Ιωάννης Στεφανουδάκης: Το ψωμί στο τραπέζι (5 ποιήματα)

Παρου­σιά­ζει ο  Ειρηναί­ος Μαρά­κης  //

Τέσ­σε­ρα ποι­ή­μα­τα του Ιωάν­νη Στε­φα­νου­δά­κη, ποι­η­τή που ζει κι εργά­ζε­ται στα Χανιά, παρου­σιά­ζου­με σήμε­ρα στο περιο­δι­κό Ατέ­χνως. Έχει εκδώ­σει ιδιω­τι­κά διά­φο­ρες ποι­η­τι­κές συλ­λο­γές, ανα­φέ­ρου­με ορι­σμέ­νες από αυτές (Άνθρω­ποι περι­μέ­νουν Α’, Β’ και Γ’, Με αφε­τη­ρία το καλο­καί­ρι, Ο χει­μώ­νας της μονα­ξιάς κ.α).

Τα ποι­ή­μα­τα που ακο­λου­θούν είναι χαρα­κτη­ρι­στι­κά μιας αρκε­τά μελαγ­χο­λι­κής έκφρα­σης που διέ­πει σε μεγά­λο βαθ­μό την ποι­η­τι­κή του Ιωάν­νη Στε­φα­νου­δά­κη. Εδώ η ψυχο­λο­γι­κή – ίσως και ψυχα­να­λυ­τι­κή σε κάποιες περι­πτώ­σεις – ματιά του ποι­η­τή συν­δυά­ζε­ται με κάποια καί­ρια κοι­νω­νι­κά ή και πολι­τι­κά σχό­λια που δεν φωνά­ζουν για να κάνουν περισ­σό­τε­ρο φασα­ρία από όσο τους πρέ­πει αλλά όπου παράλ­λη­λα κατα­φέρ­νουν να περι­γρά­ψουν διά­φο­ρες εικό­νες, όψεις και από­ψεις της καθη­με­ρι­νό­τη­τας όπως την αντι­λαμ­βά­νε­ται ο ποι­η­τής και όπως είναι στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, ως ένα σημείο του­λά­χι­στον. Εκτός όμως από την δια­κρι­τή (και δια­κρι­τι­κή) μελαγ­χο­λι­κή έκφρα­ση που χαρα­κτη­ρί­ζει τα ποι­ή­μα­τα που ακο­λου­θούν αλλά και γενι­κό­τε­ρα την ποί­η­ση του Ιωάν­νη Στε­φα­νου­δά­κη, είναι επί­σης το στοι­χείο της νοσταλ­γί­ας για ένα παρελ­θόν όχι ιδιαί­τε­ρα αθώο αλλά οπωσ­δή­πο­τε δια­φο­ρε­τι­κό και ελπι­δο­φό­ρο σε σχέ­ση με την σύγ­χρο­νη ηθι­κή και την καθη­με­ρι­νό­τη­τα, που κυριαρχεί.

Η ζωή στο χωριό και η ζωή στην πόλη, τα παι­γνί­δια μιας εφη­βεί­ας σκο­τει­νής όσο και οι προη­γού­με­νες δεκα­ε­τί­ες, η πολι­τι­στι­κή και ηθι­κή επιρ­ροή του κινη­μα­το­γρά­φου, του θεά­τρου και της τηλε­ό­ρα­σης, ο θάνα­τος – ο μικρός καθη­με­ρι­νός θάνα­τος – των απλών, όμορ­φων πραγ­μά­των και των μονα­χι­κών ανθρώ­πων, η προ­σμο­νή της άνοι­ξης και η κατα­νό­η­ση ότι όλα έχουν ημε­ρο­μη­νία λήξε­ως αλλά και ότι όλα αφή­νουν το δικό τους απο­τύ­πω­μα στον χώρο και στον χρό­νο, είναι επί­σης στοι­χεία αυτών των ποι­η­τι­κών κατα­θέ­σε­ων. Ακό­μα, η ζωή που χάνε­ται μέσα σε αρνη­τι­κά πρό­τυ­πα και σε επι­λο­γές που δεν μπο­ρούν να βοη­θή­σουν τον απλό, καθη­με­ρι­νό άνθρω­πο, μας παρου­σιά­ζουν ένα ποι­η­τή όχι απλά ευαί­σθη­το στην κίνη­ση των επο­χών αλλά ένα ποι­η­τή φιλο­σο­φη­μέ­νο, υπαρ­ξια­κό, από­λυ­τα γήι­νο και βιωματικό.

Όλα τα παρα­πά­νω όμως, ίσως να μην είχαν και ιδιαί­τε­ρη σημα­σία εάν η γλώσ­σα που χρη­σι­μο­ποιεί ο ποι­η­τής (μια γλώσ­σα καθη­με­ρι­νή, χωρίς αδιά­φο­ρους υπερ­ρε­α­λι­σμούς και με στί­χους χωρίς στόμ­φο) δεν οδη­γού­σε στην πλέ­ρια ανά­δει­ξη μιας γλυ­κό­πι­κρης καθη­με­ρι­νό­τη­τας, βυθι­σμέ­νης σε όνει­ρα που δεν έγι­ναν πραγ­μα­τι­κό­τη­τα και σε μια νοσταλ­γία που πλη­γώ­νει τον ποι­η­τή και τον ανα­γνώ­στη και που ο ίδιος ο ποι­η­τής έχει επι­λέ­ξει να πλη­γώ­νει μετα­φέ­ρο­ντας στο χαρ­τί την βίαιη, σκο­τει­νή αλλά και τόσο φωτει­νή παράλ­λη­λα πραγματικότητα.

Κλεί­νο­ντας, μπο­ρού­με να πού­με ότι η ποί­η­ση του Ιωάν­νη Στε­φα­νου­δά­κη, δεν διδά­σκει, ούτε κάνει πολι­τι­κή, ούτε όμως προ­τεί­νει και κάποιο – έστω έμμε­σα – τρό­πο για να αντι­κρού­σου­με την υπαρ­ξια­κή και κοι­νω­νι­κή αλλο­τρί­ω­ση (ίσως να είναι και καλύ­τε­ρα έτσι), χωρίς όμως αυτό να την κάνει λιγό­τε­ρο ενδιαφέρουσα.

ΠΟΙΗΜΑΤΑ

Η ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΣΤΟ ΑΡΝΗΤΙΚΟ

Χρω­στά­με στους ασθενέστερους
και πλη­ρώ­νου­με τους ισχυρότερους.
Πάνε οι κόποι μας…
Πάνε στην αντί­θε­τη ακρι­βώς μεριά.
Η λογι­στι­κή στο αρνητικό.
Η ζωή στο αρνητικό.

ΕΦ’ ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΥΛΗΣ

Ακούω για πολε­μι­κές συγκρού­σεις, για δια­γω­νι­σμούς τρα­γου­διού, για πολι­τι­κές συμπλοκές,
για ποδο­σφαι­ρι­κούς αγώ­νες ή ακό­μα για λογο­τε­χνι­κούς διαγωνισμούς.
Και ειλι­κρι­νά αισθά­νο­μαι μια πίκρα να με καταλαμβάνει.
Όταν ακούω, για εξει­δι­κευ­μέ­νες συγκρού­σεις η ανταγωνισμούς.
Και θυμά­μαι και εγώ τις απο­τυ­χί­ες μου, πάμπολ­λες αδικαιολόγητες,
σε θέμα­τα εργα­σί­ας, σχέ­σε­ων ή δια­γω­νι­σμών πάσης μορφής.
Για­τί δεν είχα κατα­λά­βει κάτι πολύ απλό.
Ότι όλες οι συγκρού­σεις, μα όλες, ήταν εφ όλης της ύλης…
Όλες…

ΤΟ ΨΩΜΙ ΕΙΝΑΙ ΣΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙ

Σ’ ένα θάλα­μο νοσοκομείοy,
σε μια κλι­νι­κή του δηλαδή,
είδα στο κρεβάτι
εβδο­μη­ντά­ρη μόνο,
να πονά και να υποφέρει.
και να εκλι­πα­ρεί λέγοντας
[μάνα μου ‚που είσαι;] Στην άλλη γωνιά του θαλάμου
σε μια γωνιά,
τον κοί­τα­ζα με δέος και αισθάνθηκα
να είμαι ένα τίποτα.
Για­τί τίπο­τα δεν μπο­ρού­σα να κάνω για αυτόν.
Βγή­κα από το θάλαμο,
προ­χω­ρού­σα στο διά­δρο­μο της κλινικής
και στο μυα­λό μου ήλθε
μια εικό­να από το σπί­τι στο χωριό.
Κάποιας Κυριακής.
Κάποια Κυριακή,
μεσημέρι,
το τρα­πέ­ζι να είναι γεμάτο
απο τα ελέη του Θεού,
και να μας περιμένει..
Μια Κυρια­κή της Άνοιξης…

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΛΗΞΕΩΣ

Και ο πόνος έχει ημε­ρο­μη­νία λήξεως.
Κάπο­τε λήγει και ο πόνος.
Παύ­εις να πονάς…

ΛΙΓΟ ΠΡΙΝ ΤΟ ΤΕΛΟΣ

Η παρέα όλη στο καφενεδάκι.
Στη πλα­τεία του λιμανιού.
Τους χαι­ρέ­τη­σε όλους.
Έναν – έναν..
Συζη­τή­σα­νε χαρούμενα..
Είπα­νε και αστεία.
Καλαμπούρια..
Γελάγανε.
Σαν να μην συνέ­βαι­νε τίποτα.
Απο­λύ­τως τίποτα.
Σηκώ­θη­κε να φύγει.
Πήρε την βαλί­τσα της.
Τους χαι­ρέ­τη­σε για τελευ­ταία φορά.
Της είπαν..
[να σε πάμε, ως το πλοίο;] [Όχι] απά­ντη­σε γελώντας..
Και ένας φίλος της, πήρε θάρ­ρος και της είπε
[DEAD MAN WALKING?] Και αυτή πάντα με το γνω­στό της χιούμορ..
[WALKING…..JUST WALKING…] 

 _______________________________________________________________________________________________________