Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου: Η πιο κοινή γαστρεντερική διαταραχή «στο μικροσκόπιο»

Το σύν­δρο­μο ευε­ρέ­θι­στου εντέ­ρου (irritable bowel syndrome ‒ IBS) είναι μια κοι­νή γαστρε­ντε­ρι­κή δια­τα­ρα­χή που επη­ρε­ά­ζει εκα­τομ­μύ­ρια ανθρώ­πους παγκο­σμί­ως. Είναι χρό­νια και χαρα­κτη­ρί­ζε­ται από μια ομά­δα συμ­πτω­μά­των των οποί­ων η βαρύ­τη­τα δια­φέ­ρει από άτο­μο σε άτο­μο. Στις περισ­σό­τε­ρες όμως περι­πτώ­σεις τα συμ­πτώ­μα­τα μπο­ρεί να επη­ρε­ά­σουν σημα­ντι­κά την ποιό­τη­τα ζωής του πάσχοντος.

Υπο­λο­γί­ζε­ται ότι στις Ηνω­μέ­νες Πολι­τεί­ες περί­που το 10–15% των ενη­λί­κων πάσχει από το σύν­δρο­μο, ενώ στην Ευρώ­πη  εμφα­νί­ζε­ται σε έναν στους οκτώ. Η δια­τα­ρα­χή είναι πιο συχνή στις γυναί­κες απ’ ό,τι στους άντρες και συνή­θως ξεκι­νά στην αρχή της ενή­λι­κης ζωής. Στην ηλι­κια­κή ζώνη 45–64 το ποσο­στό των πασχό­ντων ατό­μων φτά­νει στο 18–20%.

Τι ακριβώς είναι το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου;

«Το σύν­δρο­μο ευε­ρέ­θι­στου εντέ­ρου (ή σπα­στι­κή εντε­ρο­κο­λί­τι­δα) είναι μια λει­τουρ­γι­κή γαστρε­ντε­ρι­κή δια­τα­ρα­χή (δεν υπάρ­χει ορα­τή ή δομι­κή βλά­βη στο πεπτι­κό σύστη­μα) που επη­ρε­ά­ζει το παχύ έντε­ρο (κόλον). Η ακρι­βής αιτία του συν­δρό­μου είναι άγνω­στη, αλλά πιστεύ­ε­ται ότι οφεί­λε­ται σε συν­δυα­σμό παρα­γό­ντων, συμπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νων των μη φυσιο­λο­γι­κών συσπά­σε­ων του παχέ­ος εντέ­ρου, της υπε­ρευαι­σθη­σί­ας στον πόνο και των δια­τα­ρα­χών στον άξο­να εντέ­ρου-εγκε­φά­λου (δια­τα­ρα­χή της επι­κοι­νω­νί­ας εντε­ρι­κού νευ­ρι­κού συστή­μα­τος — εγκε­φά­λου)» εξη­γεί ο κ. Γεώρ­γιος Κατσώ­ρας Ειδι­κός Γαστρε­ντε­ρο­λό­γος & Επεμ­βα­τι­κός Ενδο­σκό­πος, Επι­με­λη­τής Γαστρε­ντε­ρο­λό­γος στο Metropolitan Hospital.

«Τα συμ­πτώ­μα­τα του συν­δρό­μου μπο­ρεί να δια­φέ­ρουν από άτο­μο σε άτο­μο» συνε­χί­ζει και προ­σθέ­τει: «Αυτό σημαί­νει ότι μερι­κοί άνθρω­ποι μπο­ρεί να εμφα­νί­σουν μόνο ήπια συμ­πτώ­μα­τα, ενώ άλλοι μπο­ρεί να έχουν πιο σοβα­ρά συμ­πτώ­μα­τα που επη­ρε­ά­ζουν σημα­ντι­κά την καθη­με­ρι­νή τους ζωή. Τα πιο κοι­νά συμ­πτώ­μα­τα του συν­δρό­μου είναι:

• Κοι­λια­κό άλγος ή δυσφορία
• Φού­σκω­μα
• Αέρι
• Διάρ­ροια
• Δυσκοι­λιό­τη­τα
• Βλέν­να στα κόπρανα
• Αίσθη­μα ατε­λών κενώσεων

Τα συμ­πτώ­μα­τα αυτά μπο­ρεί να προ­κλη­θούν από ορι­σμέ­νες τρο­φές, από στρες, ορμο­νι­κές αλλα­γές ή άλλους παρά­γο­ντες, επί­σης μπο­ρεί να επι­κα­λύ­πτο­νται με αυτά άλλων γαστρε­ντε­ρι­κών παθή­σε­ων, όπως η φλεγ­μο­νώ­δης νόσος του εντέ­ρου (IBD), η κοι­λιο­κά­κη ή η βακτη­ρια­κή υπε­ρα­νά­πτυ­ξη του λεπτού εντέ­ρου (SIBO). Συνε­πώς, για να τεθεί η διά­γνω­ση είναι σημα­ντι­κό να επι­σκε­φτεί­τε έναν ειδι­κευ­μέ­νο ιατρό», συμπληρώνει.

Πώς γίνεται η διάγνωση του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου;

«Δεν υπάρ­χει ειδι­κή εξέ­τα­ση για το συγκε­κρι­μέ­νο σύν­δρο­μο, επο­μέ­νως η διά­γνω­ση γίνε­ται συνή­θως με βάση την παρου­σία χαρα­κτη­ρι­στι­κών συμ­πτω­μά­των και την απου­σία άλλων υπο­κεί­με­νων ιατρι­κών κατα­στά­σε­ων. Ο για­τρός θα λάβει πρώ­τα ένα λεπτο­με­ρές ιατρι­κό ιστο­ρι­κό και θα πραγ­μα­το­ποι­ή­σει κλι­νι­κή εξέ­τα­ση. Μπο­ρεί επί­σης να ζητή­σει ορι­σμέ­νες εξε­τά­σεις, όπως ανά­λυ­ση κοπρά­νων, εξε­τά­σεις αίμα­τος ή απει­κο­νι­στι­κές μελέ­τες, για να απο­κλει­στούν άλλες κατα­στά­σεις. Σε ορι­σμέ­νες περι­πτώ­σεις, ο ιατρός μπο­ρεί επί­σης να πραγ­μα­το­ποι­ή­σει κολο­νο­σκό­πη­ση ή ενδο­σκό­πη­ση για να ελέγ­ξει το κόλον ή το λεπτό έντε­ρο», τονί­ζει ο κ. Κατσώρας.

Διευ­κρι­νί­ζει ότι «έχουν τεθεί ορι­σμέ­να κρι­τή­ρια που χρη­σι­μο­ποιού­νται για τη διά­γνω­ση λει­τουρ­γι­κών γαστρε­ντε­ρι­κών δια­τα­ρα­χών, με τα πλέ­ον ευρέ­ως χρη­σι­μο­ποιού­με­να να είναι τα κρι­τή­ρια της Ρώμης. Συγκε­κρι­μέ­να, για τη διά­γνω­ση του συν­δρό­μου ευε­ρέ­θι­στου εντέ­ρου, από το 2016 ισχύ­ουν τα κρι­τή­ρια της Ρώμης IV. Σύμ­φω­να με αυτά, ένα άτο­μο πρέ­πει να έχει επα­να­λαμ­βα­νό­με­νο κοι­λια­κό άλγος ή δυσφο­ρία για του­λά­χι­στον μία ημέ­ρα την εβδο­μά­δα τους τελευ­ταί­ους τρεις μήνες, μαζί με δύο ή περισ­σό­τε­ρα από τα ακό­λου­θα συμπτώματα:

• πόνο ή ενό­χλη­ση που σχε­τί­ζε­ται με την αφόδευση
• αλλα­γές στη συχνό­τη­τα των κενώσεων
• αλλα­γές στη μορ­φή ή την εμφά­νι­ση των κοπράνων

Εάν ο εξε­τα­ζό­με­νος πλη­ροί αυτά τα δια­γνω­στι­κά κρι­τή­ρια, δια­γι­γνώ­σκε­ται με το σύν­δρο­μο το οποίο στη συνέ­χεια ταξι­νο­μεί­ται, με βάση την «κύρια συνή­θεια» του εντέ­ρου του πάσχο­ντος ατό­μου, σε έναν από τους παρα­κά­τω τέσ­σε­ρις υποτύπους:

• Σύν­δρο­μο ευε­ρέ­θι­στου εντέ­ρου με δυσκοι­λιό­τη­τα (IBS‑C)
• Σύν­δρο­μο ευε­ρέ­θι­στου εντέ­ρου με διάρ­ροια (IBS‑D)
• Σύν­δρο­μο ευε­ρέ­θι­στου εντέ­ρου με μικτές συνή­θειες του εντέ­ρου (IBS‑M)
• Μη υπο­τυ­πο­ποι­η­μέ­νο σύν­δρο­μο ευε­ρέ­θι­στου εντέ­ρου IBS‑U)»

Πώς αντιμετωπίζεται το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου;

Δεν υπάρ­χει συγκε­κρι­μέ­νη θερα­πεία για το σύν­δρο­μο ευε­ρέ­θι­στου εντέ­ρου, αλλά υπάρ­χουν αρκε­τές θερα­πευ­τι­κές επι­λο­γές που μπο­ρούν να βοη­θή­σουν στη δια­χεί­ρι­ση των συμ­πτω­μά­των. Η θερα­πεία περι­λαμ­βά­νει συνή­θως έναν συν­δυα­σμό αλλα­γών του τρό­που ζωής, δια­τρο­φι­κών αλλα­γών και φαρμάκων.

Αλλαγές στον τρόπο ζωής:

Οι πάσχο­ντες θα πρέ­πει να υιο­θε­τή­σουν την τακτι­κή αλλά όχι απα­ραί­τη­τα έντο­νη άσκη­ση, τεχνι­κές δια­χεί­ρι­σης του στρες (έλεγ­χος της ανα­πνο­ής, γιό­γκα) και να επι­διώ­κουν καθη­με­ρι­νά επαρ­κή και ξεκού­ρα­στο ύπνο.

Διατροφικές αλλαγές

Για την εμφά­νι­ση των συμ­πτω­μά­των του συν­δρό­μου «ενο­χο­ποιού­νται» δια­φο­ρε­τι­κές τρο­φές για κάθε άτο­μο. «Ωστό­σο, υπάρ­χουν κάποιες τρο­φές οι οποί­ες φαί­νε­ται ότι επη­ρε­ά­ζουν την πλειο­νό­τη­τα των πασχό­ντων. Αυτές είναι τα λιπα­ρά τρό­φι­μα, η καφε­ΐ­νη, το αλκο­όλ, τρό­φι­μα πλού­σια σε φυτι­κές ίνες, το γάλα και τα μπα­χα­ρι­κά. Εάν κάποιο ή όλα αυτά τα τρό­φι­μα δια­πι­στω­μέ­να επι­τεί­νουν τα συμ­πτώ­μα­τα του συν­δρό­μου, θα πρέ­πει να απο­φεύ­γο­νται ή και να εξα­λει­φθούν από το διαι­το­λό­γιο του πάσχοντος.

Επει­δή όμως οι φυτι­κές ίνες, παρά την πυρο­δό­τη­ση του συν­δρό­μου, δεν θα πρέ­πει να λεί­πουν από το διαι­το­λό­γιο κανε­νός, καλό θα είναι να μην εξα­λει­φθεί η λήψη τους αλλά να συνο­δεύ­ε­ται από την αυξη­μέ­νη παράλ­λη­λη κατα­νά­λω­ση νερού. Πέρα από τις δια­τρο­φι­κές πηγές φυτι­κών ινών, ο για­τρός ή ένας ειδι­κός δια­τρο­φο­λό­γος μπο­ρούν να συστή­σουν και κάποια συμπλη­ρώ­μα­τα (λινα­ρό­σπο­ρο, προ­βιο­τι­κά, πρε­βιο­τι­κά ‑η «τρο­φή» των προβιοτικών).

Επί­σης θα πρέ­πει να απο­φεύ­γο­νται οι λεγό­με­νοι υδα­τάν­θρα­κες βρα­χεί­ας αλύ­σου (FODMAP) όπως η λακτό­ζη (περιέ­χε­ται στο γάλα, τα γαλα­κτο­κο­μι­κά και το παγω­τό) και η φρου­κτό­ζη» επι­ση­μαί­νει ο ειδικός.

Θεραπευτική προσέγγιση

«Υπάρ­χουν διά­φο­ροι τύποι φαρ­μά­κων που μπο­ρούν να συντα­γο­γρα­φη­θούν για τη δια­χεί­ρι­ση των συμ­πτω­μά­των του συν­δρό­μου, όπως: αντι­σπα­σμω­δι­κά, τα οποία βοη­θούν στη μεί­ω­ση της κοι­λια­κής κρά­μπας, και καθαρ­τι­κά ή αντι­διαρ­ροϊ­κά, τα οποία μπο­ρούν να βοη­θή­σουν στη ρύθ­μι­ση των κινή­σε­ων του εντέ­ρου. Σε ορι­σμέ­νες περι­πτώ­σεις, μπο­ρεί επί­σης να χρη­σι­μο­ποι­η­θούν αντι­κα­τα­θλι­πτι­κά φάρ­μα­κα για να βοη­θή­σουν στην ανα­κού­φι­ση των συμ­πτω­μά­των πόνου ή δυσφορίας.

Πέρα από αυτά, κάποιες συμπε­ρι­φο­ρι­κές θερα­πεί­ες όπως η γνω­σια­κή συμπε­ρι­φο­ρι­κή θερα­πεία (CBT) ή η ιατρι­κή υπνο­θε­ρα­πεία μπο­ρεί να είναι απο­τε­λε­σμα­τι­κές στη δια­χεί­ρι­ση των συμ­πτω­μά­των του συν­δρό­μου, σε άτο­μα με σημα­ντι­κό άγχος.

Συμπε­ρα­σμα­τι­κά, ενώ το σύν­δρο­μο ευε­ρέ­θι­στου εντέ­ρου είναι μια χρό­νια πάθη­ση, οι περισ­σό­τε­ροι πάσχο­ντες μπο­ρούν να ζήσουν μια φυσιο­λο­γι­κή, υγιή ζωή με τη βοή­θεια της κατάλ­λη­λης θερα­πεί­ας και αυτο­φρο­ντί­δας. Είναι επί­σης σημα­ντι­κό για τα άτο­μα με το σύν­δρο­μο να συνερ­γα­στούν στε­νά με τον για­τρό τους, ώστε να ανα­πτύ­ξουν ένα εξα­το­μι­κευ­μέ­νο σχέ­διο θερα­πεί­ας που να αντι­με­τω­πί­ζει τα μονα­δι­κά συμ­πτώ­μα­τα και τις ανά­γκες τους» κατα­λή­γει ο κ. Κατσώρας.