Το φάντασμα

Γρά­φει ο \\ Από­στο­λος Δ. Καραμπάς

 «Ένα  φάντα­σμα πλα­νιέ­ται πάνω από την Ευρώ­πη-το φάντα­σμα του Κομ­μου­νι­σμού», με αυτή τη φρά­ση αρχί­ζει το εκπλη­κτι­κό εκεί­νο ιστο­ρι­κό κεί­με­νο στο οποίο για πρώ­τη φορά παρου­σιά­ζε­ται  η μαρ­ξι­στι­κή κοσμο­θε­ω­ρία, ένα συγκρο­τη­μέ­νο πρό­γραμ­μα με τις αρχές και τις επι­διώ­ξεις των κομ­μου­νι­στών. Ένα μανι­φέ­στο (manifesto) που  απαι­τεί ο λαός να βγει στο ιστο­ρι­κό προ­σκή­νιο, με την ανα­τρο­πή της κυρί­αρ­χης τάξης, προ­τεί­νο­ντας την κατάρ­γη­ση της ατο­μι­κής ιδιο­κτη­σί­ας και την προ­ο­πτι­κή της ατα­ξι­κής κοι­νω­νί­ας με κινη­τή­ριο δύνα­μη την ταξι­κή πάλη. Είναι μία  προ­κή­ρυ­ξη, η συνέ­χεια της ιστο­ρί­ας ‚με τους Χαρ­τι­στές, το προ­λε­τα­ρια­κό και επα­να­στα­τι­κό κίνημα(1838) της Μ. Βρε­τα­νί­ας, η «προ­τε­λευ­ταία λέξη πριν τον μαρ­ξι­σμό» σύμ­φω­να με τον Λένιν και την «Συνο­μω­σία των Ίσων» του ριζο­σπά­στη της Γαλ­λι­κής Επα­νά­στα­σης Γράκ­χου Μπα­μπέφ, του πρώ­του κομ­μου­νι­στή κατά τον Μαρξ. Σαν με κάποιο αόρα­το νήμα συν­δέ­ε­ται με τα έργα του πρώ­ι­μου ουτο­πι­κού σοσια­λι­σμού, όπως η «Πολι­τεία του Ήλιου» του Tommaso Campanella  που δημο­σιεύ­τη­κε το 1623, και την «Ουτο­πία» του Tomas More που κυκλο­φό­ρη­σε το 1516 στο Άμστερ­νταμ, την οποία ο μαρ­ξι­στής φιλό­σο­φος  Ernst Bloch την χαρα­κτη­ρί­ζει ως την πρώ­τη ιδέα του δημο­κρα­τι­κού κομ­μου­νι­στι­κού ονεί­ρου. Είναι μια προ­κή­ρυ­ξη που φώτι­σε τον δρό­μο του μέλ­λο­ντος την «έφο­δο στον ουρα­νό», στα οδο­φράγ­μα­τα της Παρι­σι­νής Κομ­μού­νας (1871) των72ημερών και στην Οκτω­βρια­νή επα­νά­στα­ση του 17.

