Ο θάνατος του Αλμπέρ Καμύ και η απήχηση του στην Ελλάδα

Γρά­φει ο Αλέ­κος Χατζη­κώ­στας //

Στις 4 Γενά­ρη 1960 σκο­τώ­νε­ται σε αυτο­κι­νη­τι­κό δυστύ­χη­μα ο Γάλ­λος φιλό­σο­φος και συγ­γρα­φέ­ας Αλμπέρ Καμύ. Ο Αλμπέρ Καμύ γεν­νή­θη­κε στις 7/11/1913 στην Αλγε­ρία από πατέ­ρα Γάλ­λο χωρι­κό και μητέ­ρα ισπα­νί­δα. Υπήρ­ξε ιδρυ­τής του Theatre du Travail (1935). Πήρε ενερ­γό μέρος στη Γαλ­λι­κή Αντί­στα­ση. Ο Γάλ­λος φιλό­σο­φος, συγ­γρα­φέ­ας και δημο­σιο­γρά­φος, Αλμπέρ Καμύ χρω­στά σχε­δόν εξί­σου τη φήμη του στα μυθι­στο­ρή­μα­τά του «Ο Ξένος» και «Η Πανού­κλα», στα θεα­τρι­κά του έργα «Καλ­λι­γού­λας» και «Οι δίκαιοι» αλλά και στα φιλο­σο­φι­κά του δοκί­μια «Ο Μύθος του Σίσυ­φου» και  «Ο επα­να­στα­τη­μέ­νος άνθρω­πος». Έγρα­ψε για την ανα­ζή­τη­ση του νοή­μα­τος στη ζωή και για την ανά­γκη της εξέ­γερ­σης και τιμή­θη­κε με το Βρα­βείο Νομπέλ Λογο­τε­χνί­ας το 1957 για το σύνο­λο του έργου του.

Στο σύντο­μο αυτό σημεί­ω­μα θα ανα­φερ­θού­με στην απή­χη­ση του θανά­του στη χώρα μας , μέσα από τις εφη­με­ρί­δες ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ και ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ:

Με πρω­το­σέ­λι­δο ρεπορ­τάζ της (5/1) η εφη­με­ρί­δα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ανα­φέ­ρει: «Ο ΜΕΓΑΣ ΓΑΛΛΟ ΣΥΓΓΡΑΦΕΥΣ ΑΛΜΠΕΡ ΚΑΜΥΣ ΕΦΟΝΕΥΘΗ ΧΘΕς ΕΙΣ ΑΥΤΟΚΙΝΗΣΤΙΚΟΝ ΔΥΣΤΥΧΗΜΑ.

ΠΑΡΙΣΙΟΙ 4 (Γιου­νάϊ­τεντ – Γαλ. Πρακτ.)- Ο Γάλ­λος συγ­γρα­φεύς Αλμπέρ Καμύς (Βρα­βεί­ον Νόμπελ δια τη Φιλο­λο­γί­αν) εφο­νεύ­θη εις αυτο­κι­νη­τι­στι­κόν δυστύ­χη­μα σήμε­ρον το από­γευ­μα εις Σαπέλ Σαμπι­νύ. Τρία άλλα άτο­μα επι­βαί­νο­ντας του αυτο­κι­νή­του ετραυ­μα­τί­σθη­σαν και δει­κο­μί­σθη­σαν εις Μοντρώ. Μετα­ξύ των τραυ­μι­σθέ­ντων είναι και ο Μισέλ Γκα­λι­μάρ ο οποί­ος επέ­βαι­νε του άλλου αυτο­κι­νή­του μετά της συζύ­γου του και της θυγα­τρός των ‚που ετραυ­μα­τί­σθη­σαν επί­σης ‚αλλά ελα­φρό­τε­ρον. Ο Γκα­λι­μάρ είναι ανε­ψιός του εκδό­του της ‘Νέας Γαλ­λι­κής Επι­θε­ω­ρή­σε­ως» Γκα­στόν Γκαλιμάρ…Ως διε­πι­στώ­θη, το δυστύ­χη­μα οφεί­λε­ται εις ρήξιν αερο­θα­λά­μου του αυτο­κι­νή­του , το οποί­ον είχεν ανα­πτύ­ξει μεγά­λην ταχύ­τη­ταν, επι­στρέ­φον εις Παρι­σί­ους. Συνε­πέια της ρήξε­ως του αερο­θα­λά­μου τού­το παρε­ξέ­κλι­νε της πορεί­ας του και προ­σέ­κρου­σε επί πλα­τά­νου, θρυ­μα­τι­σθέν…»

Την ίδια μέρα στη ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ (2 σελ.) υπάρ­χει πιο ανα­λυ­τι­κό ρεπορ­τάζ με τίτλο: «Ο ΓΑΛΛΟΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΥΣ ΑΛΜΠΕΡ ΚΑΜΥ ΤΙΜΗΘΕΙΣ ΜΕ ΤΟ ΒΡΑΒΕΙΟΝ ΝΟΜΠΕΛ ΕΦΟΝΕΥΘΗ ΧΘΕΣ ΚΑΤΑ ΔΥΣΤΥΧΗΜΑ ΕΝΩ ΕΤΑΞΙΔΕΥΕ ΜΕ ΤΟΝ ΕΚΔΟΤΗΝ ΤΟΥ. Διερ­ρά­γη το ελα­στι­κό και το όχη­μα ωλί­σθη­σε. Προ­σκρού­σαν βιαί­ως επί κορ­μού δένδρου».

