Γράφει ο Ηρακλής Κακαβάνης //
ΒΑΠΤΙΣΤΙΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΝΟΜΟΥ ΕΒΡΟΥ
Γυναικεία ονόματα προερχόμενα από τη Μυθολογία και την Αρχαιότητα
Η τρίτη πηγή προέλευσης ονομάτων είναι η ελληνική αρχαιότητα και μυθολογία. Ιδιαίτερα στα ανδρικά ονόματα. Στα γυναικεία έχουμε 28 (12,96%) ονόματα με συνολικά 90 (5,92) εμφανίσεις. Τα περισσότερα εμφανίζουν ποσοστά χαμηλότερα από τα πανελλαδικά. Ουσιαστικά μόνο το όνομα Άρτεμις με τις 4 εμφανίσεις παρουσιάζει αύξηση ποσοστού (το διπλασιάζει). Αν συνυπολογίσουμε και τις 2 εμφανίσεις του ονόματος Αρτεμησία, και την παρουσία του ονόματος και στους άλλους δύο νομούς της Θράκης, τότε πρέπει βάσιμα να υποθέσουμε ότι είναι ένα όνομα με παράδοση στην περιοχή. Ίσως δεν είναι άσχετο με τη μυθολογική σύνδεση της θεάς με την περιοχή. Η Άρτεμης έσωσε την Ιφιγένεια και τη μετέφερε στη Θράκη, στην Ταυρίδα. Κατείχε ιδιαίτερη θέση στη λατρεία των θρακικών φύλων, ως σύμβολο της Παρθενίας. Yπήρχε και η θρακική Άρτεμις, H Bενδίς, που ο Hρόδοτος την ταύτιζε με την ελληνική. Eνώ η Φεραία Άρτεμις, θεότητα καθαρά χθόνια, ταυτιζόταν με την Περσεφόνη.
Τα Ολυμπία (αρχαίο μακεδονικό όνομα) με 4 εμφανίσεις και Ανδρονίκη με 3 εμφανίσεις, με αυξητική τάση είναι κοντά στο πανελλαδικό τους ποσοστό. Το Ανδρονίκη είναι το θηλυκό του Ανδρόνικος, όνομα, στη συνέχεια ταυτίστηκε με μάρτυρες του χριστιανισμού και την περίοδο του Βυζαντίου όνομα πέντε αυτοκρατόρων.
Πάντως, δημοφιλέστερο των ονομάτων που προέρχονται από τη Μυθολογία και την Αρχαιότητα, το Καλλιόπη[1] με 14 εμφανίσεις και ποσοστό 0,92% (έναντι 1,22%), ακολουθεί η Αθηνά με 10 εμφανίσεις (0,65%/0,9%) και η Ευθυμία με 8 (0,52%/0,49). Στην ελληνική μυθολογία η Ευθυμία ήταν δευτερεύουσα θεότητα που διέμενε στον Όλυμπο. Αποτελούσε την ιδεατή ανθρωπόμορφη έννοια της ευθυμίας και ειδικότερα εκείνης των συμποσίων των θεών του Ολύμπου. Από την Ευθυμία πρόεκυψε Ευθύμιος, με 6 εμφανίσεις στο νομό και ποσοστό 0,19 είναι πολύ χαμηλότερα από το πανελλαδικό 0,42%. Βέβαια η χρήση του ονόματος ταυτίστηκε με τους ομώνυμους αγίους. Εξι τον αριθμό.
Το όνομα Νίκη 5 εμφανίσεις και από 3 τα Ουρανία, Χαρίκλεια. Από 2 εμφανίσεις τα Ανδρομάχη, Ιφιγένεια, Πολυξένη, Ελπίδα. Από τη μυθολογία το Ελπίδα (ελπίς < έλπομαι = αναμένω ελπίζω). Προσωποποίηση της ελπίδας που θεωρήθηκε θεότητα που ο μύθος της ταυτίζεται με αυτόν της Πανδώρας. Είναι η μόνη που απέμεινε στο κουτί της Πανδώρας όταν οι άλλες κακίες πέταξαν και απλώθηκαν στον κόσμο. Η διάδοσή του οφείλεται και στην ομώνυμη αγία αλλά και στη περιεχόμενη στο όνομα έννοια.
Από 1 εμφάνιση τα Αντιγόνη, Ασπασία, Κλειώ, Ναυσικά, Ελπινίκη, Πανδώρα, Ευτέρπη, Πολύμνια, Περσεφόνη και το Εριφύλη (η προερχόμενη από άριστη φυλή), άλλη μία γυναίκα της μυθολογίας που ο μύθος της με το περιδέραιο της …συμφοράς ενέπνευσε καλλιτέχνες και ποιητές. Και το Θεόπια από την ηρωίδα της Αττικής θεόπη, που θυσιάσθηκε από τον πατέρα της για να σωθεί η Αττική από μια επιδημία. Από αυτό προέρχεται και το Θεοπούλα. Και τα δύο βέβαια η εκκλησία τα ταυτίζει με το θεό των χριστιανών.
Τέλος το Σεμίραμις, από τη βασίλισσα της Ασσυρίας. Πολλές ιστορίες υπάρχουν γύρω από την προσωπικότητά της, ενώ έχουν γίνει προσπάθειες ταύτισής της με αληθινά πρόσωπα. Το όνομα «Σεμίραμις» είναι εξελληνισμένη μορφή του ασσυριακού ονόματος Σαμμού Ραμάτ που σημαίνει «αυτή που αγαπά τα περιστέρια». Η έρευνά μας δεν κατέγραψε το όνομα σε άλλη περιοχή της Ελλάδας. Η επιβεβαιωτική έρευνα που κάναμε στον κατάλογο του ΟΤΕ έδειξε ότι εμφανίζεται άλλη μία φορά στο νομό και συνολικά 45 φορές πανελλαδικά.
Το όνομα Αλεξάνδρα (15 εμφανίσεις, 0,98%/1,02) στατιστικά το μετρήσαμε στα Αρχαία ονόματα παρότι στον νομό υπάρχει εκκλησία αγίου Αλεξάνδρου και ίσως και αυτό να συμβάλλει λίγο στη διάδοση του ονόματος. Είναι όμως ένα κατ’ εξοχήν αρχαίο όνομα.
Με την αρχαιότητα και τη μυθολογία συνδέονται και τα Ελένη, Δήμητρα (46 εμφανίσεις και ποσοστό 3,02 έναντι 1,97% του πανελλαδικού). Το Δήμητρα τις περισσότερες φορές χρησιμοποιείται ως θηλυκό του Δημήτρη και δεν παραπέμπει στη θεά των αρχαίων Ελλήνων. Από την δωδέκατη θέση πανελλαδικά στο νομό ανεβαίνει στην 7η. Αυτή η άνοδος εξηγείται από τη δημοφιλία του ονόματος Δημήτριος στο νομό, αφού είναι από τις λίγες περιπτώσεις που το Γεώργιος χάνει την πρώτη θέση. Εμφανίζεται και το Δημητρούλα 3 φορές. Αν συνυπολογίσουμε κι αυτό το ποσοστό του ονόματος Δήμητρα φτάνει στο 3,02%.
Το Ελένη που συνδέεται τόσο με τη μυθολογία και την ωραία Ελένη όσο και με τη μητέρα του Μέγα Κωνσταντίνου οφείλει την αίγλη του στο πέπλο της μυθολογίας που το έχει αγκαλιάσει[2]. Σύμβολο της γυναικείας ομορφιάς και προσωποποίηση του πειρασμού. Αθάνατη έμεινε μέσα στα τραγούδια που ψάλλουν την ομορφιά και την περιπέτειά της. Ενέπνευσε εικαστικούς και λογοτέχνες. Ενέπνευσε και συγκίνησε τους απλούς ανθρώπους. Και έτσι αθάνατο έμεινε και το όνομά της που το φέρουν εφτά στις εκατό Ελληνίδες και μέσω της ελληνικής μυθολογίας πέρασε και σε άλλες γλώσσες. Και στο νομό Εβρου στη δεύτερη θέση με 100 εμφανίσεις και ποσοστό 6,58%. Έχουν διατυπωθεί πολλές παρετυμολογικές εξηγήσεις για την προέλευση του ονόματος, όπως η σύνδεση με τη λέξη σελήνη που δηλώνει το φως, μα δε στέκουν. Πιθανές είναι οι εξής: Fελένα < Fενένα που συνδέεται με το λατινικό Venus «Αφροδίτη» ή από το ελένη ή ελάνη (= λαμπάδα) η λάμπουσα ή από τη ρίζα ελε- που σημαίνει κυριεύω, κατακτώ.
Σε αυτά να συμπεριλάβουμε και το Γαλήνη (1 εμφάνιση), από τη Νηρηίδα Γαλήνη (< αρχ. επιθ. γαληνός που αναφερόταν κυρίως στη γαλήνη της θάλασσας, τη νηνεμία) που εικονίζεται σε πολλά αγγεία πάντα μέχρι τη μέση με τα μαλλιά λυτά να κολυμπά στη θάλασσα (Γαληνός ήταν το όνομα ενός από τους γνωστότερους γιατρούς της). Η μετέπειτα όμως χρήση ίσως ενισχύθηκε από το γαληνός που ήταν τίτλος ευγενών στο Βυζάντιο και αποτελεί μεταφραστικό δάνειο από το ιταλικό serenissimo.
(Η φωτογραφία είναι από τον αρχαιολογικό χώρο της Μεσημβρίας — Πόλη του 8ου π.Χ αιώνα)
[1] Αναλυτικά για τα ονόματα που σχετίζονται με τις Μούσες, στο «Ριζοσπάστη» Κυριακή 29 Αυγούστου 2010
[2] Αναλυτικά στο «Ριζοσπάστη» Κυριακή 24 Μάη 2009
(Συνεχίζεται)