Ανα­φε­ρό­μα­στε στο «Κομ­μου­νι­στι­κό Μανι­φέ­στο», ένα από τα πλέ­ον ανα­τρε­πτι­κά θεω­ρη­τι­κά έργα όλων των επο­χών, ένα βιβλια­ρά­κι 23 σελί­δων στην πρώ­τη του έκδο­ση στα γερ­μα­νι­κά, που πρω­το­εκ­δό­θη­κε στο  Λον­δί­νο τον Φεβρουά­ριο του 1848, λίγο πριν ξεσπά­σει στην Γαλ­λία η Φεβρου­ρια­νή επα­νά­στα­ση, ένα πολι­τι­κό έργο του οποί­ου την συγ­γρα­φή ανέ­θε­σε η Λίγκα (liga) Κομ­μου­νι­στών στους Καρλ Μαρξ και Φρί­ντριχ Έγκελς λίγο μετά το 2^ο συνέ­δριο τους, που διε­ξή­χθη τον Νοέμ­βριο-Δεκέμ­βριο του 1847. Η Λίγκα των Κομ­μου­νι­στών  ήταν η  ιδε­ο­λο­γι­κή και πολι­τι­κή εξέ­λι­ξη μιας προ­δρο­μι­κής  εργα­τι­κής οργά­νω­σης, της Λίγκας των Δικαί­ων στην οποία συμ­με­τεί­χαν κυρί­ως γερ­μα­νοί πολι­τι­κοί εξό­ρι­στοι που βρί­σκο­νται  στο Λον­δί­νο, Παρί­σι και Βρυ­ξέ­λες, το κεντρι­κό πολι­τι­κό σύν­θη­μα της οποί­ας θα κατα­γρα­φεί για  πάντα στην ιστο­ρία «Προ­λε­τά­ριοι όλων των χωρών ενω­θεί­τε»! Είναι και οι λέξεις  με τις οποί­ες κλεί­νει η πολι­τι­κή αυτή δια­κή­ρυ­ξη της Λίγκας των κομ­μου­νι­στών, που θεω­ρεί­ται το πρώ­το Κομ­μου­νι­στι­κό κόμ­μα στην ιστο­ρία του εργα­τι­κού κινή­μα­τος. Η γαλ­λι­κή μετά­φρα­ση κυκλο­φό­ρη­σε πρώ­τη φορά λίγο πριν την εξέ­γερ­ση των εργα­τών τον Ιού­νιο του 1848 στο Παρί­σι, είναι η χρο­νιά των ευρω­παϊ­κών εξε­γέρ­σε­ων, που η ιστο­ρία τις κατέ­γρα­ψε ως «Άνοι­ξη των Λαών». Αργό­τε­ρα  θα δημο­σιευ­τεί στην αγγλι­κή γλώσ­σα  το 1850 από την Elen Makfarlen  με τον τίτλο «Μανι­φέ­στο του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος», στην  εβδο­μα­διαία εφη­με­ρί­δα «The Red Republican» όπου και ανα­γρά­φο­νται για πρώ­τη φορά τα ονό­μα­τα των συντα­κτών του. Η ρώσι­κη έκδο­ση του Μανι­φέ­στου  σε μετά­φρα­ση του θεω­ρη­τι­κού του αναρ­χι­σμού Μπα­κού­νιν, θα δημο­σιευ­τεί  για πρώ­τη φορά το 1869 στην Γενεύη, στην Αμε­ρι­κή  θα γίνει γνω­στό  το 1871 από την πρω­το­πό­ρο φεμι­νί­στρια Victoria Woodhull  που έκα­νε και την πρώ­τη δημο­σί­ευ­ση του.

Καρλ Μαρξ — Φρί­ντριχ Ενγκελς:δουλεύοντας πάνω στο Μανι­φέ­στο \ Έργο του V. Polyakov, 1961

Το Μανι­φέ­στο ήταν το πρώ­το μαρ­ξι­στι­κό έργο που δημο­σιεύ­τη­κε το 1908 για πρώ­τη φορά στην Ελλά­δα, στην εφη­με­ρί­δα του Βόλου «Εργά­της» ‚εξή­ντα χρό­νια από την πρώ­τη έκδο­ση του Λον­δί­νου κάτω από τον τίτλο «Προ­κή­ρυ­ξη του Κοι­νω­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος», σε μετά­φρα­ση του λογο­τέ­χνη Κωστή Χατζό­που­λου, ενός από τους πρώ­τους σοσια­λι­στές και δημο­τι­κι­στές, σε μια γλώσ­σα ακραία δημο­τι­κή, όπου τον όρος κομ­μου­νι­στής τον  απο­δί­δει ως «Κοι­νω­νι­στής». Η πρώ­τη έκδο­ση στην Αθή­να έγι­νε το 1913 από το «Σοσια­λι­στι­κό Κέντρο Αθη­νών» και είχε την μορ­φή ολι­γο­σέ­λι­δου φυλ­λα­δί­ου (Μπρο­σού­ρα) με τον τίτλο «Κοι­νω­νι­στι­κό Μανι­φέ­στο». Η δεύ­τε­ρη έκδο­ση θα γίνει το 1919 από το «Σοσια­λι­στι­κό Βιβλιο­πω­λείο» του ΣΕΚΕ (το 1924 μετο­νο­μά­στη­κε σε ΚΚΕ) σε ακρι­βέ­στε­ρη μετά­φρα­ση από τον  Αντώ­νη Δού­μα, την οποία προ­λό­γι­σε ο Αρι­στο­τέ­λης Σίδε­ρις, ιδρυ­τι­κά μέλη του ΣΕΚΕ. Από το εκδο­τι­κό τμή­μα του ΣΕΚΕ το 1921 θα πραγ­μα­το­ποι­η­θεί μια ακό­μη κυκλο­φο­ρία του Μανι­φέ­στου σε επι­μέ­λεια  των ιδί­ων της προη­γού­με­νης έκδοσης.