Ανα­φέ­ρει ανά­με­σα στ΄ άλλα: «ΣΕΝ,Γαλλία 4. Ο Αμπερ Καμύ,τιμηθείς με το βρα­βείο Νόμπελ δια την λογο­τε­χνί­αν, εφο­νεύ­θη σήμε­ρον εις αυτο­κι­νη­τι­στι­κόν δυστύ­χη­μα εις ηλι­κί­αν 46 ετών. Φαί­νε­ται ότι ούτος απέ­θα­νε την στιγ­μήν κατά την οποί­αν το αυτο­κί­νη­τον του εκδό­του Μισέλ Γκαλ­λι­μάρ εξε­τρά­πη της οδού και προ­σέ­κρου­σεν επί δέν­δρου. Ο Γκαλ­λι­μάρ ‚η συζυ­γός του και η θυγα­τήρ του, ετραυ­μα­τί­σθη­σαν σοβα­ρώ­τα­τα και μετα­φέρ­θη­σαν εις το νοσο­κο­μεί­ον. Κατά­πά­σαν πιθα­νό­τη­τα το δυστύ­χη­μα οφεί­λε­ται εις αιν­δι­δί­αν διάρ­ρη­ξιν του ελα­στι­κού, η οποία προ­κάλ­σε την παρέκ­κλι­σιν του αυτο­κι­νή­του εκ του κατα­στρώ­μα­τος της οδού. Η σύγκρου­σις ήτο τόσον ισχυ­ρά ώστε η μηχα­νή του αυτο­κι­νή­του εξε­τι­νά­χθη εις από­στα­σιν 15 μέτρων ‚το δε αυτο­κί­νη­τον κατε­στρά­φη ολο­σχε­ρώς. Το δυστύ­χη­μα έλα­βε χώραν την2.15 μ.μ. Η σορός του Καμύ μετε­φέρ­θη εις το μικρόν δημα­χρεί­ον του χωριού Βιλλ­νέρ — Λα Γκουιάρ ‚το οποί­ον κεί­ται εις από­στα­σιν 100 μιλί­ων εκ Παρι­σί­ων. Η είδη­σις του θανά­του του Καμύ εέπ­σαν ως βόμ­βα και προ­κά­λε­σε βαθυ­τά­την λύπην εις τον λογο­τε­χνι­κόν και θεα­τρι­κόν κόσμον της Γαλ­λί­ας και ιδιαι­τέ­ρως της πρω­τευού­σης. Παρά το γεγο­νός ότι κατά την παρελ­θού­σαν εβδο­μά­δα εκη­ρύ­χθη απερ­γία των συνερ­γα­τών του ραδιο­φω­νι­κού σταθ­μού των Παρι­σί­ων, πράγ­μα το οποί­ον είχεν ως απο­τέ­λε­σαμ την­με­τά­δο­σιν μόνον­μου­σι­κών προ­γραμ­μά­των , οι απερ­γού­ντες απε­φά­σι­σαν να ανα­στεί­λουν τον αγώ­να των δια να απο­τί­σουν φόρον τιμής εις τον εκλι­πό­ντα συγγραφέα. 

Ενδια­φέ­ρον παρου­σιά­ζει η νεκρο­λο­γία του Φρέ­ντυ Γερ­μα­νού (ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ 6/1/1960,2 σελ) όπου με χαρα­κτη­ρι­στι­κό τίτλο «ΑΛΜΠΕΡ ΚΑΜΥ. Ενας μεγά­λος συγ­γρα­φεύς και φίλος της Ελλά­δος» αφού δίνει σύντο­μο βιο­γρα­φι­κό του, τονί­ζει τη σχέ­ση του με την Ελλάδα.

«…Το ελλη­νι­κό κοι­νό αξί­ζει να μάθη ότι η πρώ­τη λογο­τε­χνι­κή προ­σπά­θεια του Αλμπέρ Καμύ ήταν μία μετά­φρα­ση του ‘Προ­μη­θέα» του Αισχύ­λου στα γαλ­λι­κά. Αυτό δεί­χνει τη βαθειά αγά­πη του Καμύ για το αρχαίο ελλη­νι­κό πνεύ­μα για το οποίο έγρα­ψε σε επι­στο­λή του προς το εδώ Γαλ­λι­κό Ινστι­τού­το ότι «καλ­λιέρ­γη­σε και μετέ­δω­σε στους άλλους λαούς, όλες τις ιδέ­ες εκεί­νες για τις οποί­ες μπο­ρεί σήμε­ρα να υπε­ρη­φα­νεύ­ε­ται το ανθρώ­πι­νο πνεύμα».

