Ο παππούς ήταν Ναζί — ο “εθνικός ήρωας” της οικογένειας εγκληματίας πολέμου

Όχι άλλα ψέμα­τα! Στη Λιθουα­νία, γιορ­τά­ζε­ται ως ήρω­ας –ας δού­με την πραγ­μα­τι­κό­τη­τα! Γρά­φει η λιθουα­νι­κής κατα­γω­γής Αμε­ρι­κα­νί­δα δημο­σιο­γρά­φος Silvia Foti (Σίλ­βια Φότι), που ανέ­λα­βε να γρά­ψει τη βιο­γρα­φία του παπ­πού της, Jonas Noreikas (Jono Noreikos Generolas Vėtra — Γιό­νας Νορέι­κας), βέβαιη ότι επρό­κει­το για τον «ευγε­νή πατριώ­τη αγω­νι­στή κατά του “σοβιε­τι­κού ζυγού”».

Παρα­θέ­του­με στη συνέ­χεια την «ιστο­ρία» της –αφή­νο­ντας σε πιστή μετά­φρα­ση το λόγο της «κομ­μου­νι­στι­κή κατο­χή», «σοβιε­τι­κή κατο­χή», «παγι­δευ­μέ­νη στο Σιδη­ρούν Παρα­πέ­τα­σμα για 50 χρό­νια», «αν η Λιθουα­νία ήταν μια ελεύ­θε­ρη και ανε­ξάρ­τη­τη χώρα μετά το Β’ Παγκό­σμιο Πόλε­μο, θα είχε ίσως ανα­γνω­ρί­σει το δικό της ρόλο» κλπ. που όμως κατα­λή­γει –έντι­μα στο «αφού ερεύ­νη­σα τη ζωή του, τολ­μώ πλέ­ον να απο­κα­λέ­σω τον παπ­πού μου ναζί, … δού­λε­ψε με τους Ναζί, ενήρ­γη­σε όπως αυτοί, πλη­ρώ­θη­κε από αυτούς, μισού­σε τους Εβραί­ους σαν αυτούς και, όπως εκεί­νοι, διευ­κό­λυ­νε βασα­νι­στή­ρια και δολο­φο­νί­ες»

«Μεγα­λώ­νο­ντας στο Σικά­γο κατά τη διάρ­κεια του Ψυχρού Πολέ­μου, οι γονείς μου με δίδα­ξαν να εκτι­μώ τη λιθουα­νι­κή κλη­ρο­νο­μιά μου.
Τρα­γου­δά­γα­με λιθουα­νι­κά τρα­γού­δια και απαγ­γέλ­να­με λιθουα­νι­κά ποι­ή­μα­τα, μετά στο Λιθουα­νι­κό σχο­λείο τα Σάβ­βα­τα, θα έτρω­γα τηγα­νί­τες – πιρο­σκί όπως της Λιθουανίας.
Ο παπ­πούς μου, ο Jonas Noreika, ήταν ένα ιδιαί­τε­ρα σημα­ντι­κό μέρος της οικο­γε­νεια­κής μου ιστο­ρί­ας: Στα μάτια μου ο ιθύ­νων νους μιας εξέ­γερ­σης του 1945–1946 ενα­ντί­ον της Σοβιε­τι­κής Ένω­σης, που γι αυτό εκτε­λέ­στη­κε.
Μια φωτο­γρα­φία του με τη στρα­τιω­τι­κή του στο­λή κρε­μα­σμέ­νη στο σαλό­νι μας.
Σήμε­ρα, είναι «ήρω­ας» πέρα από την οικο­γέ­νειά μου.
Έχει δρό­μους, ανα­θη­μα­τι­κές πλά­κες και ένα σχο­λείο που πήρε το όνο­μά του προς τιμή του. Του απο­νε­μή­θη­κε ο Σταυ­ρός Vytis, η υψη­λό­τε­ρη μετα­θα­νά­τια τιμή της Λιθουανίας.

Πεθαί­νο­ντας το 2000, η μητέ­ρα μου με ζήτη­σε να ανα­λά­βω να γρά­ψω ένα βιβλίο για τον πατέ­ρα της. Συμ­φώ­νη­σα ανυπόμονα.
Αλλά καθώς κοσκί­νι­σα μέσα από το υλι­κό, συνά­ντη­σα ένα έγγρα­φο με την υπο­γρα­φή του από το 1941 και από τότε όλα άλλα­ξαν.
Η ιστο­ρία του παπ­πού μου ήταν πολύ πιο σκο­τει­νή από ό, τι ήξε­ρα.

Έμα­θα πως ο άντρας που θεω­ρού­σα σωτή­ρα που έκα­νε ό,τι μπο­ρού­σε για να σώσει τους Εβραί­ους στη διάρ­κεια του Β’ Παγκο­σμί­ου Πολέ­μου, στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα είχε ανα­γκά­σει όλους τους Εβραί­ους της περιο­χής του στη Λιθουα­νία να συγκε­ντρω­θούν και να στα­λούν σε ένα γκέ­το, όπου ξυλο­κο­πή­θη­καν, λιμο­κτό­νη­σαν, βασα­νί­στη­καν, βιά­στη­καν και μετά δολοφονήθηκαν.
Πάνω από 95% των Εβραί­ων της Λιθουα­νί­ας πέθα­ναν στη διάρ­κεια του Β’ Παγκο­σμί­ου Πολέ­μου, πολ­λοί δολο­φο­νη­μέ­νοι με την πρό­θυ­μη συνερ­γα­σία των γει­τό­νων τους.

Ξαφ­νι­κά, δεν είχα πια ιδέα ποιος ήταν ο παπ­πούς μου, τι ήταν η Λιθουα­νία, και πώς χωρού­σε η δική μου ιστο­ρία μέσα σε όλα αυτά.
Πώς μπο­ρού­σα να συνται­ριά­ξω δυο πραγ­μα­τι­κό­τη­τες;
Ήταν ο Γιό­νας Νορέι­κα ένα τέρας που έσφα­ξε χιλιά­δες Εβραί­ους ή ένας ήρω­ας που αγω­νί­στη­κε να σώσει τη χώρα του από τους κομμουνιστές;

Αυτές οι ερω­τή­σεις ξεκί­νη­σαν ένα ταξί­δι που με έκα­νε να κατα­λά­βω τη δύνα­μη των πολι­τι­κών της μνή­μης και τη σημα­σία του να τεθεί σωστά ο απο­λο­γι­σμός, ακό­μα και με μεγά­λο προ­σω­πι­κό κόστος.
Συμπέ­ρα­να ότι ο παπ­πούς μου ήταν ένας άνθρω­πος με αντι­φά­σεις, όπως ακρι­βώς η Λιθουα­νία – μια χώρα ανά­με­σα στη ναζι­στι­κή και κομ­μου­νι­στι­κή κατο­χή στη διάρ­κεια του Β’ Παγκο­σμί­ου Πολέ­μου, μετά παγι­δευ­μέ­νη στο Σιδη­ρούν Παρα­πέ­τα­σμα για 50 χρόνια –
Κατ’ αυτό τον τρό­πο ίσως, η Λιθουα­νία είναι σαν πολ­λές ακό­μα χώρες που πέρα­σαν 50 χρό­νια υπό σοβιε­τι­κή κατο­χή. Στη διάρ­κεια αυτής της περιό­δου, η αλή­θεια μπή­κε στην κατά­ψυ­ξη: Οι Λιθουα­νοί μπο­ρού­σαν να μιλά­νε μόνο για το πόσοι Σοβιε­τι­κοί πολί­τες είχαν σκο­τω­θεί στη διάρ­κεια του Β’ Παγκο­σμί­ου Πολέμου.
Οι ανα­φο­ρές στα εβραϊ­κά θύμα­τα απα­λεί­φθη­καν από τους κατα­κτη­τές. Μου αρέ­σει η σκέ­ψη πως, αν η Λιθουα­νία ήταν μια ελεύ­θε­ρη και ανε­ξάρ­τη­τη χώρα μετά το Β’ Παγκό­σμιο Πόλε­μο, θα είχε ίσως ανα­γνω­ρί­σει το δικό της ρόλο στο Ολοκαύτωμα.

Η απο­κα­τά­στα­ση όμως της ιστο­ρι­κής μνή­μης απο­δεί­χτη­κε πως ήταν επι­κίν­δυ­νη.
Όταν δημό­σια αμφι­σβή­τη­σα την επί­ση­μη ιστο­ρία της ζωής του παπ­πού μου, δαι­μο­νο­ποι­ή­θη­κα από τη λιθουα­νι­κή κοι­νό­τη­τα στο Σικά­γο και στη Λιθουανία.
Με απο­κά­λε­σαν πρά­κτο­ρα του προ­έ­δρου της Ρωσί­ας Βλά­ντι­μιρ Πού­τιν. Οι ηγέ­τες της Λιθουα­νί­ας ακό­μα πιστεύ­ουν πως η ταυ­τό­τη­τα της χώρας τους εξαρ­τά­ται από την αφο­σί­ω­ση στους ήρω­ές της, ακό­μα και σε βάρος της αλήθειας.

Οι καμπές και οι μετα­μορ­φώ­σεις της σύντο­μης ζωής του Γιό­νας Νορέι­κα κάνουν ευκο­λό­τε­ρη την από­κρυ­ψη του κακού τονί­ζο­ντας την καλή του πλευ­ραά. Κι όμως υπήρ­ξε τόσο πολύ κακός…
Το 1933, ως νεα­ρός στρα­τιώ­της στο Λιθουα­νι­κό Στρα­τό, έγρα­ψε το «Σηκώ­στε το κεφά­λι σας Λιθουα­νοί», το αντί­στοι­χο με το χιτλε­ρι­κό «Mein Kampf», υπο­κι­νώ­ντας το μίσος προς τους Εβραί­ους ως λύση στα προ­βλή­μα­τα της Λιθουανίας.
Τον Ιού­νιο του 1941, ηγή­θη­κε εξέ­γερ­σης ενα­ντί­ον των Σοβιε­τι­κών, ως συνερ­γά­της των Ναζί.
Τον Ιού­λιο, διέ­τα­ξε τη δολο­φο­νία και των 2.000 Εβραί­ων στο Plunge, την πόλη από την οποία ηγή­θη­κε της εξέγερσης.
Τον Αύγου­στο, οι Γερ­μα­νοί τον καλω­σό­ρι­σαν ως τον νέο αρχη­γό της περι­φέ­ρειας Siauliai, και τον ίδιο μήνα υπέ­γρα­ψε εντο­λές απο­στο­λής χιλιά­δων Εβραί­ων σε πιθα­νό θάνατο.
Με ευθύ­νη του δολο­φο­νή­θη­καν περί­που 8.000 Εβραίοι.

Στην εκδο­χή της ιστο­ρί­ας που γιορ­τά­ζε­ται τώρα από τους Λιθουα­νούς, ο παπ­πούς μου και άλλοι σαν αυτόν ανα­γκά­στη­καν να τα κάνουν αυτά από τους Γερμανούς.
Αλλά όταν έσκα­ψα βαθύ­τε­ρα, έμα­θα ότι το να διο­ρι­στεί επι­κε­φα­λής της περι­φέ­ρειας του απέ­φε­ρε το καλύ­τε­ρο σπί­τι στην περιο­χή, περί­που 1.000 γερ­μα­νι­κά μάρ­κα το μήνα και μια καλή δου­λειά για τη για­γιά μου. Αυτά μου φάνη­καν περισ­σό­τε­ρο σαν πει­ρα­σμός παρά εξαναγκασμός.
Αντι­τέ­θη­κε στους Ναζί, όχι για να σώσει Εβραί­ους αλλά προ­σπα­θώ­ντας να τη γλυ­τώ­σει από τη βίαιη στρα­το­λό­γη­ση στα SS.

Τον Μάρ­τιο του 1943, στάλ­θη­κε σε στρα­τό­πε­δο συγκέ­ντρω­σης των Ναζί.
Απε­λευ­θε­ρώ­θη­κε τον Ιανουά­ριο του 1945 και στρα­το­λο­γή­θη­κε από τον Κόκ­κι­νο Στρατό.
Αργό­τε­ρα τον ίδιο χρό­νο, άρχι­σε να οργα­νώ­νει εξέ­γερ­ση ενα­ντί­ον των Σοβιε­τι­κών, οι οποί­οι –κατ’ αυτόν είχαν μετα­τρα­πεί από τους απε­λευ­θε­ρω­τές της Λιθουα­νί­ας σε κατα­κτη­τές της.
Οι Σοβιε­τι­κοί τον συνέ­λα­βαν τον επό­με­νο Μάρ­τιο. Εκτε­λέ­στη­κε τον Φεβρουά­ριο του 1947 σε ηλι­κία 36 ετών.

Η μετα­τρο­πή ενός συνερ­γά­τη των ναζί σε εθνι­κό ήρωα απαι­τεί τέσ­σε­ρα βήμα­τα χει­ρα­γώ­γη­σης.
▪️ Ένα βήμα μετα­το­πί­ζει όλη την ευθύ­νη στους Ναζί, παρό­λο που ο παπ­πούς μου, όπως πολ­λοί Λιθουα­νοί, συμ­με­τεί­χε πρό­θυ­μα στη σφα­γή Εβραίων.
▪️ Το δεύ­τε­ρο βήμα δημιουρ­γεί αφή­γη­μα περί θυμά­των, «ανα­ρω­τώ­ντας»  πώς ένας δολο­φό­νος Εβραί­ων θα μπο­ρού­σε να στα­λεί σε ένα στρα­τό­πε­δο συγκέ­ντρω­σης των Ναζί.
▪️ Το τρί­το βήμα απο­δο­μεί την counter-narrative χαρα­κτη­ρί­ζο­ντάς την ως κομ­μου­νι­στι­κή προ­πα­γάν­δα των εχθρών του κράτους.
▪️ Το τελευ­ταίο βήμα αρνεί­ται να δεχτεί ότι δύο φαι­νο­με­νι­κά αντι­φα­τι­κές αλή­θειες μπο­ρούν να συνυ­πάρ­ξουν: ο Noreika αγω­νί­στη­κε γεν­ναία ενά­ντια στους Κομ­μου­νι­στές και συμ­με­τεί­χε ντρο­πια­στι­κά στη δολο­φο­νία Εβραίων.

ΣΣ |> counter-narrative  = αντι-αφή­γη­ση είναι ένα μήνυ­μα που δίνει μια θετι­κή εναλ­λα­κτι­κή λύση στην εξτρε­μι­στι­κή προ­πα­γάν­δα, ή εναλ­λα­κτι­κά στο­χεύ­ει στην απο­δό­μη­ση ή την απο­λυ­το­ποί­η­ση του εξτρε­μι­στι­κού αφηγήματος.
Αυτό γίνε­ται με από­κρυ­ψη σημεί­ων προς σημείο κάποιων ακραί­ων επι­χει­ρη­μά­των, προ­σω­πι­κές (παρελ­κυ­στι­κές) ιστο­ρί­ες από πρώ­ην εξτρε­μι­στές, κηρύγ­μα­τα που καταγ­γέλ­λουν τη βία, εκστρα­τεί­ες πολυ­μέ­σων που δημιουρ­γή­θη­καν επί τού­του από μεμο­νω­μέ­νους «ακτι­βι­στές» και οργα­νώ­σεις κά. –απο­τε­λεί επι­στη­μο­νι­κά συγκα­λυμ­μέ­νη φαιά προ­πα­γάν­δα.

Αφού ερεύ­νη­σα τη ζωή του κατά τα τελευ­ταία του 20 χρό­νια, τολ­μώ πλέ­ον να απο­κα­λέ­σω τον παπ­πού μου ναζί, παρό­λο που δεν συμ­με­τεί­χε επί­ση­μα στο κόμμα.
Δού­λε­ψε με τους Ναζί, ενήρ­γη­σε όπως αυτοί, πλη­ρώ­θη­κε από αυτούς, μισού­σε τους Εβραί­ους σαν αυτούς και, όπως εκεί­νοι, διευ­κό­λυ­νε βασα­νι­στή­ρια και δολο­φο­νί­ες.

Μήπως οι Λιθουα­νοί αξιω­μα­τού­χοι έκρυ­βαν ενερ­γά την αλή­θεια για­τί θα χάλα­γε την εικό­να της χώρα;
Ή ήταν σε πραγ­μα­τι­κή άρνη­ση σε μια δημο­κρα­τία πολύ εύθραυ­στη για να αντι­με­τω­πί­σει τη δική της ιστο­ρία; Δυστυ­χώς, αυτό δεν αφο­ρά μόνο τον παπ­πού μου.
Είναι ένας μικρό­κο­σμος ολό­κλη­ρης της εθνι­κής ιστο­ρί­ας και αυτή η εθνι­κή ιστο­ρία αντη­χεί σήμε­ρα σε όλη την Ανα­το­λι­κή Ευρώ­πη.

Η πάρο­δος του χρό­νου δημιούρ­γη­σε προ­ϋ­πο­θέ­σεις να απο­κα­λύ­ψου­με την αλή­θεια, αλλά επί­σης αύξη­σε τον επεί­γο­ντα χαρα­κτή­ρα τους προ­τού οι ανα­μνή­σεις εξα­σθε­νί­σουν και σβή­σουν ολο­κλη­ρω­τι­κά στην επό­με­νη γενιά.
Η ανά­λυ­ση ενός σκο­τει­νού παρελ­θό­ντος είναι πάντα τραυ­μα­τι­κή. Αλλά δεν θα πάμε ποτέ στη λύτρω­ση να λέμε «τα σύκα ‑σύκα» εάν βασί­ζου­με την ιστο­ρία μας σε ψέμα­τα. Αν και οι επό­με­νες γενιές ίσως να μην γνω­ρί­ζουν τις λεπτο­μέ­ρειες, θα εξα­κο­λου­θή­σουν να βιώ­νουν τον συναι­σθη­μα­τι­κό πόνο που μετα­βι­βά­στη­κε από γονέα σε παι­δί και σε εγγόνι.

Έκα­να την ειρή­νη μου με τον παπ­πού μου. Ορκί­ζο­μαι να απο­κα­λύ­ψω τα εγκλή­μα­τά του δίνο­ντας μαρ­τυ­ρία για την αλή­θεια και ορκί­ζο­μαι να προ­σπα­θή­σω να διορ­θώ­σω τη μνή­μη της Λιθουα­νί­ας για το Ολο­καύ­τω­μα, ζητώ­ντας εν μέρει να του αφαι­ρε­θούν οι τιμές που του έχουν απονεμηθεί.

Αυτό μπο­ρεί να οδη­γή­σει σε συμ­φι­λί­ω­ση μετα­ξύ Λιθουα­νών και Εβραί­ων καθώς θα θυμό­μα­στε τι συνέ­βη και μαθαί­νο­ντας από αυτό θα δια­σφα­λί­σου­με ότι δεν θα ξανα­συμ­βεί ξανά. Ίσως η ανα­γνώ­ρι­ση αυτής της αλή­θειας θα επι­τρέ­ψει στους Λιθουα­νούς να έχουν μια πιο υγιή εθνι­κή ταυ­τό­τη­τα και μια υπε­ρη­φά­νεια για την ποί­η­σή μας, τη γλώσ­σα μας, το φαγη­τό μας — αλλά όχι το σκο­τει­νό μας παρελθόν.

ℹ️  Η Silvia Foti είναι δασκά­λα γυμνα­σί­ου, δημο­σιο­γρά­φος και συγ­γρα­φέ­ας του βιβλί­ου «Η εγγο­νή των Ναζί: Πώς έμα­θα ο παπ­πούς μου ήταν εγκλη­μα­τί­ας πολέ­μου».

Η ανα­κή­ρυ­ξη του χυδαί­ου και ραφι­να­ρι­σμέ­νου  («εξί­σω­ση» με τον φασι­σμό) αντι­κομ­μου­νι­σμού απο­τε­λεί από χρό­νια επί­ση­μη πολι­τι­κή και ιδε­ο­λο­γία της ΕΕ των «ανθρω­πί­νων δικαιω­μά­των», σε μια προ­σπά­θεια να σβη­στεί από τον «ορί­ζο­ντα» της λαϊ­κής πάλης στην Ευρώ­πη μια κοι­νω­νία όπου καταρ­γού­νται η εκμε­τάλ­λευ­ση και η καπι­τα­λι­στι­κή ιδιο­κτη­σία, κοι­νω­νι­κο­ποιού­νται τα μονο­πώ­λια και όλος ο παρα­γό­με­νος πλούτος.
Κομ­μου­νι­στι­κά Κόμ­μα­τα και σύμ­βο­λα απα­γο­ρεύ­ο­νται, ξηλώ­νο­νται αντι­φα­σι­στι­κά μνη­μεία και ξεφυ­τρώ­νουν τόποι «λατρεί­ας» των ναζι­στι­κών «Waffen SS», ενώ η Ιστο­ρία ξανα­γρά­φε­ται κατά πως βολεύ­ει τους καπι­τα­λι­στές, τους βασι­κούς «αιμο­δό­τες» του φασι­σμού ανά την Ιστο­ρία και ανά τον κόσμο.

Λιθουα­νοί στρα­τιώ­τες παρε­λαύ­νουν θριαμ­βευ­τι­κά στο Βίλ­νιους, ενώ οι πολί­τες ραί­νουν με λουλούδια

ℹ️  Μετά τον Α’ Παγκό­σμιο Πόλε­μο, το Vilnius (Βίλ­νιους — πολω­νι­κά: Wilno) παρα­χω­ρή­θη­κε στη Λιθουα­νία, ενώ αμφό­τε­ρες οι χώρες αντι­λαμ­βά­νο­νται την πόλη ως δική τους. Με τη League of Nations (Ένω­ση Εθνών …ο ΟΗΕ της επο­χής) να συμ­με­τέ­χει στην επα­κό­λου­θη δια­μά­χη μετα­ξύ των δύο χωρών.
✔️   Στις 9‑Οκτ-1920, ο πολω­νι­κός στρα­τός κατέ­λα­βε κρυ­φά το Βίλ­νιους κατά τη διάρ­κεια μιας επι­χεί­ρη­σης γνω­στής ως ανταρ­σία του Żeligowski, με την Πολω­νία να καθι­στά την πόλη πρω­τεύ­ου­σα του «Wilno Voivodeship».
✔️  Η Λιθουα­νία αμφι­σβή­τη­σε έντο­να την πολω­νι­κή προ­σάρ­τη­ση του Βίλ­νιους και αρνή­θη­κε τις διπλω­μα­τι­κές σχέ­σεις με την Πολω­νία, μετα­φέ­ρο­ντας τη λιθουα­νι­κή πρω­τεύ­ου­σα στο Kaunas (Κάου­νας).
✔️  Όταν εισέ­βα­λαν οι Γερ­μα­νοί και και χώρι­σαν την Πολω­νία τον Σεπτέμ­βριο του 1939, οι Σοβιε­τι­κοί, παρε­νέ­βη­σαν δυνα­μι­κά επι­στρέ­φο­ντας το Βίλ­νιους στη Λιθουα­νία, που θα γίνει ένα χρό­νο μετά η πρω­τεύ­ου­σα της «Σοβιε­τι­κής Σοσια­λι­στι­κής Δημο­κρα­τί­ας της Λιθουα­νί­ας»

🆘  51 χρόνια αργότερα το 1991 με τις ανατροπές, η Λιθουανία θα μετατραπεί σε αυτό που είναι σήμερα –αιχμή δόρατος ΝΑΤΟ-ΕΕ…