Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Ήταν ρατσιστής ο Τσε Γκεβάρα; Διαλύοντας μια αισχρή συκοφαντία

Γρά­φει ο Νίκος Μότ­τας //

Ο Ερνέ­στο Τσε Γκε­βά­ρα είναι από εκεί­νες τις ιστο­ρι­κές μορ­φές που στο πρό­σω­πο του συνο­ψί­ζο­νται οι σπου­δαιό­τε­ρες αρε­τές ενός αλη­θι­νού Επα­να­στά­τη που, όπως είχε πει ο Σαρτρ υπήρ­ξε «ο πιο ολο­κλη­ρω­μέ­νος άνθρω­πος της επο­χής του».

Κομ­μου­νι­στής, πρό­τυ­πο ανι­διο­τέ­λειας και αυτο­θυ­σί­ας, δει­νός πολε­μι­στής στο πεδίο της μάχης αλλά και ιδιαί­τε­ρα καλ­λιερ­γη­μέ­νος, με υψη­λό το αίσθη­μα του δικαί­ου, εξαι­ρε­τι­κός σύντρο­φος και τρυ­φε­ρός σύζυ­γος και πατέ­ρας, είχε ως κινη­τή­ριο δύνα­μη της ζωής και δρά­σης του την αγά­πη για τον άνθρω­πο. Γι’ αυτον το λόγο, άλλω­στε, αφιέ­ρω­σε την σύντο­μη ζωή του για την πραγ­μά­τω­ση του υψη­λό­τε­ρου και ευγε­νέ­στε­ρου ιδα­νι­κού που γέν­νη­σε η ανθρω­πό­τη­τα: την κατάρ­γη­ση της εκμε­τάλ­λευ­σης ανθρώ­που από άνθρωπο.

Ο Τσε ενσάρ­κω­νε όλα αυτά που μισούν και φοβού­νται οι απο­λο­γη­τές της καπι­τα­λι­στι­κής βαρ­βα­ρό­τη­τας, οι πραι­τω­ρια­νοί του ιμπε­ρια­λι­σμού, η αστι­κή τάξη και τα φερέ­φω­να της. Γι’ αυτό και 53 χρό­νια μετά τη δολο­φο­νία του στη Βολι­βία, συνε­χί­ζε­ται η προ­σπά­θεια συκο­φά­ντη­σης του η οποία πάει χέρι-χέρι με τις επι­θέ­σεις στην Κού­βα, τη δια­στρέ­βλω­ση των γεγο­νό­των και τον πρω­τό­γο­νο αντικομμουνισμό.

Επα­νερ­χό­μα­στε σε όλα αυτά με αφορ­μή τις χυδαιό­τη­τες που ανα­πα­ρή­γα­γε πρό­σφα­τα ενά­ντια στον Τσε ο – γνω­στός και μη εξαι­ρε­ταί­ος – αντι­κομ­μου­νι­στής βου­λευ­τής της ΝΔ Μπο­γδά­νος. Πρό­κει­ται για τα ίδια, χιλιοει­πω­μέ­να ψεύ­δη που αστι­κά επι­τε­λεία (φιλε­λεύ­θε­ροι, σοσιαλ­δη­μο­κρά­τες, νεο­να­ζί και κάθε καρυ­διάς καρύ­δι) δια­κι­νούν στις ΗΠΑ, την Ελλά­δα και σε όλο τον κόσμο, με σκο­πό να συκο­φα­ντή­σουν το πρό­σω­πο του Γκε­βά­ρα και συνο­λι­κό­τε­ρα την Κου­βα­νι­κή Επανάσταση.

bogdanos xa

Στα αρι­στε­ρά η ανι­στό­ρη­τη αθλιό­τη­τα που δημο­σί­ευ­σε ο βου­λευ­τής Κ. Μπο­γδά­νος και δεξιά δημο­σί­ευ­μα σε ιστο­σε­λί­δα της ναζι­στι­κής Χρυ­σής Αυγής.

