Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Ο Αντρέας των Μεγάρων κι ο Στράτος απ’ την Πρέβεζα

Γρά­φει ο Γιώρ­γος Μου­σγάς //

Δύο ιστο­ρί­ες για την εξέ­γερ­ση του Νοέμ­βρη το 1973. Μικρή συμ­βο­λή και στα «Τρα­γού­δια μας» του Φώντα Λάδη, που μελο­ποί­η­σε ο αξέ­χα­στος Μάνος Λοΐ­ζος και ερμή­νευ­σε ο Γιώρ­γος Νταλάρας.

Ήταν κάποιο μεση­μέ­ρι μιας Κυρια­κής του 1976 που η επαρ­χία πλη­ρο­φο­ρή­θη­κε πως «λιώ­νουν τα νιά­τα μας στη βιο­πά­λη» και ότι παγώ­νει η τσι­μι­νιέ­ρα, σαν απερ­γούν οι εργά­τες. Οι στι­βα­ροί στί­χοι του Φώντα Λάδη, με τη μου­σι­κή του Μάνου Λοΐ­ζου, έφτα­σαν με τη φωνή του Γιώρ­γου Ντα­λά­ρα, μέσω του κρα­τι­κού ραδιοφώνου.

dalaras loizos ladis

Απο δεξιά: Φ. Λάδης, Μ. Λοΐ­ζος και Γ. Νταλάρας.

Τότε το κρα­τι­κό ραδιό­φω­νο λει­τουρ­γού­σε σαν κόφτης στα τρα­γού­δια με πολι­τι­κο­κοι­νω­νι­κά μηνύ­μα­τα. Ωστό­σο όμως και αυτές οι κου­τσου­ρε­μέ­νες εκπο­μπές του απο­τε­λού­σαν το μονα­δι­κό, σχε­δόν, δίαυ­λο επι­κοι­νω­νί­ας –και γνω­ρι­μί­ας- της επαρ­χί­ας με τις νέες δημιουρ­γί­ες. Αλλοιώς, για να ακού­σει κάποιος τα και­νούρ­για τρα­γού­δια θα έπρε­πε να δια­θέ­τει πικάπ ή κασε­τό­φω­νο και να αγο­ρά­ζει τους δίσκους ή τις κασέ­τες. Αυτές, όμως, οι επι­λο­γές ήταν, κατά κανό­να, απα­γο­ρευ­τι­κές για τα λαϊ­κά βαλά­ντια της επο­χής. Γι’ αυτό ο γρά­φων, που διέ­θε­τε μόνο ένα τραν­τζι­στο­ρά­κι, χρειά­στη­κε κοντά στον ένα χρό­νο για να ακού­σει όλα μαζί «Τα τρα­γού­δια μας». Αυτό έγι­νε την Πρω­το­μα­γιά του 1977 στην Πρέβεζα.

diskos dalaras ta tragoudia mas 2

Ο δίσκος με «ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΜΑΣ».

Εκεί­νη την πρω­το­μα­γιά έγι­νε στην Άρτα –τον τόπο κατα­γω­γής μου- εργα­τι­κή συγκέ­ντρω­ση στην κεντρι­κή πλα­τεία της πόλης. Την παρα­κο­λού­θη­σα παρέα με το Φώτη Γιώ­τη, συνο­μή­λι­κο του πατέ­ρα μου, και αδά­μα­στο αγω­νι­στή απ’ την Κατο­χή μέχρι το θάνα­τό του. «Εδώ στην επαρ­χία το εργα­τι­κό κίνη­μα είναι αδύ­να­μο και δεν μπο­ρεί να δεί­ξει πολ­λά. Στα αστι­κά κέντρα είναι αλλοιώς. Εκεί να φανούν περισ­σό­τε­ρα.», είπε ο Φώτης με την εμπει­ρία που τον διέ­κρι­νε. Μετά τη συγκέ­ντρω­ση μου πρό­τει­νε να πάμε στην Πρέ­βε­ζα, όπου έμε­νε η αδερ­φή του, η οποία ήταν παντρε­μέ­νη με έναν πυρο­σβέ­στη. Όταν φτά­σα­με στην Πρέ­βε­ζα ήταν σχε­δόν μεση­μέ­ρι. Καθί­σα­με στην αυλή ενός γεί­το­να της αδελ­φής του Φώτη, για­τί ο γαμπρός του κοι­μό­ταν, επει­δή έκα­νε νυχτε­ρι­νή υπη­ρε­σία στην Πυροσβεστική.

