Φ. Κάστρο: «Σ’ ένα πολιορκημένο φρούριο κάθε διαφωνία είναι προδοσία»

Γρά­φει η Άννε­κε Ιωαν­νά­του //

ΕΚΑΤΟ ΩΡΕΣ ΜΕ ΤΟΝ ΦΙΝΤΕΛ
Βιο­γρα­φία σε δύο φωνές
Ιγνά­σιο Ραμονέ
Εκδό­σεις «Πατά­κη»

Ίσως θα πεί­τε «άλλο ένα βιβλίο για τον Φιδέλ Κάστρο». Η προ­σω­πι­κό­τη­τα του Κου­βα­νού επα­να­στά­τη εξα­κο­λου­θεί να εντυ­πω­σιά­ζει και η φυσι­κή του απώ­λεια δεν αφαι­ρεί τίπο­τα από την κοι­νω­νι­κή-ιδε­ο­λο­γι­κή πρό­τα­ση που αυτός και οι σύντρο­φοί του έθε­σαν μπρο­στά στην ανθρω­πό­τη­τα με τόσο επι­βλη­τι­κό τρό­πο βάζο­ντας μια ανε­ξί­τη­λη σφρα­γί­δα στο ιστο­ρι­κό γίγνε­σθαι. Νομί­ζω ότι είναι καλό να επι­στή­σου­με την προ­σο­χή του ανα­γνω­στι­κού κοι­νού στη μεγα­λύ­τε­ρη σε διάρ­κεια συνέ­ντευ­ξη με τον Φιδέλ εφ’ όλης της ύλης, που έγι­νε βιβλίο και μετα­φρά­στη­κε εδώ και μερι­κά χρό­νια στα ελληνικά.

Το γεγο­νός ότι στη συνέ­ντευ­ξη αυτή βρί­σκο­νται απέ­να­ντι εκπρό­σω­πος της λεγό­με­νης προ­ο­δευ­τι­κής αστι­κής δημο­σιο­γρα­φί­ας, ο Ιγνά­σιο Ραμο­νέ, διευ­θυ­ντής της  Le monde diplomatique στα ισπα­νι­κά, με αρκε­τούς σοσιαλ­δη­μο­κρα­τι­κούς δισταγ­μούς –κάτι το οποίο φαί­νε­ται στις ερω­τή­σεις που κάνει —  και εκπρό­σω­πος της επα­να­στα­τι­κής απο­φα­σι­στι­κό­τη­τας γεμί­ζο­ντας ολο­φά­νε­ρα με δέος το δημο­σιο­γρά­φο, προ­σθέ­τει ένα ιδιαί­τε­ρο ενδια­φέ­ρον. Ο Ραμο­νέ λοι­πόν, προ­λο­γί­ζο­ντας, εκθέ­τει σε λίγα λόγια το ιδε­ο­λο­γι­κό του προ­φίλ: «Αντι­δρώ­ντας στις συνε­χείς επι­θέ­σεις που προ­έρ­χο­νται από το εξω­τε­ρι­κό, το καθε­στώς υπο­στή­ρι­ξε στο εσω­τε­ρι­κό της χώρας τη μέγι­στη ενό­τη­τα. Υπε­ρα­σπί­στη­κε την αρχή του μονα­δι­κού κόμ­μα­τος και εκδή­λω­σε την τάση να τιμω­ρεί με αυστη­ρό­τη­τα τις δια­φο­ρές εφαρ­μό­ζο­ντας με το δικό του τρό­πο το παλιό ρητό του αγί­ου Ιγνα­τί­ου ντε Λογιό­λα: «Σ’ ένα πολιορ­κη­μέ­νο φρού­ριο, κάθε δια­φω­νία είναι προ­δο­σία». …Όποιος κι αν είναι ο λόγος, πρό­κει­ται για μια κατά­στα­ση που δεν δικαιο­λο­γεί­ται. Όπως δεν δικαιο­λο­γεί­ται και η θανα­τι­κή ποι­νή, που σήμε­ρα έχει καταρ­γη­θεί στις περισ­σό­τε­ρες ανα­πτυγ­μέ­νες χώρες […] Κανείς δημο­κρά­της δεν μπο­ρεί να θεω­ρή­σει φυσιο­λο­γι­κή την ύπαρ­ξη κρα­του­μέ­νων γνώ­μης και τη δια­τή­ρη­ση της έσχα­της των ποι­νών» (σελ. 15). Χαρα­κτη­ρι­στι­κά λόγια για όποιον δεν θέλει να βλέ­πει τα γεγο­νό­τα στις συγκε­κρι­μέ­νες ιστο­ρι­κές συν­θή­κες μιας χώρας, το διε­θνή περί­γυ­ρο και συσχε­τι­σμό των δυνά­με­ων, αλλά κρί­νει σύμ­φω­να με μια για πάντα και παντού εφαρ­μο­σμέ­νη αντι-δια­λε­κτι­κή συντα­γή του  γενι­κού και αόρι­στου καλού και κακού.

 Μια εγκλωβισμένη σοσιαλδημοκρατική σκέψη

Παρ’ όλο που ο Φιδέλ Κάστρο στη διάρ­κεια της συνέ­ντευ­ξης εξη­γεί πει­στι­κά τις ανά­γκες  των εκά­στο­τε συγκε­κρι­μέ­νων συν­θη­κών, αλλά και δικαιο­λο­γεί τα για άσχε­τους και επι­πό­λαιους παρα­τη­ρη­τές «ακα­τα­νό­η­τα» της κου­βα­νι­κής επα­νά­στα­σης, ο δημο­σιο­γρά­φος δεν μπο­ρεί (ή δεν θέλει) να ξεφύ­γει από τη χαρα­κτη­ρι­στι­κά σοσιαλ­δη­μο­κρα­τι­κή απο­λυ­το­ποί­η­ση των εννοιών ξεκομ­μέ­νων από τις συγκε­κρι­μέ­νες συν­θή­κες, όπως η ελευ­θε­ρία, η δημο­κρα­τία, η θανα­τι­κή ποι­νή με τον απλοϊ­κό χαρα­κτη­ρι­σμό τους ως «κακό» ή «καλό». Το φάσμα της συνέ­ντευ­ξης είναι, πράγ­μα­τι, τερά­στιο. Από την προϊ­στο­ρία της Επα­νά­στα­σης, τα παι­δι­κά χρό­νια του Φιδέλ στη δια­μόρ­φω­ση του αντάρ­τη. Τα ιστο­ρι­κά γεγο­νό­τα, η επί­θε­ση το 1953 στο στρα­τώ­να Μον­κά­δα, η Σιέ­ρα Μαέ­στρα, ο Τσε Γκε­βά­ρα, οι συνω­μο­σί­ες, ο Κόλ­πος των Χοί­ρων, η κρί­ση με τους σοβιε­τι­κούς πυραύ­λους τον Οκτώ­βρη του 1962, η Κού­βα και η Αφρι­κή, οι μετα­να­στευ­τι­κές κρί­σεις με τις ΗΠΑ, η Σοβιε­τι­κή Ένω­ση, η θανα­τι­κή ποι­νή, οι κοι­νω­νι­κές ανι­σό­τη­τες και προ­κα­τα­λή­ψεις στην κου­βα­νι­κή κοι­νω­νία, η επί­σκε­ψη του Τζί­μη Κάρ­τερ και του Πάπα, η σύλ­λη­ψη των δια­φω­νού­ντων το Μάρ­τιο του 2003 και οι πει­ρα­τεί­ες τον Απρί­λη της ίδιας χρο­νιάς, Κού­βα και Ισπα­νία, Κού­βα και Λατι­νι­κή Αμε­ρι­κή και λίγα λέμε.

Επει­δή οι ερω­τή­σεις του Ραμο­νέ εκφρά­ζουν από­ψεις, απο­ρί­ες, ερω­τη­μα­τι­κά και προ­κα­τα­λή­ψεις που από τα αστι­κά μέσα έχουν δια­δο­θεί ευρύ­τα­τα ιδιαί­τε­ρα στο δυτι­κό καπι­τα­λι­στι­κό κόσμο επη­ρε­ά­ζο­ντας εκα­τομ­μύ­ρια ανθρώ­πους, το βιβλίο μας δίνει μια θαυ­μά­σια ευκαι­ρία να ακού­σου­με την ιστο­ρι­κή αλή­θεια, να συνα­ντη­θού­με με την πηγή των άλλων κοι­νω­νι­κών αντι­λή­ψε­ων, του «άλλου» αυτού κόσμου που προσ­διο­ρί­ζει τη δια­φο­ρε­τι­κό­τη­τά του πολύ συγκε­κρι­μέ­να στη βάση μιας άλλης, σοσια­λι­στι­κής κοσμοαντίληψης.

Ο άνθρωπος κρατάει τη μοίρα του στα ίδια τα χέρια του

Προς το τέλος υπάρ­χουν τα «εν κατα­κλεί­δι» στα οποία μπο­ρού­με να δια­πι­στώ­σου­με το πάντρε­μα ενός ένο­πλου αγώ­να (από την ανά­γκη επι­βε­βλη­μέ­νου) με την ανά­πτυ­ξη της κουλ­τού­ρας, της μόρ­φω­σης, της συνεί­δη­σης. Στο ερώ­τη­μα του δημο­σιο­γρά­φου που εκφρά­ζει την ανη­συ­χία πολ­λών ‚αλλά και την επι­θυ­μία άλλων τόσων, αν δηλα­δή μπο­ρεί να καταρ­ρεύ­σει και στην Κού­βα το επα­να­στα­τι­κό σοσια­λι­στι­κό σύστη­μα, ο Κάστρο απα­ντά­ει: “Είναι άρα­γε οι επα­να­στά­σεις προ­ο­ρι­σμέ­νες να καταρ­ρεύ­σουν ή μπο­ρούν οι άνθρω­ποι να κάνουν τις επα­να­στά­σεις να καταρ­ρεύ­σουν; Μπο­ρούν ή όχι να εμπο­δί­σουν οι άνθρω­ποι, μπο­ρεί ή όχι να εμπο­δί­σει η κοι­νω­νία την κατάρ­ρευ­ση των επα­να­στά­σε­ων; Έθε­σα συχνά αυτά τα ερω­τή­μα­τα στον εαυ­τό μου. Και ακού­στε τι θα σας πω: οι γιάν­κη­δες δεν μπο­ρούν να κατα­στρέ­ψουν αυτό το επα­να­στα­τι­κό σύστη­μα για­τί έχου­με έναν ολό­κλη­ρο λαό που έμα­θε να χει­ρί­ζε­ται τα όπλα. Έναν ολό­κλη­ρο λαό που, παρά τα λάθη μας, δια­θέ­τει τέτοιο επί­πε­δο κουλ­τού­ρας, γνώ­σης και συνεί­δη­σης ώστε ποτέ δε θα επέ­τρε­πε να ξανα­γί­νει αυτή η χώρα αποι­κία τους. Όμως αυτή η χώρα μπο­ρεί να αυτο­κα­τα­στρα­φεί. Αυτή η Επα­νά­στα­ση μπο­ρεί να κατα­στρα­φεί. Εμείς ναι, εμείς μπο­ρού­με να την κατα­στρέ­ψου­με και θα ήταν δικό μας λάθος. Αν δεν είμα­στε ικα­νοί να διορ­θώ­σου­με τα λάθη μας»  (σελ. 572) παρα­πέ­μπο­ντας ασφα­λώς στα υπο­κει­με­νι­κά αίτια μιας ενδε­χό­με­νης τέτοιας «κατάρ­ρευ­σης» έχο­ντας γνώ­ση των διδαγ­μά­των της επα­να­στα­τι­κής εμπει­ρί­ας — θετι­κής και αρνη­τι­κής – του 20^ου αιώ­να. ‘Ιδω­μεν, Φιδέλ!

Η ανά­γνω­ση αυτής της συνέ­ντευ­ξης που έγι­νε εδώ και πάνω από 10 χρό­νια μας προ­σφέ­ρει μια τερά­στια σφαι­ρι­κή γνώ­ση.