Η επό­με­νη μετά­φρα­ση θα πραγ­μα­το­ποι­η­θεί το 1927 από τον μαρ­ξι­στή ιστο­ρι­κό και πολι­τι­κό Γιάν­νη Κορ­δά­το γραμ­μα­τέα της ΚΕ του ΣΕΚΕ, την  περί­ο­δο 1921 ‑1922 και θα εκδο­θεί από το «Ακα­δη­μαϊ­κό Βιβλιο­πω­λείο» με πρό­λο­γο και σχό­λια  του ιδί­ου. Μια νέα έκδο­ση σε μορ­φή βιβλί­ου τσέ­πης έγι­νε το 1933 από το «Λαϊ­κό Βιβλιο­πω­λείο», με από­φα­ση του ΠΓ του ΚΚΕ, όπως ανα­γρά­φε­ται στο εξώ­φυλ­λο του βιβλί­ου, για τα πενή­ντα χρό­νια από τον θάνα­το του Καρλ Μαρξ, σε μετά­φρα­ση του Ιορ­δά­νη Ιορ­δα­νό­που­λου, σε γλώσ­σα δημο­τι­κή και κατανοητή.

Στην Αθή­να του 1945 από τον εκδό­τη Αργύ­ρη Παπα­ζή­ση θα κυκλο­φο­ρή­σει μια ακό­μη έκδο­ση με εισα­γω­γή και μετά­φρα­ση του Γ.Κορδάτου. Στα τρα­γι­κά χρό­νια του εμφυ­λί­ου μέσα στο 1948, στα εκα­τό χρό­νια από την πρώ­τη ιστο­ρι­κή έκδο­ση του Μανι­φέ­στου, πραγ­μα­το­ποιεί­ται από το εκτός νόμου ΚΚΕ (1947) επα­νέκ­δο­ση μετα­φρα­σμέ­νη από τον Μιλ­τιά­δη Πορ­φυ­ρο­γέ­νη, στέ­λε­χος του κόμ­μα­τος  και υπουρ­γό της « Κυβέρ­νη­σης του Βου­νού», τυπώ­θη­κε στο τυπο­γρα­φείο της  εφη­με­ρί­δας του ΔΣΕ «Εξόρ­μη­ση» και κυκλο­φό­ρη­σε σε τρεις χιλιά­δες φύλ­λα, στις περιο­χές που βρί­σκο­νταν υπό τον έλεγ­χο του ΔΣΕ.

Μια ακό­μη κυκλο­φο­ρία του Μανι­φέ­στου με το εκδο­τι­κό λογό­τυ­πο “Νέα Ελλά­δα”,  πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε το 1952 με επι­μέ­λεια του ΚΚΕ  εκτός Ελλάδος,από κρα­τι­κό τυπο­γρα­φείο της Ρου­μα­νί­ας, το οποίο περι­λαμ­βά­νε­ται στα “Δια­λε­χτά έργα” των Μαρξ-Έγκελς. Η τελευ­ταία αυτή εκτύ­πω­ση θεω­ρεί­ται  ότι απο­τέ­λε­σε και την βάση των πρώ­των ελλη­νι­κών μετα­πο­λε­μι­κών εκδόσεων.

Δεί­τε και (Ριζο­σπά­στης)
Η Ιστο­ρία του «Μανι­φέ­στου του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος»

Ο Μαρξ και η αισθη­τι­κή, του Μιχα­ήλ Λίφσιτς

..