Γράφει ο Γιάννης Βεντούρας //
Στις 21 Απρίλη 1967, μια κλίκα «συνταγματαρχών», πραγματοποίησε πραξικόπημα, προλαβαίνοντας το πραξικόπημα που σχεδίαζαν η αστική τάξη, το παλάτι και οι Αμερικάνοι για τον επόμενο μήνα.
Είναι πασίγνωστος ο τρόπος που διακυβέρνησαν οι πραξικοπηματίες, με την ένταση της τρομοκρατίας και του αυταρχισμού, το γέμισμα με πολιτικούς κρατούμενους των φυλακών και των τόπων εξορίας, με τα απάνθρωπα βασανιστήρια στο ΕΑΤ-ΕΣΑ, τίς δολοφονίες πολιτών, την απαγόρευση των κομμάτων, του συνδικαλισμού, των απεργιών, των συγκεντρώσεων.
Μερικοί όμως ακόμα και σήμερα προσπαθούν να αντισταθμίσουν όλα αυτά με το δήθεν «οικονομικό θαύμα» της χούντας. Ας δούμε λοιπόν μερικά στοιχεία αυτού του υποτιθέμενου “θαύματος” και πόσο τερατώδη είναι αυτά τα ψέματα που λένε ακόμα για τη χούντα.
1ο Ψέμα: «Επί Χούντας είχαμε μηδενικό χρέος», ή ότι «η χούντα δεν άφησε χρέος».
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του κράτους, το δημόσιο χρέος, τον Δεκέμβριο του 1967, ανερχόταν στο ποσό των 38,7 δισ. Δραχμών, και μέχρι την πτώση της Χούντας είχε φτάσει στο 114 δισ. Δηλαδή το χρέος που άφησε ήταν τρεις φορές πιο μεγάλο από αυτό που παρέλαβε!
Στο «Βήμα» της 20/10/1973, μόλις 9 μήνες πριν την κατάρρευση της χούντας, καταγράφεται ότι στην εξαετία της δικτατορίας, το εξωτερικό χρέος αυξήθηκε όσο δεν είχε αυξηθεί από την γέννηση του ελληνικού κράτους το 1821!
Συνεπώς το 1ο Ψέμα σωριάζεται παταγωδώς.
2ο Ψέμα: «Επί Χούντας δεν είχαμε έλλειμμα, ενώ αυξήθηκαν οι εξαγωγές»
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, το 1966 το εμπορικό έλλειμμα ήταν 3,5 δις δραχμές και στο 1973 έφτασε στα 16 δις. Δηλαδή στην διάρκεια της δικτατορίας το εμπορικό έλλειμμα μεγάλωσε 5 φορές!
Για το συγκεκριμένο θέμα έγραφε το «Βήμα» (στο ίδιο άρθρο που αναφέραμε παραπάνω), ότι «Η δεύτερη μεγάλη θυσία της ελληνικής οικονομίας κατά την περίοδο αυτήν υπήρξε η θεαματική διόγκωση του εμπορικού ισοζυγίου. Το έλλειμα του εμπορικού ισοζυγίου από 745 εκατ. δολάρια προβλέπεται ότι θα φτάσει τελικά το τέλος του 1973 τα 2.600 εκατ. δολάρια, δηλαδή περίπου θα τετραπλασιασθεί…».
Επίσης στην διάρκεια της επταετίας, ο κρατικός δανεισμός µε έντοκα γραμμάτια αυξήθηκε, ενώ ο κρατικός δανεισμός σε συνάλλαγμά διπλασιάστηκε.
Το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών μεταξύ του 1967 και 1972, αυξήθηκε κατά οχτώ φορές.
Το ισοζύγιο πληρωμών που εμφάνιζε μέσο πλεόνασμα 14,6 εκατ. δολαρίων την περίοδο 1960–1966, βρέθηκε την επταετία να εμφανίζει μέσο έλλειμμα ύψους 117 εκατομμυρίων δολαρίων.
Συνεπώς όλοι οι σημαντικοί οικονομικοί δείκτες χειροτέρεψαν καταφανώς.
3ο Ψέμα: «Επί χούντας είχαμε επενδύσεις» και «ανάπτυξη»
Το σύνολο των ιδιωτικών επενδύσεων έπεσε από το 46% στο 39% παρότι οι δημόσιες επενδύσεις είχαν διπλασιαστεί!
Σημείωση: Εσείς οι φουλ φιλελεύθεροι και υπερσυντηρητικοί μην τρομάζετε με τις κρατικές επενδύσεις. Την χούντα δεν την κατέλαβε «σοσιαλιστικός οίστρος», ούτε τον Παπαδόπουλο τον έπιασε σοσιαλμανία. Απλά στον καπιταλισμό, τις επενδύσεις που δεν θέλουν να τις αναλάβουν οι ιδιώτες επειδή δεν θα έχουν τα αναμενόμενα κέρδη, τις αναλαμβάνει το κράτος τους.
Μέσα στα 7 χρόνια της χούντας, οι ξένες παραγωγικές επενδύσεις μειώθηκαν στο μισό. Με άλλα λόγια το ξένο κεφάλαιο δεν φάνηκε πρόθυμο να επενδύσει στην Ελλάδα. Αλλά κι αυτά τα ξένα κεφάλαια που εισέρρευσαν (όπως του TOM PAPPAS, της SIEMENS κλπ) ήταν ανταλλάγματα για το ξεπούλημα του τόπου μας, και αποτέλεσαν μερικά από τα σκάνδαλα της χούντας.
Συνεπώς, παρότι το διεθνές οικονομικό περιβάλλον εκείνη την περίοδο ήταν ευνοϊκό, ούτε οι ξένοι ούτε οι Έλληνες κεφαλαιούχοι ήταν πρόθυμοι να επενδύσουν, με συνέπεια η χώρα να μην κερδίσει κάτι σε οικονομική βάση.
Ο ρυθμός αύξησης του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος στην πρώτη πενταετία της χούντας μειώθηκε σε σχέση με την πενταετία 1962 – 1967. Κλάδοι όπως η βιομηχανία σιδήρου ή οι μηχανοκατασκευές (οι οποίες αποτελούσαν τις ατμομηχανές της οικονομίας), στα 1971 έπεσαν κάτω από το επίπεδο του 1966. Φυσικά, μετά την διεθνή καπιταλιστική κρίση του 1973, τα στοιχεία χειροτέρεψαν αρκετά.
4ο Ψέμα: «Επί χούντας δεν υπήρχε ανεργία». «Η χούντα σταμάτησε τη μετανάστευση».
Ένα από τα μεγαλύτερα παραμύθια των υποστηρικτών της χούντας. Όχι μόνο δεν σταμάτησε η μετανάστευση, αλλά μέσα στην πρώτη πενταετία (1968–1972), μισό εκατομμύριο Έλληνες που βρισκόντουσαν σε παραγωγικές ηλικίες, εγκατέλειψαν την Ελλάδα και πήγαν σαν φτηνό εργατικό δυναμικό στις ΗΠΑ, στην Γερμανία, στην Αυστραλία. Τα τραγούδια «Το ψωμί της ξενιτειάς» του Καζαντζίδη και «Η φάμπρικα» του Χαλκιά, ακριβώς για την μετανάστευση αυτής της εποχής μιλάνε.
Να λάβουμε υπόψη ότι αυτά συμβαίνουν στην Ελλάδα, κατά την περίοδο όπου η μετανάστευση σε Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία, μειώνεται σημαντικά. Αυτές οι χώρες (σε αντίθεση με την Ελλάδα) είχαν καταφέρει να αξιοποιήσουν το ευνοϊκό οικονομικό περιβάλλον που επικρατούσε διεθνώς.
Η μεγάλη μετανάστευση κατά την διάρκεια της χούντας, ήταν και ο λόγος που εμφανίσθηκε σχετική μείωση της ανεργίας. Αυτό το ομολογεί και ο ίδιος ο ΣΕΒ (Σύνδεσμος Ελληνικών Βιομηχανιών) σε έκθεσή του το 1973: «Η μείωσις της ανεργίας προέκυψε κυρίως ως αποτέλεσμα υψηλών ρυθμών εξωτερικής μεταναστεύσεως και δευτερευόντως εκ της αυξήσεως της εγχωρίου απασχολήσεως».
Συνεπώς ο ισχυρισμός ότι η χούντα σταμάτησε την μετανάστευση, είναι άλλο ένα παραμυθάκι.
5ο Ψέμα: «Η Χούντα επένδυε στην Παιδεία»
Το ποσοστό των δαπανών για την εκπαίδευση στο σύνολο των γενικών κρατικών δαπανών μειώθηκε κατά 1,6%, δηλαδή από το 11,6% οι δαπάνες για την Παιδεία μειώθηκαν στο 10%.
Να θυμηθούμε ότι οι λαϊκές διαδηλώσεις πριν την χούντα, ζητούσαν να αυξηθούν οι δαπάνες για την παιδεία στο 15% του προϋπολογισμού.
Κατά την διάρκεια της επταετίας:
- ο αριθμός των μαθητών των σχολείων μειώθηκε κατά 50.000 μαθητές.
- Τα δημοτικά σχολεία μειώθηκαν κατά 1.000.
- Τα γυμνάσια από 1.249 έμειναν 1.064.
- Ο αριθμός των αγράμματων αυξήθηκε. Μόνο σε ένα χρόνο (1971 με 1972), οι αγράμματοι από 1.040.000, έγιναν 1.530.000.
- Στις 9 Σεπτέμβρη 1970, με την αρχή της νέας σχολικής χρονιάς η χούντα αποφάσισε να μειωθεί ο αριθμός των δασκάλων κατά 1200 και ταυτόχρονα έκλεισε 618 σχολεία και συγχώνευσε 294.
6ο Ψέμα: «Επί χούντας υπήρχε κοινωνική πρόνοια»
Πράγματι, στην αρχή της χουντικής επταετίας για λόγους προπαγάνδας, οι κοινωνικές δαπάνες, ως ποσοστό του ΑΕΠ, αυξήθηκαν. Όμως από κει και πέρα, οι χουντικοί κάθε χρόνο περιόριζαν τις κοινωνικές δαπάνες, με αποτέλεσμα το 1974 το ποσοστό των κοινωνικών δαπανών στο ΑΕΠ να έχει συρρικνωθεί στα επίπεδα του 1964.
Στην «κοινωνική πρόνοια» όμως, θα πρέπει να συνυπολογιστεί ο αριθμός των θανατηφόρων εργατικών ατυχημάτων, ο οποίος αυξήθηκε δραματικά. Ο αριθμός τους (χωρίς τα ναυτικά ατυχήματα) ήταν:
• 29 το 1967, και στη συνέχεια εκτινάχθηκε σε
• 71 το 1968,
• 100 το 1969,
• 141 το 1970,
• 126 το 1971,
• 128 το 1972 και
• 136 το 1973.
Δηλαδή από το 1967 μέχρι το 1973 ο αριθμός σχεδόν υπέρ 4πλασιάστηκε.
Ταυτόχρονα η κατάσταση στα καράβια ήταν πολύ χειρότερη. Η Διεθνής Ομοσπονδία Εργατών Μεταφορών κατήγγειλε τη γενικευμένη παραβίαση των διεθνών ναυτικών συμβάσεων από τους Έλληνες πλοιοκτήτες, που μόνο το 1970 είχαν σαν αποτέλεσμα 135 Έλληνες ναυτικοί να πεθάνουν στη θάλασσα από ναυάγια, πυρκαγιές και άλλα ατυχήματα.
Δεν είναι τυχαίο ότι εκείνη την χρονιά κυκλοφόρησε η ταινία «Ορατότης μηδέν», στην οποία γίνεται ξεκάθαρο ότι τα πλούτη του εφοπλιστικού κεφαλαίου είναι βουτηγμένα στο αίμα των ναυτεργατών.
7ο Ψέμα: «Επί Χούντας τουλάχιστον είχαμε λεφτά. Έφαγε ο κόσμος ψωμάκι».
Λόγω του μεγάλου μεταναστευτικού ρεύματος, ελευθερώθηκαν πολλές κακοπληρωμένες θέσεις εργασίας. Στα χρόνια αυτά, πολλές γυναίκες μπήκαν στην παραγωγή αυξάνοντας το οικογενειακό εισόδημα.
Παρ’ ότι όλη την δεκαετία του ‘60 η χώρα μας είχε το χαμηλότερο ποσοστό πληθωρισμού από όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ, κατά την διάρκεια της χούντας ο πληθωρισμός κάλπαζε με μέσο όρο 8% κάθε χρόνιο, Συγκεκριμένα ο πληθωρισμός από 4,8% το 1966, το 1973 τριπλασιάστηκε φτάνοντας το 15,5% ενώ το 1974 το 26,9%.
Ο δείκτης τιμών καταναλωτή μεταξύ 1972–1973 αυξήθηκε 15,3%, και κατά 37,8% την επόμενη χρονιά, και μάλιστα στα είδη πρώτης ανάγκης και την υγεία. Ο τιμάριθμος στα είδη πρώτης ανάγκης εμφάνισε αύξηση 21,2%.
Ενώ το 1973 οι μισθοί αυξήθηκαν 12%, οι πραγματικοί μισθοί μειώθηκαν, εφόσον τα αγαθά αυξανόντουσαν πολύ περισσότερο. Το 1973 η πραγματική μείωση των μισθών υπολογίζεται στο 8–9%.
Φυσικά τα κέρδη των επιχειρήσεων εκτοξεύονταν, σημειώνοντας στα 5 πρώτα χρόνια της χούντας, αύξηση 400%. Η άνοδος της αποδοτικότητας των βιομηχανιών (δηλαδή της εκμετάλλευσης των εργαζομένων) ήταν τόσο ραγδαία και μεγάλη, που ανάγκασε τον Οικονομικό Ταχυδρόμο να γράψει : «Ε. Όχι και τόσο χαμηλές αμοιβές κύριοι».
Αργότερα ο Σπύρος Μαρκεζίνης (που είχε διατελέσει και «πρωθυπουργός» επί χούντας) έλεγε : “Η οικονομική κατάστασις έβαινε σταθερώς επιδεινούμενη… Η προσπάθεια αστυνομικής καθηλώσεως των τιμών οδήγησε εις πλήρη εξάρθρωσιν της αγοράς”.
Αλλά και το διάγγελμα του Γεωργίου Παπαδόπουλου στις 15 Δεκεμβρίου 1969, ήταν ξεκάθαρο για το τι θα ακολουθούσε. Ο δικτάτορας έλεγε: «Ολιγώτερον θα φάγωμεν, κύριοι, ολιγώτερον θα απαιτήσωμεν υπέρ ημών, ολιγώτερον θα θέσωμεν εις την τράπεζαν δια την ικανοποίησιν των ιδικών μας αναγκών(…) Αντιληφθείτε το όλοι οι Έλληνες. Δεν είναι καιρός να επιδιώξωμεν την ικανοποίησιν εις ότι αφορά τον ευδαιμονισμόν».
Με τα λόγια τα δικά τους αποδεικνύεται ότι ο ισχυρισμός «έφαγε ο κόσμος ψωμάκι», είναι απλά άλλο ένα παραμύθι.
8ο Ψέμα: «Η Χούντα φρόντιζε τους αγρότες»
Μοναδικό ουσιαστικό επιχείρημα των οπαδών του «οικονομικού θαύματος» της χούντας είναι η «Διαγραφή των χρεών των αγροτών». Η διαγραφή όμως αυτή, ως ένα βαθμό, ήταν υποχρεωτική, εφόσον στην πλειοψηφία τους αυτά τα δάνεια δεν μπορούσαν να πληρωθούν με κανένα τρόπο. Εάν δεν είχε βρεθεί τρόπος να διευθετηθούν τα αγροτικά δάνεια, κινδύνευε η ύπαρξη της Αγροτικής Τράπεζας. Παράλληλα, με την διαγραφή που έγινε, οι δικτάτορες προσπάθησαν να αποκτήσουν λαϊκό έρεισμα και να περιορίσουν τις αντιδράσεις κατά της δικτατορίας τους.
Όμως στη συνέχεια με την πολιτική τους, αποδιοργανώθηκε η αγροτική παραγωγή, έπεσε το κατά κεφαλήν αγροτικό εισόδημα και μειώθηκε δραματικά ο αριθμός των αγροτών. Ταυτόχρονα αυξήθηκαν τρομακτικά οι εισαγωγές αγροτικών προϊόντων, ενώ οι εξαγωγές αγροτικών προϊόντων μειώθηκαν από το 63% του συνόλου των εξαγωγών το 1968, στο 48% το 1972.
Αποτέλεσμα της πολιτικής της χούντας ήταν το κατά κεφαλήν αγροτικό εισόδημα να πέσει από το 55% στο 43% του μέσου κατά κεφαλήν εθνικού εισοδήματος. Η πρόσκαιρη ανάσα που πήραν τα αγροτικά νοικοκυριά με την διαγραφή των δανείων τους, δεν κράτησε για πολύ. Πολύ σύντομα ο δανεισμός άρχισε πάλι να αυξάνεται.
Αποτέλεσμα της αγροτικής πολιτικής της δικτατορίας ήταν, χιλιάδες αγρότες να εγκαταλείψουν τη γη τους, και να μεταναστεύσουν στις πόλεις, όπου έγιναν φτηνό εργατικό δυναμικό των βιομηχάνων.
Σαν επίλογος.
Με λίγα λόγια, από όποια πλευρά και να εξετάσουμε “το οικονομικό θαύμα της χούντας” δεν είναι τίποτα άλλο, από μια μυθοπλασία κάποιων, που θέλουν να “ξεχαστούν” τα εγκλήματα που έγιναν την περίοδο εκείνη. Η οικονομική πολιτική των δικτατόρων δεν διέφερε όμως και πολύ από τις πολιτικές των προηγούμενων ή των μετέπειτα κυβερνήσεων. Ο σκοπός τους ήταν η αύξηση της κερδοφορίας των μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων.
Για αυτό αύξησαν την φορολογία των λαϊκών στρωμάτων και έδωσαν μεγάλες φοροαπαλλαγές στους εφοπλιστές και στο βιομηχανικό κεφάλαιο. Την τριετία 1970–1973 υπολογίζεται ότι το 25% του πληθυσμού ζούσε κάτω από το όριο της φτώχειας. Στις αρχές του 1972 η φιλοχουντική εφημερίδα «Ακρόπολις» έγραφε: «η φοροδοτική ικανότητα του λαού έχει φτάσει στο έσχατο όριο και δεν πρέπει να ληφθούν νέα μέτρα».
Επί χούντας, αυτοί που έκαναν πάρτι, ήταν μια ομάδα μεγαλοεπιχειρηματιών. Μάλιστα το 1972 οι εφοπλιστές ανακήρυξαν τον δικτάτορα Παπαδόπουλο σε ισόβιο πρόεδρό τους, ενώ το 1973 για πρώτη φορά στην Ελλάδα υπήρχαν 20 δισεκατομμυριούχοι!
Το μεγάλο κεφάλαιο ευημερούσε, ενώ ο λαός βίωνε την σκληρή εκμετάλλευση.
Για περισσότερες λεπτομέρειες διαβάστε:
1. Το βιβλίο «ΛΑΜΟΓΙΑ ΣΤΟ ΧΑΚΙ» του Διονύση Ελευθεράτου
2. Την εργασία των Χαράλαμπου και Αθανάσιου Πουλάκη, η οποία παρουσιάστηκε στο συνέδριο Νέων Οικονομολόγων (2 – 3 Δεκεμβρίου του 2017, με τίτλο: “H Πολιτική Οικονομία 1967–1974”.https://www.imerodromos.gr/chounta-to-ikonomiko-thavma-itan-olethros/
3. Την επισκόπηση του Βασίλη Καρίφη, «Η ελληνική οικονομία κατά τη διάρκεια της δικτατορίας (1967 – 1974)», στο «greekjunda.blogspot.com».
