Το κύμα αφρικανικής σκόνης ante portas _ “η πόλις εάλω”;

Πάνε ~15 χρό­νια που ο Μανώ­λης Ρασού­λης, έγρα­ψε το «λεμό­νι στην πορ­το­κα­λιά» (μου­σι­κή: Βάσω Αλα­γιάν­νη — Πρώ­τη εκτέ­λε­ση Νίκος Παπά­ζο­γλου): Φυσά­ει βοριάς απ’ το νοτιά \ κι όλα τα παίρ­νει πέρα αγά­πες, όνει­ρα, φιλιά, γλυ­κό μου και σκο­τει­νιά­ζει η μέρα \ Άλλο θα πει Χαλ­κι­δι­κή, μωρό μου κι άλλο θα πει Χαλ­κί­δα \ αλλού μου έλε­γες πως πας, γλυ­κό μου μα εγώ αλλού σε είδα …

100+ χρό­νια πριν (κατα­γε­γραμ­μέ­νο, προ­φα­νώς στην πρά­ξη «από πάντα») οι «λίβες» της Μεσ­ση­νί­ας και της Πελο­πον­νή­σου δεν είχαν να ζηλέ­ψουν τίπο­τε από τη σκό­νη που μας ταλα­νί­ζει, μέσω ΜΜΕ και ΜΚΔ  (σσ. αρχ. Λίψ _  άνε­μοι ΝΔ ξηροί και θερ­μοί και _κατ’ επέ­κτα­ση, πολύ ζεστός και κατα­στρο­φι­κός, για τη γεωρ­γία βλ. «και των εχθρών τα φου­σά­τα … «σαν το λίβα που καί­ει τα σπαρ­τά», το γνω­στό πάλαι ποτέ άσμα, του «ιδού ο στρα­τός σας»)

Αφρι­κα­νι­κή σκό­νη ονο­μά­ζε­ται αιο­λι­κή ορυ­κτή σκό­νη βασι­κά από την έρη­μο Σαχά­ρα _έκτασης εννέα εκα­τομ­μυ­ρί­ων τετρα­γω­νι­κών χιλιο­μέ­τρων, από τον Ατλα­ντι­κό ωκε­α­νό έως την Ερυ­θρά Θάλασ­σα και από τη Μεσό­γειο θάλασ­σα μέχρι την κοι­λά­δα του ποτα­μού Νίγη­ρα και την περιο­χή του Σου­δάν στο νότο. Η Σαχά­ρα είναι η μεγα­λύ­τε­ρη πηγή αιο­λι­κής σκό­νης στον κόσμο, με ετή­σιους ρυθ­μούς παρα­γω­γής περί­που 400–700 Χ 10⁶ τόνους/έτος, που είναι σχε­δόν το ήμι­συ όλων των εισ­ρο­ών της αιο­λι­κής ερή­μου στον ωκε­α­νό. Η σκό­νη της Σαχά­ρας παρά­γε­ται συχνά από φυσι­κές διερ­γα­σί­ες, όπως οι ανε­μο­θύ­ελ­λες, και δεν φαί­νε­ται να επη­ρε­ά­ζε­ται σε μεγά­λο βαθ­μό από τις ανθρώ­πι­νες δρα­στη­ριό­τη­τες, που επη­ρε­ά­ζουν όμως τη σύν­θε­σή της.
Η σκό­νη που πέφτει στον Ατλα­ντι­κό Ωκε­α­νό και τη Μεσό­γειο Θάλασ­σα έχει μικρό % δια­λυ­τού σιδή­ρου. Παρά­γο­ντες που συμ­βάλ­λουν στη δια­λυ­τό­τη­τα της σκό­νης είναι το μέγε­θος των σωμα­τι­δί­ων, η μεταλ­λι­κή σύν­θε­ση της, η θερ­μο­κρα­σία του νερού και το pH του. Τα οργα­νι­κά μόρια που ονο­μά­ζο­νται συν­δέ­τες μπο­ρούν επί­σης να αυξή­σουν τη δια­λυ­τό­τη­τα του σιδή­ρου και να τον κάνουν πιο προ­σι­τό στους οργα­νι­σμούς για χρή­ση για πρω­το­γε­νή παρα­γω­γή. Αφρι­κα­νι­κή σκό­νη έχει βρε­θεί στη Σκαν­δι­να­βία, την Ιαπω­νία και σε άλλες περιοχές.

Για «κύμα αφρι­κα­νι­κής σκό­νης», μιλούν πλέ­ον οι πάντες, μετα­ξύ αυτών ο καθη­γη­τής Πνευ­μο­νο­λο­γί­ας, Θεό­δω­ρος Βασι­λα­κό­που­λος, τονί­ζο­ντας ότι ιδιαί­τε­ρη προ­σο­χή πρέ­πει να δεί­ξουν τόσο οι ευπα­θείς ομά­δες, όσο και οι άνθρω­ποι που έχουν συμ­πτώ­μα­τα, αλλά δεν γνω­ρί­ζουν ότι πάσχουν από χρό­νια νόσο, ο Δημο­σθέ­νης Σαρη­γιάν­νης, καθη­γη­τής Περι­βαλ­λο­ντι­κής Μηχα­νι­κής ΑΠΘ, που τόνι­σε ότι _ όχι αυτή καθε­αυ­τή αλλά η συχνό­τη­τα και η έντα­ση εμφά­νι­σης της αφρι­κα­νι­κής σκό­νης στην Ευρώ­πη, έχουν να κάνουν και με την κλι­μα­τι­κή αλλαγή

Οι κίνδυνοι που καραδοκούν

Μάλι­στα, όπως είπε, ο Δ. Σαρη­γιάν­νης το εν λόγω γεγο­νός θα πρέ­πει να μας κινη­το­ποι­ή­σει και να αρχί­σου­με να παίρ­νου­με αυτή την κατά­στα­ση πολύ πιο σοβα­ρά. Μιλώ­ντας για τη δια­δρο­μή που δια­νύ­ουν τα σωμα­τί­δια μέχρι να φτά­σουν στη χώρα μας ανέ­φε­ρε ότι εκτός από το σημα­ντι­κό ποσο­στό μετάλ­λων ‑βασι­κό χαρα­κτη­ρι­στι­κό της σύστα­σης του εδά­φους στην έρη­μο- που μετα­φέ­ρουν απορ­ρο­φούν στο ταξί­δι αυτό σωμα­τί­δια και ρύπους από εκεί­νες τις περιο­χές. Υπάρ­χει μια σχε­τι­κή ανη­συ­χία όχι για σήμε­ρα μόνο, αλλά γενι­κό­τε­ρα, για τη μετα­φο­ρά και παθο­γό­νων μικρο­ορ­γα­νι­σμών που πραγ­μα­τι­κά δεν ενδη­μούν στο δικό μας περιβάλλον.

Ανα­φο­ρι­κά με το πώς επη­ρε­ά­ζει τη ζωή των κατοί­κων σε Αθή­να και τη Θεσ­σα­λο­νί­κη, όπου υπάρ­χει ταυ­τό­χρο­να το νέφος, όπως δήλω­σε στην ΕΡΤ, τις ημέ­ρες που υπάρ­χει έξαρ­ση του φαι­νο­μέ­νου καλό θα ήταν να φορά­με μάσκα και να χρη­σι­μο­ποιού­με συσκευ­ές απο­λύ­μαν­σης του αέρα _οπωσδήποτε οι ευπα­θείς ομά­δες και προ­αι­ρε­τι­κά εμείς (;;) οι υπόλοιποι.

Αφρικανική Σκόνη –
Ένας ανεπιθύμητος επισκέπτης

Για πιο λόγο είναι βλα­βε­ρή η αφρι­κα­νι­κή σκόνη;

Η σκό­νη που ταξι­δεύ­ει από την Αφρι­κή μετα­φέ­ρει βαρέα μέταλ­λα και στοι­χεία  όπως μόλυ­βδο, αρσε­νι­κό, μαγ­γά­νιο, χρώ­μιο , ψευ­δάρ­γυ­ρο κ.α. Για την ύπαρ­ξη των επι­κίν­δυ­νων αυτών ουσιών στη μετα­φε­ρό­με­νη σκό­νη ευθύ­νε­ται, κατά κύριο λόγο, η ανθρω­πο­γε­νής μόλυν­ση στις αφρι­κα­νι­κές ερή­μους, πέρα από την  κίνη­ση οχη­μά­των, καύ­ση των σκου­πι­διών και παλιό­τε­ρα ο πόλε­μος στη Λιβύη και αλλού η απόρ­ρι­ψη απο­βλή­των από τις “πολι­τι­σμέ­νες” _ιμπεριαλιστικές χώρες που δια­χει­ρί­ζο­νται την εύθραυ­στη ειρή­νη στην περιοχή.
Τα σωμα­τί­δια που φτά­νουν στην Ελλά­δα είναι τα μικρό­τε­ρα και τα ελα­φρύ­τε­ρα, διό­τι τα βαρύ­τε­ρα καθι­ζά­νουν στη δια­δρο­μή. Όσο πιο μικρό είναι το μέγε­θος ενός σωμα­τι­δί­ου τόσο ευκο­λό­τε­ρα συν­δέ­ε­ται με άλλα βλα­βε­ρά μόρια που προ­έρ­χο­νται από τους ρύπους  των αυτο­κι­νή­των σε μία πόλη με απο­τέ­λε­σμα να γίνο­νται πιο  βλα­βε­ρά.  Επί­σης, όσο πιο μικρό είναι το μόριο ενός αιω­ρού­με­νου σωμα­τι­δί­ου _<10μm, τόσο ευκο­λό­τε­ρα εισέρ­χε­ται μέσα στον πνεύ­μο­να και επο­μέ­νως  τόσο περισ­σό­τε­ρο ερε­θι­στι­κό και βλα­βε­ρό είναι, ειδι­κά για τις ευπα­θείς ομάδες.