Τι ανα­φέ­ρει λοι­πόν η αντι­κομ­μου­νι­στι­κή παρα­φι­λο­λο­γία για τον Τσε; Ότι τάχα ήταν «ρατσι­στής» απέ­να­ντι στους μαύ­ρους, εχθρός των ομο­φυ­λό­φι­λων, «δολο­φό­νος» κλπ. Απα­ντή­σεις στην άθλια αυτή κατη­γο­ρία ο γρά­φων είχε δώσει το 2014, με άρθρο στο Ελλη­νι­κό Αρχείο Τσε Γκε­βά­ρα που τιτλο­φο­ρού­νταν «Ήταν ρατσι­στής ο Τσε Γκε­βά­ρα;». Για να δού­με, λοι­πόν, συνο­πτι­κά ποιά είναι η ιστο­ρι­κή αλήθεια:

Το επι­χεί­ρη­μα ότι ο Τσε ήταν ρατσι­στής βασί­ζε­ται στην σκό­πι­μα δια­στρε­βλω­μέ­νη ανά­γνω­ση επι μέρους πηγών. Η πρώ­τη έχει κατα­γρα­φεί στα «Ημε­ρο­λό­για Μοτο­συ­κλέ­τας» (1952) και η δεύ­τε­ρη χρο­νο­λο­γεί­ται από την εμπει­ρία του ανταρ­το­πο­λέ­μου στο Κον­γκό το 1965. Φυσι­κά, δεν υπάρ­χει ούτε καν η παρα­μι­κρή προ­σπά­θεια να ερμη­νευ­τούν οι απο­σπα­σμα­τι­κές αυτές φρά­σεις και να εξη­γη­θούν στο χώρο και το χρό­νο που γράφτηκαν.

Η συγκε­κρι­μέ­νη σημεί­ω­ση του Τσε στα «Ημε­ρο­λό­για Μοτο­συ­κλέ­τας» γρά­φτη­κε κατά τη διάρ­κεια της επί­σκε­ψης του σε μια φτω­χο­γει­το­νιά στη Βενε­ζου­έ­λα των αρχών της δεκα­ε­τί­ας του 1950 και στην οποία ο 24χρονος τότε Γκε­βά­ρα ανα­φέ­ρε­ται σε έγχρω­μους που συνά­ντη­σε στην περιο­χή. Ανα­φε­ρό­με­νος σε κατοί­κους της περιο­χής ο Ερνέ­στο τους χαρα­κτη­ρί­ζει «ράθυ­μους και ονει­ρο­πό­λους» οι οποί­οι σκορ­πούν τα χρή­μα­τα τους σε μεθύ­σια – σε αντι­δια­στο­λή με τους ευρω­παϊ­κής κατα­γω­γής κατοί­κους που κάνουν οικο­νο­μί­ες. Ταυ­τό­χρο­να, συγκρί­νει την «φυλε­τι­κή καθα­ρό­τη­τα» των μαύ­ρων του Καρά­κας με την αντί­στοι­χη των πορ­το­γά­λων [1]. Πρό­κει­ται, δηλα­δή, για μια δια­πί­στω­ση που κάνει ο 24χρονος Ερνέ­στο σε συγκε­κρι­μέ­νη χρο­νι­κή στιγ­μή, χρη­σι­μο­ποιώ­ντας φρά­σεις που βγαί­νουν απ’ τον αυθορ­μη­τι­σμό του νεο­λαί­ου ταξι­διώ­τη εκεί­νης της εποχής.

Οι συκο­φά­ντες, στην προ­σπά­θεια τους να αμαυ­ρώ­σουν την προ­σω­πι­κό­τη­τα του Γκε­βά­ρα, απο­μο­νώ­νουν αυτές τις φρά­σεις, παρα­κάμ­πτουν το νεα­ρό της ηλι­κί­ας του συγ­γρα­φέα και, ασφα­λώς, «ξεχνά­νε» τα διδάγ­μα­τα της μετέ­πει­τα επα­να­στα­τι­κής ζωής του αργε­ντί­νου. Την επο­χή που γρά­φτη­καν οι γραμ­μές του ταξι­διω­τι­κού ημε­ρο­λο­γί­ου του («Ημε­ρο­λό­για Μοτο­συ­κλέ­τας»), ο Ερνέ­στο έρχε­ται για πρώ­τη φορά σε επα­φή με έγχρω­μους. Ως εκ τού­του, οι φρά­σεις του νέου Γκε­βά­ρα εντάσ­σο­νται σε αυτό που περι­γρά­φει ένας εκ των βασι­κών του βιο­γρά­φων, ο Τζον Λι Άντερ­σον: «Το στε­ρε­ό­τυ­πο της αλα­ζο­νεί­ας των λευ­κών αργε­ντί­νων» (2). Από­λυ­τα λογι­κό αν σκε­φτού­με ότι ο 24χρονος Ερνέ­στο ήταν κι’ αυτός προ­ϊ­όν του περι­βάλ­λο­ντος του – ενός μεσο­α­στι­κού περι­βάλ­λο­ντος μιας αργε­ντί­νι­κης οικο­γέ­νειας. Κάποιους μήνες αφό­του ολο­κλη­ρώ­θη­κε το ταξί­δι του στη μεγά­λη αμε­ρι­κα­νι­κή ήπει­ρο, ο ίδιος ο Γκε­βά­ρα ανα­φέ­ρει πως οι εμπει­ρί­ες του ταξι­διού «τον άλλα­ξαν», τον έκα­ναν ένα νέο άνθρω­πο, με νέες ιδέ­ες. Στο Μαϊ­ά­μι, απ’ το οποίο πέρα­σε μετά το τέλος του ταξι­διού του, είχε την ευκαι­ρία να δει παρα­δείγ­μα­τα φυλε­τι­κών δια­κρί­σε­ων τα οποία κατέ­κρι­νε στις σημειώ­σεις του.

mandela castro«Η ζωή του Τσε αποτελεί έμπνευση για όλους τους ανθρώπους που επιθυμούν την λευτεριά. Θα τιμάμε πάντα τη μνήμη του»

- Νέλσον Μαντέλα, Επισκεπτόμενος  την Κούβα το 1991.

Η ζωή και δρά­ση του Τσε Γκε­βά­ρα όχι μόνο δεν δεί­χνει κανε­νός είδους ρατσι­σμό κατά των μαύ­ρων, αλλά ακρι­βώς το αντί­θε­το: συνε­χή αλλη­λεγ­γύη στους αγώ­νες των αφρι­κα­νι­κής κατα­γω­γής πολι­τών για κοι­νω­νι­κή χει­ρα­φέ­τη­ση και έμπρα­κτη υπο­στή­ρι­ξη στους απε­λευ­θε­ρω­τι­κούς αγώ­νες αφρι­κα­νι­κών λαών ενά­ντια στους λευ­κούς αποικιοκράτες.

Να σημειώ­σου­με, λοι­πόν, πως αντί­θε­τα με όσα θέλουν να παρου­σιά­σουν οι θλι­βε­ροί συκοφάντες:

Όπως ανα­φέ­ρε­ται στη βιο­γρα­φία του Τσε (Jon Lee Anderson, A Revolutionary Life) ο νεα­ρός Γκε­βά­ρα, μαζί με τον εβραϊ­κής κατα­γω­γής φίλο του Ραούλ Μελι­βό­σκι, μετεί­χε σε έναν απ’ τους ελά­χι­στους μαθη­τι­κούς αντι­φα­σι­στι­κούς πυρή­νες στην Αργε­ντι­νή του 1940. Μάλι­στα ήταν ο μόνος μαθη­τής που αντέ­δρα­σε στη φιλο­να­ζι­στι­κή δημα­γω­γία καθη­γη­τή του στο σχο­λείο [3].

Ο Γκε­βά­ρα υπήρ­ξε θερ­μός υπο­στη­ρι­κτής εθνο­τι­κά μει­κτών σχο­λεί­ων στην Κού­βα (λατί­νοι, λευ­κοί, μαύ­ροι) [4] πολύ πριν την ύπαρ­ξη τέτοιου είδους σχο­λεί­ων στις νότιες Ηνω­μέ­νες Πολιτείες.

Το 1959, προ­ω­θή­θη­κε από την Επα­να­στα­τι­κή εξου­σία ο λεγό­με­νος «Νόμος 270» σύμ­φω­να με τον οποίο όλες οι παρα­λί­ες και άλλοι δημό­σιοι χώροι ήταν προ­σβά­σι­μοι σε όλες τις φυλές, ανε­ξαρ­τή­τως κατα­γω­γής ή χρώ­μα­τος δέρ­μα­τος. Αυτό συνέ­βαι­νε για πρώ­τη φορά στην κου­βα­νι­κή ιστο­ρία. Κέντρα δια­σκέ­δα­σης, επι­χει­ρή­σεις και άλλοι χώροι που προη­γου­μέ­νως απα­γό­ρευαν την είσο­δο στους μαύ­ρους πολί­τες έκλεισαν.

Φίλος και άνθρω­πος που συνό­δευε τον Τσε σε κάθε του βήμα, απ’ το 1959 έως τη δολο­φο­νία του το 1967, υπήρ­ξε ο αφρο­κου­βα­νός Χάρυ Βιγιέ­γας, γνω­στός με το ψευ­δώ­νυ­μο «Πόμπο». Ο Πόμπο ήταν μαζί με τον Γκε­βά­ρα τόσο στον αντάρ­τι­κο αγώ­να στο Κον­γκό όσο και αργό­τε­ρα στη Βολι­βία. Ο Βιγιέ­γας επέ­ζη­σε στη Βολι­βία και κατά­φε­ρε να επι­στρέ­ψει στην Κού­βα όπου και δια­μέ­νει μέχρι σήμε­ρα. Στις συνε­ντεύ­ξεις του μιλά­ει με τα καλύ­τε­ρα λόγια για τον παλιό του σύντρο­φο και φίλο ενώ έχει κατα­θέ­σει τη μαρ­τυ­ρία του από εκεί­νη την επο­χή στο βιβλίο «Pompo: A Man of Che’s Guerrilla, With Che Guevara in Bolivia 1966–68».

 Μιλώ­ντας στη Γενι­κή Συνέ­λευ­ση του ΟΗΕ, το 1964 [5], ο Γκε­βά­ρα μίλη­σε δημό­σια υπέρ δύο μαύ­ρων προ­σω­πι­κο­τή­των: του τρα­γου­δι­στή-τενό­ρου Πωλ Ρόμπε­σον που είχε διω­χθεί στις ΗΠΑ λόγω των κομ­μου­νι­στι­κών του πεποι­θή­σε­ων και του δολο­φο­νη­θέ­ντος ηγέ­τη του Κον­γκό Πατρίς Λου­μού­μπα. Στην ίδια ομι­λία, ο Γκε­βά­ρα κατα­φέρ­θη­κε δημό­σια ενά­ντια στο απάν­θρω­πο άπαρτ­χαϊντ της Νότιας Αφρι­κής αλλά και τις φυλε­τι­κές δια­κρί­σεις κατά των μαύ­ρων που κυριαρ­χού­σαν απ’ άκρη σε άκρη της μητρό­πο­λης του καπι­τα­λι­σμού, τις ΗΠΑ.

