Έκθεση αφιερωμένη σε μια σημαντική πτυχή της τέχνης του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα εγκαινιάζεται αύριο στις 20.00 στο Μουσείο Μπενάκη-Πινακοθήκη Γκίκα (Κριεζώτου 3). Παρουσιάζονται εξώφυλλα βιβλίων, προμετωπίδες και εικονογραφήσεις ποιητικών έργων που φιλοτέχνησε από το 1937 μέχρι το 1992. Η έκθεση έχει τίτλο «Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας. Ζωγραφίζοντας για τα βιβλία» και εντάσσεται στο πλαίσιο της διοργάνωσης «Αθήνα Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου 2018».
Η στενή σχέση του ζωγράφου με το βιβλίο προκύπτει όχι μόνο από τη μεγάλη βιβλιοθήκη του, που διατηρείται σήμερα στο σπίτι του στην οδό Κριεζώτου 3, αλλά και από το δικό του συγγραφικό έργο, που περιλαμβάνει πολλά ανέκδοτα διηγήματα, θεωρητικά κείμενα για την τέχνη και μεταφράσεις. Ο Γκίκας δεν περιορίστηκε στη σχεδίαση συνθέσεων, αλλά συχνά συμμετείχε έμπρακτα στη συνολική παραγωγή των εκδόσεων, εκφέροντας άποψη για τον σχεδιασμό του εξωφύλλου, αναζητώντας τους κατάλληλους μεταφραστές, δουλεύοντας πάνω στα τυπογραφικά δοκίμια και ενσωματώνοντας πρωτότυπα χαρακτικά σε βιβλία και περιοδικά, κατά το γαλλικό πρότυπο των πολυτελών εκδόσεων εκτός εμπορίου.
Η έκθεση αναπτύσσεται σε τέσσερις ενότητες: Ποίηση, πεζογραφία, θέατρο, λογοτεχνικά περιοδικά και ανέκδοτες εικονογραφήσεις. Σε όλες τις ενότητες οι εκδόσεις συνοδεύονται από προσχέδια, μακέτες, τυπογραφικά δοκίμια με ιδιόχειρες σημειώσεις, αλληλογραφία με τους εκδότες ή τους ποιητές και αποσπάσματα του Γκίκα για τις εικονογραφήσεις του.
Το κύριο ενδιαφέρον του Γκίκα υπήρξε η ποίηση. Ήδη το 1937 κυκλοφορεί η ποιητική συλλογή «Μια δέσμη αχτίδες στο νερό» του Αναστάσιου Δρίβα, με προμετωπίδα ένα πρωτότυπο χαρακτικό του καλλιτέχνη. Αργότερα φτιάχνει προμετωπίδες για τον Σεφέρη και τον Ελύτη ενώ εικονογραφεί εξ ολοκλήρου την «Οδύσσεια» του Νίκου Καζαντζάκη (1958), τα «Ποιήματα» του Κ. Π. Καβάφη (1966) και την «Αμοργό» του Νίκου Γκάτσου (1969). Το 1972 κυκλοφόρησε στο Μιλάνο από τον Αλέξανδρο Ιόλα το πολυτελές λεύκωμα «Λυρικά», όπου εικονογραφούνται αρχαία ελληνικά ποιήματα με επτά έγχρωμες λιθογραφίες του Γκίκα και με αρχαιοπρεπές δέσιμο.
Ο στενότερος εκδοτικός δεσμός του Γκίκα ήταν ο Ίκαρος, με τον οποίον συνεργάστηκε για δέκα τρεις εκδόσεις. Αναφέρονται το λεύκωμα «Ινδία» (1959), στο οποίο για πρώτη φορά εικονογραφεί τα κείμενά του, τις προσωπικές του εντυπώσεις από το ταξίδι του στην Ινδία το 1958, χωρισμένες σε πέντε ενότητες, το «Δάφνης και Χλόη» του Λόγγου (1970), για το οποίο εκτός από το εξώφυλλο φιλοτεχνεί και τέσσερα σχέδια, και τα διηγήματα της Λητώς Κατακουζηνού, με εξώφυλλα και εικονογραφήσεις που σχεδιάζονται από το 1948 μέχρι το 1977. Για άλλους εκδοτικούς οίκους ο Γκίκας εικονογραφεί διηγήματα του Πέτρου Χάρη, της Μαργαρίτας Λυμπεράκη, του Νέστορα Μάτσα κ.α. Το 1977 κυκλοφορεί η «Λυσιστράτη» του Αριστοφάνη με πενήντα σχέδια και μια βινιέτα στο εξώφυλλο.
Ξεχωριστή κατηγορία εικονογράφησης αποτελούν τα λογοτεχνικά περιοδικά, για τα οποία ο Γκίκας είτε σχεδίασε τα εξώφυλλα είτε χρησιμοποίησε παλαιότερα σχέδιά του για προμετωπίδες ή εικονογράφηση. Ήδη από το 1935 επιμελήθηκε και σελιδοποίησε, μαζί με τον Δημήτρη Πικιώνη, το περιοδικό «Το 3ο Μάτι», ενώ το 1939 το τεύχος της «Νέας Εστίας» που ήταν αφιερωμένο στα πενηντάχρονα του δημοτικισμού, κυκλοφόρησε με μια αυθεντική λιθογραφία του. Τα εξώφυλλα των περιοδικών «Αιξωνή», «Φιλολογική Κυριακή», «Griffon» κ.α. παρουσιάζονται μαζί με τα προσχέδια εικονογράφησής τους.
Η τελευταία ενότητα της έκθεσης αφορά ορισμένα σχεδιάσματα εκδόσεων, που για διάφορους λόγους δεν πραγματοποιήθηκαν, όπως τα ποιήματα «Ρουμπαγιάτ» του Ομάρ Καγιάμ (1971) και το «Άξιον Εστί» του Οδυσσέα Ελύτη (1964–1965). Προσχέδια, αλληλογραφία με τους εκδοτικούς οίκους, δημοσιεύσεις και κείμενα του καλλιτέχνη μαρτυρούν τις προσπάθειες για την έκδοση αυτών των συλλογών.
Η επιμέλεια της έκθεσης ανήκει στην Ιωάννα Μωραΐτη και ο σχεδιασμός στον Παύλο Θανόπουλο. Η έκθεση συνοδεύεται από ομότιτλη έκδοση με κείμενα, επιλογή φωτογραφικού υλικού και κατάλογο των εικονογραφήσεων του Γκίκα ενώ κατά τη διάρκειά της θα πραγματοποιηθούν παράλληλες εκδηλώσεις. Σε συνεργασία με την «Αθήνα Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου 2018» και τον εκδοτικό οίκο Ίκαρος προγραμματίζεται συζήτηση αφιερωμένη στην εικονογραφική σχέση του Γκίκα με τα βιβλία. Την Παρασκευή 28 και το Σάββατο 29 Απριλίου 2018 η είσοδος στην έκθεση θα είναι ελεύθερη. Ωράριο λειτουργίας: Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή Σάββατο: 10:00–18:00. Διάρκεια μέχρι τις 21 Ιουλίου.