Γράφει ο Ηρακλής Κακαβάνης //
Παρακολουθήσαμε την παράσταση «Ειρήνη» του Αριστοφάνη σε μετάφραση – διασκευή και σκηνοθεσία Τιτίκας Σαριγκούλη, από τη Θεατρική Ομάδα της Εταιρίας Λογοτεχνών ΥΙΟΒΑΚΧΟΣ.
Η υπόθεση του έργου έχει ως εξής: Ένας Αθηναίος, ο Τρυγαίος, αποφασίζει να πετάξει ως τον θρόνο του Δία και να τον πείσει ή να τον αναγκάσει να σταματήσει τον πόλεμο. Επινοεί μια πρωτότυπη πτητική συσκευή: ένα κοπροφάγο σκαθάρι που το ταΐζει τη δύσοσμη τροφή του μέχρι να γίνει τεράστιο. Το καβαλάει, φτάνει με αυτό ως τον Δία που δεν αντέχει τη μπόχα και… η συνέχεια επί σκηνής.
Ο θίασος (επαγγελματίες οι περισσότεροι και κάποια μέλη της ΕΕΛ) με κέφι και ικανότητα κέρδισε το θερμό χειροκρότημα των θεατών. Η κυρία Σαριγκούλη αντισυμβατική και εφευρετική αιφνιδίασε και με το κείμενο και με την επιλογή των τραγουδιών και με τα σύμβολα που χρησιμοποίησε στην παράσταση. Ο Αριστοφάνης λέει «Ο πόλεμος τέλειωσε, καιρός για τα έργα της ειρήνης» η διασκευή που παρακολουθήσαμε φέρνει το λαό στο προσκήνιο. Υπό αυτό το πρίσμα έγινε και η επιλογή συμβόλων και μουσικής επένδυσης της παράστασης.
Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι η παράσταση ξεκίνησε με έναν κόρδακα και αμέσως μετά στη σκηνή ο Κλέωνας ντυμένος στα …ροζ υπό τους ήχους του αντάρτικου τραγουδιού «Στ’ άρματα, στ’ άρματα»… Ξάφνιασε και προβλημάτισε κάποιους, μα όπως η ίδια η Τιτίκα Σαριγκούλη μας εξήγησε «αυτό δεν είναι ξένο στην καθημερινότητα της ιστορίας, όταν άτομα ή κόμματα που δεν έχουν καμία σχέση με τους αγώνες του λαού, γιατί τον έχουν στην κυριολεξία προδώσει„ προσπαθούν να οικειοποιηθούν αυτές τις θυσίες με αποτέλεσμα να γελοιοποιούνται σαν τους Κύκλωπες νάνους όταν βάλθηκαν να κλέψουν τα όπλα του Ηρακλή. Σίγουρα ο φασισμός είναι φασισμός. Όμως ο οπορτουνισμός είναι το κρυφό όπλο της άρχουσας τάξης ενάντια στο λαϊκό κίνημα.
Στην παράσταση, ενώ το αντάρτικο τραγούδι ακούγεται αγέρωχο και αδρό, ο Κλέωνας αποκαλύπτει τον εαυτό του, αυτός που πράγματι είναι και όχι αυτός που προσπαθεί να φανεί μέσα από το τραγούδι».
Η κορυφαία κρατούσε κόκκινη σημαία και ο χορός σφυριά και δρεπάνια. Το λόγο μας τον εξήγησε η Τ. Σαριγκούλη στη συνέντευξη μερικές μέρες πριν, εξηγείται όμως και εισαγωγικά η χρήση αυτών των συμβόλων:
«Επειδή με τα χρόνια από την κωμωδία είχε εξαλειφθεί η αναφορά στο Διόνυσο, το λεγόμενο ουδέν προς Διόνυσον.
Υπήρχαν στις παραστάσεις της κωμωδίας κάποια μόνον σύμβολα, απ’ τη λατρεία του Διονύσου, όπως τα σκουφιά από θυμάρι, ο φαλλός, το σταφύλι, ο κισσός, που έσωσε το έμβρυο Διόνυσο, από την φωτιά του κεραυνού, η κόκκινη σημαία, που προηγείτο στις διονυσιακές τελετές του φαλλού, κατάλοιπο της οποίας είναι ο λεγόμενος αέρας, αυτό το κόκκινο πανί, που κουνάει ο παπάς πάνω από το άγιο δισκοπότηρο, όταν λέει το –Πιστεύω
Ακόμα σύμβολο του Διονύσου ήταν και ο θύρσος. Αυτά σ’ ότι αφορά τη διονυσιακή λατρεία, που για πολλά χρόνια ή ακόμα και για αιώνες ήταν απαγορευμένη μια και ο Διόνυσος εξέφραζε αταξικά τον άνθρωπο. Από τη μήτρα στον τάφο, ως Δίπυλος,αφού από της μάνας του τη κοιλιά βρήκε καταφύγιο στου Δία το μηρό. Βρόμιος, ο γλεντζές, που κάνει τους ανθρώπους ίσους με το γέλιο και τον έρωτα. Ενώ αντίθετα, το επίσημο ιερατείο της Δήμητρας και της Κόρης εκπροσωπούσε τους θεογέννητους βασιλιάδες-Διατραφείς βασιλείς κατά τον Ησίοδο.
Και ήταν τόσο το ταξικό μίσος της άρχουσας τάξης για τη θρησκεία των φτωχών και των καταπιεζομένων, όπως ήταν η διονυσιακή λατρεία, που όταν ήρθε στα πράγματα ο Περίανδρος στην Κόρινθο αναγκάστηκε να καλέσει από την Μήθυμνα της Λέσβου, τον Αρίωνα για να διδάξει τον διθύραμβο, δηλαδή τη λειτουργία της διονυσιακής λατρείας. Επειδή στα νησιά, οι αριστοκράτες είχαν ανατραπεί κάποια χρόνια πιο μπροστά, κάτι είχε γλιτώσει από τη μανία των διωγμών ενάντια στους οπαδούς του Διονύσου.
Διωγμούς που η ιστορία ύστερα από μια ντουζίνα αιώνες, θα τους ξανασυναντήσει και πάλι, αλλά αυτή τη φορά, ενάντια σ’ ένα άλλο ταξικό κίνημα, όπως ήταν το χριστιανικό δηλαδή στο:
ίνα πάντες εν ώσι[1]
Επίσης, ένα ακόμα σύμβολο που χρησιμοποιείται στην παράσταση – και το οποίο δεν ανήκει στη διονυσιακή λατρεία, αλλά στους αγώνες των χωρικών της Γερμανίας του 16 αιώνα — είναι το σφυροδρέπανο.
Αλλά επειδή στην παράβαση της Ειρήνης ο χορός μιλάει για τα δεινά που είχε υποστεί ο αγροτικός πληθυσμός της Αττικής στον αρχιδάμιο αποκλεισμό, όσο και απ’ τους πολιτικούς της εποχής, και μάλιστα σ’ αυτή τη μοναδική παράβαση της ειρήνης, ο Αριστοφάνης μιλάει πως τους χωρικούς τους πουλούσαν σκλάβους, δηλαδή οι συνθήκες είχαν, γυρίσει πριν απ’ την εποχή του Σόλωνα.
Και αφού ο αγρότης Τρυγαίος, πολέμα να φέρει πίσω την ειρήνη και επειδή οι λαϊκοί αγώνες ανήκουν σ’ όλους τους καταπιεζόμενους και σ’ όλους τους καιρούς, το σύμβολο των Γερμανών χωρικών δε δείχνει καθόλου ξένο, απ’ τον αγώνα του Τρυγαίου».
Η παράσταση τελειώνει με φαλλικό γαϊτανάκι υπό τους ήχους του παραδοσιακού «Ανέβηκα στην πιπεριά». (Το «γουδοχέρι» του πολέμου το συνθλίβει ο φαλλός του αγρότη).
Την παράσταση παρακολούθησε ο γενικός Γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος Δημήτρης Κουτσούμπας και το μέλος του Πολιτικού Γραφείου Νίκος Σοφιανός. Στην παρουσία του Δημήτρη Κουτσούμπα και τη σημασία της αναφέρθηκε ο Κώστας Καρούσος, πρόεδρος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών, στον εναρκτήριο χαιρετισμό του: η επίσκεψη του Γενικού Γραμματέα συντρόφου Δημήτρη Κουτσούμπα σημαίνει για εμάς την ηθική και πρακτική συνέχεια στη δουλειά μας. Ο στόχος του νέου ΔΣ να παντρέψει το εργατικό και πνευματικό στοιχείο στα λογοτεχνικά – κοινωνικά στρώματα είναι εφικτός και πραγματοποιήσιμος. Ευρύτερος στόχος μας το θέατρο η φωνή της ΕΕλ να φτάσει παντού. Το έργο του Αριστοφάνη «Ειρήνη» αποσκοπεί στη συνεννόηση όλων των ειρηνόφιλων δημιουργών.
Η τιμή της παρουσίας του Δημήτρη Κουτσούμπα εδώ σημαίνει την αρχή νέου έργου – νέας προσφοράς, νέας συνεισφοράς. Είμαστε συνεχιστές του έργου της ΕΑΜικής Αντίστασης, με αγάπη και σεβασμό στην ιστορική μας παράδοση».
Η θεατρική ομάδα δεν έχει συγκεκριμένο πρόγραμμα παραστάσεων, θέλει την υποστήριξη των Δήμων για να «ανέβει» η παράσταση στις συνοικίες της πόλης και φιλοδοξεί να μπει στα σχολεία.
[1] Από την αρχιερατική προσευχή του Χριστού. Δύσκολο να ερμηνευτεί, συνήθως χρησιμοποιείται για να δηλωθεί η διάθεση πανανθρώπινης ενότητας