Το τρα­πέ­ζι ήταν στρω­μέ­νο. Όμως όλοι περί­με­ναν να γυρί­σει ο Στρά­τος, που ήταν στην πρω­το­μα­γιά­τι­κη συγκέ­ντρω­ση. Ο Στρά­τος δού­λευε φορ­το­εκ­φορ­τω­τής στο Λιμά­νι και ήταν μέλος του σωμα­τεί­ου Λιμε­νερ­γα­τών στην Πρέ­βε­ζα. «Ήταν στην οργά­νω­ση “Άρης Βελου­χιώ­της”, αλλά δεν ξέρω λεπτο­μέ­ρειες» μου ψιθύ­ρι­σε ο, πάντα ενη­με­ρω­μέ­νος, Φώτης.

Μόλις φάνη­κε ο Στρά­τος στη γωνία, η αδερ­φή του έβα­λε το κασε­τό­φω­νο και η γει­το­νιά αντή­χη­σε: «Απο­βρα­δίς το Στράτο/τον πιά­σαν δυό καλοί/ του λέν’ στο συνδικάτο/ να πάει να γραφτεί».

Μετά τις χαι­ρε­τού­ρες και τις συστά­σεις ο Στρά­τος, που ήταν λιγο­μί­λη­τος, είπε στην παρέα: «Εσείς χρειά­ζε­στε το Συν­δι­κά­το. Εγώ είμαι μέλος του σωμα­τεί­ου μου και πήγα στη συγκέ­ντρω­ση για την Πρωτομαγιά».

apogeumatini

«Κατα­δί­κες έως 10 ετών στους 27» αναγ­γέλ­λει απ’ την πρώ­τη σελί­δα η «Απο­γευ­μα­τι­νή» στις 13.7.1974.

«Λεπτο­μέ­ρειες» για την οργά­νω­ση «Άρης Βελου­χιώ­της» έμα­θα και γώ πρίν δυό χρό­νια. Τότε ο Δανι­ήλ Σπαρ­τιά­της και ο Ευάγ­γε­λος Αυδί­κος, φοι­τη­τές, του Πανε­πι­στη­μί­ου Ιωαν­νί­νων στη δεκα­ε­τία του 1970, έγρα­ψαν για «Μια άγνω­στη επέ­τειο» στην «Εφη­με­ρί­δα των Συντα­κτών» (13/7/2017): «Στις 9/7/1974 ξεκί­νη­σε στα Ιωάν­νι­να το τελευ­ταίο Έκτα­κτο Στρα­το­δι­κείο της επτά­χρο­νης δικτα­το­ρί­ας. Είκο­σι επτά μέλη της αντι­δι­κτα­το­ρι­κής οργά­νω­σης “ΑΡΗΣ ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗΣ”, στην πλειο­νό­τη­τά τους φοι­τη­τές, κυρί­ως από το Πανε­πι­στή­μιο Ιωαν­νί­νων, αλλά και νεο­λαί­οι εργά­τες από την Πρέ­βε­ζα, καθώς και φοι­τη­τές από τη Θεσ­σα­λο­νί­κη και την Αθή­να, κατα­δι­κά­στη­καν σε ποι­νές από 6 μήνες ώς 10 χρό­νια, με την από­φα­ση του στρα­το­δι­κεί­ου στις 12 Ιου­λί­ου 1974. Η οργά­νω­ση συστά­θη­κε ως μετω­πι­κή οργά­νω­ση της ΚΝΕ, λίγο μετά την εξέ­γερ­ση του “Πολυ­τε­χνεί­ου”. Από έλλει­ψη συνω­μο­τι­κής πεί­ρας κυρί­ως του πυρή­να Ιωαν­νί­νων, τυχαία γεγο­νό­τα και λάθη, έγι­ναν οι πρώ­τες συλ­λή­ψεις στο τέλος Απρι­λί­ου και συνε­χί­στη­καν ώς το τέλος Μαΐ­ου 1974».

Ο Στρά­τος, λοι­πόν, της Πρέ­βε­ζας ήταν ο Ευστρά­τιος Σάφης, ένας απ’ τους 27 κατα­δι­κα­σθέ­ντες. Έφα­γε δυό χρό­νια φυλα­κή με τριε­τή ανα­στο­λή. Ανά­με­σα στους κατα­δι­κα­σθέ­ντες ήταν και ο Δ. Σπαρ­τιά­της με τον Ευ. Αυδίκο.

pammegarikh sygkentrwsi

Η πρω­το­μα­γιά στην Πρέ­βε­ζα το 1977 κύλη­σε με όλα «Τα τρα­γού­δια μας», που παί­χτη­καν ξανά και ξανά, μέχρι αργά το από­γευ­μα. Ξεχώ­ρι­σα το τρα­γού­δι «Μέγα­ρα».

Όχι για­τί ήξε­ρα για την εξέ­γερ­ση των Μεγα­ρέ­ων στη διάρ­κεια της χού­ντας, αλλά ένε­κα του Σάκη Κου­βά. Του ποδο­σφαι­ρι­στή, που είναι σύμ­βο­λο για τα Μέγα­ρα. Ο Σ. Κου­βάς αγω­νί­στη­κε στο Βύζα­ντα Μεγά­ρων (1966–1971) και συνέ­βα­λε καθο­ρι­στι­κά στην άνο­δο της ομά­δας στην Α’ Εθνι­κή. Το 1971 η μετα­γρα­φή του Σ. Κου­βά στον Πανα­θη­ναϊ­κό απα­σχό­λη­σε το Πανελ­λή­νιο. Αγω­νί­στη­κε μόνο την περί­ο­δο 1971–72 στον Πανα­θη­ναϊ­κό. Επέ­στρε­ψε πίσω στα Μέγα­ρα όπου έκλει­σε την καριέ­ρα του το 1985.

Τα κύμα­τα της εξέ­γερ­σης του Πολυ­τε­χνεί­ου άρπα­ξαν την άγου­ρη, πολι­τι­κά, γενιά μας και, απ’ τις εξέ­δρες των γηπέ­δων με τα συν­θή­μα­τα «Ύβ! Ύβ! και Ρομαίν!», την έρι­ξαν στα βαθιά νερά της πάλης για «Ψωμί-Παι­δεία-Ελευ­θε­ρία» και όλα τα δίκαια του λαού. Συν­θή­μα­τα σαν τα παρα­πά­νω συν­θή­μα­τα –εντός και εκτός γηπέ­δων- ήταν για τους Ελλη­νο­γάλ­λους ποδο­σφαι­ρι­στές Υβ Τρι­ντά­λυλ­λο και Ρομαίν Αργυ­ρού­δη που έπαι­ξαν στον Ολυ­μπια­κό την περί­ο­δο 1971–1974.

Swste ta paidia masΜετά τη μετα­πο­λί­τευ­ση μάθα­με και για τις «προ­ερ­γα­σί­ες» που οδή­γη­σαν στην εξέ­γερ­ση του Νοέμ­βη. Ένα απ’ τα πιό εκρη­κτι­κά μείγ­μα­τα της αντι­δι­κτα­το­ρι­κής πάλης δια­μορ­φώ­θη­κε στα Μέγα­ρα, όταν το 1970 η χού­ντα απαλ­λο­τρί­ω­σε 10.000 στρέμ­μα­τα με ελαιώ­νες και αμπέ­λια για να γίνουν εργο­στά­σια αλου­μί­νας και διυ­λι­στή­ριο. Αρχι­κά τα εκχώ­ρη­σε στον Ωνά­ση και στη συνέ­χεια στον Ανδρεάδη.

Το ντο­κυ­μα­ντέρ «Μέγα­ρα», των Γιώρ­γου Τσε­μπε­ρό­που­λου και Σάκη Μανιά­τη, απο­τυ­πώ­νει με μεγά­λη εκφρα­στι­κό­τη­τα την ομό­θυ­μη λαϊ­κή αντι­πα­ρά­θε­ση των Μεγα­ρέ­ων με τη χού­ντα των συνταγ­μα­ταρ­χών. Κατα­γρά­φει και τη μετά­βα­ση των Μεγα­ρέ­ων δια­δη­λω­τών στο Πολυ­τε­χνείο με τους κλει­σμέ­νους φοι­τη­τές. Μάλι­στα απ’ τα μεγά­φω­να αλλά και το σταθ­μό του Πολυ­τε­χνεί­ου δια­βά­στη­κε μήνυ­μα συμπα­ρά­στα­σης της «Επι­τρο­πής Αγώ­νος Μεγά­ρων» στους φοι­τη­τές που, ανά­με­σα στα άλλα, τόνι­ζε: «Ο αγώ­νας είναι κοι­νός. Είναι για την Ελλά­δα. Βασι­κή προ­ϋ­πό­θε­ση είναι η ανα­τρο­πή της δικτα­το­ρί­ας και η απο­κα­τά­στα­ση της λαϊ­κής κυριαρ­χί­ας. Για το λαό της που θέλει να καθο­ρί­ζει τη ζωή του, να εξα­σφα­λί­ζει την υγεία του και να πορεύ­ε­ται στο δρό­μο της προ­κο­πής».

Το 1978, συνήλ­θε το 10ο Συνέ­δριο του ΚΚΕ, το πρώ­το νόμι­μο Συνέ­δριο , μετά από 27 χρό­νια παρα­νο­μί­ας και 25 χρό­νια ανα­γκα­στι­κής προ­σφυ­γιάς. Το Συνέ­δριο επε­ξερ­γά­στη­κε το πρό­γραμ­μα της ενιαί­ας επα­να­στα­τι­κής δια­δι­κα­σί­ας για τη δημο­κρα­τία του λαού και το σοσια­λι­σμό. Το πρό­γραμ­μα της δημο­κρα­τί­ας του λαού ήταν στό­χος πάλης για τη συσπεί­ρω­ση όλων των δυνά­με­ων που είχαν συμ­φέ­ρον από την εφαρ­μο­γή αυτού του προ­γράμ­μα­τος, καθώς το καθε­στώς που θα προ­κύ­ψει «θα στρέ­φε­ται ενά­ντια στο διε­θνή ιμπε­ρια­λι­σμό και την ντό­πια μονο­πω­λια­κή ολι­γαρ­χία και στους εκφρα­στές των συμ­φε­ρό­ντων τους σ’ όλους τους τομείς της ζωής της χώρας μας».

10ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΚΚΕ 1

Μετά από μια ανά­λυ­ση των απο­φά­σε­ων του 10ου Συνε­δρί­ου μια παρέα κατά­λη­ξε, όπως ήταν τότε η συνή­θεια, σε ταβέρ­να. Κι εκεί, χαλα­ρά πιά μετά τα κρα­σά­κια, ένας νεα­ρός ρώτη­σε το σύντρο­φο καθο­δη­γη­τή: «Στις δυνά­μεις που μπο­ρούν να συσπει­ρω­θούν για το πρό­γραμ­μα της δημο­κρα­τί­ας του λαού, μπο­ρούν να εντα­χθούν και οι σύν­δε­σμοι των φιλά­θλων;». Ο καθο­δη­γη­τής απο­πή­ρε το νεα­ρό, που έδει­ξε να θίγε­ται για τον τρό­πο που του απά­ντη­σε. Το κατά­λα­βε ο καθο­δη­γη­τής και διόρ­θω­σε ρωτώ­ντας το νεα­ρό: «Και ποιά είναι τα κρι­τή­ρια για τη δρά­ση τους, η οποία μπο­ρεί να εντά­ξει τους συν­δέ­σμους των φιλά­θλων σε αυτές τις δυνάμεις;».

Ο νεα­ρός απά­ντη­σε με ετοι­μό­τη­τα: «Στη χού­ντα οι φίλα­θλοι του Βύζα­ντα Μεγά­ρων έδει­ραν την Αστυ­νο­μία! Αυτό δεν είναι στοι­χείο σύγκρου­σης με έναν απ’ τους πιο βασι­κούς μηχα­νι­σμούς κατα­στο­λής του αστι­κού κράτους;».

Η κου­βέ­ντα στα­μά­τη­σε εκεί, αφή­νο­ντας κάποια αμη­χα­νία. Έκτο­τε, όμως εγώ, όταν με ρωτού­σαν με ποιά ομά­δα είμαι, απα­ντού­σα: «Με το Βύζα­ντα Μεγά­ρων, για­τί οι φίλα­θλοί του έδει­ραν την αστυ­νο­μία στη διάρ­κεια της χούντας».

Το ίδιο είπα και στον Ανδρέα Παπα­νι­κό­λα, μόνι­μο κάτοι­κο των Μεγά­ρων, που ήταν παντρε­μέ­νος με την πρώ­τη εξα­δέλ­φη της γυναί­κας μου. Ο Ανδρέ­ας είχε κτή­μα­τα με ελιές και υπήρ­ξε αγρο­το­συ­νε­ται­ρι­στής για πολ­λά χρόνια.

papanikolas 1

Ο Αντρέ­ας Παπα­νι­κό­λας χτύ­πη­σε τις καμπά­νες για να συγκε­ντρω­θούν οι κάτοι­κοι των Μεγάρων.

Εδώ και κάμπο­σα χρό­νια πηγαί­νω στα Μέγα­ρα και αγο­ρά­ζω το λάδι της χρο­νιάς απ’ τον Αντρέα. Δυστυ­χώς ο Αντρέ­ας έφυ­γε απ’ τη ζωή το Σεπτέμ­βρη του 2018 σε ηλι­κία 74 ετών, μετά από ένα τρο­χαίο ατύ­χη­μα και αφού ταλαι­πω­ρή­θη­κε σε διά­φο­ρα κέντρα αποκατάστασης.

Την πρώ­τη φορά, όταν του μίλη­σα για το ξύλο της αστυ­νο­μί­ας απ’ τους φιλά­θλους του Βύζα­ντα, ο Αντρέ­ας δεν είπε τίπο­τε. Την δεύ­τε­ρη όμως φορά αντέ­δρα­σε λιγά­κι απότομα:

-Ε, όχι! Δεν έδει­ραν την Αστυ­νο­μία οι φίλα­θλοι. Εμείς τη δείραμε!

-Ποιοί είσα­στε «εσείς»;

-Οι εξε­γερ­μέ­νοι Μεγα­ρείς με τις οικο­γέ­νειές τους!

Στις 13 Απρί­λη 1973 οι Μεγα­ρείς ήταν στην Αθή­να, όπου επρό­κει­το να εκδι­κα­στεί στο Συμ­βού­λιο της Επι­κρα­τεί­ας (ΣτΕ) η προ­σφυ­γή τους κατά των απαλ­λο­τριώ­σε­ων. Εκεί­νη τη μέρα, και εντε­λώς απροει­δο­ποί­η­τα, οι μπουλ­ντό­ζες του Ανδρε­ά­δη μπή­καν στον ελαιώ­να και άρχι­σαν να ξερι­ζώ­νουν τις ελιές.

elies 1Ο Αντρέ­ας ήταν παρών: «Είχα και ‘γώ το ρόλο μου εκεί. Είδα τις μπουλ­ντό­ζες με υψω­μέ­να τα υνιά να μπαί­νουν στον ελαιώ­να. Έκα­ναν σαν να χόρευαν. Χτυ­πά­γα­νε δεξιά και αρι­στε­ρά τους κορ­μούς. Κι όπως ξερι­ζώ­νο­νταν κι έπε­φταν τα κου­φά­ρια απ’ τις ελιές ένοιω­σα να ξερι­ζώ­νε­ται και μένα η καρ­διά μου. Αλλο­φρό­νη­σα. Έφυ­γα τρέ­χο­ντας. Το μυα­λό μου είχε θολώ­σει. Με μια ανά­σα έφτα­σα στην εκκλη­σία. Ανέ­βη­κα στο καμπα­να­ριό και άρχι­σα να χτυ­πάω δαι­μο­νι­σμέ­να την καμπά­να. Αμέ­σως μαζεύ­τη­κε πολύς κόσμος. Εγώ συνέ­χι­ζα μανια­σμέ­να να χτυ­πάω την καμπά­να. Ήρθε η ασφά­λεια και επι­χεί­ρη­σε να ανέ­βει να με συλ­λά­βει. Το είχα προ­βλέ­ψει και σφά­λι­σα την κατα­πα­κτή του καμπα­να­ριού. Ο ασφα­λί­της δεν μπο­ρού­σε να με προ­σεγ­γί­σει. Ο κόσμος ήταν γύρω-γύρω. Φωνές, κακό, οχλα­γω­γή. Κι ο ασφα­λί­της να απει­λεί: “Κατέ­βα κάτω”. Κατέ­βη­κα μετά από αρκε­τή ώρα και αφού ο ασφα­λί­της υπο­σχέ­θη­κε στον κόσμο ότι δεν θα με συλλάβει».

sygkentrosi megarewn

Συγκέ­ντρω­ση Μεγαρέων.

Κάποιους άλλους που «βαρέ­σα­νε τις καμπά­νες τους κλεί­σα­νε μέσα», όπως ακού­γε­ται στο ντο­κυ­μα­ντέρ. Μετά από εκεί­νη την κινη­το­ποί­η­ση 800 γυναι­κό­παι­δα έτρε­ξαν και στα­μά­τη­σαν τις μπουλ­ντό­ζες. Ορί­στη­κε νέα εκδί­κα­ση της υπό­θε­σης στο ΣτΕ στις 16 Νοέμ­βρη 1973, μέρα σημα­δια­κή για­τί συνέ­πε­σε με την εξέ­γερ­ση του Πολυτεχνείου.

Ο Αντρέ­ας με τη γυναί­κα του, την Γεωρ­γία, ήταν ανά­με­σα στους Μεγα­ρείς που πήγαν στο Πολυ­τε­χνείο. «Έτσι γλύ­τω­σαν οι ελιές μας. Γι’ αυτό τρώ­με –μαζί με μας και εσύ- σήμε­ρα το λαδά­κι μας» τελεί­ω­σε την αφή­γη­σή του ο Αντρέ­ας. Όση ώρα μιλού­σε έδει­χνε ταραγ­μέ­νος, όπως εκεί­νες τις δύσκο­λες ώρες του 1973. Είναι χαρα­κτη­ρι­στι­κό πως δεν μίλη­σε ποτέ στα παι­διά του, για εκεί­νη την σκλη­ρή εμπειρία.

mataiothikan apalotrioseisΌταν ρώτη­σα τον Αντρέα για το ρόλο που είχε σε εκεί­νη την κινη­το­ποί­η­ση μου απά­ντη­σε: «Αυτό δεν θα σου το πώ. Θα το πάρω μαζί μου» ‑όπως και έγινε.

Με το Φώντα Λάδη γνω­ρι­στή­κα­με, όταν δού­λευα στο «Ριζο­σπά­στη» και ήμου­να υπο­ψή­φιος σε κάποιες εκλο­γές για το Διοι­κη­τι­κό Συμ­βού­λιο του επι­κου­ρι­κού ταμεί­ου των δημο­σιο­γρά­φων (ΕΔΟΕΑΠ). Στις 9 Μάρ­τη 2018 ο σκι­τσο­γρά­φος Στά­θης Σταυ­ρό­που­λος παρου­σί­α­σε το άλμπουμ «Ένα βήμα μπρός δύο κωλο­τού­μπες πίσω». Μετά την παρου­σί­α­ση ο Φ. Λάδης πρό­τει­νε, ήταν ακό­μα δυό φίλοι, να πάμε σε ένα ταβερ­νά­κι στη γει­το­νιά του, στον Κολω­νό. Κατη­φο­ρί­ζο­ντας την οδό Πανε­πι­στη­μί­ου ήρθε η κου­βέ­ντα στα «Τρα­γού­δια μας». Όταν μιλή­σα­με για τα Μέγα­ρα ο Φώντας μου είπε: «Εγώ συγκλο­νί­στη­κα όταν έμα­θα ότι οι παπά­δες χτυ­πού­σαν τις καμπάνες».

fortigo elies«Τις καμπά­νες δεν τις χτύ­πη­σαν παπά­δες. Λαϊ­κοί τις χτύ­πη­σαν» του είπα ξαφ­νιά­ζο­ντάς τον. Του διη­γή­θη­κα τις ιστο­ρί­ες για το Στρά­το και τον Ανδρέα. Ο Φώντας έδει­ξε ξαφ­νια­σμέ­νος ευχά­ρι­στα. Άλλω­στε, αυτές οι μικρές ιστο­ρί­ες έδει­χναν πως η σπο­ρά εκεί­νων των τρα­γου­διών του είχαν πολύ βαθιές λαϊ­κές ρίζες. Κι έπει­τα με αυτά τα τρα­γού­δια πορεύ­τη­καν γενιές ολό­κλη­ρες στη δου­λειά και στον αγώνα.

Στις 17 Νοέμ­βρη 2018 ο Φώντας Λάδης έστει­λε στο «Ριζο­σπά­στη» τέσ­σε­ρα ανέκ­δο­τα τρα­γού­δια και δύο παραλ­λα­γές για την εξέ­γερ­ση του Νοέμ­βρη το 1973. ). Σε τρία απ’ τα ποι­ή­μα­τα υπάρ­χει ανα­φο­ρά στον ξεση­κω­μό των Μεγα­ρέ­ων ενά­ντια στη χού­ντα. Το ποί­η­μα με τίτλο «Μέγα­ρα» ξεκι­νά με το στί­χο «Τουτ’ η ελιά που χάλα­σες, έχει κακές τις ρίζες» και, προ­φη­τι­κά για την πτώ­ση της χού­ντας, κατα­λή­γει: «Τουτ’ η ελιά που χάλα­σες, αυτή θα σε χαλάσει».

elies 2

Η δημο­σί­ευ­ση των τρα­γου­διών στο «Ριζο­σπά­στη» συνο­δεύ­τη­κε και με δηλώ­σεις του Φ. Λάδη, όπου, μετα­ξύ των άλλων, σημεί­ω­νε: «Γεγο­νό­τα τέτοιας εμβέ­λειας, όπως είναι η εξέ­γερ­ση του Πολυ­τε­χνεί­ου, δεν αρκεί να φυλάσ­σο­νται στη συλ­λο­γι­κή μνή­μη με τη συναι­σθη­μα­τι­κή τους μόνο διά­στα­ση και τον δυνα­τό συμ­βο­λι­σμό τους. Αξί­ζει, με τη βοή­θεια και της τέχνης, να δια­τη­ρού­νται στην επι­φά­νεια της συνεί­δη­σης και εμείς, έτσι, να οδη­γού­μα­στε στην ανα­κά­λυ­ψη της αλη­θι­νής σημα­σί­ας τους».

Συνά­ντη­σα ξανά το Φώντα Λάδη σε μια εκδή­λω­ση της ΚΝΕ, που ήταν αφιε­ρω­μέ­νη στην ποί­η­σή του, στις 19.3.2019. Του έδει­ξα μια φωτο­γρα­φία του Αντρέα απ’ τα Μέγα­ρα. Κοι­τά­ζο­ντας τη φωτο­γρα­φία ο Φώντας είπε: «Αυτά πρέ­πει να τα γράψεις».

Ας είναι αυτές οι δυό ιστο­ρί­ες μια μικρή κατά­θε­ση της συλ­λο­γι­κής μνή­μης για γεγο­νό­τα με την εμβέ­λεια της εξέ­γερ­σης του Πολυ­τε­χνεί­ου. Κι ας απο­τε­λέ­σουν, επί­σης, μια μικρή συμ­βο­λή σε εκεί­να τα τρα­γού­δια που έθρε­ψαν –και θρέ­φουν- τις ελπί­δες για την προ­κο­πή στον τόπο μας.

Επί­λο­γος με ένα ακό­μα γεγο­νός: Το Γενά­ρη του 2019 ο Τάκης Κων­στα­ντι­νό­που­λος παρου­σί­α­σε ένα CD με 21 τρα­γού­δια σε πρώ­τη εκτέ­λε­ση. Περι­λαμ­βά­νο­νται και δυό ανέκ­δο­τα τρα­γού­δια των Μάνου Λοΐ­ζου και Δημή­τρη Λάγιου σε ποί­η­ση του Φώντα Λάδη: «Το λιμά­νι από­ψε» και τα «Μαντε­μο­χώ­ρια».

Στο εξώ­φυ­λο του CD ο Φ. Λάδης, μετα­ξύ των άλλων, σημειώ­νει: «Τα Μαντε­μο­χώ­ρια, γραμ­μέ­νο στις αρχές της δεκα­ε­τί­ας του ’80, περι­γρά­φει τη δύσκο­λη ζωή μιας ιδιό­μορ­φης και “αδι­κη­μέ­νης” περιο­χής που ανή­κει στο δήμο Αρι­στο­τέ­λη. Μιας περιο­χής που ήρθε και πάλι έντο­να στην επι­και­ρό­τη­τα τα τελευ­ταία χρό­νια με αφορ­μή τους αγώ­νες των κατοί­κων ενά­ντια στα σχέ­δια εξό­ρυ­ξης χρυ­σού απ’ την Κανα­δέ­ζι­κη εται­ρεία Eldorado Gold. Φαι­νο­με­νι­κά αδιέ­ξο­δοι κόσμοι, λοι­πόν, ανα­δύ­ο­νται κι απ’ αυτά τα δυό τρα­γού­δια. Αλλά ο αγώ­νας, προ­σω­πι­κός – ή όπως στη δεύ­τε­ρη περί­πτω­ση- συλ­λο­γι­κός βγά­ζει τελι­κά στο ξέφωτο».

Σε εκεί­νη λοι­πόν την παρου­σί­α­ση συμ­με­τεί­χε και ο μου­σι­κός Σπύ­ρος Παπα­νι­κό­λας, γιός του Αντρέα απ’ τα Μέγαρα…

ladis papanikolas

Ο Φ. Λάδης και ο Σπ. Παπανικόλας.

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο