Μια ενδιαφέρουσα επιστολή του 1965, περί αγυρτείας εκκλησιαστικών κύκλων

Γρά­φει και παρου­σιά­ζει ο Θανά­σης Ν. Καρα­γιάν­νης //

Η ενλό­γω επι­στο­λή της Ορθο­δό­ξου Χρι­στια­νι­κής Ενώ­σε­ως Πατρών (Διεύ­θυν­ση: Πατρέ­ως 19α – Πάτραι) δημο­σιεύ­τη­κε στην εφημ. «Χρό­νος» της Κων/πολης (αρ. 937, 24.1.1965). Την ανα­δη­μο­σιεύ­ου­με επει­δή θεω­ρού­με ότι απο­τε­λεί πηγή πλη­ρο­φο­ριών για εκκλη­σια­στι­κά ζητή­μα­τα, απο­δει­κνύ­ει δε την αγυρ­τία και την οικο­νο­μι­κή σκο­πι­μό­τη­τα εκκλη­σια­στι­κών κύκλων, μη έχου­σα σχέ­ση με την πίστη σε θεο­λο­γι­κά και μετα­φυ­σι­κά θέμα­τα, απο­κα­λύ­πτει δε «απί­στευ­τα και τερα­τώ­δη», αλλά και φαι­δρά, τα οποία συμ­βαί­νουν στην εκκλη­σια­στι­κή ζωή, ενπρο­κει­μέ­νω της Καθο­λι­κής Εκκλη­σί­ας. Η επι­στο­λή αυτή είναι δυνα­τό να υπο­ψιά­σει το χρι­στε­πώ­νυ­μο πλή­ρω­μα και να το προ­βλη­μα­τί­σει, ώστε να κατα­νο­ή­σει τις σκο­πι­μό­τη­τες κάποιων υψη­λά ιστα­μέ­νων της εκκλη­σια­στι­κής ιεραρ­χί­ας ή κάποιων υπερ­φί­α­λων και αλό­γι­στων καλο­γέ­ρων, οι οποί­ες απο­βλέ­πουν στο χρη­μα­τι­σμό και ουδε­μία σχέ­ση έχουν με τις ηθι­κές επι­τα­γές των ευαγ­γε­λί­ων. Μάλ­λον, είναι αυτοί που τις παρα­βιά­ζουν κατά­φο­ρα και τοιου­το­τρό­πως προ­κα­λούν το θυμη­δία και τη μήνιν των πιστών. Απαι­τού­νταν τότε, αλλά απαι­τεί­ται και σήμε­ρα η παρέμ­βα­ση της δικαιο­σύ­νης (αν μπο­ρεί να παρέμ­βη αυτή, βέβαια, για τέτοια απα­ρά­δε­κτα και ανε­πί­τρε­πτα, εκτός νομι­μό­τη­τας, συμ­βαί­νο­ντα στο αστι­κό κράτος…). 

Επί­σης, η επι­στο­λή αυτή θεω­ρού­με ότι είναι χρή­σι­μη σε φοι­τη­τές, αλλά και σε μελε­τη­τές, οι οποί­οι ασχο­λού­νται με τέτοιου είδους θέμα­τα, δηλα­δή απο­τε­λεί βιβλιο­γρα­φι­κή πηγή.

Εμείς, εντε­λώς τυχαία, τη δια­βά­σα­με στην εφημ. «Χρό­νος» της Κων/πολης, ενώ θα μπο­ρού­σε να είχα­με δια­βά­σει προη­γου­μέ­νως το σχε­τι­κό δημο­σί­ευ­μα της στα­τι­στι­κής εφη­με­ρί­δας της Φλω­ρε­ντί­ας «Ιτα­λία» ή το δημο­σί­ευ­μα στο περ. «Θησαυ­ρός» (12.11.1964). Αυτό, όμως, που δε μας ικα­νο­ποιεί είναι ότι στην ενλό­γω επι­στο­λή δεν ανα­φέ­ρο­νται βιβλιο­γρα­φι­κά στοι­χεία της εφημ. «Ιτα­λία» (αριθ. φύλ­λου, ημε­ρο­μη­νία έκδο­σης) ούτε το όνο­μα «κάποιου συντά­κτη», όπως σημειώ­νε­ται, που δημο­σί­ευ­σε αυτά τα στοι­χεία. Επί­σης, το κεί­με­νο θα ήταν πιο αξιό­πι­στο αν ανα­φέ­ρο­νταν τα ονό­μα­τα και οι διευ­θύν­σεις των ναών, όπου υπάρ­χουν αυτά τα λεί­ψα­να αγί­ων, διό­τι δημο­σιο­γρα­φία και επι­στή­μη χωρίς συγκε­κρι­μέ­να και ακρι­βή στοι­χεία δεν είναι δυνα­τόν να λει­τουρ­γή­σει αντι­κει­με­νι­κά και πει­στι­κά. Έτσι, με την έλλει­ψη των παρα­πά­νω στοι­χεί­ων, απο­δυ­να­μώ­νε­ται η αξία και ενι­σχύ­ε­ται η ανα­ξιο­πι­στία του δημο­σιευ­μέ­νου κει­μέ­νου ήδη σε δύο έντυ­πα, καθώς και η ανα­δη­μο­σί­ευ­σή του στην ενλό­γω επι­στο­λή. Μια παροι­μία, όμως, λέει: «Όπου υπάρ­χει καπνός, υπάρ­χει και φωτιά.». Άρα, νομί­ζου­με ότι υπάρ­χει αντι­κει­με­νι­κή αλή­θεια για όσα ανα­φέ­ρει η επι­στο­λή και κανέ­νας δεν μπο­ρεί να υπο­θέ­σει καν ότι αυτά είναι απο­κυ­ή­μα­τα της φαντα­σί­ας των στα­τι­στι­κών στοι­χεί­ων του κει­μέ­νου της εφ. «Ιτα­λία».

Βέβαια, ας μας απα­ντή­σει κάποιος, για να πλη­ρο­φο­ρη­θού­με κι εμείς, αν αυτά συμ­βαί­νουν μόνο στην Καθο­λι­κή Εκκλη­σία ή μήπως και σε άλλες χρι­στια­νι­κές εκκλη­σί­ες; Διό­τι, η Ορθό­δο­ξος Χρι­στια­νι­κή Ένω­σις Πατρών, του 1965, σε αυτή την επι­στο­λή της δεν ανα­φέ­ρε­ται καθό­λου στην Ορθό­δο­ξη Εκκλη­σία και αν υπάρ­χουν παρό­μοια θλι­βε­ρά φαι­νό­με­να, παρά μόνο στην Παπι­κή Εκκλη­σία. Στην επι­στο­λή της αυτή, όμως, χρη­σι­μο­ποιεί φρά­σεις ειρω­νι­κές και χλευα­στι­κές για την Παπι­κή Εκκλη­σία, απο­φαι­νό­με­νη τελι­κά ότι: «τα πλέ­ον γνή­σια Άγια Λεί­ψα­να – εξαι­ρου­μέ­νης της κάρας του Αγί­ου Ανδρέα που μας έστει­λαν από την Ιτα­λία – είναι αυτά που ευρί­σκο­νται εις την Ελλά­δα, τα οποία πρέ­πει να σέβε­ται και να προ­σκυ­νή κάθε καλός Χρι­στια­νός.» (sic) (Αφή­νω ασχο­λί­α­στο περαι­τέ­ρω αυτό το άκρι­το, άλο­γο, απί­θα­νο και αντιε­πι­στη­μο­νι­κό συμπέ­ρα­σμα, για να μην κακο­καρ­δί­σω κάθε καλο­κά­γα­θο συνάν­θρω­πό μας). Στο δια­δί­κτυο υπάρ­χουν σχε­τι­κές με τα λεί­ψα­να των αγί­ων της Ορθο­δο­ξί­ας αναρ­τή­σεις1, αλλά δε γίνο­νται ανα­φο­ρές αν υπάρ­χουν διά­σπαρ­τα σε ναούς και μονα­στή­ρια πολ­λά μέλη του ιδί­ου αγί­ου. Ίσως, να υπάρ­χει σχε­τι­κή έρευ­να για τα λεί­ψα­να αγί­ων της Ορθο­δο­ξί­ας με στα­τι­στι­κά στοι­χεία, σαν αυτά της ενλό­γω επι­στο­λής, και να μη τη γνωρίζουμε.