Να ένα χαρα­κτη­ρι­στι­κό από­σπα­σμα από την ομι­λία του: «Θα ‘ρθει μια μέρα που τού­τη η Συνέ­λευ­ση θα έχει απο­κτή­σει μεγα­λύ­τε­ρη ωρι­μό­τη­τα και θα απαι­τή­σει τότε από τη βορειο­α­με­ρι­κά­νι­κη κυβέρ­νη­ση εγγυ­ή­σεις για τη ζωή για τη ζωή του νέγρι­κου και του λατι­νο­α­με­ρι­κά­νι­κου πλη­θυ­σμού, που ζει σ’αυτή τη χώρα και που στην πλειο­νό­τη­τα του είναι βορειο­α­με­ρι­κά­νι­κος είτε λόγω κατα­γω­γής είτε για­τί έκα­νε τις ΗΠΑ θετή πατρί­δα του. Πως είναι δυνα­τό να παρα­στά­νει το φρου­ρό της ελευ­θε­ρί­ας εκεί­νος που σκο­τώ­νει τα ίδια του τα παι­διά και καθη­με­ρι­νά τα ταπει­νώ­νει για το χρώ­μα που έχει το δέρ­μα τους; Πως μπο­ρεί να ποζά­ρει για φρου­ρός της ελευ­θε­ρί­ας εκεί­νος που αφή­νει ελεύ­θε­ρους τους δολο­φό­νους των νέγρων και μάλι­στα τους προ­στα­τεύ­ει και τιμω­ρεί το νέγρι­κο πλη­θυ­σμό επει­δή απαι­τεί να γίνουν σεβα­στά τα δικαιώ­μα­τα του ως ελεύ­θε­ρων ανθρώπων;».

che congo

Ο Τσε στο Κον­γκό το 1965.

Ο Τσε απο­φά­σι­σε να μετα­βεί στο Κον­γκό, αφή­νο­ντας την υπουρ­γι­κή θέση που κατεί­χε στην Κού­βα, την ίδια του την οικο­γέ­νεια, προ­κει­μέ­νου, να βοη­θή­σει εκεί, έμπρα­κτα, τον αγώ­να του λαού για ανε­ξαρ­τη­σία και απε­λευ­θέ­ρω­ση απ’ τα δεσμά της αποι­κιο­κρα­τί­ας [6]. Έβα­ζε σε κίν­δυ­νο την ίδια του τη ζωή προ­κει­μέ­νου να δεί­ξει έμπρα­κτη αλλη­λεγ­γύη στους συναν­θρώ­πους του, ασχέ­τως χρώ­μα­τος ή φυλής. Είχε στο πλευ­ρό του 100 αφρο­κου­βα­νούς και συνερ­γά­στη­κε με τους εκεί αντάρ­τες ενά­ντια στον στρα­τό των λευ­κών νοτιο­α­φρι­κα­νών μισθο­φό­ρων. Αργό­τε­ρα, ο Γκε­βά­ρα προ­σέ­φε­ρε βοή­θεα στο Μέτω­πο για την Απε­λευ­θέ­ρω­ση της Μοζαμ­βί­κης (Frente de Libertação de Moçambique) στον αγώ­να του ενά­ντια στους λευ­κούς πορ­το­γά­λους αποικιοκράτες.

Ο Ερνέ­στο Τσε Γκε­βά­ρα ήταν τα αντί­θε­τα απ’ όσα του κατα­λο­γί­ζουν οι συκο­φά­ντες του. Για εκεί­νον, κανέ­να χρώ­μα, καμία φυλή και θρη­σκεία δεν απο­τε­λού­σε κρι­τή­ριο δια­χω­ρι­σμού των ανθρώ­πων. Ο μόνος δια­χω­ρι­σμός ήταν αυτός ανά­με­σα σε εκμε­ταλ­λευ­τές και εκμε­ταλ­λευό­με­νους. Και, πράγ­μα­τι, τον διέ­κρι­νε μια βαθύ­τα­τη απέ­χθεια απέ­να­ντι στους πρώτους.

Εάν τα παπα­γα­λά­κια της αστι­κής εξου­σί­ας θέλουν να βρουν σαδι­στές, ρατσι­στές, βασα­νι­στές, δολο­φό­νους και παλιαν­θρώ­πους, δεν έχουν παρά να ψάξουν στα δικά τους πολι­τι­κά ινδάλ­μα­τα, τους ηγέ­τες της αστι­κής τάξης. Εκεί θα βρουν, για παρά­δειγ­μα, τον εθνο­φυ­λε­τι­στή μακε­λά­ρη Τσώρ­τσιλ, τον σαδι­στή αρχιε­γκλη­μα­τία Τρού­μαν, τους υπο­στη­ρι­κτές του ρατσι­στι­κού νοτιο­α­φρι­κά­νι­κου Άπαρτ­χάιντ Θάτσερ και Ρίγκαν, τον ιμπε­ρια­λι­στή – σφα­γέα του λαού της Αλγε­ρί­ας — Ντε Γκώλ, λατι­νο­α­με­ρι­κά­νους φασί­στες- τοπο­τη­ρη­τές των συμ­φε­ρό­ντων των ΗΠΑ- όπως ο Πινο­σέτ, ο Τρου­χί­γιο, ο Μπα­τί­στα, ο Μπολ­σο­νά­ρου, κ.α.

Ματαιο­πο­νούν όσοι νομί­ζουν ότι μπο­ρούν να μειώ­σουν την τερά­στια προ­σω­πι­κό­τη­τα του Τσε Γκε­βά­ρα και να σπι­λώ­σουν την παρου­σία του στην Ιστο­ρία. Η κλη­ρο­νο­μιά που άφη­σε πίσω του ο Τσε, η άσβε­στη φλό­γα της ταξι­κής αλλη­λεγ­γύ­ης, της ανθρώ­πι­νης αξιο­πρέ­πειας και του αγώ­να για το ορι­στι­κό γκρέ­μι­σμα του σάπιου καπι­τα­λι­στι­κού συστή­μα­τος, ήταν και θα είναι ο εφιάλ­της τους.

Σημειώ­σεις:

[1] Ερνέ­στο Τσε Γκε­βά­ρα. Ημε­ρο­λό­για Μοτο­συ­κλέ­τας Latinoamericana, Εκδό­σεις Α.Α.Λιβάνη, 2004, σελ. 303.
[2] Jon Lee Anderson. Che Guevara: A Revolutionary Life. Grove Press, New York, 1997 (Revised 2010).
[3] ο.π., σελ. 34.
[4] Βλέ­πε: Ομι­λία Ερν. Τσε Γκε­βά­ρα στο Κεντρι­κό Πανε­πι­στή­μιο του Λας Βίγιας στις 28 Δεκέμ­βρη 1959, στο Ο Τσε Γκε­βά­ρα μιλά­ει στους νέους, Εκδ. Διε­θνές Βήμα, 2004, σελ. 97.
[5] Ερνέ­στο Τσε Γκε­βά­ρα: Καταγ­γέλ­λο­ντας τα εγκλή­μα­τα του ιμπε­ρια­λι­σμού από το βήμα του ΟΗΕ, Ατέ­χνως, 11 Δεκ. 2017: https://atexnos.gr/ernesto-che-guevara-kataggellontas-ta-egklimata-toy-imperialismou-apo-ton-ohe/ και ολό­κλη­ρη η ομι­λία εδώ.
[6] Βλέ­πε: Ernesto Che Guevara. Congo Diary: The Story of Che Guevara’s “Lost Year” in Africa, Ocean Press, 2011. Και επί­σης: Jon Lee Anderson (1997), σελ. 460, 475, 486, 515, 571, 575–76, 580, 582–583, 586, 638–39.
Νίκος Μόττας Γεννήθηκε το 1984 στη Θεσσαλονίκη. Είναι υποψήφιος διδάκτορας (Phd) Πολιτικής Επιστήμης, Διεθνών Σχέσεων και Ιστορίας. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Westminster του Λονδίνου και είναι κάτοχος δύο μεταπτυχιακών τίτλων (Master of Arts) στις διπλωματικές σπουδές (Παρίσι) και στις διεθνείς διπλωματικές σχέσεις (Πανεπιστήμιο Τελ Αβίβ). Άρθρα του έχουν δημοσιευθεί σε ελληνόφωνα και ξενόγλωσσα μέσα.
Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο