Οι περίφημες «φαμ φατάλ» των φιλμ νουάρ — 10 θρυλικές και αξέχαστες πρωταγωνίστριες

Αν τα φιλμ νουάρ ήθε­λαν οπωσ­δή­πο­τε έναν κυνι­κό σκλη­ρό ήρωα, αλλά κατά βάθος με ευαί­σθη­τη ψυχή, ασπρό­μαυ­ρη, σκο­τει­νή φωτο­γρα­φία, με χαμη­λό φωτι­σμό και έντο­νες σκιά­σεις, πλά­να που ανα­δει­κνύ­ουν την ψυχο­λο­γι­κή κατά­στα­ση των ηρώ­ων και μια υπό­θε­ση που δεν περι­μέ­νεις την κατά­λη­ξή της, έπρε­πε να έχει και τη μοι­ραία γυναί­κα. Τη «φαμ φατάλ», μια γυναί­κα γοη­τευ­τι­κή και περισ­σό­τε­ρο σαγη­νευ­τι­κή, τραυ­μα­τι­σμέ­νη από γεγο­νό­τα και κατα­στά­σεις, μυστη­ριώ­δη, πολ­λές φορές επι­κίν­δυ­νη, που κρύ­βει, καλά κρυμ­μέ­να, μυστικά.

Το φιλμ νουάρ θριάμ­βευ­σε μετα­πο­λε­μι­κά, σαφώς επη­ρε­α­σμέ­νο από το κραχ του 1929, καθώς το «αμε­ρι­κά­νι­κο όνει­ρο» άρχι­σε να «χλο­μιά­ζει», να δίνει τη θέση του σε μια γενι­κευ­μέ­νη εικό­να διά­βρω­σης του συστή­μα­τος, της απαι­σιο­δο­ξί­ας που κυριαρχεί.

Άμε­σα επη­ρε­α­σμέ­νες από τη σκο­τει­νή και δυσοί­ω­νη αισθη­τι­κή του γερ­μα­νι­κού εξπρε­σιο­νι­σμού, οι ται­νί­ες νουάρ ανέ­δει­ξαν θρυ­λι­κούς ήρω­ες και αξέ­χα­στες γυναί­κες δηλη­τή­ριο. Οι σημα­ντι­κό­τε­ροι σκη­νο­θέ­τες της επο­χής θα αξιο­ποι­ή­σουν τα μέγι­στα τα ψαγ­μέ­να σενά­ρια, αλλά προη­γου­μέ­νως θα πρέ­πει να βρουν την ιδα­νι­κή επι­λο­γή που θα στα­θεί απέ­να­ντι στον ήρωα, την «φαμ φατάλ», που θα στοι­χειώ­σει τον θεατή.

Ας θυμη­θού­με, λοι­πόν, μέσα από εμβλη­μα­τι­κές ται­νί­ες τους, δέκα από τις αξέ­χα­στες θρυ­λι­κές ηθο­ποιούς, που συνέ­δε­σαν το όνο­μά τους με το φιλμ νουάρ και τους ρόλους «φαμ φατάλ», που ακό­μη και σήμε­ρα παρα­μέ­νουν πρό­τυ­πα και σημεία ανα­φο­ράς στον κινηματογράφο.

Μπάρμπαρα Στάνγουικ

Μαζί με την Τζό­αν Κρό­φορντ, ίσως να είναι η καλύ­τε­ρη έκφαν­ση του ορι­σμού «φαμ φατάλ», καθώς ήταν ακα­τα­μά­χη­τη ως επι­κίν­δυ­νη μοι­ραία γυναί­κα — σωστός δαί­μο­νας. Η Μπάρ­μπα­ρα Στάν­γουικ (1907–1990) μπο­ρεί να μην είχε την ομορ­φιά της Γκρέις Κέλι ή της Όντρεϊ Χέπ­μπορν, τον μύθο της Μπέ­τι Ντέι­βις, αλλά διέ­θε­τε στον ιδα­νι­κό βαθ­μό όλα τα χαρα­κτη­ρι­στι­κά μιας «φαμ φατάλ». Μπο­ρεί να μην κέρ­δι­σε ποτέ το Όσκαρ, αν και προ­τά­θη­κε τέσ­σε­ρις φορές, ωστό­σο οι ερμη­νεί­ες της παρα­μέ­νουν εμβλη­μα­τι­κές, σε ό,τι και να έκα­νε, από πνευ­μα­τώ­δη κωμω­δία, μέχρι δρά­μα και φυσι­κά φιλμ νουάρ. Στις «Αμαρ­τω­λές Γυναί­κες» (1946) του Λιού­ις Μάλ­στο­ουν, όπου υπο­δύ­ε­ται μία πλού­σια κλη­ρο­νό­μο με σκο­τει­νό παρελ­θόν και σύζυ­γος ενός εισαγ­γε­λέα, θα ξανα­συ­να­ντή­σει τον νεα­νι­κό της έρω­τα, που όμως γνω­ρί­ζει το εγκλη­μα­τι­κό παρελ­θόν της. Ται­νία πρό­τυ­πο του μελο­δρα­μα­τι­κού φιλμ νουάρ, με την Στάν­γουικ να θέλει να παρα­σύ­ρει τον Βαν Χέφλιν και τον — στην πρώ­τη του εμφά­νι­ση — Κερκ Ντά­γκλας στην κόλαση.

Ρίτα Χέιγουορθ

Μπο­ρεί να μην ήταν ιδιαί­τε­ρα ταλα­ντού­χα ηθο­ποιός, αλλά ήταν απα­ρά­μιλ­λης ομορ­φιάς και σε συν­δυα­σμό με το σεξ απίλ που διέ­θε­τε, έμει­νε στην ιστο­ρία του παγκό­σμιου κινη­μα­το­γρά­φου. Η Ρίτα Χέι­γουορθ (1918–1987) όμως θα είναι και το συνώ­νυ­μο της «Τζίλ­ντας», του κλα­σι­κού φιλμ νουάρ που γύρι­σε το 1946 ο Τσαρλς Βίντορ, αν και ίσως ήταν καλύ­τε­ρη στα χέρια του Όρσον Γου­έλς στο περί­φη­μο φιλμ νουάρ «Η Κυρία από τη Σαγκάη». Ωστό­σο, στην «Τζίλ­ντα» ως η μοι­ραία γυναί­κα ενός γκάν­γκ­στερ που ερω­τεύ­ε­ται το πρω­το­πα­λί­κα­ρό του (ένας εξαι­ρε­τι­κός Γκλεν Φορντ), θα κατα­στεί σύμ­βο­λο της χρυ­σής περιό­δου του Χόλιγουντ.

Λορίν Μπακόλ

Δεν έκα­νε μόνο τον Μπό­γκαρντ να ξετρε­λα­θεί μαζί της, αλλά και το κοι­νό, με την θεα­μα­τι­κή είσο­δό της στον κινη­μα­το­γρά­φο σε ηλι­κία μόλις 20 ετών. Μονα­δι­κής γοη­τεί­ας γυναί­κα, ψηλή, με εντυ­πω­σια­κό πρό­σω­πο και χαρα­κτη­ρι­στι­κή μπά­σα φωνή, η Λορίν Μπα­κόλ (1924–2014) θα έχει την τύχη να συνερ­γα­στεί με σπου­δαί­ους σκη­νο­θέ­τες από την αρχή και να έχει κατα­κτή­σει την καρ­διά του Μπό­γκαρντ. Το 1946 ο μέγας Χάουαρντ Χοκς θα γυρί­σει το περί­φη­μο νουάρ «Ο Μεγά­λος Ύπνος», μετα­φέ­ρο­ντας στην οθό­νη το αστυ­νο­μι­κό μυθι­στό­ρη­μα του Ρέι­μοντ Τσά­ντλερ σε σενά­ριο Γουί­λιαμ Φόκνερ και Λι Μπρά­κετ κι έχο­ντας στο ρόλο του ντε­τέ­κτιβ Φίλιπ Μάρ­λο­ου τον Μπό­γκι και ως γυναί­κα πει­ρα­σμό την Μπακόλ.

Τζιν Τίρνεϊ

Το πανέ­μορ­φο πρό­σω­πό της και ορια­κά αθώο, δεν φαι­νό­ταν προ­ο­ρι­σμέ­νο για ρόλους «φαμ φατάλ». Και όμως, η Τζιν Τίρ­νεϊ (1920–1991), μία εύπλα­στη και ικα­νό­τα­τη ηθο­ποιός θα κρα­τή­σει τον ρόλο της μοι­ραί­ας στο αρι­στουρ­γη­μα­τι­κό νουάρ «Λάου­ρα» που γύρι­σε ο Ότο Πρέ­μι­γκερ το 1944. Φοβε­ρή ται­νία, με την εμμο­νή του ήρωα αστυ­νο­μι­κού με μία νεκρή, που ανα­κα­λύ­πτει ότι είναι ζωντα­νή, ενώ η ζωή της συνε­χί­ζει να κιν­δυ­νεύ­ει. Δίπλα της ο Ντά­να Άντριους.

Άβα Γκάρντνερ

Ναι, πρό­κει­ται για τη θρυ­λι­κή Άβα, μία από τις πιο καυ­τές και θελ­κτι­κές σταρ του Χόλι­γουντ. Η Άβα Γκάρ­ντ­νερ (1922–1970), που θα μεί­νει ως η «Ξυπό­λη­τη Κόμισ­σα», διέ­πρε­ψε και στα φιλμ νουάρ, με σημα­ντι­κό­τε­ρο αυτό των «Δολο­φό­νων» που γύρι­σε ο Ρόμπερτ Σιό­ντμακ το 1946. Η Γκάρ­ντ­νερ, θα επι­λέ­ξει το θύμα της, τον Μπαρτ Λάν­κα­στερ, έναν κυνη­γη­μέ­νο που θα τον φέρει ανυ­πε­ρά­σπι­στο απέ­να­ντι σε δολο­φό­νους. Κλα­σι­κό νουάρ με ένα πρω­τα­γω­νι­στι­κό ζευ­γά­ρι που η χημεία του παρα­μέ­νει ανεξίτηλη.

Λάνα Τάρνερ

Θρυ­λι­κή σεξο­βόμ­βα του Χόλι­γουντ, που θα μεί­νει στην ιστο­ρία για τις υπέ­ρο­χες ανα­λο­γί­ες της, το πλα­τι­νέ μαλ­λί και φυσι­κά την πολυ­τά­ρα­χη ζωή της. Η Λάνα Τάρ­νερ (1921–1995) , μπο­ρεί να μην ήταν η μεγά­λη ηθο­ποιός, αλλά και μόνο άμα τη εμφα­νί­σει ανα­στά­τω­νε. Θα πρω­τα­γω­νι­στή­σει στο πασί­γνω­στο φιλμ νουάρ «Ο Ταχυ­δρό­μος Χτυ­πά Πάντα Δυο Φορές» (1946), που απο­τε­λεί δια­σκευή του βιβλί­ου του Τζέιμς Κέιν. Η Τάρ­νερ, θα υπο­δυ­θεί τη γυναί­κα ενός μεσή­λι­κα ιδιο­κτή­τη βεν­ζι­νά­δι­κου που θα ερω­τευ­θεί έναν περι­φε­ρό­με­νο νεα­ρό, τον οποίο θα πεί­σει να σκο­τώ­σει τον άντρα της. Ο εξαί­ρε­τος Τζον Γκάρ­φιλντ, στον ρόλο του ερα­στή, πραγ­μα­τι­κά μοιά­ζει λίγος δίπλα στην ακα­τα­μά­χη­τη γοη­τεία της Τάρνερ.

Βερόνικα Λέικ

Ακό­μη ένα σέξι σύμ­βο­λο, που όσο γρή­γο­ρα ανέ­βη­κε στα ουρά­νια της δόξας άλλο τόσο γρή­γο­ρα κατέ­βη­κε στην κόλα­ση, ζώντας έναν εφιάλ­τη που τερ­μα­τί­στη­κε πρό­ω­ρα και επώ­δυ­να. Η ξαν­θο­μάλ­λα, με τις μπού­κλες και το σαγη­νευ­τι­κό πρό­σω­πο, Βερό­νι­κα Λέικ (1922–1973) θα μεί­νει στην ιστο­ρία ως η «Γαλά­ζια Ντά­λια», από το ομώ­νυ­μο φιλμ νουάρ που γύρι­σε ο άνι­σος επαγ­γελ­μα­τί­ας του Χόλι­γουντ Τζορτζ Μάρ­σαλ. Το σενά­ριο, του Ρέι­μοντ Τσά­ντλερ, ανα­φέ­ρε­ται στον Τζό­νι που γυρί­ζει από τον πόλε­μο και δια­πι­στώ­νει ότι η γυναί­κα του έχει ερα­στή. Όταν τη βρί­σκει νεκρή, η αστυ­νο­μία τον κατη­γο­ρεί, αλλά του συμπα­ρα­στέ­κε­ται η ωραία σύζυ­γος ενός ιδιο­κτή­τη νάιτ κλαμπ, η Βερό­νι­κα Λέικ. Ο πρω­τα­γω­νι­στής Άλαν Λαντ θα φτιά­ξει ένα υπέ­ρο­χο κινη­μα­το­γρα­φι­κό ζευ­γά­ρι με την Λέικ και θα γυρί­σουν μαζί ακό­μη πέντε ταινίες.

Μαίρη Άστορ

Σημα­ντι­κή ηθο­ποιός, που διέ­γρα­ψε σημα­ντι­κή πορεία στον κινη­μα­το­γρά­φο με την ελκυ­στι­κή προ­σω­πι­κό­τη­τά της και το βάθος των ερμη­νειών της. Η Μαί­ρη Άστορ (1906–1987) όμως θα μεί­νει στη μνή­μη όλων των σινε­φίλ για τον ρόλο ως η μοι­ραία γυναί­κα της αρι­στουρ­γη­μα­τι­κής ται­νί­ας, ορό­ση­μο για το είδος, «Το Γερά­κι της Μάλ­τας» που γύρι­σε ο Τζον Χιού­στον το 1941, βασι­σμέ­νος στο ομό­τι­τλο βιβλίο του Ντά­σιελ Χάμετ. Έχο­ντας να αντι­με­τω­πί­σει τον θρύ­λο Χάμ­φρεϊ Μπό­γκαρντ, αλλά και τους εκπλη­κτι­κούς καρα­τε­ρί­στες Πίτερ Λόρε και Σίντ­νεϊ Γκρίν­στριτ, η Άστορ θα κατα­κτή­σει το δικό της μερί­διο στην επι­τυ­χία της κλα­σι­κής ταινίας.

Τζόαν Κρόφορντ

Παλιά καρα­βά­να, από τις σταρ θρύ­λους για την σκλη­ρή έως και γεμά­τη κακί­ες προ­σω­πι­κό­τη­τά της και τους μύθους που την ακο­λου­θούν ακό­μη και σήμε­ρα. Η Τζό­αν Κρό­φορντ (1904–1977) είχε μία ζωή φουρ­του­νια­σμέ­νη, με δια­μά­χες και αντι­συμ­βα­τι­κή συμπε­ρι­φο­ρά. Στο φιλμ νουάρ «Τα Λύτρα του Πόνου» (1947) του Κέρ­τις Μπέρν­χαρντ και με συμπρω­τα­γω­νι­στή τον Βαν Χέφλιν, θα περά­σει με ευκο­λία, περισ­σό­τε­ρο απ’ όλες, τα χαρα­κτη­ρι­στι­κά της δαι­μο­νι­κής, σαγη­νευ­τι­κής γυναί­κας. Ωστό­σο, δεν είναι τυχαίο ότι θα μετα­τρέ­ψει και την ηρω­ί­δα του περί­φη­μου κλα­σι­κού γου­έ­στερν «Τζό­νι Κιτάρ» σε μία «φαμ φατάλ». Πραγ­μα­τι­κά δονεί την οθό­νη με την έντα­ση του ερω­τι­σμού της, έχο­ντας δίπλα της τον «κουλ» Στέρ­λινγκ Χέιντεν.

Φέι Ντάναγουεϊ

Φυσι­κά υπάρ­χουν και οι διά­δο­χες των φαμ φατάλ. Με το νεο­νουάρ που ορι­σμέ­νες φορές έχει θαυ­μα­στές εκλάμ­ψεις ξεχώ­ρι­σαν και ορι­σμέ­νες σταρ των κοντι­νών επο­χών μας, με χαρα­κτη­ρι­στι­κό­τε­ρη περί­πτω­ση την Φέι Ντά­να­γου­εϊ. Στην ται­νία ορό­ση­μο «Τσαϊ­να­τά­ουν» (1974) του Ρομάν Πολάν­σκι — μακράν η καλύ­τε­ρη ται­νία του είδους — είναι η μοι­ραία γυναί­κα που έρχε­ται από το ένδο­ξο παρελ­θόν, για να μπλε­χτεί σε μια ιστο­ρία μοι­χεί­ας και ακραί­ας δια­φθο­ράς. Δίπλα της ο απί­στευ­τος Τζακ Νίκολ­σον, στον ρόλο της ζωής του και ο υπο­βλη­τι­κός Τζον Χιούστον.

Πηγή: ΑΠΕ / Χ. Αναγνωστάκης

Το “έπος” του Γου­έ­μπλεϊ, αφη­γεί­ται ο Αρι­στεί­δης Καμάρας