Προ­σω­πι­κά, προ­βλη­μα­τι­στή­κα­με από αυτό το δημο­σί­ευ­μα του 1965, και ανα­τρέ­ξα­με σε κάποια επι­στη­μο­νι­κή βιβλιο­γρα­φία, ώστε να δια­βά­σου­με εντε­λώς πρό­χει­ρα, φυσι­κά, ως μη ειδι­κοί επι­στή­μο­νες, σχε­τι­κά με την έρευ­να ζητή­μα­τα, έχο­ντας υπό­ψη μας όμως το σαφή δια­χω­ρι­σμό, τις αντι­θέ­σεις και τη σύγκρου­ση επι­στή­μης και θεο­λο­γι­κής δογ­μα­τι­κής, υλι­σμού και ιδε­α­λι­σμού στο διη­νε­κές. Ως εκ τού­του δε σπα­τα­λή­σα­με περισ­σό­τε­ρο χρόνο.

Ας δια­βά­σου­με το κεί­με­νο της επιστολής:

«Αξιό­τι­με κ. Διευθυντά,

Κατα­χω­ρή­σα­τε, παρα­κα­λού­μεν, εις την έγκρι­τον υμών εφη­με­ρί­δα τα κάτωθι:

Υπό τον ανω­τέ­ρω τίτλον ανε­γνώ­σα­μεν εις το φύλ­λον του περιο­δι­κού “Θησαυ­ρός” της 12 Νοεμ­βρί­ου 1964 έτος ΚΖ΄ και αριθ­μός φύλ­λου 1355 που περι­ήλ­θεν εις χεί­ρας μας, τα κάτω­θι, χαρα­κτη­ρι­στι­κά της γνη­σιό­τη­τος των Αγί­ων Λει­ψά­νων της Παπι­κής Εκκλη­σί­ας και συνε­πώς της απο­δο­θεί­σης εις ημάς Αγί­ας Κάρας του Πρω­το­κλή­του Αγί­ου Ανδρέα.

Παρα­θέ­το­μεν αυτού­σιον την δημο­σιευ­θεί­σαν εις το ανω­τέ­ρω περιο­δι­κόν στα­τι­στι­κήν εφη­με­ρί­δος της Φλω­ρε­ντί­ας “Ιτα­λία” προ 90 περί­που ετών, κάποιος συντά­κτης της οποί­ας είχε την περιέρ­γειαν να καταρ­τί­ση μίαν στα­τι­στι­κήν των Αγί­ων Λει­ψά­νων που φυλάσ­σο­νται εις τους Ναούς και Μονάς της Παπι­κής Εκκλησίας.

Από την στα­τι­στι­κήν, λοι­πόν, αυτήν, την εξαι­ρε­τι­κά αξιο­πε­ρί­ερ­γον, προ­κύ­πτον απί­στευ­τα και τερα­τώ­δη πράγ­μα­τα. Ακού­σα­τέ τα:

Υπάρ­χουν εις διά­φο­ρα μέρη πέντε σώμα­τα, εξ κεφα­λαί και δέκα επτά βρα­χί­ο­νες του Αγί­ου Ανδρέ­ου! Της Αγί­ας Άννης δύο σώμα­τα, οκτώ κεφα­λαί και έξ βρα­χί­ο­νες. Του Αγί­ου Αντω­νί­ου τέσ­σα­ρα σώμα­τα, μία κεφα­λή και δύο βρα­χί­ο­νες. Του Αγί­ου Βασι­λεί­ου τέσ­σα­ρα σώμα­τα και πέντε κεφα­λαί. Του Αγί­ου Βενε­δί­κτου τέσ­σα­ρες κεφα­λαί και τρία σώμα­τα. Του Αγί­ου Κλή­με­ντος τρία σώμα­τα και πέντε βρα­χί­ο­νες. Της Αγί­ας Δωρο­θέ­ας έξ σώμα­τα. Του Αγί­ου Ερα­σμί­ου ένδε­κα σώμα­τα. Του Αγί­ου Στε­φά­νου τέσ­σα­ρα σώμα­τα, οκτώ κεφα­λαί και δεκα­τρείς βρα­χί­ο­νες. Του Αγί­ου Γεωρ­γί­ου τριά­κο­ντα σώμα­τα, της Αγί­ας Ελέ­νης τέσ­σα­ρα σώμα­τα και πέντε κεφα­λαί. Του Αγί­ου Γου­λιέλ­μου επτά σώμα­τα και δέκα κεφα­λαί. Του Αγί­ου Ιγνα­τί­ου – τον οποί­ον σημειώ­σα­τε κατε­σπά­ρα­ξαν οι λέο­ντες – ευρί­σκο­νται τρία ολό­κλη­ρα σώμα­τα, εξ κεφα­λαί, επτά βρα­χί­ο­νες και επτά κνή­μαι. Του Αγί­ου Ιωάν­νου του Χρυ­σο­στό­μου, δεκα­πέ­ντε βρα­χί­ο­νες. Του Αγί­ου Ιερω­νύ­μου δύο σώμα­τα, τέσ­σα­ρες κεφα­λαί και εξη­ντα­τρία δάκτυ­λα. Του Αγί­ου Λαυ­ρε­ντί­ου, δύο σώμα­τα και εξ βρα­χί­ο­νες. Του Αγί­ου Λου­κά οκτώ σώμα­τα και εννέα κεφα­λαί. Του Αγί­ου Παγκρα­τί­ου τριά­κο­ντα σώμα­τα και πέντε έως εξ χιλιά­δες (5–6.000) τεμά­χια οστών!… Της Αγί­ας Λου­κί­ας, πέντε σώμα­τα και εξ κεφα­λαί. Του Αγί­ου Ματ­θαί­ου πέντε σώμα­τα, οκτώ κεφα­λαί και δώδε­κα βρα­χί­ο­νες. Του Αγί­ου Πέτρου δεκα­έξ σώμα­τα. Του Αγί­ου Σίμω­νος τέσ­σα­ρα σώμα­τα, πέντε κεφα­λαί και εννέα βρα­χί­ο­νες. Του Αγί­ου Βαστια­νού τέσ­σα­ρα σώμα­τα, πέντε κεφα­λαί και δεκα­τρείς βρα­χί­ο­νες. Του Αγί­ου Λαυ­ρε­ντί­ου ευρί­σκε­ται, εκτός των δύο σωμά­των και των εξ βρα­χιό­νων, και ένα κομ­μά­τι κρέ­ας από το σώμα του, ταριχευμένον!…

Εις δύο εκκλη­σί­ας φυλάσ­σο­νται τα δάκρυα που έχυ­νεν ο Χρι­στός, όταν έμα­θε το θάνα­το του Λαζάρου!

Δεν υπάρ­χει επί­σης εκκλη­σά­κι, ερη­μη­τή­ριον ή Μονή, χωρίς να έχουν ολί­γον γάλα, από εκεί­νο που εθή­λα­σεν ο Ιησούς Χρι­στός από την Παρ­θέ­νον Μαρίαν!

Επί­σης, λόγ­χαι που ετρύ­πη­σαν την πλευ­ράν του Θεαν­θρώ­που, ευρί­σκο­νται εις δια­φό­ρους Μονάς, επτά ή οκτώ. Αι ανω­τέ­ρω πλη­ρο­φο­ρί­αι φαί­νο­νται, βέβαια, τερα­τώ­δεις. Το πλή­θςο αυτό των Αγί­ων Λει­ψά­νων είχε κατα­πλή­ξει και τον περί­φη­μον Αμε­ρι­κα­νόν ευθυ­μο­γρά­φον Μαρκ Τουαίν, την επο­χήν που ετα­ξί­δευ­σεν εις την Ιτα­λί­αν (σ.σ.: επί­σης, στην Ελλά­δα και στους Αγί­ους Τόπους). Όταν δε κατό­πιν εξέ­δω­σε το γνω­στόν έργον του “Το ταξί­δι των αθώ­ων” το οποί­ον μετα­φρά­σθη και εις την ελλη­νι­κήν και εξε­δό­θη από τον μακα­ρί­την Βλά­σιον Γαβρι­η­λί­δην, εσα­τί­ρι­σε καυ­στι­κώ­τα­τα τας υπερ­βο­λάς αυτάς των Μοναχών.

Ανή­κουν όμως όλα αυτά τα σώμα­τα και αι κεφα­λαί και οι βρα­χί­ο­νες εις έναν Άγιον ή μίαν Αγί­αν; Ήσαν… εκα­τόγ­χει­ρες και πολυ­κέ­φα­λοι, οι ανα­φε­ρό­με­νοι Άγιοι; Όχι, βέβαια. Τότε, ποί­ον απ’ όλα τα σώμα­τα και αι κεφα­λαί και οι βρα­χί­ο­νες [ανή­κουν] εις έναν Άγιον ή μίαν Αγί­αν; […] ποί­ον απ’ όλα τα σώμα­τα που φυλάσ­σο­νται και ποία απ’ όλας τας κεφα­λάς είναι ιδι­κά των; Ποί­ον είναι το γνή­σιον άγιον λεί­ψα­νόν των; Ιδού η απο­ρία!2 Κάθε Μονή και κάθε Εκκλη­σία θεω­ρεί το ιδι­κόν της λεί­ψα­νον ως γνή­σιον, Δια να είναι εν τάξει, λοι­πόν, οι πιστοί πρέ­πει… να τα προ­σκυ­νούν όλα! Μέσα εις τας έξ χιλιά­δας οστών του Αγί­ου Παγκρα­τί­ου θα υπάρ­χουν ίσως και μερι­κά γνή­σια. Δεν ημπο­ρεί όμως να ειπή κανείς το ίδιον και δια τον Άγιον Ιγνά­τιον. Ενώ είναι γνω­στόν και εξα­κρι­βω­μέ­νον ότι τον έφα­γον οι λέο­ντες, ευρί­σκο­νται τρία ολό­κλη­ρα σώμα­τά του, έξ κεφα­λαί του, επτά βρα­χί­ο­νες και επτά κνήμαι!…

Τι να πιστεύ­ση πλέ­ον κανείς; Οι μόνοι που ηδύ­να­ντο να μας δια­φω­τί­σουν σχε­τι­κώς, είναι οι λέο­ντες, αλλά δυστυ­χώς έχουν ψοφή­σει προ πολ­λού, χωρίς ν’ αφή­σουν απομνημονεύματα!

Και δια να τελειώ­νω­μεν προ­σθέ­το­μεν εδώ τα εξής:

Ότι τα πλέ­ον γνή­σια Άγια Λεί­ψα­να –εξαι­ρου­μέ­νης της κάρας του Αγί­ου Ανδρέα που μας έστει­λαν από την Ιτα­λία– είναι αυτά που ευρί­σκο­νται εις την Ελλά­δα, τα οποία πρέ­πει να σέβε­ται και να προ­σκυ­νή κάθε καλός Χριστιανός.

Ανα­μέ­να­μεν μέχρι σήμε­ρον σχε­τι­κήν διά­ψευ­σιν των ανω­τέ­ρω, δι’ ο και δεν προ­έ­βη­μεν αμέ­σως εις ανα­δη­μο­σί­ευ­σιν της ανω­τέ­ρω στα­τι­στι­κής, παρελ­θό­ντος όμως διμή­νου άνευ δια­ψεύ­σε­ως έχο­μεν πλή­ρες το δικαί­ω­μα να τα θεω­ρή­σω­μεν αλη­θή, δι’ ο και να ανα­δη­μο­σιεύ­ο­μεν άνευ ουδε­νός σχο­λί­ου. (σσ.: ενώ έχει κάνει τόσα επι­κρι­τι­κά, ειρω­νι­κά και χλευ­στι­κά σχό­λια για τα “Άγια Λεί­ψα­να της Παπι­κής Εκκλησίας…” )

Μετά πάσης τιμής
Ευχαριστούμεν
δια την φιλοξενίαν
Δια την Ορθό­δο­ξον Χρι­στι­νι­κήν Ένω­σιν Πατρών

Π.Λ. ΓΙΑΝΝΙΚΟΠΟΥΛΟΣ»

Αν προ­σθέ­σου­με σε όλα τα προ­α­να­φε­ρό­με­να λεί­ψα­να και τα υπό­λοι­πα που βρί­σκο­νται σε ναούς και μονα­στή­ρια της Ορθό­δο­ξης Εκκλη­σί­ας, για τους κοι­νούς αγί­ους Ορθο­δο­ξί­ας και Καθο­λι­κι­σμού, ποιο άθροι­σμα θα έχου­με και πώς θα βρού­με τη γνη­σιό­τη­τά τους;;;…

Ο προ­βλη­μα­τι­σμός μας επά­νω σε τέτοιου είδους θρη­σκευ­τι­κο-κοι­νω­νι­κά φαι­νό­με­να είναι ανα­γκαί­ος, αλλά η επι­στη­μο­νι­κή ανα­ζή­τη­ση και η κοι­νω­νι­κή δρά­ση μας είναι, κατά τη γνώ­μη μας, ανα­γκαιό­τε­ρες και επιβεβλημένες.

_______________________________________________________________