Τι μπορεί να προκαλέσει 
η Αφρικανική σκόνη;

Η σκό­νη μπο­ρεί να προ­κα­λέ­σει επι­δεί­νω­ση-παρό­ξυν­ση των ανα­πνευ­στι­κών ή καρ­διο­λο­γι­κών νοση­μά­των _για αυτούς που πάσχουν, για παρά­δειγ­μα από άσθμα (παι­διά ή ενή­λι­κες) ή ΧΑΠ _ Χρό­νια Απο­φρα­κτι­κή Πνευ­μο­νο­πά­θεια: συχνά _αλλά όχι πάντα, χει­ρο­τε­ρεύ­ουν τις μέρες αυτές καθώς η σκό­νη είναι ερε­θι­στι­κή τους πνεύ­μο­νες (σσ. τα 2 αυτά νοσή­μα­τα αφο­ρούν στο 15–18% του πλη­θυ­σμού). Πιο ευαί­σθη­τοι οι ηλι­κιω­μέ­νοι,  οι ασθε­νείς που πάσχουν και από άλλα νοσή­μα­τα (πχ καρ­διο­λο­γι­κά), όσοι η νόσος τους χαρα­κτη­ρί­ζε­ται μέτρια ή σοβα­ρή κλπ.

Δεν είναι τυχαίο ότι τις ημέ­ρες που υπάρ­χει Αφρι­κα­νι­κή σκό­νη αυξά­νο­νται οι εισα­γω­γές στα νοσο­κο­μεία και τα κρού­σμα­τα θανά­των _όχι πολύ αλλά στα­τι­στι­κά αυξά­νο­νται, όπως και οι επι­σκέ­ψεις στους ιατρούς. Το φαι­νό­με­νο αυτό είναι εντο­νό­τε­ρο στην Αθή­να –λόγω της μόνι­μης μόλυν­σης- αλλά και νότι (στην Κρή­τη πχ) λόγω της πιο κοντι­νής από­στα­σης με την Αφρική.

Ποια είναι τα συμ­πτώ­μα­τα; Δύσπνοια, βήχας, βάρος στο στή­θος, συριγ­μός και προ­κάρ­διο άλγος που δεν περ­νά­νε με την αγω­γή «ανα­κού­φι­σης- έκτα­κτης ανά­γκης» που έχει δοθεί σε κάθε ασθε­νή ανά­λο­γα με το νόση­μα του.

Οι ασθε­νείς θα πρέ­πει να απο­φεύ­γουν κάθε άσκο­πη δρα­στη­ριό­τη­τα σε εξω­τε­ρι­κούς χώρους και οπωσ­δή­πο­τε την άσκη­ση τις μέρες αυτές _κυρίως

• Όσοι πάσχουν από ανα­πνευ­στι­κά νοσή­μα­τα και κυρί­ως από άσθμα και ΧΑΠ
• Οι ασθε­νείς με καρ­διο­λο­γι­κά προβλήματα
• οι ηλι­κιω­μέ­νοι
  • Να παρα­μέ­νουν σε κλι­μα­τι­ζό­με­νους χώρους οπού τα κλι­μα­τι­στι­κά να έχουν σωστά συντηρηθεί
  • Να λαμ­βά­νουν κανο­νι­κά την φαρ­μα­κευ­τι­κή τους αγω­γή (όσοι πάσχουν από καρδιοαναπνευστικά)
  • Να ενη­με­ρώ­σουν αμέ­σως τον πνευ­μο­νο­λό­γο ή τον καρ­διο­λό­γο τους εάν εμφα­νί­σουν  συμ­πτώ­μα­τα όπως δύσπνοια, βήχας, βάρος στο στή­θος ή προ­κάρ­διο άλγος.
  • Απο­φυ­γή άσκο­πων μετα­κι­νή­σε­ων με αυτο­κί­νη­τα καθώς, όπως ανα­φέ­ρα­με, οι ρύποι των οχη­μά­των συμ­βά­λουν στο να γίνε­ται πιο τοξι­κή και ερε­θι­στι­κή η σκό­νη από την Αφρι­κή, ενώ παράλ­λη­λα η έκθε­ση σε αυτές αυξάνεται.