Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Ποιοί έκαψαν την Σμύρνη;

Γρά­φει ο Νίκος Μότ­τας //

Οι προ­χθε­σι­νές δηλώ­σεις του τούρ­κου προ­έ­δρου Ερντο­γάν κατά τη διάρ­κεια προ­ε­κλο­γι­κής του ομι­λί­ας στη Σμύρ­νη είναι απα­ρά­δε­κτες, προ­κλη­τι­κές και κυρί­ως σκό­πι­μα ανι­στό­ρη­τες. Η ιστο­ρία έχει κατα­γρά­ψει με αδιά­σει­στα ντο­κου­μέ­ντα τους υπαί­τιους της μεγά­λης πυρ­κα­γιάς που κατέ­στρε­ψε σημα­ντι­κό τμή­μα της ιστο­ρι­κής αυτής πόλης τον Σεπτέμ­βρη του 1922. 

Αδιαμ­φι­σβή­τη­τα στοι­χεία για την πυρ­πό­λη­ση σπι­τιών και κατα­στη­μά­των στην ελλη­νι­κή και αρμέ­νι­κη συνοι­κία της πόλης από τούρ­κους στρα­τιώ­τες περι­λαμ­βά­νο­νται στο βιβλίο «Σμύρ­νη 1922- Η κατα­στρο­φή μιας πόλης» της αρμε­νι­κής κατα­γω­γής αμε­ρι­κα­νί­δας καθη­γή­τριας του Πανε­πι­στη­μί­ου Κολού­μπια Μάρ­τζο­ρι Χου­σε­πιάν Ντόμπκιν. 

Στα ίδια συμπε­ρά­σμα­τα με την Ντό­μπ­κιν έχουν κατα­λή­ξει, έπει­τα από έρευ­νες ετών, ιστο­ρι­κοί όπως οι Ρίτσαρντ Κλογκ, Ρού­ντολφ Ρού­μελ, Σέντρικ Τζ. Λόου και Μάικλ Ντο­κριλ. Στην κατα­γρα­φή πλή­θους μαρ­τυ­ριών για τον πρω­τα­γω­νι­στι­κό ρόλο του τούρ­κι­κου στρα­τού στην κατα­στρο­φή της Σμύρ­νης βασί­ζε­ται και το πόνη­μα «Paradise Lost: Smyrna 1922» του βρε­τα­νού συγ­γρα­φέα Γκάιλς Μίλτον. 

Η απά­ντη­ση, λοι­πόν, στο ερώ­τη­μα «ποιοί έκα­ψαν και κατέ­στρε­ψαν την Σμύρ­νη;» δίδε­ται από την ίδια την ιστο­ρι­κή έρευ­να. Ωστό­σο, η πυρ­πό­λη­ση της Σμύρ­νης τον Σεπτέμ­βρη του 1922 δεν ήταν ένα μεμο­νω­μέ­νο περι­στα­τι­κό. Απο­τέ­λε­σε την κορύ­φω­ση μιας σει­ράς γεγο­νό­των που συνι­στούν την τρα­γω­δία της Μικρα­σια­τι­κής Κατα­στρο­φής, μιας απ’ τις δρα­μα­τι­κό­τε­ρες στιγ­μές της ιστο­ρί­ας της Ελλά­δας το τίμη­μα της οποί­ας πλή­ρω­σε ο λαός της. 

Η Μικρα­σια­τι­κή Κατα­στρο­φή ήταν το απο­τέ­λε­σμα της ενερ­γό συμ­με­το­χής της τότε άρχου­σας τάξης της Ελλά­δας στα ιμπε­ρια­λι­στι­κά σχέ­δια που ανα­πτύσ­σο­νταν στην ευρύ­τε­ρη περιο­χή της Εγγύς Ανα­το­λής, με στό­χο να προ­ω­θή­σει στην πρά­ξη την θεω­ρία της «Μεγά­λης Ιδέ­ας». Εθνι­κι­στι­κό ιδε­ο­λο­γι­κό κατα­σκεύ­α­σμα της ελλη­νι­κής αστι­κής τάξης, η «Μεγά­λη Ιδέα» προ­έ­βλε­πε την προ­σάρ­τη­ση εδα­φών στην Ελλά­δα προ­κει­μέ­νου να ικα­νο­ποι­η­θούν τα- δια­πλε­κό­με­να με τα αντί­στοι­χα των τότε ιμπε­ρια­λι­στι­κών δυνά­με­ων και ιδιαί­τε­ρα της Βρε­τα­νί­ας- συμ­φέ­ρο­ντα των ελλή­νων κεφαλαιοκρατών. 

Έλληνες στρατιώτες της 9ης Μεραρχίας διασχίζουν την Αλμυρά Έρημο, Αύγουστος 1921.

Έλλη­νες στρα­τιώ­τες της 9ης Μεραρ­χί­ας δια­σχί­ζουν την Αλμυ­ρά Έρη­μο, Αύγου­στος 1921.

Τίπο­τα το αλη­θι­νά πατριω­τι­κό, τίπο­τα που να απη­χεί τα συμ­φέ­ρο­ντα της εργα­τι­κής τάξης και των λαϊ­κών στρω­μά­των της Ελλά­δας δεν υπήρ­χε στο εγχεί­ρη­μα της Μικρα­σια­τι­κής Εκστρα­τεί­ας. Αντί­θε­τα, ήταν η «δίψα» του ανερ­χό­με­νου ελλη­νι­κού καπι­τα­λι­σμού της επο­χής να διευ­ρύ­νει την εσω­τε­ρι­κή αγο­ρά με νέα εδά­φη, ώστε να βρει νέα πεδία κερ­δο­φο­ρί­ας, στο βωμό της οποί­ας θυσί­α­σε εκα­το­ντά­δες χιλιά­δες έλλη­νες της Μικράς Ασί­ας και στρα­τιώ­τες-παι­διά του ελλη­νι­κού λαού.

