Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Παπα-Νικόλας Ξενάκης, Ένας άγνωστος ήρωας της Αντίστασης…

Γρά­φει η Τασ­σώ Γαΐ­λα //

Στο μικρό μεσαιω­νι­κό χωριό της Χίου στα Αυγώ­νυ­μα , χωριό φτω­χι­κό και στη καρ­διά σχε­δόν του νησιού (16χ. από την πόλη της Χίου), ο ιερέ­ας Γεώρ­γιος Ξενά­κης με την σύζυ­γό του Παρα­σκευή μεγα­λώ­νουν με κόπους την πολυ­με­λή οικο­γέ­νειά τους. Ανά­με­σα στα 11 παι­διά τους και ο μικρός Νικό­λα­ος που μετά τις φοί­τη­ση του στο δημο­τι­κό του χωριού συνε­χί­ζει τις σπου­δές του στο Γυμνά­σιο Αρρέ­νων Χίου. Εξαί­ρε­τη θητεία στον Στρα­τό όπου και υπη­ρέ­τη­σε με τον βαθ­μό του υπο­λο­χα­γού, επι­στρέ­φει στη γενέ­τει­ρα Χίο, παντρεύ­ε­ται την κόρη του Γιάν­νη και της Ζαμπέ­λας Ξενά­κη (συνω­νυ­μία) και θα απο­κτή­σει μαζί της τρία παι­διά. Την Βού­λα, το Γιώρ­γο και την Ελέ­νη. Λίγο μετά το γάμο του χει­ρο­το­νεί­ται διά­κος και κατό­πιν ιερέας.

Γερ­μα­νι­κή κατο­χή. Η Χίος σε κατά­στα­ση εκτός ελέγ­χου, εφιαλ­τι­κή. Τρο­μο­κρα­τία και πεί­να. Ο παπά Νικό­λας όπως και πολ­λοί άλλοι Χιώ­τες –ανά­με­σα τους και ο λαϊ­κός ποι­η­τής Φώτης Αγγουλές‑, είτε λόγω πολι­τι­κών φρο­νη­μά­των, είτε λόγω πεί­νας φεύ­γουν για Μέση Ανα­το­λή. Και θα είναι ο Αγγου­λές και πολ­λοί άλλοι Χιώ­τες ανά­με­σα στους δημιουρ­γούς της ΑΣΟ (Αντι­φα­σι­στι­κή Στρα­τιω­τι­κή Οργά­νω­ση) που τον Απρί­λη του ’44 θα εξε­γερ­θούν με τα δρα­μα­τι­κά απο­τε­λέ­σμα­τα του κλει­σί­μα­τος τους από τους Εγγλέ­ζους σε στρα­τό­πε­δα συγκέ­ντρω­σης Ελλή­νων Στρα­τιω­τι­κών-τα σύρματα‑, και τα βασα­νι­στή­ρια τους. Ο παπά Νικό­λας  φεύ­γει  λοι­πόν στη Μέση Ανα­το­λή για να υπη­ρε­τή­σει την πατρί­δα με το βαθ­μό του υπο­λο­χα­γού. Τα πολι­τι­κά του φρο­νή­μα­τα, η μύη­ση του στο αντι­φα­σι­στι­κό κίνη­μα θα τον οδη­γή­σουν μαζί με άλλους ομοϊ­δε­ά­τες του  στα περί­φη­μα στρα­τό­πε­δα των Άγγλων όπου θα περά­σει δύσκο­λες στιγ­μές. Κάποια στιγ­μή και με το απο­λυ­τή­ριο από το στρα­τό­πε­δο, επι­στρέ­φει στη Χίο. Μητρο­πο­λί­της στο νησί ο γνω­στός Εαμί­της ιεράρ­χης Ιωα­κείμ Στρου­μπής (οργα­νώ­θη­κε στο ΕΑΜ το 1943) που διο­ρί­ζει τον παπά Νικό­λα ιερέα στον Άγιο Νικό­λαο Γρού (λίγο έξω από την πόλη της Χίου ).

Γκρί­ζα χρό­νια, εμφύ­λιος, ίσως η εκκλη­σία θεω­ρού­σε αμάρ­τη­μα την συμ­με­το­χή των ιεραρ­χών της στην Αντί­στα­ση, ίσως… γεγο­νός είναι πως κάποιοι θεω­ρη­τι­κοί της επί­ση­μης εκκλη­σί­ας χαρα­κτή­ρι­ζαν τον Μαρ­ξι­σμό «εγκλη­μα­τι­κή ιδε­ο­λο­γία» και έδι­ναν μάχη για τον περιο­ρι­σμό της δρά­σης της Αρι­στε­ράς μέχρι και τα τέλη της 10ετίας του ’50… Σαφώς εξαι­ρέ­σεις υπήρ­ξαν και μάλι­στα λαμπρές… Αμέ­σως-αμέ­σως στο κεί­με­νό μας 2 Εαμί­τες: ο Μητρο­πο­λί­της  Ιωα­κείμ κι από τον κατώ­τε­ρο κλή­ρο ο παπά Νικό­λα­ος Ξενάκης…

(Ο αεί­μνη­στος μητρο­πο­λί­της Ιωα­κείμ Στρου­μπής, με μεγά­λο κοι­νω­νι­κό έργο στη Χίο, για τη συμ­με­το­χή του στην Αντί­στα­ση στο πλάι του Χια­κού λαού και τη δρά­ση του στο ΕΑΜ, το 1946 δικά­ζε­ται και η ποι­νή είναι έκπτω­ση από τον μητρο­πο­λι­τι­κό θρό­νο. Η μεγά­λη αυτή μορ­φή του ιερα­τι­κού κλά­δου και της Αντί­στα­σης, θα απο­συρ­θεί στο χωριό του όπου και πεθαί­νει πάμ­πτω­χος και μέσα σε βαθιά θλί­ψη για τη στά­ση της εκκλη­σί­ας απέ­να­ντι του. Ο μητρο­πο­λί­της Ιωα­κείμ υπήρ­ξε ένας από τους ιεράρ­χες που στά­θη­καν δίπλα στον αγω­νι­ζό­με­νο λαό, απο­δει­κνύ­ο­ντας πως σε καθο­ρι­στι­κές στιγ­μές της Ιστο­ρί­ας μας μεγά­λη μερί­δα του απλού κλή­ρου συμ­με­ρί­στη­κε τη μοί­ρα του λαού και δεν τον εγκατέλειψε).

Επι­στρο­φή στη πόλη της Χίου, όπου μετά την εκπα­ρα­θύ­ρω­ση του  Ιωα­κείμ  τη θέση του έχει κατα­λά­βει  από το 1946 ο μέγας κυνη­γός …κομ­μου­νι­στών ιερέ­ων μητρο­πο­λί­της Παντε­λε­ή­μο­νας Φωστί­νης. Οι οχλή­σεις στον παπά Νικό­λα για να υπο­γρά­ψει την περί­φη­μη δήλω­ση μετά­νοιας πολ­λές. Κατό­πιν αρχί­ζουν οι φοβέ­ρες, τα πράγ­μα­τα δυσκο­λεύ­ουν πολύ για τον π. Νικό­λα που κατα­φεύ­γει στα βου­νά αρνού­με­νος να υπο­κύ­ψει, όπως και αρκε­τοί άλλοι από τους «Μεσα­να­το­λί­τες». Κυνη­γη­τά, εξευ­τε­λι­σμοί, κι όπως σημειώ­νει η εφη­με­ρί­δα ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΣ της Ν.Ε Χίου του Κ.Κ.Ε που εκδι­δό­ταν εκεί­νη την επο­χή, η κατά­στα­ση ήταν πολύ δύσκο­λη και ο ένο­πλος τελι­κά αγώ­νας στη Χίο ήταν σύντο­μος με συμπλο­κές 4 μηνών από τον Δεκέμ­βρη του ’47 έως τον Μάρ­τη του ’48. Μάρ­της, μήνας που…

Καρ­διά του εμφύ­λιου, στην καρ­διά της Χίου και στο σπί­τι του φίλου του Τζί­μη Λεμά­νη όπου έχει βρεί κατα­φύ­γιο ο κυνη­γη­μέ­νος ιερέ­ας, εκεί παίρ­νει ένας άλλος «φίλος» ένα γράμ­μα του π. Νικό­λα για να το παρα­δώ­σει της παπα­διάς. Αυτός ο φίλος, προ­τι­μά να το παρα­δώ­σει στην παρέα των διω­κτών του παπά… προδοσία…

Να, πώς περι­γρά­φει η δρ. Σεβα­στή Χαβιά­ρα- Καρα­χά­λιου που είδε παι­δί τότε τη σύλ­λη­ψη του αγω­νι­στή παπα-Ξενάκη:

«…Στη γει­το­νιά μας όμως έγι­νε και μια μάχη με αυτό­μα­τα και του­φε­κιές για να πιά­σουν τον παπά Ξενά­κη που κρυ­βό­τα­νε στο σπί­τι του Τζί­μη. Ακό­μα μέχρι σήμε­ρα στο νοτι­νό τοί­χο του σπι­τιού φαί­νο­νται τα σημά­δια κι οι τρύ­πες απ΄ τις σφαίρες.

Εκεί­νο το πρωί όλοι μας ζήσα­με σκη­νές πανι­κού κι αλλο­φρο­σύ­νης καθώς ήταν ζωσμέ­νη όλη η γει­το­νιά από πάνο­πλους που ρίχνα­νε συνέ­χεια χωρίς στα­μά­τη­μα, τις μπα­τα­ριές τους…».

«… Η απο­ρία όλων λύθη­κε όταν είδα­με, όσοι παρα­κο­λου­θού­σα­με το γιου­ρού­σι, τον παπα-Ξενά­κη να προ­βά­λει στο παρά­θυ­ρο και να φωνά­ζει: «Στα­μα­τή­στε μωρέ, έρχο­μαι». Συγ­χρό­νως είδα ένα χωρο­φύ­λα­κα με βεν­ζί­νη που πήρε από τ’ αυτο­κί­νη­το, να περι­χύ­νει κάτι κλα­διά μπρο­στά στο σπί­τι έτοι­μος να βάλει φωτιά. Ο παπά Ξενά­κης κρε­μα­σμέ­νος από το περ­βά­ζι του παρα­θύ­ρου προ­σπα­θεί να κατε­βεί κι εκεί­νη την ώρα του γάζω­σαν τα πόδια με ριπή αυτό­μα­του. Βογκού­σε ο παπάς πεσμέ­νος στο χωρά­φι. Τρέ­ξαν οι «ανθρώ­ποι» και τον τρα­βού­σαν απ’ τα ράσα, σέρ­νο­ντας τον ως το δημό­σιο δρό­μο για να τον φορ­τώ­σουν στο καμιόνι.

Ο παπάς απ’ το διπλό πόνο βογκού­σε τόσο δυνα­τά που οι φωνές του δεν έμοια­ζαν καν για ανθρώ­πι­νες. Η για­γιά μου κάτω απ’ την κρυ­ψώ­να της έλε­γε: «Σκλη­ρί­ζει γου­ρού­νι, άρα­γε τίνος να’ναι; Θα το χτυ­πή­σα­νε με τις του­φε­κιές τους». Σέρ­νο­ντας οι «ανθρώ­ποι» τον παπά σαν γου­ρού­νι, τον βγά­λα­νε στο δημό­σιο δρό­μο και τον φορ­τώ­σα­νε στο καμιό­νι, να τον πάνε στη Χώρα. Μαζί συνο­δεία πήραν κι όλη την οικο­γέ­νεια του Τζί­μη. Μεί­να­νε δύο χωρο­φύ­λα­κες στο γιο­φυ­ρά­κι κι ελέγ­χα­νε όσους περ­νού­σα­νε από εκεί για αρκε­τή ώρα.

Ο παπάς και η συνο­δεία του θα είχαν φτά­σει στη Χώρα, όταν η παι­δι­κή μας συντρο­φιά περ­νού­σε απ’ το γιο­φυ­ρά­κι για να πάει στο Γυμνά­σιο στη Χώρα. Ο χωρο­φύ­λα­κας μας έψα­ξε τις μαθη­τι­κές τσά­ντες. Ίσως έψα­χνε να βρεί τα όπλα του παπά-Ξενάκη.

1948: Εθνι­κός διχα­σμός, πίε­ση στον αντι­στα­σια­κό ιερέα Νικό­λαο Ξενά­κη από τον Μητρο­πο­λί­τη Παντε­λε­ή­μο­να Φωστί­νη για να απο­κη­ρύ­ξει τις ιδέ­ες του. Η σθε­να­ρή άρνη­σή του φέρει και τη σύλ­λη­ψη του… Συλ­λαμ­βά­νε­ται, λοι­πόν, και μετά την επού­λω­ση των τραυ­μά­των του φυλα­κί­ζε­ται και κατα­δι­κά­ζε­ται μαζί με άλλους Χιώ­τες αντι­φα­σί­στες δις εις θάνα­τον. Και, ως «Συμ­μο­ρί­της» θα εκε­λε­στεί στις 6 Σεπτεμ­βρί­ου 1948 στο Γουδί.

1948… 27–4‑1948, περ­νά­με στην εφη­με­ρί­δα ΠΡΟΟΔΟΣ της Χίου…

Με το πλοίο «Σοφία Τόγια» και υπό ισχυ­ράν αστυ­νο­μι­κή δύνα­μη οι κατη­γο­ρού­με­νοι εις ένο­πλον κομ­μου­νι­στι­κήν ανταρ­σί­αν εν νήσω μας μετα­φέ­ρο­νται εις Αθή­να, όπου πρό­κει­ται να δικα­σθώ­σι υπό του εκεί εκτά­κτου Στρατοδικείου.

ΟΙ 56 συλ­λη­φθέ­ντες μετά από κάποιες στά­σεις σε Γιού­ρα και Μακρό­νη­σο κατα­λή­γουν στις φυλα­κές Αβέρωφ.

Εδώ αξί­ζει να σημειω­θεί ότι πρίν την εκτέ­λε­ση της από­φα­σης του Στρα­το­δι­κεί­ου και τον Αύγου­στο του ’48, τον παπά Νικό­λα Ξενά­κη τον περί­με­νε μία ακό­μα ατί­μω­ση από τους δήμιους του. Σαν παπάς δεν έπρε­πε πρώ­τα να καθαι­ρε­θεί και μετά να εκτελεστεί;

Έτσι μετα­φέ­ρε­ται από τους δήμιους του ξανά στο κελί των κρα­του­μέ­νων όπου του αφαι­ρούν το ράσο. Όμως οι δήμιοι τον πιέ­ζουν για να του αφαι­ρέ­σουν (κόψουν) και την γενειά­δα του. Ο παπάς αρνεί­ται και ακο­λου­θεί το πλέ­ον απάν­θρω­πο μέσο βίας. Τον κρα­τά­νε δύο και ο τρί­τος με το ψαλί­δι επι­διώ­κει να του κόψει τα γένια. Ανθί­στα­ται ο γερο­δε­μέ­νος παπά- Νικό­λας και ο δήμιος εξορ­μώ­ντας του κόβει γένια με σάρ­κες μαζί. Το άλλο πρωί οδη­γεί­ται στο εκτε­λε­στι­κό από­σπα­σμα. ( Σημεί­ω­ση: Από το ημε­ρο­λό­γιο: Χιώ­τες Ιερω­μέ­νοι στην Εθνι­κή Αντίσταση-1999)…

Από­σπα­σμα από το άρθρο του Δημή­τρη Λαϊ­νά στην εφη­με­ρί­δα Αλή­θεια Χίου:

Δια­βά­ζο­ντας το Χιο­χρο­νο­λό­γιο της Αλή­θειας (14/8/2009) για την κατα­δί­κη ΔΙΣ εις θάνα­τον του παπα Νικό­λα- Ξενά­κη θυμή­θη­κα τα παρακάτω:

Ο ΠΑΠΑ ΝΙΚΟΛΑΣ ήταν γεί­το­νας μας στη Χίο-στα πέτρι­να εκεί­να χρό­νια του εμφυ­λί­ου πολέ­μου στην οδό Καλαμπόκα.Έμενε με την παπα­διά και τα τρία σχε­δόν <μωρό­παι­δα> τους (δυο κορι­τσά­κια κι ένα αγο­ρά­κι), που ορφά­νε­ψαν από το δρά­μα της εκτέ­λε­σης του πατέ­ρα τους… Εμείς μένα­με λίγο παρα­κά­τω-απέ­να­ντι από το φαρ­μα­κείο της κυρί­ας Καλου­τά- ενώ ο παπάς ζού­σε σε ένα μικρό σπι­τά­κι παραπάνω.

Ανή­κα­με σε δια­φο­ρε­τι­κούς ιδε­ο­λο­γι­κούς χώρους, αλλά ο παπάς όταν πέρ­να­γε-αγέ­ρω­χος, λίγο <αγριω­πός>, αλλά ευγε­νέ­στα­τος- μας χαι­ρέ­τα­γε με καλο­σύ­νη και συμπά­θεια, χωρίς να δεί­χνει Κανε­να ίχνος πιθα­νής κακιό­τη­τος ή φανα­τι­σμού. Το απο­κλείω <εκ βαθέ­ων> για­τί τα μάτια του έδει­χναν 100% και το περιε­χό­με­νο της ψυχής του.

Δε θυμά­μαι πολ­λές λεπτο­μέ­ρειες για τα γεγο­νό­τα της σύλ­λη­ψης, δίκης, κατα­δί­κης και εκτέ­λε­σης του, όμως θυμά­μαι πολύ καλά τη βαθιά ψυχι­κή αντί­δρα­ση της μάνας μου(που τον γνώ­ρι­ζε καλά), όταν ένα βαρύ απο­με­σή­με­ρο του 1948 ένας περα­στι­κός από το σπί­τι μας κοντο­στά­θη­κε στο παρά­θυ­ρό μας(το σπί­τι μας ήταν ισό­γειο) και ψιθύ­ρι­σε σαν να έλε­γε μυστικό:<Τους εξε­τέ­λε­σαν…> σήμερα.

Τότε η μάνα μου τον ρώτη­σε πανι­κό­βλη­τη (σαν να άκου­γε κεραυ­νό να πέφτει) <ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΑΠΑ;>. (Αυτήν τη φωνή δεν θα την ξεχά­σω μέχρι να κλεί­σω τα μάτια μου…). Ήταν απο­ρία ή δια­μαρ­τυ­ρία; Αλλά ας μη μεί­νω σε τέτοια θλι­βε­ρά πράγ­μα­τα για­τί δεν θέλω να συγκι­νή­σω τους δικούς του άλλο…

Από τα πρα­κτι­κά του εκτά­κτου στρατοδικείου…

<Την πρω­ί­αν 29 Ιου­λί­ου 1948 επι της οδού Σαντα­ρό­ζα αίθου­σα πρω­το­δι­κεί­ου Αθη­νών ήρχι­σεν η δίκη των Χιω­τών στα­σια­στών ενώ­πιον του έκτα­του στρα­το­δι­κεί­ου, δια του υπ΄αρ. 560/48 εγκλη­τή­ριον του επι­τρό­που του  εκτά­κτου στρα­το­δι­κεί­ου Αθη­νών  παρα­πέ­μπο­νται οι…>…

Στις 13-08-1948 η από­φα­ση του στρα­το­δι­κεί­ου είναι 12 εις θάνα­το, 21 ισό­βια και ο Φώτης Αγγου­λές 12 χρό­νια. Κατά την ώρα της από­φα­σης, σύμ­φω­να με μαρ­τυ­ρία του Δια­μα­ντή Γεωρ­γού­λη, ο Φώτης Αγγου­λές απάγ­γει­λε ποί­η­μα για την Ελλά­δα δηλώ­νο­ντας ότι δεν είναι προ­δό­της. Η τοπι­κή εφη­με­ρί­δα ΠΡΟΟΔΟΣ 2–08-1948/16—08–1948 γρά­φει για τη δίκη-κατα­δί­κη των κομμουνιστών.

«Στις 20-08-1948 στο συνή­θη τόπο εκτε­λέ­σε­ων στο Γου­δή, εκτε­λέ­σθη­καν οι Παντε­λής Γεωρ­γού­λης του Χρή­στου, 32 ετών, γεωρ­γός απ’ τη Συκιά­δα, ο Κώστας Ζερ­βός του Μιχα­ήλ, 25 χρό­νων, ναυ­τερ­γά­της απ’ τα Καρ­δά­μυ­λα, ο Ιωάν­νης Τρά­τσης του Στε­φά­νου, 25 χρο­νών, υδραυ­λι­κός εκ Αγρε­λω­πού Λαγκά­δας, ο Ισί­δω­ρος Πλλα­κω­τά­ρης του Δημη­τρί­ου, 27 ετών, υπο­δη­μα­τερ­γά­της έγγα­μος από το Κάμπο, ο Γεώρ­γιος Τσου­κα­λάς του Χρι­στο­φό­ρου, 26 χρο­νών, άνερ­γος από το Ριζά­ρι, ο Δημή­τριος Ψια­κής του Ιωάν­νη, 24 χρο­νών, μανά­βης από το Σίφι Κοφι­νά, ο Μιχά­λης Βατά­κης του Πέτρου, 35  χρο­νών, φιλό­λο­γος από το Θολο­πο­τα­μί­ου, ο Κώστας Καρα­μα­ΐ­λης του Προ­δρό­μου, 22 χρο­νών, ναυ­τερ­γά­της εκ Οινουσ­σών, ο Κων­στα­ντί­νος Ξύδας του Αντω­νί­ου, 52 χρο­νών, κηπου­ρός από το Κάμπο, ο Γεώρ­γιος Κωστά­λος, του Ζωρ­ζή, 27 χρο­νών χτί­στης από τη Χίο, ο Μάρ­κος Τζιώ­της του Δημη­τρί­ου, 26 χρο­νών, επι­πλο­ποιός από το Βρο­ντά­δο και ο Νικό­λα­ος Ξενά­κης   του Γεωρ­γί­ου, 32 χρο­νών, ιερέ­ας, έγγα­μος από τα Αυγώνυμα.

Τα δυο αδέλ­φια Παντε­λής και Δια­μα­ντής Γεωρ­γού­λης και Ιωάν­νης και Δημή­τρης Τρά­τσης διά­λε­ξαν ποιοι θα εκτε­λε­στούν και ποιοι θα ζήσουν.»

Ίσως τρεις λέξεις φτά­νουν για να καθο­ρι­στεί το ανθρώ­πι­νο στον άνθρω­πο… Και, επι­στρο­φή στην ματω­μέ­νη Χίο λίγο μετά την εκτέ­λε­ση του αγω­νι­στή ιερέα παπα Νικό­λα Ξενά­κη, θυσία της ζωής του-σφρα­γί­δα της αγά­πης του στο Θεό της αγά­πης, τον Χρι­στό, στη πατρί­δα Ελλά­δα, στην Παναν­θρώ­πι­νη Ελευθερία…

Ο παπα Νικό­λας –καθαι­ρε­θείς γαρ- δεν άφη­σε σύντα­ξη στη πρε­σβυ­τέ­ρα του Δέσποι­να και στα τρία παι­διά του. Την πάμ­πτω­χη οικο­γέ­νεια ήρθε να βοη­θή­σει … ο Θεός που τόσο πιστά υπη­ρε­τού­σε ο παπα Νικό­λας, όταν δύο άξιοι Χιώ­τες κλη­ρι­κοί ο παπα Μιχά­λης Τέτ­τε­ρης και ο παπα Γιώρ­γης Κατο­λέ­ων, ειση­γή­θη­καν στους ιερείς της Χίου να αφή­νουν τρείς δραχ­μές έκα­στος από τον μισθό τους , στον Αντώ­νη Καμε­νά­κη κι εκεί­νος με τη σει­ρά του τα έδι­νε στη μικρή Βού­λα-το πρω­τό­το­κο κορί­τσι του παπα Νικό­λα- που περ­νού­σε λίγο μετά τις δεκα­πέ­ντε κάθε μήνα που γινό­ταν η πλη­ρω­μή των κληρικών.

Μίσος του εμφύ­λιου, Εθνι­κός διχασμός…

Λόγια παπά Νικό­λα Ξενάκη…

·         Εγώ πεθαί­νω ήρω­ας, λει­τουρ­γός του Υψί­στου Θεού… Μόλις άκου­σε τη θανα­τι­κή του καταδίκη.

·         Εγώ δίνω το αίμα μου, δεν παίρ­νω αίμα… αρνού­με­νος τη Θεία κοι­νω­νία πριν τη εκτέλεση.

·         Δώστε αυτό το γράμ­μα στην γυναί­κα μου και τον αδελ­φό μου… η τελευ­ταία επι­θυ­μία του.

Τα οστά του π. Νικο­λά­ου Ξενά­κη μετα­φέρ­θη­καν μετά πάρο­δο αρκε­τών ετών στην πατρί­δα του τη Χίο.

 

Πηγές: Δημή­τρη Λαϊ­νά: Ο ΠΑΠΑ ΝΙΚΟΛΑΣ ΞΕΝΑ­ΚΗΣ-Πως είδε το τέλος του ο Κορίν­θου Παντε­λε­ή­μων-εφη­με­ρί­δα: Αλή­θεια Χίου/7–10-2009.

«Ο Μητρο­πο­λί­της Χίου Ιωα­κείμ Στρου­μπής. Η κοι­νω­νι­κή του δρά­ση στη Χίο    και η δίω­ξη του. Εκδό­σεις Άλφα Πι- Ανδρέ­ας Μιχαηλίδης.

«Λολώ­δε­ντρα» και «Για­τρο­πο­ρέ­μα­τα των ομμα­τιών και άλλα κείμενα»/ έκδο­ση: Ιατρι­κής Εται­ρεί­ας Χίου/ Συγγραφέας:Δρ. Σεβα­στή Χαβιά­ρα- Καραχάλιου.

Εφη­με­ρί­δες εποχής.

Αρχείο κ. Νικο­λά­ου Γαλί­τη εγγο­νού παπά Νικό­λα Ξενά­κη και προ­φο­ρι­κή μαρ­τυ­ρία συγ­γε­νή του π. Ν. Ξ. από Χίο.

 

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο