Κώδικας “Δεοντολογίας” Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών: Μνημείο αυταρχισμού και τρομοκρατίας

Οι Κώδι­κες Δεο­ντο­λο­γί­ας δεν είναι κάτι και­νού­ριο.
Είναι μια πρα­κτι­κή που ακο­λου­θεί­ται, ιδιαί­τε­ρα στο εξω­τε­ρι­κό, εδώ και πολ­λά χρο­νιά και σε πολ­λά πεδία, μετα­ξύ των οποί­ων και στα Πανε­πι­στή­μια (Code of Ethics & Conduct).

ℹ️  Η σύστα­ση Επι­τρο­πών Δεο­ντο­λο­γί­ας προ­βλε­πό­ταν ήδη από τον Πρό­τυ­πο Εσω­τε­ρι­κό Κανο­νι­σμό Λει­τουρ­γί­ας των ΑΕΙ (ΠΔ 160/2008), τον οποίο τα πανε­πι­στή­μια υπο­χρε­ώ­νο­νταν να τον εφαρ­μό­σουν επ’ απει­λή της δια­κο­πής της χρη­μα­το­δό­τη­σής τους.
ℹ️  Ο ΣΥΡΙΖΑ, ως άξιος συνε­χι­στής της πολι­τι­κής των προη­γού­με­νων κυβερ­νή­σε­ων, έφε­ρε στη διάρ­κεια της κυβερ­νη­τι­κής θητεί­ας του τον νόμο 4485/2017, με τον οποίο οι Επι­τρο­πές Δεο­ντο­λο­γί­ας υπο­χρε­ώ­νο­νται να καταρ­τί­σουν «Κώδι­κες Δεο­ντο­λο­γί­ας και Καλής Πρα­κτι­κής». Στη βάση αυτή τα περισ­σό­τε­ρα πανε­πι­στή­μια έχουν ήδη καταρ­τί­σει Κώδι­κες Δεοντολογίας.

Ο πρό­σφα­τος σάλος των καταγ­γε­λιών για σεξουα­λι­κές παρε­νο­χλή­σεις και άλλες κακο­ποι­η­τι­κές συμπε­ρι­φο­ρές στο χώρο του Πολι­τι­σμού απο­τέ­λε­σε για την πρυ­τα­νι­κή αρχή της Ανώ­τα­της Σχο­λής Καλών Τεχνών μια πρώ­της τάξε­ως ευκαι­ρία για να εισα­γά­γει κι αυτή με τη σει­ρά της έναν αντι­δρα­στι­κό­τα­το Κώδι­κα Δεο­ντο­λο­γί­ας στη σχολή.

Κατά ένα μέρος του απο­τε­λεί κωδι­κο­ποί­η­ση δια­τά­ξε­ων της νομο­θε­σί­ας και υπο­χρε­ώ­σε­ων που προ­βλέ­πο­νται στον εσω­τε­ρι­κό κανο­νι­σμό της Σχο­λής, με τη δια­φο­ρά ότι μέσω του Κώδι­κα η παρα­βί­α­ση πολ­λών από αυτές τις υπο­χρε­ώ­σεις απο­κτά τη βαρύ­τη­τα του πει­θαρ­χι­κού αδι­κή­μα­τος επι­σύ­ρο­ντας πει­θαρ­χι­κές ποι­νές. Στην πορεία μάλι­στα οι πει­θαρ­χι­κές κυρώ­σεις μπο­ρεί να πολ­λα­πλα­σιά­ζο­νται, αφού, όπως τονί­ζε­ται από την αρχή, ο Κώδι­κας «είναι ανοι­χτός σε μελ­λο­ντι­κές τρο­πο­ποι­ή­σεις». Δεν θα ήταν υπερ­βο­λή να ισχυ­ρι­στεί κανείς ότι ο Κώδι­κας Δεο­ντο­λο­γί­ας είναι ένα είδος Ποι­νι­κού Κώδι­κα για το εσω­τε­ρι­κό των πανεπιστημίων.