Βυθι­σμέ­νη στους ιμπε­ρια­λι­στι­κούς της τυχο­διω­κτι­σμούς η ελλη­νι­κή αστι­κή τάξη, μαζί με τα κόμ­μα­τα της («βενι­ζε­λι­κοί» και «βασι­λι­κοί»), οδή­γη­σε στην τρα­γω­δία της Μικρα­σια­τι­κής Κατα­στρο­φής. Τους τυχο­διω­κτι­σμούς αυτούς των αστών ξεσκέ­πα­ζε, κόντρα στο κυρί­αρ­χο ρεύ­μα της επο­χής, το ΚΚΕ (τότε ΣΕΚΕ) απο­κα­λύ­πτο­ντας στο λαό το χαρα­κτή­ρα του πολέ­μου, τους κιν­δύ­νους και τις συνέ­πειες που δημιουρ­γού­σε η συμ­με­το­χή της Ελλά­δας στα ιμπε­ρια­λι­στι­κά σχέ­δια. «Στη Μικρα­σία», σημεί­ω­νε σε ανα­κοί­νω­ση του για τα δέκα χρό­νια από την έναρ­ξη του Α’ Παγκό­σμιου Πολέ­μου το ΣΕΚΕ, «πολε­μή­σα­με όχι για το ξεσκλά­βω­μα δού­λων αδερ­φών, αλλά σαν μισθο­φό­ροι χωρο­φύ­λα­κες για τα συμ­φέ­ρο­ντα του αγγλι­κού ιμπε­ρια­λι­σμού, που ενδια­φε­ρό­ταν για τα Στε­νά και τα πετρέ­λαια της Μοσού­λης» (3.8.1924).

Και ακρι­βώς επει­δή απο­κά­λυ­πταν την τρα­γω­δία στην οποία οδη­γού­σε η αστι­κή τάξη το λαό, οι έλλη­νες κομ­μου­νι­στές διώ­χθη­καν, φυλα­κί­στη­καν, εξο­ρί­στη­καν και το ΣΕΚΕ-ΚΚΕ συκο­φα­ντή­θη­κε απ’ τους κολα­ού­ζους-γρα­φιά­δες των πλου­το­κρα­τών ως «αντι­πα­τριω­τι­κό» και «προ­δο­τι­κό». Όση αντι­κομ­μου­νι­στι­κή λάσπη κι’ αν πετά­ξουν όμως, όσο κι’ αν δια­στρε­βλώ­σουν τα γεγο­νό­τα, η ιστο­ρι­κή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα δεί­χνει ποιοι είναι οι ηθι­κοί αυτουρ­γοί της Κατα­στρο­φής του 1922: Η ελλη­νι­κή αστι­κή τάξη και τα κόμ­μα­τα της! Όσο για τους ιμπε­ρια­λι­στές συμ­μά­χους της, αρκεί να θυμί­σου­με πως την ημέ­ρα που η Σμύρ­νη παρα­δί­δο­νταν στις φλό­γες και χιλιά­δες άνθρω­ποι έτρε­χαν να σωθούν απ’ την σφα­γή, στο λιμά­νι της πόλης βρί­σκο­νταν 21 «συμ­μα­χι­κά» πλοία (αγγλι­κά, γαλ­λι­κά, αμε­ρι­κα­νι­κά, ιτα­λι­κά), τα πλη­ρώ­μα­τα των οποί­ων παρα­κο­λου­θού­σαν ατά­ρα­χα, ως σύγ­χρο­νοι Πόντιοι Πιλά­τοι, το φρι­κτό θέαμα. 

Συμπέ­ρα­σμα; Η δια­τή­ρη­ση της ιστο­ρι­κής μνή­μης είναι εξαι­ρε­τι­κά σημα­ντι­κή. Ιδιαί­τε­ρα σε μια περί­ο­δο που, όπως και τότε, στις αρχές του 20ου αιώ­να, έτσι και σήμε­ρα, η άρχου­σα τάξη και το πολι­τι­κό της προ­σω­πι­κό επι­κα­λεί­ται το «εθνι­κό» συμ­φέ­ρον και συναί­σθη­μα. Εν τέλει, η ανεί­πω­τη τρα­γω­δία της Μικρα­σια­τι­κής Κατα­στρο­φής, όπως και άλλα γεγο­νό­τα της σύγ­χρο­νης ιστο­ρί­ας, μας υπεν­θυ­μί­ζουν την ανά­γκη της αδιά­λει­πτης και ανυ­πο­χώ­ρη­της πάλης ενά­ντια στο εκμε­ταλ­λευ­τι­κό σύστη­μα, ώστε να πάψουν να γίνο­νται οι λαοί «κρέ­ας για τα κανό­νια» των άδι­κων, ληστρι­κών πολέ­μων που αυτό γεν­νά και αναπαράγει.

________________________________________________________________________________________________________

Νίκος Μόττας Γεννήθηκε το 1984 στη Θεσσαλονίκη. Είναι υποψήφιος διδάκτορας (Phd) Πολιτικής Επιστήμης, Διεθνών Σχέσεων και Ιστορίας. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες από το Πανεπιστήμιο Westminster του Λονδίνου και είναι κάτοχος δύο μεταπτυχιακών τίτλων (Master of Arts) στις διπλωματικές σπουδές (Παρίσι) και στις διεθνείς διπλωματικές σχέσεις (Πανεπιστήμιο Τελ Αβίβ). Άρθρα του έχουν δημοσιευθεί σε ελληνόφωνα και ξενόγλωσσα μέσα.
Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο