Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Έκθεση: Νίκος Χατζηκυριάκος- Γκίκας: Ζωγραφίζοντας για τα βιβλία

Έκθε­ση αφιε­ρω­μέ­νη σε μια σημα­ντι­κή πτυ­χή της τέχνης του Νίκου Χατζη­κυ­ριά­κου-Γκί­κα εγκαι­νιά­ζε­ται αύριο στις 20.00 στο Μου­σείο Μπε­νά­κη-Πινα­κο­θή­κη Γκί­κα (Κριε­ζώ­του 3). Παρου­σιά­ζο­νται εξώ­φυλ­λα βιβλί­ων, προ­με­τω­πί­δες και εικο­νο­γρα­φή­σεις ποι­η­τι­κών έργων που φιλο­τέ­χνη­σε από το 1937 μέχρι το 1992. Η έκθε­ση έχει τίτλο «Νίκος Χατζη­κυ­ριά­κος-Γκί­κας. Ζωγρα­φί­ζο­ντας για τα βιβλία» και εντάσ­σε­ται στο πλαί­σιο της διορ­γά­νω­σης «Αθή­να Παγκό­σμια Πρω­τεύ­ου­σα Βιβλί­ου 2018».

Η στε­νή σχέ­ση του ζωγρά­φου με το βιβλίο προ­κύ­πτει όχι μόνο από τη μεγά­λη βιβλιο­θή­κη του, που δια­τη­ρεί­ται σήμε­ρα στο σπί­τι του στην οδό Κριε­ζώ­του 3, αλλά και από το δικό του συγ­γρα­φι­κό έργο, που περι­λαμ­βά­νει πολ­λά ανέκ­δο­τα διη­γή­μα­τα, θεω­ρη­τι­κά κεί­με­να για την τέχνη και μετα­φρά­σεις. Ο Γκί­κας δεν περιο­ρί­στη­κε στη σχε­δί­α­ση συν­θέ­σε­ων, αλλά συχνά συμ­με­τεί­χε έμπρα­κτα στη συνο­λι­κή παρα­γω­γή των εκδό­σε­ων, εκφέ­ρο­ντας άπο­ψη για τον σχε­δια­σμό του εξω­φύλ­λου, ανα­ζη­τώ­ντας τους κατάλ­λη­λους μετα­φρα­στές, δου­λεύ­ο­ντας πάνω στα τυπο­γρα­φι­κά δοκί­μια και ενσω­μα­τώ­νο­ντας πρω­τό­τυ­πα χαρα­κτι­κά σε βιβλία και περιο­δι­κά, κατά το γαλ­λι­κό πρό­τυ­πο των πολυ­τε­λών εκδό­σε­ων εκτός εμπορίου.

Η έκθε­ση ανα­πτύσ­σε­ται σε τέσ­σε­ρις ενό­τη­τες: Ποί­η­ση, πεζο­γρα­φία, θέα­τρο, λογο­τε­χνι­κά περιο­δι­κά και ανέκ­δο­τες εικο­νο­γρα­φή­σεις. Σε όλες τις ενό­τη­τες οι εκδό­σεις συνο­δεύ­ο­νται από προ­σχέ­δια, μακέ­τες, τυπο­γρα­φι­κά δοκί­μια με ιδιό­χει­ρες σημειώ­σεις, αλλη­λο­γρα­φία με τους εκδό­τες ή τους ποι­η­τές και απο­σπά­σμα­τα του Γκί­κα για τις εικο­νο­γρα­φή­σεις του.

Το κύριο ενδια­φέ­ρον του Γκί­κα υπήρ­ξε η ποί­η­ση. Ήδη το 1937 κυκλο­φο­ρεί η ποι­η­τι­κή συλ­λο­γή «Μια δέσμη αχτί­δες στο νερό» του Ανα­στά­σιου Δρί­βα, με προ­με­τω­πί­δα ένα πρω­τό­τυ­πο χαρα­κτι­κό του καλ­λι­τέ­χνη. Αργό­τε­ρα φτιά­χνει προ­με­τω­πί­δες για τον Σεφέ­ρη και τον Ελύ­τη ενώ εικο­νο­γρα­φεί εξ ολο­κλή­ρου την «Οδύσ­σεια» του Νίκου Καζαν­τζά­κη (1958), τα «Ποι­ή­μα­τα» του Κ. Π. Καβά­φη (1966) και την «Αμορ­γό» του Νίκου Γκά­τσου (1969). Το 1972 κυκλο­φό­ρη­σε στο Μιλά­νο από τον Αλέ­ξαν­δρο Ιόλα το πολυ­τε­λές λεύ­κω­μα «Λυρι­κά», όπου εικο­νο­γρα­φού­νται αρχαία ελλη­νι­κά ποι­ή­μα­τα με επτά έγχρω­μες λιθο­γρα­φί­ες του Γκί­κα και με αρχαιο­πρε­πές δέσιμο.