Να όμως και μία λεπτο­μέ­ρεια που δεί­χνει ότι η αγά­πη του Καμύ για την Ελλά­δα δεν ήταν μία στεί­ρα αρχαιο­λα­τρεία, αλλά κάτι βαθύ­τε­ρο και ουστι­κώ­τε­ρο: όταν οι Αγγλοι κατε­δί­κα­σαν εις θάνα­τον τον Καρα­ο­λή εδη­μο­σί­ευ­σε από δική του πρω­το­βου­λία με τίτλο «Το Ελλη­νό­που­λο» ένα άρθρο στο «Εξπρες» που θεω­ρεί­ται κλασσικό.

Ο Καμύ βρέ­θη­κε τον Σεπτέμ­βριο του 1955 στην Ελλά­δα. Είχα την ευκαι­ρία χάρις στην ευγε­νι­κή μεσο­λά­βη­ση κοι­νού μας φίλου να το συνα­ντή­σω στο ξενο­δο­χείο που έμε­νε και να μιλή­σω μαζί του. ΗΗταν ένας δυνα­τόν άνδρας, υψη­λός ‚γελα­στός , με τετρά­γω­νους ώμους και μελα­ψό πρό­σω­πο. Είχε πλα­τύ μέτω­πο κι’ αραιά, καστα­νό­ξαν­θα μαλ­λιά. Ο τόνος της φωνής του ήταν νωχε­λι­κός και γαλή­νιος. Ήξε­ρε να λέη τα σημα­ντι­κό­τε­ρα πράγ­μα­τα με τον απλού­στε­ρο τρό­πο. Όταν τον ρώτη­σα πιο μήνυ­μα ήθε­λε να μετα­δώ­ση με τα βιβλία του μου απα΄ντησε χωρίς να υψώ­ση ούτε μία στιγ­μή τον τόνο της φωνής του: «Πιστεύω στον άνθρω­πο. Πιστεύω ότι ο κόσμος αυτός δημιουρ­γή­θη­κε κι’ εξε­λίσ­σε­ται χωρίς καμία σκο­πι­μό­τη­τα. Γι’αυτό δεν μπο­ρώ να πιστέ­ψω την ύπαρ­ξη του Θεού. Η θεϊ­κή δύνα­μις- η δύνα­μις της επι­βο­λής της δικαιο­σύ­νης στη ζωή- ενυ­πάρ­χει στον άνθρω­πο. Μία παναν­θρώ­πι­νη αλλη­λεγ­γύη ενα­ντί­ον του Κακού είναι ότι καλύ­τε­ρο μπο­ρού­με να περι­μέ­νου­με από αυτόν»…

Την επο­χή που πέρα­σε ο Καμύ από την Ελλά­δα, είχε αρχί­σει εδώ εκεί­νη η θλι­βε­ρή εκστρα­τεία κατά του Καζαν­τζά­κη που τόσο εγε­λοιο­ποί­η­σε τους διώ­κτες του. Ο Καμύ ήταν εν γνώ­σει της εκστρα­τεί­ας αυτής. Την προη­γού­με­νη ημέ­ρα του είχαν πάρει συνέ­ντευ­ξη από το ΕΙΡ. Ο ραδιο­ρε­πόρ­τερ τον είχε ρωτή­σει αν ξέρη κανέ­να Έλλη­να συγ­γρα­φέα. Ο Καμύ χωρίς δισταγ­μό απά­ντη­σε ότι θαύ­μα­ζε απε­ριό­ρι­στα το Νίκο Καζαν­τζά­κη. Το απο­τέ­λε­σμα ήταν ο ρεπόρ­τερ να χάση το χρώ­μα του και να του υπό­δει­ξη (!) ν’αναφέρη αντί του Καζαν­τζά­κη, τον Παλα­μά ή τον Σικε­λια­νό. Ο Γάλ­λος συγ­γρα­φεύς φυσι­κά, αμά­θη­τος στα συστή­μα­τα αυτά, δεν δέχθη­κε και την επο­μέ­νη που τον συνά­ντη­σα ήταν έξω φρε­νών. «Μου είπαν ότι ο Νίκος Καζαν­τζά­κης θεω­ρεί­ται κομμουνιστής»,φώναξε. «Τι πλά­νη. Τι συκο­φα­ντία. Ο Καζαν­τζά­κης είναι ένας αγνός σοσια­λι­στής και ένας μεγά­λος άνθρω­πος – που αγω­νί­ζε­ται αυτή τη στιγ­μή για μία βαθύ­τε­ρη κοι­νω­νι­κή βελτίωση».

_________________________________________________________________________________________________

Αλέκος Α. Χατζηκώστας  Δημοσιογράφος και εκδότης της εφημερίδας «Η Άλλη Άποψη της Ημαθίας» και του alli-apopsi.gr. Άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες, περιοδικά και site εδώ και δεκαετίες, ενώ έχει συμμετάσχει με εισηγήσεις σε μια σειρά ιστορικά συνέδρια και ημερίδες. Έχει εκδώσει 6 βιβλία και συμμετέχει σε συλλογικούς τόμους.