Δύο είναι οι βασι­κοί λόγοι για τους οποί­ους εισά­γο­νται στο πανε­πι­στή­μιο αυτού του είδους οι κώδι­κες στη σημε­ρι­νή συγκυρία.

Πρώ­τα πρώ­τα ο ίδιος ο χαρα­κτή­ρας του πανε­πι­στη­μί­ου, ως ιδε­ο­λο­γι­κού μηχα­νι­σμού του κρά­τους, επι­βάλ­λει την ανα­βάθ­μι­ση του ιδε­ο­λο­γι­κού ρόλου του, αυτόν του θεμα­το­φύ­λα­κα της αστι­κής στα­θε­ρό­τη­τας και της κοι­νω­νι­κής συνο­χής, σε συν­θή­κες που η επί­θε­ση του κεφα­λαί­ου απέ­να­ντι στα δικαιώ­μα­τα των εργα­ζο­μέ­νων οξύ­νε­ται δημιουρ­γώ­ντας έδα­φος για αντι­δρά­σεις. Η προ­σπά­θεια για να ελεγ­χθεί η ελεύ­θε­ρη δια­κί­νη­ση ιδε­ών στο πανε­πι­στή­μιο είναι φανε­ρή στον Κώδικα.

Ταυ­τό­χρο­να όμως τρο­πο­ποιεί­ται και η σχέ­ση του πανε­πι­στη­μί­ου με την οικο­νο­μία. Το πανε­πι­στή­μιο συν­δέ­ε­ται πιο οργα­νι­κά με τις ανά­γκες της καπι­τα­λι­στι­κής ανά­πτυ­ξης, μέσα στα ίδια τα ΑΕΙ δια­κυ­βεύ­ο­νται επεν­δύ­σεις, ερευ­νη­τι­κά προ­γράμ­μα­τα μονο­πω­λια­κών ομί­λων, δρα­στη­ριό­τη­τα εται­ρειών και άλλα. Επο­μέ­νως, η στε­νή επι­τή­ρη­ση για εξα­σφά­λι­ση κλί­μα­τος «εργα­σια­κής ομα­λό­τη­τας» είναι απα­ραί­τη­τη για να ευο­δω­θούν τέτοιου είδους επι­χει­ρη­μα­τι­κοί σκοποί.

Η βαθύ­τε­ρη μάλι­στα φιλο­δο­ξία των συντα­κτών του είναι ο Κώδι­κας όχι μόνο να γίνει ανε­κτός αλλά να υπο­στη­ρι­χτεί ενερ­γά από τους διδά­σκο­ντες, τους φοι­τη­τές και τους εργα­ζό­με­νους στην ΑΣΚΤ.

Εργαλείο ιδεολογικού ελέγχου και καταστολής στο όνομα της «ποιότητας» και της «ευπρέπειας»

Απο­κω­δι­κο­ποιώ­ντας τον Κώδι­κα μπο­ρεί κανείς να δια­πι­στώ­σει ότι απο­τε­λεί ένα πρό­σθε­το εργα­λείο για την ενί­σχυ­ση του αυταρ­χι­σμού, την απα­γό­ρευ­ση της ελεύ­θε­ρης δια­κί­νη­σης των ιδε­ών και την παρε­μπό­δι­ση της δρά­σης του φοι­τη­τι­κού κινήματος.

Ξεκι­νά με ανα­φο­ρά στην ανά­γκη το πανε­πι­στή­μιο, στο πλαί­σιο της κοι­νω­νι­κής ευθύ­νης, να λαμ­βά­νει υπό­ψη του την κοι­νω­νία που το περι­βάλ­λει. Προ­φα­νώς εννο­εί­ται η υπα­γω­γή του πανε­πι­στη­μί­ου στις στρα­τη­γι­κές επι­διώ­ξεις του κεφα­λαί­ου, της ΕΕ και των κυβερ­νή­σε­ων, για την καπι­τα­λι­στι­κή ανά­πτυ­ξη, την αντα­γω­νι­στι­κό­τη­τα, την επι­χει­ρη­μα­τι­κό­τη­τα, την αντί­στοι­χη κατεύ­θυν­ση της επι­στή­μης και της Τέχνης.

Σημειώ­νε­ται στη συνέ­χεια ότι ανά­με­σα στο νόμο και στους κανο­νι­σμούς των σχο­λών υπάρ­χουν «γκρί­ζες ζώνες» που πρέ­πει να καλυ­φθούν, εννο­ώ­ντας ότι υπάρ­χουν κενά στην εφαρ­μο­γή του νόμου. Αυτό που δεν ανα­φέ­ρε­ται είναι ότι αυτές οι «γκρί­ζες ζώνες» αφο­ρούν τη δυνα­τό­τη­τα των μελών της ακα­δη­μαϊ­κής κοι­νό­τη­τας να δια­κι­νούν ελεύ­θε­ρα τις ιδέ­ες τους και να αγω­νί­ζο­νται γι’ αυτές, ένα δικαί­ω­μα που επέ­βα­λαν και δια­τη­ρούν με τους αγώ­νες τους όλα αυτά τα χρόνια.

Είναι εξαι­ρε­τι­κά επι­κίν­δυ­νες δια­τυ­πώ­σεις όπως: «Η εκμε­τάλ­λευ­ση από μέλος ΔΕΠ της ιδιό­τη­τάς του (…) για να επι­βά­λει σε άλλα μέλη της πανε­πι­στη­μια­κής κοι­νό­τη­τας πρά­ξη, παρά­λει­ψη, ψήφο (…) συνι­στά πει­θαρ­χι­κό παρά­πτω­μα». Δεν είναι δύσκο­λο να κατα­λά­βει κανείς ότι με βάση αυτήν τη διά­τα­ξη οι διδά­σκο­ντες, που εκφρά­ζουν και συζη­τούν με τους φοι­τη­τές από­ψεις αντί­θε­τες από αυτές που συμ­φέ­ρουν και εξυ­πη­ρε­τούν το κυρί­αρ­χο σύστη­μα, καλώ­ντας τους να αγω­νι­στούν για τα δικαιώ­μα­τά τους, θα διώ­κο­νται πειθαρχικά.

Πολ­λά είναι τα σημεία στον Κώδι­κα όπου εμφι­λο­χω­ρεί ο στό­χος να απα­γο­ρεύ­σει την ιδε­ο­λο­γι­κή αντι­πα­ρά­θε­ση, να καταρ­γή­σει την ελεύ­θε­ρη δια­κί­νη­ση των ιδε­ών. Ξεχω­ρί­ζου­με τη φρά­ση:«Οι κοι­νω­νι­κές προ­κα­τα­λή­ψεις και οι ιδε­ο­λο­γι­κές παρω­πί­δες είναι έννοιες τελεί­ως ξένες με την Τέχνη και την επι­στη­μο­νι­κή πρό­ο­δο». Κι αυτό για­τί στους παροι­κού­ντες την Ιερου­σα­λήμ είναι γνω­στό ότι ο χαρα­κτη­ρι­σμός «ιδε­ο­λο­γι­κές παρω­πί­δες» απο­δί­δε­ται στην επι­στή­μη και την Τέχνη που διέ­πο­νται από τη δια­λε­κτι­κή — υλι­στι­κή μεθο­δο­λο­γία. Η στρά­τευ­ση, σύμ­φω­να με την αστι­κή αισθη­τι­κή, είναι κατα­στρο­φι­κή για την Τέχνη. Αλλά αυτήν την «τρο­μα­κτι­κά επι­ζή­μια», «αντι­καλ­λι­τε­χνι­κή» ιδιό­τη­τα την έχει μόνο η Τέχνη που δια­πνέ­ε­ται από την κομ­μου­νι­στι­κή ιδε­ο­λο­γία, η Τέχνη που τολ­μά να θίξει την ιερό­τη­τα του καπι­τα­λι­στι­κού συστή­μα­τος. Αντί­θε­τα, η στρα­τευ­μέ­νη στην αστι­κή ιδε­ο­λο­γία Τέχνη είναι «ελεύ­θε­ρη» και «ανι­διο­τε­λής». Εμείς κρα­τά­με τη φρά­ση του Μπρεχτ: «Ταπει­νό χαρα­κτη­ρί­ζε­ται ό,τι είναι ωφέ­λι­μο για τους ταπει­νω­μέ­νους».

«Μη μιλάς, μη γελάς, κινδυνεύει η Ελλάς»

Εξω­φρε­νι­κά απα­ρά­δε­κτη είναι η απα­γό­ρευ­ση στους εκπρο­σώ­πους των φοι­τη­τών να ενη­με­ρώ­νουν για τη συζή­τη­ση στα συλ­λο­γι­κά όργα­να που μετέ­χουν. Οπως ρητά ανα­φέ­ρε­ται στον Κώδι­κα, «η διαρ­ροή στοι­χεί­ων απο­τε­λεί σοβα­ρό πει­θαρ­χι­κό παρά­πτω­μα». Προ­κα­λεί­ται εύλο­γα η απο­ρία, τι είδους εκπρό­σω­πος μπο­ρεί να είναι κάποιος που τελι­κά εκπρο­σω­πεί μόνο τον εαυ­τό του; Είναι φανε­ρό ότι επι­διώ­κε­ται οι εκπρό­σω­ποι των φοι­τη­τών να μετα­τρα­πούν σε συν­δια­χει­ρι­στές της κρα­τι­κής πολι­τι­κής για τα πανε­πι­στή­μια, από­λυ­τα ξεκομ­μέ­νοι από το φοι­τη­τι­κό κίνη­μα και τις διεκ­δι­κή­σεις του.

Εμμέ­σως πλην σαφώς οι διδά­σκο­ντες δεν επι­τρέ­πε­ται να εκφέ­ρουν έξω από το πανε­πι­στή­μιο αντί­θε­τη γνώ­μη για όσα απο­φα­σί­ζει η Σχο­λή, καθώς κάτι τέτοιο υπό­κει­ται στην απα­γό­ρευ­ση «έκθε­σης» του Ιδρύ­μα­τος. Τέτοια έκθε­ση μπο­ρεί να θεω­ρη­θούν χωρίς άλλο και η απερ­γία, η συμ­με­το­χή σε δια­δή­λω­ση, η παρου­σία διδα­σκό­ντων σε φοι­τη­τι­κές κινητοποιήσεις.

Γενι­κό­τε­ρα σε διά­φο­ρα σημεία του Κώδι­κα τίθε­ται ως καθή­κον διδα­σκό­ντων, φοι­τη­τών και εργα­ζο­μέ­νων να προ­στα­τεύ­ουν το Ιδρυ­μα, τους στό­χους και τη φήμη του για την επί­τευ­ξη εκπαι­δευ­τι­κής, καλ­λι­τε­χνι­κής και ερευ­νη­τι­κής «αρι­στεί­ας». Ο σκο­πός είναι δηλα­δή να εξα­σφα­λι­στεί η αντα­γω­νι­στι­κό­τη­τα της ΑΣΚΤ απέ­να­ντι σε άλλα πανε­πι­στή­μια και όχι η ανά­πτυ­ξη της μετα­ξύ τους συνερ­γα­σί­ας με σκο­πό την πρό­ο­δο της Τέχνης και της επιστήμης.

Ειδι­κά για το διοι­κη­τι­κό προ­σω­πι­κό ο Κώδι­κας του επι­φυ­λάσ­σει το ρόλο του τοπο­τη­ρη­τή και κατα­δό­τη καθώς το υπο­χρε­ώ­νει «να ανα­φέ­ρει αρμο­δί­ως, χωρίς καθυ­στέ­ρη­ση, κάθε παρού­σα ή επα­πει­λού­με­νη παρα­βί­α­ση της νομο­θε­σί­ας, των κανό­νων και υπο­χρε­ώ­σε­ων που απορ­ρέ­ουν από τον παρό­ντα κανο­νι­σμό ή τις απο­φά­σεις των αρμο­δί­ων οργάνων…».

Είναι φανε­ρό ότι με τον Κώδι­κα επι­χει­ρεί­ται να επι­βλη­θεί η «αξιο­λό­γη­ση» του διδα­κτι­κού προ­σω­πι­κού και του μαθή­μα­τος, στοι­χείο απα­ραί­τη­το σε ένα αντα­γω­νι­στι­κό πανε­πι­στή­μιο, με το πρό­σχη­μα της βελ­τί­ω­σης της ποιό­τη­τας σπου­δών. Τα περί ποιό­τη­τας των σπου­δών ηχούν σαν κακό­γου­στο αστείο σε όσους γνω­ρί­ζουν από τα μέσα τις δρα­μα­τι­κές συνέ­πειες της κρα­τι­κής υπο­χρη­μα­το­δό­τη­σης, τις ελλεί­ψεις σε διδα­κτι­κό προ­σω­πι­κό, υπο­δο­μές, υλι­κά ζωγρα­φι­κής και κατα­σκευών, φοι­τη­τι­κή μέρι­μνα και τις επι­πτώ­σεις που έχουν τα παρα­πά­νω στις σπου­δές. Είναι χαρα­κτη­ρι­στι­κό ότι το πρό­γραμ­μα σπου­δών του Προ­πτυ­χια­κού του Θεω­ρη­τι­κού Τμή­μα­τος της ΑΣΚΤ έχει αλλά­ξει τρεις φορές την τελευ­ταία δεκα­ε­τία, ανά­λο­γα με το ποιοι καθη­γη­τές είναι εν ενερ­γεία, με απο­τέ­λε­σμα οι φοι­τη­τές να μη γνω­ρί­ζουν ποια μαθή­μα­τα συγκρο­τούν το πτυ­χίο τους. Τελι­κά στο μόνο που έρχε­ται να συνει­σφέ­ρει η «αξιο­λό­γη­ση» είναι η καλ­λιέρ­γεια κλί­μα­τος ανα­σφά­λειας και τρο­μο­κρα­τί­ας. Είναι χαρα­κτη­ρι­στι­κό και τρα­γι­κό μαζί ότι στην υπό­θε­ση της «αξιο­λό­γη­σης» του μαθή­μα­τος εμπλέ­κο­νται με τον πιο χυδαία αγο­ραίο τρό­πο οι φοι­τη­τές, οι οποί­οι καλού­νται, όπως οι «πελά­τες» ιδιω­τι­κής επι­χεί­ρη­σης, να αξιο­λο­γούν τους «υπαλ­λή­λους» — διδάσκοντες!

Ερευνα και ιδιοκτησία

Εύλο­γα ένα μεγά­λο κεφά­λαιο του Κώδι­κα κατα­πιά­νε­ται με την έρευ­να και τα πνευ­μα­τι­κά δικαιώ­μα­τα. Εξυ­μνού­νται η «ελευ­θε­ρία» και η «αλή­θεια» της έρευ­νας, η ενα­ντί­ω­ση σε έρευ­να που τα κατα­πα­τά και άλλα τέτοια κού­φια λόγια. Η έρευ­να όμως δεν διε­ξά­γε­ται σε ένα ουδέ­τε­ρο περι­βάλ­λον. Γενι­κά η επι­στή­μη έχει ταξι­κό πρό­ση­μο. Η αστι­κή, κυρί­αρ­χη, ιδε­ο­λο­γία δια­πο­τί­ζει την επι­στή­μη και στη συνέ­χεια συλ­λέ­γει τα απο­τε­λέ­σμα­τα των κατευ­θύν­σε­ων που έχει επι­βά­λει, περι­βε­βλη­μέ­να με επι­στη­μο­νι­κό κύρος. Ο ταξι­κός προ­σα­να­το­λι­σμός της έρευ­νας γίνε­ται ακό­μη πιο κραυ­γα­λέ­ος σε ένα πανε­πι­στή­μιο που κυνη­γά­ει έσο­δα από επι­χει­ρη­μα­τι­κούς ομί­λους, ευρω­παϊ­κά προ­γράμ­μα­τα, ιμπε­ρια­λι­στι­κούς οργα­νι­σμούς. Πόσο ελεύ­θε­ρα και αξιό­πι­στα μπο­ρεί να είναι τα πορί­σμα­τα μιας έρευ­νας, όταν αυτά προ­σαρ­μό­ζο­νται ανα­γκα­στι­κά στα συμ­φέ­ρο­ντα των χρη­μα­το­δο­τών της, είτε είναι οικο­νο­μι­κά είτε ιδεολογικά;

Οσον αφο­ρά το θέμα των πνευ­μα­τι­κών δικαιω­μά­των, προ­σχη­μα­τι­κά επι­χει­ρεί­ται να παρου­σια­στεί σε μια γενι­κό­τη­τα, ενώ στην ουσία αυτό που επι­διώ­κε­ται είναι να μη δια­χυ­θούν τα απο­τε­λέ­σμα­τα της έρευ­νας, να προ­στα­τευ­τεί δηλα­δή η ιδιο­κτη­σία του πανε­πι­στη­μί­ου και των χρη­μα­το­δο­τών του πάνω σε αυτά.

Είναι περιτ­τό φυσι­κά να μετρή­σει κανείς πόσες φορές μέσα στο κεί­με­νο επα­να­λαμ­βά­νε­ται η υπο­χρέ­ω­ση για πει­θάρ­χη­ση και συμ­μόρ­φω­ση στην πολι­τι­κή ασφά­λειας του Ιδρύ­μα­τος, δηλα­δή στην πανε­πι­στη­μια­κή αστυ­νο­μία και σε όσα άλλα μέτρα επι­τή­ρη­σης και κατα­στο­λής θα επι­βλη­θούν στην πορεία από τα «αρμό­δια όργα­να» για να περι­φρου­ρη­θεί η ιδε­ο­λο­γι­κή και επι­χει­ρη­μα­τι­κή λει­τουρ­γία και απο­στο­λή του.

Οι φοιτητές και οι εργαζόμενοι δεν τρομοκρατούνται

Μπρο­στά στην προ­κλη­τι­κή προ­σπά­θεια της Πρυ­τα­νεί­ας της ΑΣΚΤ να περά­σει αυτό το αντι­δρα­στι­κό έκτρω­μα, το φοι­τη­τι­κό κίνη­μα, οι εργα­ζό­με­νοι και οι διδά­σκο­ντες πρέ­πει να πάρουν τα μέτρα τους. Να μπλο­κά­ρουν με κάθε τρό­πο την ψήφι­ση και εφαρ­μο­γή του Κώδι­κα Δεο­ντο­λο­γί­ας, να μη δεχτούν τη «σιγή ιχθύ­ος». Είναι πραγ­μα­τι­κά εξορ­γι­στι­κό το γεγο­νός ότι η διοί­κη­ση της Σχο­λής ξεκι­νά αυτήν τη δια­δι­κα­σία, τη στιγ­μή που η Σχο­λή είναι κλει­στή εδώ κι ένα χρό­νο και ενώ δεν έχει γίνει καμία κίνη­ση για να επι­στρέ­ψουν οι φοι­τη­τές στις σπου­δές τους με όλα τα μέτρα ασφα­λεί­ας για την παν­δη­μία. Να πέσουν λοι­πόν στο κενό οι προ­σπά­θειες να τρο­μο­κρα­τη­θούν φοι­τη­τές, εργα­ζό­με­νοι και διδάσκοντες!