Ο στε­νό­τε­ρος εκδο­τι­κός δεσμός του Γκί­κα ήταν ο Ίκα­ρος, με τον οποί­ον συνερ­γά­στη­κε για δέκα τρεις εκδό­σεις. Ανα­φέ­ρο­νται το λεύ­κω­μα «Ινδία» (1959), στο οποίο για πρώ­τη φορά εικο­νο­γρα­φεί τα κεί­με­νά του, τις προ­σω­πι­κές του εντυ­πώ­σεις από το ταξί­δι του στην Ινδία το 1958, χωρι­σμέ­νες σε πέντε ενό­τη­τες, το «Δάφ­νης και Χλόη» του Λόγ­γου (1970), για το οποίο εκτός από το εξώ­φυλ­λο φιλο­τε­χνεί και τέσ­σε­ρα σχέ­δια, και τα διη­γή­μα­τα της Λητώς Κατα­κου­ζη­νού, με εξώ­φυλ­λα και εικο­νο­γρα­φή­σεις που σχε­διά­ζο­νται από το 1948 μέχρι το 1977. Για άλλους εκδο­τι­κούς οίκους ο Γκί­κας εικο­νο­γρα­φεί διη­γή­μα­τα του Πέτρου Χάρη, της Μαρ­γα­ρί­τας Λυμπε­ρά­κη, του Νέστο­ρα Μάτσα κ.α. Το 1977 κυκλο­φο­ρεί η «Λυσι­στρά­τη» του Αρι­στο­φά­νη με πενή­ντα σχέ­δια και μια βινιέ­τα στο εξώφυλλο.

Ξεχω­ρι­στή κατη­γο­ρία εικο­νο­γρά­φη­σης απο­τε­λούν τα λογο­τε­χνι­κά περιο­δι­κά, για τα οποία ο Γκί­κας είτε σχε­δί­α­σε τα εξώ­φυλ­λα είτε χρη­σι­μο­ποί­η­σε παλαιό­τε­ρα σχέ­διά του για προ­με­τω­πί­δες ή εικο­νο­γρά­φη­ση. Ήδη από το 1935 επι­με­λή­θη­κε και σελι­δο­ποί­η­σε, μαζί με τον Δημή­τρη Πικιώ­νη, το περιο­δι­κό «Το 3ο Μάτι», ενώ το 1939 το τεύ­χος της «Νέας Εστί­ας» που ήταν αφιε­ρω­μέ­νο στα πενη­ντά­χρο­να του δημο­τι­κι­σμού, κυκλο­φό­ρη­σε με μια αυθε­ντι­κή λιθο­γρα­φία του. Τα εξώ­φυλ­λα των περιο­δι­κών «Αιξω­νή», «Φιλο­λο­γι­κή Κυρια­κή», «Griffon» κ.α. παρου­σιά­ζο­νται μαζί με τα προ­σχέ­δια εικο­νο­γρά­φη­σής τους.

Η τελευ­ταία ενό­τη­τα της έκθε­σης αφο­ρά ορι­σμέ­να σχε­διά­σμα­τα εκδό­σε­ων, που για διά­φο­ρους λόγους δεν πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­καν, όπως τα ποι­ή­μα­τα «Ρου­μπα­γιάτ» του Ομάρ Καγιάμ (1971) και το «Άξιον Εστί» του Οδυσ­σέα Ελύ­τη (1964–1965). Προ­σχέ­δια, αλλη­λο­γρα­φία με τους εκδο­τι­κούς οίκους, δημο­σιεύ­σεις και κεί­με­να του καλ­λι­τέ­χνη μαρ­τυ­ρούν τις προ­σπά­θειες για την έκδο­ση αυτών των συλλογών.

Η επι­μέ­λεια της έκθε­σης ανή­κει στην Ιωάν­να Μωρα­ΐ­τη και ο σχε­δια­σμός στον Παύ­λο Θανό­που­λο. Η έκθε­ση συνο­δεύ­ε­ται από ομό­τι­τλη έκδο­ση με κεί­με­να, επι­λο­γή φωτο­γρα­φι­κού υλι­κού και κατά­λο­γο των εικο­νο­γρα­φή­σε­ων του Γκί­κα ενώ κατά τη διάρ­κειά της θα πραγ­μα­το­ποι­η­θούν παράλ­λη­λες εκδη­λώ­σεις. Σε συνερ­γα­σία με την «Αθή­να Παγκό­σμια Πρω­τεύ­ου­σα Βιβλί­ου 2018» και τον εκδο­τι­κό οίκο Ίκα­ρος προ­γραμ­μα­τί­ζε­ται συζή­τη­ση αφιε­ρω­μέ­νη στην εικο­νο­γρα­φι­κή σχέ­ση του Γκί­κα με τα βιβλία. Την Παρα­σκευή 28 και το Σάβ­βα­το 29 Απρι­λί­ου 2018 η είσο­δος στην έκθε­ση θα είναι ελεύ­θε­ρη. Ωρά­ριο λει­τουρ­γί­ας: Τετάρ­τη, Πέμ­πτη, Παρα­σκευή Σάβ­βα­το: 10:00–18:00. Διάρ­κεια μέχρι τις 21 Ιουλίου.

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο