές, που προ­πο­λε­μι­κά έδι­ναν το 71% της παρα­γω­γής χυτο­σι­δή­ρου, το 58% του χάλυ­βα, το 57% του τρο­χαί­ου υλι­κού, το 63% του άνθρα­κα, καθώς και τον κύριο όγκο του πολε­μι­κού εξο­πλι­σμού και των εφο­δί­ων. Οι κατα­κτη­μέ­νες σοβιε­τι­κές περιο­χές, όπου ζού­σε προ­πο­λε­μι­κά το 42% του πλη­θυ­σμού της χώρας, κάλυ­πταν το 40% του συνο­λι­κού χώρου παρα­γω­γής σιτη­ρών και το 38% της κτηνοτροφίας.

Όμως, παρά τις δυσκο­λί­ες στις οποί­ες είχε περιέλ­θει η Σοβιε­τι­κή Ενω­ση, κάθε άλλο παρά υπο­χω­ρού­σε στον τομέα της στρα­τιω­τι­κο-οικο­νο­μι­κής της βάσης και του τεχνι­κού εξο­πλι­σμού του στρα­τού της. Χάρη στις τιτά­νιες προ­σπά­θειες του σοβιε­τι­κού λαού, στο δεύ­τε­ρο εξά­μη­νο του 1942 κατα­σκευά­στη­καν 1,6 φορές περισ­σό­τε­ρα πολε­μι­κά αερο­πλά­να απ’ ό,τι στο πρώ­το εξά­μη­νο. Αυξή­θη­κε σημα­ντι­κά η παρα­γω­γή των κατα­διω­κτι­κών Γιακ‑1, Γιακ‑7 και Γιακ‑9 και των αερο­πλά­νων καθέ­του εφορ­μή­σε­ως Ιλ‑2. Αρχι­σε, επί­σης, η μαζι­κή παρα­γω­γή των κατα­διω­κτι­κών Λα‑5 με μεγά­λα πτη­τι­κά — τεχνι­κά πλε­ο­νε­κτή­μα­τα, αυξή­θη­κε η μαζι­κή παρα­γω­γή μεσαί­ων αρμά­των μάχης Τ‑34 σχε­δόν δύο φορές και των ελα­φρών Τ‑70 σχε­δόν πέντε φορές. Επί­σης, αυξή­θη­κε σημα­ντι­κά η παρα­γω­γή πυρο­βό­λων των 82 και 120 χιλιο­στών, όλμων και αυτο­μά­των όπλων καθώς και η παρα­γω­γή πολε­μο­φο­δί­ων. «Η συνε­χής ενί­σχυ­ση και αύξη­ση της πολε­μι­κο — οικο­νο­μι­κής βάσης της ΕΣΣΔ και του τεχνι­κού εξο­πλι­σμού του σοβιε­τι­κού στρα­τού — γρά­φουν οι Σοβιε­τι­κοί ιστο­ρι­κοί — επέ­τρε­ψε στη σοβιε­τι­κή διοί­κη­ση να εφαρ­μό­σει στις Ενο­πλες Δυνά­μεις μια σει­ρά απα­ραί­τη­τα οργα­νω­τι­κά μέτρα, που επέ­βαλ­λαν οι αλλα­γές στον τρό­πο της διε­ξα­γω­γής των πολε­μι­κών επι­χει­ρή­σε­ων» (Υπουρ­γεί­ον Αμύ­νης ΕΣΣΔ: «Β’ Παγκό­σμιος Πόλε­μος 1939 — 1945», εκδό­σεις ΚΥΨΕΛΗ, τόμος Β’, σελ. 40).Εποποιία του Στάλινγκραντ Сталинградская битва 5 5

Η στάση Μ. Βρετανίας και ΗΠΑ

Μετά από όλα τα παρα­πά­νω, γίνε­ται φανε­ρό πως στη μάχη του Στά­λιν­γκραντ, δια­κυ­βεύ­ο­νταν κάτι παρα­πά­νω από μια πόλη, κάτι παρα­πά­νω ακό­μη κι από την έκβα­ση του ανα­το­λι­κού μετώ­που. Σε αυτήν τη μάχη, θα κρί­νο­νταν οι τύχες εκα­τομ­μυ­ρί­ων ανθρώ­πων, οι τύχες ολό­κλη­ρων λαών, της ίδιας της ανθρω­πό­τη­τας. Η Γερ­μα­νία, σε περί­πτω­ση νίκης, θα απο­κτού­σε τερά­στιο πλε­ο­νέ­κτη­μα κατά των συμ­μά­χων. Κατά συνέ­πεια, έχει ιδιαί­τε­ρη αξία να στα­θού­με στη στά­ση τόσο της Μ. Βρε­τα­νί­ας, όσο και των ΗΠΑ, σε αυτή την τόσο κρί­σι­μη καμπή του πολέμου.

Ας πάμε λίγο πιο πίσω και συγκε­κρι­μέ­να στο τέλος Δεκέμ­βρη 1941 με πρώ­το δεκα­πεν­θή­με­ρο του Γενά­ρη 1942, όπου στην Ουά­σιγ­κτον έγι­νε συν­διά­σκε­ψη στην οποία πήραν μέρος ο Πρό­ε­δρος των ΗΠΑ, Ρού­σβελτ, ο πρω­θυ­πουρ­γός της Μ. Βρε­τα­νί­ας, Τσόρ­τσιλ, και οι αρχη­γοί των επι­τε­λεί­ων των δύο χωρών.

«Η στρα­τη­γι­κή που εγκρί­θη­κε από τη διά­σκε­ψη της Ουά­σιγ­κτον δεν αντα­πο­κρι­νό­ταν στις απαι­τή­σεις του πολέ­μου που διε­ξή­γε ο συνα­σπι­σμός των αντια­ξο­νι­κών κρα­τών. Αντί της συγκέ­ντρω­σης των πολε­μι­κών προ­σπα­θειών στην κύρια στρα­τη­γι­κή κατεύ­θυν­ση με άνοιγ­μα δεύ­τε­ρου μετώ­που στη Δυτι­κή Ευρώ­πη, η στρα­τη­γι­κή αυτή προ­έ­βλε­πε τη δια­σπο­ρά των δυνά­με­ων σε δευ­τε­ρεύ­ο­ντα θέα­τρα πολέ­μου: στη Βορειο­δυ­τι­κή Αφρι­κή, στη Μέση Ανα­το­λή κ.λπ. Ακό­μη και απο­φα­σι­στι­κές επι­τυ­χί­ες στις περιο­χές αυτές δεν ήταν δυνα­τόν να οδη­γή­σουν στη νίκη ενα­ντί­ον της Γερ­μα­νί­ας, για­τί οι περιο­χές αυτές βρί­σκο­νταν μακριά από τα κέντρα της που είχαν ζωτι­κά σπου­δαία γι’ αυτή σημα­σία. Για τον ίδιο λόγο, οι πολε­μι­κές επι­χει­ρή­σεις εκεί δεν ήταν δυνα­τόν να βοη­θή­σουν απο­τε­λε­σμα­τι­κά τη Σοβιε­τι­κή Ενω­ση που έφε­ρε το κύριο βάρος του πολέ­μου» («Παγκό­σμια Ιστο­ρία», Ακα­δη­μία Επι­στη­μών της ΕΣΣΔ, τόμος Χ (Ι12), σελ. 273).

Παρ’ όλα αυτά, οι δια­πραγ­μα­τεύ­σεις συνε­χί­ζο­νται και κορυ­φώ­νο­νται στο διά­στη­μα 15 — 24 Ιού­λη του 1942, στο Λον­δί­νο, όπου αντι­προ­σω­πεία της κυβέρ­νη­σης των ΗΠΑ συνα­ντά­ται με τον Τσόρ­τσιλ. Δηλα­δή, την ίδια περί­ο­δο, που ξεκι­νά η τερά­στια σε έκτα­ση και μέγε­θος επί­θε­ση των Γερ­μα­νών στο Στά­λιν­γκραντ. Στις 24 Ιού­λη Αγγλο­α­με­ρι­κά­νοι φτά­νουν σε συμ­φω­νία, η οποία συνο­ψί­ζε­ται στην από­φα­ση να μην ανοί­ξει δεύ­τε­ρο μέτω­πο μέσα στο 1942, αλλά αντι­θέ­τως να προ­χω­ρή­σουν σε επι­χει­ρή­σεις στη Βόρεια Αφρι­κή — δηλα­δή σε δευ­τε­ρεύ­ον θέα­τρο πολέ­μου. Ετσι, έδω­σαν τη δυνα­τό­τη­τα στον Χίτλερ να συγκε­ντρώ­σει στο ανα­το­λι­κό μέτω­πο τερά­στιο αριθ­μό δυνά­με­ων και πολε­μι­κού υλικού.

Η ΕΣΣΔ έδω­σε αυτήν τη μάχη εντε­λώς μόνη και αβο­ή­θη­τη, εγκα­τα­λειμ­μέ­νη, φτά­νο­ντας πολ­λές φορές στο χεί­λος της κατα­στρο­φής, από την οποία σώθη­κε χάρη στα τερά­στια απο­θέ­μα­τα δύνα­μης του σοβιε­τι­κού λαού και στις απε­ριό­ρι­στες δυνά­μεις που έκρυ­βε το σοσια­λι­στι­κό καθε­στώς. Οι δυτι­κές δυνά­μεις, οι ΗΠΑ και η Αγγλία, έβλε­παν στη μάχη του Στά­λιν­γκραντ τη δυνα­τό­τη­τα να υπάρ­ξει, το λιγό­τε­ρο, μια αμοι­βαία εξα­σθέ­νη­ση της ΕΣΣΔ και της Γερ­μα­νί­ας που θα τους έδι­νε τη δυνα­τό­τη­τα να ξεμπερ­δεύ­ουν με το σοσια­λι­σμό και να μοι­ρά­σουν τις παγκό­σμιες αγο­ρές ανα­με­τα­ξύ τους, χωρίς να μπλέ­κε­ται στα πόδια τους ένας μεγά­λος αντα­γω­νι­στής όπως ήταν η Γερμανία.

Μάλι­στα, ο Τσόρ­τσιλ ταξί­δε­ψε ο ίδιος στη Μόσχα, για να ξεκα­θα­ρί­σει στον Στά­λιν ότι μέσα στο 1942 οι ΗΠΑ και η Βρε­τα­νία δεν επρό­κει­το να προ­χω­ρή­σουν στο άνοιγ­μα του δεύ­τε­ρου μετώ­που. Στα απο­μνη­μο­νεύ­μα­τά του, ο Βρε­τα­νός πρω­θυ­πουρ­γός ξεκα­θα­ρί­ζει με άκρως απο­κα­λυ­πτι­κό τρό­πο πως το σαμπο­τάζ στο άνοιγ­μα του δεύ­τε­ρου μετώ­που ήταν συνέ­χεια της ίδιας αντι­σο­βιε­τι­κής πολι­τι­κής που ο ίδιος εφάρ­μο­σε στην προ­πο­λε­μι­κή περί­ο­δο. Να τι γρά­φει, ανα­φε­ρό­με­νος στις σκέ­ψεις που έκα­νε μέσα στο αερο­πλά­νο που τον πήγαι­νε στην ΕΣΣΔ: «Σκε­πτό­μουν την απο­στο­λή που με έφερ­νε στο θλι­βε­ρό αυτό μπολ­σε­βί­κι­κο κρά­τος. Αλλο­τε, είχα προ­σπα­θή­σει με όλες τις δυνά­μεις μου, να το στραγ­γα­λί­σω στη γέν­νη­σή του και ως την εμφά­νι­ση του Χίτλερ το θεω­ρού­σα θανά­σι­μο εχθρό της ελευ­θε­ρί­ας και του πολι­τι­σμού. Ποιο ήταν τώρα το καθή­κον μου; Ο στρα­τη­γός Ουέι­βελ που είχε φιλο­λο­γι­κή διά­θε­ση τα ανα­κε­φα­λαί­ω­σε όλα σε ένα ποί­η­μα με πολ­λές στρο­φές, που τελεί­ω­νε με τις λέξεις: “Οχι δεύ­τε­ρο μέτω­πο το 1942”» (Ουίν. Τσόρ­τσιλ: «2ος Παγκό­σμιος Πόλε­μος», εκδό­σεις ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΟΡΦΩΤΙΚΗ ΕΣΤΙΑ, τόμος Δ΄, σελ. 320 — 321).

Την επο­μέ­νη της συνά­ντη­σης, ο Στά­λιν έστει­λε στον Τσόρ­τσιλ υπό­μνη­μα, τα βασι­κά σημεία του οποί­ου έχουν ως εξής: «Κατό­πιν ανταλ­λα­γής από­ψε­ων γενο­μέ­νης εις την Μόσχαν την 12 Αυγού­στου ε.ε. διε­πί­στω­σα ότι ο Πρω­θυ­πουρ­γός της Μεγά­λης Βρε­τα­νί­ας κ. Τσόρ­τσιλ θεω­ρεί αδύ­να­τον την οργά­νω­σιν του δεύ­τε­ρου μετώ­που εις την Ευρώ­πην κατά το 1942. Ως γνω­στόν, η οργά­νω­σις του δεύ­τε­ρου μετώ­που εις την Ευρώ­πην κατά το 1942 είχε απο­φα­σι­στεί κατά την διάρ­κειαν της επι­σκέ­ψε­ως του Μολό­τωφ εις Λον­δί­νον και είχε περι­λη­φθεί εις το κοι­νόν αγγλο- σοβιε­τι­κόν ανα­κοι­νω­θέν, που εδη­μο­σιεύ­θη την 12 Ιου­νί­ου ε.ε… Είναι εντε­λώς ευνό­η­τον ότι η Σοβιε­τι­κή Διοί­κη­σις εξε­πό­νη­σε σχέ­δια διά τας θερι­νάς και φθι­νο­πω­ρι­νάς επι­χει­ρή­σεις της, υπο­λο­γί­ζου­σα εις την δημιουρ­γί­αν δευ­τέ­ρου μετώ­που εις την Ευρώ­πην εντός του 1942. Είναι εύκο­λον να αντι­λη­φθή κανείς ότι η άρνη­σις της κυβερ­νή­σε­ως της Μεγά­λης Βρε­τα­νί­ας να δημιουρ­γή­ση το δεύ­τε­ρον μέτω­πον εις την Ευρώ­πην εντός του 1942 κατα­φέ­ρει ηθι­κόν πλήγ­μα ενα­ντί­ον ολο­κλή­ρου της σοβιε­τι­κής κοι­νής γνώ­μης, που εβα­σί­ζε­το εις την δημιουρ­γί­αν του δεύ­τε­ρου μετώ­που, δυσχε­ραί­νει την θέσιν του Ερυ­θρού Στρα­τού εις το μέτω­πον και προ­ξε­νεί ζημί­αν εις τα σχέ­δια της Σοβιε­τι­κής Διοι­κή­σε­ως… Εγώ και οι συνά­δελ­φοί μου νομί­ζο­μεν ότι το έτος 1942 παρέ­χει τους πλέ­ον ευνοϊ­κούς όρους διά την δημιουρ­γί­αν δευ­τέ­ρου μετώ­που εις την Ευρώ­πην, δεδο­μέ­νου ότι όλαι αι δυνά­μεις των γερ­μα­νι­κών στρα­τευ­μά­των, και μάλι­στα αι καλύ­τε­ραι, είναι απη­σχο­λη­μέ­ναι εις το ανα­το­λι­κόν μέτω­πον, ενώ εις την Ευρώ­πη έχουν απο­μεί­νει ασή­μα­ντοι δυνά­μεις, και μάλι­στα αι χει­ρό­τε­ραι. Είναι άγνω­στον αν το έτος 1943 θα παρέ­χη τους ιδί­ους ευνοϊ­κούς όρους διά την δημιουρ­γί­αν δευ­τέ­ρου μετώ­που, όπως το 1942… Αλλά δυστυ­χώς εγώ δεν κατόρ­θω­σα να πεί­σω επ’ αυτού τον κύριον Πρω­θυ­πουρ­γόν της Μεγά­λης Βρε­τα­νί­ας, ενώ ο κ. Χάρι­μαν, αντι­πρό­σω­πος του Προ­έ­δρου των ΗΠΑ, κατά τις δια­πραγ­μα­τεύ­σεις εις Μόσχαν, υπε­στή­ρι­ξε απο­λύ­τως τον κύριον Πρω­θυ­πουρ­γόν» («Ο Δεύ­τε­ρος Παγκό­σμιος Πόλε­μος — Η αλλη­λο­γρα­φία Στά­λιν — Τσόρ­τσιλ — Ρού­σβελτ — Τρού­μαν», εκδό­σεις «Μέλισ­σα», τόμος Α΄, σελ. 72–73).

Η από­φα­ση των κυβερ­νή­σε­ων της Μ. Βρε­τα­νί­ας και των ΗΠΑ να μην προ­χω­ρή­σουν σε άνοιγ­μα δεύ­τε­ρου μετώ­που το 1942 ήταν καθα­ρά υπο­νο­μευ­τι­κή για τον αγώ­να κατά του φασι­σμού. Το Νοέμ­βρη του 1942 «από τις 269 μεραρ­χί­ες των γερ­μα­νι­κών ενό­πλων δυνά­με­ων, στο σοβιε­το — γερ­μα­νι­κό μέτω­πο βρί­σκο­νταν 197,5 μεραρ­χί­ες. Εκτός από αυτές, δρού­σαν εκεί 72,5 μεραρ­χί­ες των συμ­μά­χων της Γερ­μα­νί­ας» (Υπουρ­γεί­ον Αμύ­νης ΕΣΣΔ: «Β΄ Παγκό­σμιος Πόλε­μος 1939- 1945», εκδό­σεις ΚΥΨΕΛΗ, τόμος Β’, σελ. 41). Αυτό που εντέ­λει απο­δει­κνύ­ε­ται είναι πως οι Γερ­μα­νοί — καθ’ όλη τη διάρ­κεια της επι­χεί­ρη­σής τους στο Νοτιο­δυ­τι­κό τομέα της ΕΣΣΔ, ενί­σχυαν συνε­χώς τις στρα­τιω­τι­κές τους δυνά­μεις, γεγο­νός που μπο­ρεί να ερμη­νευ­τεί μόνο από την απου­σία του δυτι­κού μετώπου.

Η υπο­νο­μευ­τι­κή στά­ση των Δυτι­κών απέ­να­ντι στην ΕΣΣΔ είχε κι άλλες πλευ­ρές. Από τα στοι­χεία που έχουν δει το φως της δημο­σιό­τη­τας απο­κα­λύ­πτε­ται πως οι Αγγλο­α­με­ρι­κα­νοί ήταν έτοι­μοι να κατα­λά­βουν τις πετρε­λαιο­πη­γές του Καυ­κά­σου σε περί­πτω­ση νίκης των Ναζί μη διστά­ζο­ντας ακό­μη και να προ­χω­ρή­σουν σε μια πλα­τιά αντι­σο­βιε­τι­κή συμ­μα­χία με τους Γερ­μα­νούς, εφό­σον δεν μπο­ρού­σαν να πρά­ξουν αλλιώς. Το μόνο που τους ανη­συ­χού­σε για το πώς θα δρά­σουν ήταν το ενδε­χό­με­νο νίκης της ΕΣΣΔ (Υπουρ­γείο Αμύ­νης ΕΣΣΔ: «Β΄ Παγκό­σμιος πόλε­μος», εκδό­σεις 20ός αιώ­νας, Αθή­να 1959, σελ. 246–248).

Η καθα­ρά υπο­νο­μευ­τι­κή αυτή από­φα­ση των κυβερ­νή­σε­ων των ΗΠΑ και Μ. Βρε­τα­νία ξεσή­κω­σε θύελ­λα δια­μαρ­τυ­ριών από το μαζι­κό και εργα­τι­κό κίνη­μα, μέσα στην ίδια τους τη χώρα. Στο συλ­λα­λη­τή­ριο που οργά­νω­σε το Κογκρέ­σο των παρα­γω­γι­κών συν­δι­κα­λι­στι­κών οργα­νώ­σε­ων στις 22 Ιου­λί­ου στη Ν. Υόρ­κη πήραν μέρος 60.000 άτο­μα που εκπρο­σω­πού­σαν 500.000 εργά­τες της Μεί­ζο­νος Νέας Υόρ­κης. Σε έκκλη­ση προς τον Ρούζ­βελτ το συγκε­ντρω­μέ­νο πλή­θος ζητού­σε «να εκπλη­ρω­θούν οι συμ­μα­χι­κές υπο­χρε­ώ­σεις χωρίς καμιά ανα­βο­λή, πριν ο αντί­πα­λος απο­κτή­σει νέα πλε­ο­νε­κτή­μα­τα στον αγώ­να ενα­ντί­ον των ηρω­ι­κών ρωσι­κών στρα­τιών». Εξί­σου δυνα­μι­κές ήταν και οι αντι­δρά­σεις της αγγλι­κής εργα­τι­κής τάξης για το άμε­σο άνοιγ­μα δεύ­τε­ρου μετώπου.Εποποιία του Στάλινγκραντ Сталинградская битва 5 8

Η μεγάλη νίκη

▪️ Η μάχη του Στά­λιν­γκραντ, όπως είδα­με, χωρί­ζε­ται σε δύο μεγά­λες περιό­δους. Την αμυ­ντι­κή μάχη από τις 17 Ιού­λη έως τις 18 Νοέμ­βρη, όπου ο Κόκ­κι­νος Στρα­τός ήταν αμυ­νό­με­νος και την επι­θε­τι­κή από τις 19 Νοέμ­βρη μέχρι τις 2 Φλε­βά­ρη 1943, όπου περ­νά στην αντε­πί­θε­ση και κατα­κτά την τελι­κή νίκη.
▪️ Στις 4 Οκτώ­βρη οι μάχες γίνο­νταν μέσα στα ίδια τα εργο­στά­σια. Στα μέσα Οκτώ­βρη, οι συγκρού­σεις γενι­κεύ­τη­καν σε όλη την πόλη και είχαν χαρα­κτή­ρα αγώ­να σώμα­τος προς σώμα. Οι μάχες γίνο­νταν στους δρό­μους της πόλης, στα σπί­τια, στα εργο­στά­σια και στη δεξιά όχθη του Βόλ­γα. Ηταν αδιά­κο­πες, μέρα και νύχτα. Οι Γερ­μα­νοί προ­σπά­θη­σαν και το Νοέμ­βρη να ολο­κλη­ρώ­σουν την κατά­λη­ψη του Στά­λιν­γκραντ, αλλά απέ­τυ­χαν κάτω από τη σθε­να­ρή αντί­στα­ση του Κόκ­κι­νου Στρα­τού και του σοβιε­τι­κού λαού, που ενί­σχυε τους πολιορ­κη­μέ­νους με κάθε τρό­πο και μέσο. Στο τέλος της αμυ­ντι­κής περιό­δου, ο Κόκ­κι­νος Στρα­τός κρα­τά στα­θε­ρά τις θέσεις του βόρεια του εργο­στα­σί­ου τρα­κτέρ, το εργο­στά­σιο «Μπα­ρι­κά­ντι» και τα βορειο­α­να­το­λι­κά οικο­δο­μι­κά τετρά­γω­να του κέντρου της πόλης. Το μέτω­πο στο Στά­λιν­γκραντ στα­θε­ρο­ποιού­νταν. Η γερ­μα­νο­φα­σι­στι­κή διοί­κη­ση πεί­στη­κε πια πως δεν μπο­ρεί να επι­τύ­χει την εκπλή­ρω­ση των αντι­κει­με­νι­κών της σκο­πών και δόθη­κε δια­τα­γή να περά­σει στην άμυ­να. Ετσι, απο­φά­σι­σε να κρα­τή­σει τα στρα­τεύ­μα­τα στις θέσεις τους, μέχρι την άνοι­ξη του 1943, οπό­τε υπο­λό­γι­ζε να τα ενι­σχύ­σει και να ξαναρ­χί­σουν την επί­θε­ση. Οι Γερ­μα­νοί περί­με­ναν ότι ύστε­ρα από τόσο σκλη­ρές και αιμα­τη­ρές συγκρού­σεις τα σοβιε­τι­κά στρα­τεύ­μα­τα δε θα μπο­ρού­σαν να ενερ­γή­σουν οποια­δή­πο­τε σοβα­ρή επι­χεί­ρη­ση για πολύ χρόνο.
▪️ Ωστό­σο, η σοβιε­τι­κή διοί­κη­ση, ακό­μα και όταν διε­ξά­γο­νταν οι σκλη­ρές αμυ­ντι­κές μάχες, σχε­δί­α­ζε τις μελ­λο­ντι­κές επι­χει­ρή­σεις και συγκέ­ντρω­νε δυνά­μεις και μέσα για μεγά­λη αντε­πί­θε­ση. Στις 13 Νοέμ­βρη, εγκρί­θη­κε από την ανώ­τα­τη διοί­κη­ση και το γενι­κό επι­τε­λείο σχέ­διο με την κωδι­κή ονο­μα­σία «Ουράν», που προ­έ­βλε­πε την κύκλω­ση και εξό­ντω­ση του εχθρού στο Στά­λιν­γκραντ. Το σχέ­διο εγκρί­θη­κε από την ανώ­τα­τη διοί­κη­ση με επι­κε­φα­λής τον Ι. Β. Στά­λιν. Μέσα σε λιγό­τε­ρο από 72 ώρες, στις 20 Νοέμ­βρη 1942, είχε σχη­μα­τι­στεί ο κλοιός γύρω από τις χιτλε­ρι­κές στρα­τιές, με μιαν αιφ­νι­δια­στι­κή και τέλεια οργα­νω­μέ­νη επί­θε­ση του Κόκ­κι­νου Στρα­τού. Οι μάχες συνε­χί­στη­καν, σκλη­ρές, μέχρι τα τέλη Γενά­ρη, οπό­τε παρα­δό­θη­κε η επί­λε­κτη 6η Στρα­τιά των χιτλε­ρι­κών και στις 2 Φλε­βά­ρη, ολο­κλη­ρώ­θη­κε η συντριβή.
Στη διάρ­κεια της μάχης, οι στρα­τοί του φασι­στι­κού συνα­σπι­σμού έχα­σαν το 25% της δύνα­μης που είχαν παρα­τά­ξει στο σοβιε­το­γερ­μα­νι­κό μέτωπο. Εποποιία του Στάλινγκραντ Сталинградская битва 5 7

▪️ Η συντρι­βή των Γερ­μα­νών στο Βόλ­γα σήμαι­νε την αρχή της απο­φα­σι­στι­κής στρο­φής στο Μεγά­λο Πατριω­τι­κό Πόλε­μο και σε όλο το Β’ Παγκό­σμιο Πόλε­μο. Εως τη μάχη του Στά­λιν­γκραντ, στην ιστο­ρία των πολέ­μων, δεν υπήρ­ξε ποτέ περί­πτω­ση κύκλω­σης και ολο­κλη­ρω­τι­κής κατα­στρο­φής τόσο μεγά­λης στρα­τιω­τι­κής δύναμης.

Η προσφορά του σοβιετικού λαού, του σοβιετικού κράτους και των Κόκκινων Ενόπλων Δυνάμεών τους καταγράφτηκε οριστικά και αμετάκλητα ως αθάνατη εποποιία.
Η γιγάντια συμβολή της Σοβιετικής Ένωσης στη νίκη κατά της Γερμανίας και των συμμάχων της επιτεύχθηκε χάρη:
🔻 Στο ρόλο της εργατικής σοβιετικής εξουσίας στη δημιουργία και στην οργάνωση της αμυντικής θωράκισης της Σοβιετικής Ένωσης.
🔻 Στα πλεονεκτήματα που προσφέρει η κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής και ο κεντρικός σχεδιασμός της οικονομίας.
🔻 Στον πρωταγωνιστικό ρόλο των λαϊκών μαζών, με ηγέτιδα δύναμη την εργατική τάξη.
🔴 Στο ρόλο του Κομμουνιστικού Κόμματος ως επαναστατικής εργατικής πρωτοπορίας. Αποτελεί ένα τεράστιο ιστορικό δίδαγμα για το παρόν και το μέλλον του επαναστατικού κινήματος.

🔴 Θα ήταν αδύνατη η σωτηρία της Σοβιετικής Ένωσης αν δεν είχε διανύσει, στα μόλις 20 χρόνια από τη λήξη του εμφυλίου πολέμου που ακολούθησε την Οχτωβριανή Επανάσταση, μια τεράστια απόσταση στο δρόμο τής συνειδητά σχεδιασμένης κοινωνικοοικονομικής και πολιτιστικής ανάπτυξης, της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.

▪️ Μετά τη νίκη της αντε­πα­νά­στα­σης στις πρώ­ην σοσια­λι­στι­κές χώρες (1989 — 1991), ξεκί­νη­σε μια πιο συντο­νι­σμέ­νη παγκό­σμια προ­σπά­θεια να ξανα­γρα­φτεί η Ιστο­ρία του Β΄ Παγκο­σμί­ου Πολέ­μου.

Ο ιμπεριαλισμός επιχειρεί να σβήσει την προσφορά του Κομμουνιστικού Κινήματος, να κρύψει τις κατακτήσεις του σοσιαλιστικού συστήματος. Επιδιώκει να καταστήσει τις νεότερες γενιές ευάλωτες στη μαύρη προπαγάνδα, να τις υποτάξει μαζικά στα σημερινά του εγκλήματα.
Ο αντικομμουνισμός αποτελεί παγκόσμια ιδεολογική και πολιτική δράση των δυνάμεων του κεφαλαίου, προκειμένου να υψωθούν απέραστα τείχη, για να μη βγει ο κόσμος από το πισωγύρισμα όπου τον έφερε η αντεπανάσταση του 1989 — 1991.

▪️ Τα ιμπε­ρια­λι­στι­κά «κέντρα» συγκα­λύ­πτουν ότι οι άδι­κοι πόλε­μοι ξεπη­δούν από τη φλέ­βα του καπι­τα­λι­στι­κού συστή­μα­τος, ότι δεν οφεί­λο­νται σε κάποιους μανια­κούς, όπως συχνά παρου­σιά­ζουν τον Χίτλερ και τον Μου­σο­λί­νι. Οι πόλε­μοι γίνο­νται, επει­δή υπάρ­χει η εκμε­τάλ­λευ­ση ανθρώ­που από άνθρω­πο, οι ενδοϊ­μπε­ρια­λι­στι­κές αντι­θέ­σεις για το μοί­ρα­σμα των αγο­ρών, για τη «διέ­ξο­δο» από τις οικο­νο­μι­κές κρί­σεις του καπι­τα­λι­σμού μέσα από τη χει­ρό­τε­ρη μορ­φή κατα­στρο­φής των παρα­γω­γι­κών δυνά­με­ων, τον πόλε­μο. Ακό­μα, με στό­χο την ανα­διά­τα­ξη στο συσχε­τι­σμό δυνά­με­ων των ιμπε­ρια­λι­στι­κών κρατών.
▪️ Ταυ­τό­χρο­να, απο­σιω­πούν το γεγο­νός ότι η ΕΣΣΔ κατέ­βα­λε μεγά­λες και πολύ­χρο­νες προ­σπά­θειες για να απο­σο­βη­θεί η πολε­μι­κή έκρη­ξη, ότι ακο­λου­θού­σε με συνέ­πεια πολι­τι­κή ειρή­νης, επει­δή μόνο από αυτήν είχε συμ­φέ­ρον για να οικο­δο­μη­θεί η σοσια­λι­στι­κή κοι­νω­νία. Εχο­ντας καταρ­γή­σει την εκμε­τάλ­λευ­ση ανθρώ­που από άνθρω­πο, είχε καταρ­γή­σει και το κίνη­τρο της συμ­με­το­χής στο μοί­ρα­σμα και στο ξανα­μοί­ρα­σμα του κόσμου. Η Σοβιε­τι­κή Ενω­ση υπο­χρε­ώ­θη­κε να διε­ξα­γά­γει έναν πόλε­μο που προ­κά­λε­σε ο ιμπεριαλισμός.
▪️  Κρύ­βουν, επί­σης, επι­με­λώς ότι ο Β΄ Παγκό­σμιος Πόλε­μος ανα­θέρ­μα­νε τις ελπί­δες των αντε­πα­να­στα­τι­κών δυνά­με­ων στη Σοβιε­τι­κή Ενω­ση, που τον είδαν ως τη μεγά­λη ευκαι­ρία για την παλι­νόρ­θω­ση του καπι­τα­λι­σμού και συμ­μά­χη­σαν με τους Γερμανούς.

Εποποιία του Στάλινγκραντ Сталинградская битва 5 9

Η έκρη­ξη αυτε­νέρ­γειας, που έδει­ξε το μεγα­λύ­τε­ρο τμή­μα του σοβιε­τι­κού λαού, η τέτοια προ­σή­λω­ση στο στό­χο και η συνει­δη­τή πει­θαρ­χία δεν μπο­ρού­σαν να υπάρ­ξουν σε συν­θή­κες τρό­μου σε βάρος του λαού, όπως ισχυ­ρί­ζο­νται ότι υπήρ­χαν η ιμπε­ρια­λι­στι­κή και η οπορ­του­νι­στι­κή προ­πα­γάν­δα. Δεν ήταν δυνα­τό να δρά­σουν σε συν­θή­κες τρό­μου οι οικο­δό­μοι του σοσια­λι­σμού, που μετέ­φε­ραν στα ενδό­τε­ρα της Σοβιε­τι­κής Ένω­σης χιλιά­δες εργο­στά­σια και επι­χει­ρή­σεις των δυτι­κών περιο­χών, για να συνε­χι­στεί η παρα­γω­γή. Οι οικο­δό­μοι του σοσια­λι­σμού που, μεσού­ντος του πολέ­μου, έχτι­ζαν από την αρχή τις ερει­πω­μέ­νες περιο­χές, όταν οι γερ­μα­νι­κές στρα­τιές τις εγκατέλειπαν.

Εκα­το­ντά­δες χιλιά­δες γυναί­κες έπια­σαν δου­λειά στα εργο­στά­σια αντι­κα­θι­στώ­ντας στην παρα­γω­γή τους άντρες που πολε­μού­σαν στο μέτω­πο. Περισ­σό­τε­ρες από 1 εκα­τομ­μύ­ριο γυναί­κες στα κολ­χόζ απέ­κτη­σαν τα επαγ­γέλ­μα­τα της οδη­γού και της μηχα­νι­κού. Πάνω από 200 χιλιά­δες έγι­ναν υπεύ­θυ­νες συνερ­γεί­ων και πρό­ε­δροι κολ­χόζ, ενώ 1 εκα­τομ­μύ­ριο πήραν μέρος στις μάχες, στο μέτω­πο και στα αντάρ­τι­κα τμήματα.

Εποποιία του Στάλινγκραντ Сталинградская битва 5 3

Αλλά και οι τέτοιας έκτα­σης και βάθους γιγά­ντιες στρα­τιω­τι­κές επι­χει­ρή­σεις, όπως αυτές που διε­ξή­γα­γε ο Κόκ­κι­νος Στρα­τός, ήταν αδύ­να­το να πραγ­μα­το­ποι­η­θούν δίχως την αυτο­θυ­σία, την πρω­το­βου­λία και την ατο­μι­κή υπευ­θυ­νό­τη­τα από τους πολι­τι­κούς και στρα­τιω­τι­κούς ιθύ­νο­ντες κάθε χώρου. («Θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ Για τα 60 χρό­νια από την Αντι­φα­σι­στι­κή Νίκη των Λαών»).


Δεί­τε και Δια­κή­ρυ­ξη της ΚΕ του ΚΚΕ για τα 70 χρό­νια από το τέλος
του β’ παγκό­σμιου ιμπε­ρια­λι­στι­κού πολέ­μου και τη μεγά­λη αντι­φα­σι­στι­κή νίκη των λαών

(συνε­χί­ζε­ται ‑όλο το αφιέ­ρω­μα εδώ)…

Στο επό­με­νο: Η σημα­σία της μάχης και της νίκης του Κόκ­κι­νου Στρα­τού στο Στάλινγκραντ

|> Κύρια πηγή φωτο­γρα­φι­κού υλικού <|

Εποποιία του Στάλινγκραντ Сталинградская битва 5 6

 

 

 

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο