Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

«Αλαμπάμα»: αντιρατσιστικό ποίημα του Κ. Βάρναλη

Γρά­φει ο Ηρα­κλής Κακα­βά­νης //

21 Μάρ­τη: Παγκό­σμια μέρα για την εξά­λει­ψη των φυλε­τι­κών δια­κρί­σε­ων – Παγκό­σμια μέρα Ποί­η­σης. «Αγα­πούν οι ποι­η­τές τους μετανάστες;»
Αφιέ­ρω­μα (2)

Με αφορ­μή την Παγκό­σμια μέρα για την εξά­λει­ψη των φυλε­τι­κών δια­κρί­σε­ων παρου­σιά­ζου­με το ποί­η­μα «Αλα­μπά­μα» του Κώστα Βάρ­να­λη, που γρά­φτη­κε στις 15/9/58 στο νοσο­κο­μείο «Ευαγ­γε­λι­σμός» όπου νοση­λευό­ταν ο ποι­η­τής για επτά μήνες περί­που, δημο­σιεύ­τη­κε στην «Αυγή» στις 21/9/58 και δε δημο­σιεύ­τη­κε σε καμία συλ­λο­γή. Δημο­σιεύ­ε­ται μαζί με το γεγο­νός που ενέ­πνευ­σε τον ποι­η­τή στο βιβλίο μου «Ο άγνω­στος Βάρ­να­λης και 19 αδη­μο­σί­ευ­τα ποι­ή­μα­τά του»

«Αλα­μπά­μα»

Εμμε­ρυ Χιλλ (sic) — Γκυ Φόστερ

Αμα ο Θεός αμό­λη­σεν τους άξιους πρωτόπλαστους
απ’ το στε­νόν παρά­δει­σο, κι όλης της γης την άπλα
τους χάρι­σε βασί­λειό τους, Αμέ­ρι­κα — Ιγγλιτέρα,
την πύρι­νη ρομ­φαία του τους έδω­σε κι: — «Αμέ­τι»!
Με της ρομ­φαί­ας μου τη φωτιά με της ρομ­φαί­ας την κόψη
στη Γης να δια­φε­ντεύ­ε­τε το Δίκιο, την Ειρήνη!

***

Λαός δεν έμει­νε λευ­κός ή κίτρι­νος ή μαύρος
που να μη χάρη­κε βαθιά στα κόκ­κα­λα το Δίκιο
και να μην τρώ­γει και αίμα­τα και μ’ ίδρο την μπου­κιά του
και που να μην πεθαί­νει αυτός να ζει τ’ αφε­ντι­κό του.

***

Ενα νεγρά­κι, Εμμε­ρυ Τιλλ, κατρά­μι των αιώνων,
εσφύ­ρι­ξε σε μια λευ­κή νεράι­δα που περνούσε
κ’ ευτύς του κόψαν τ’ απαυ­τά να μην ξανασφυρίξει
παρά­δειγ­μα και μάθη­μα για κάθε Τιλλ του κόσμου.
Με μαύ­ρα γράμ­μα­τα σε ήλιου και φεγ­γα­ριού το δίσκο
Εμμε­ρυ Τιλλ εγρά­ψα­νε να βλέ­πουν να φοβούνται
άσπροι, μαύ­ροι και κίτρι­νοι να μην ποτέ σφυρίξουν
μα να φιλούν ευλα­βι­κά την άγιαν άλυ­σό τος.

***

Και να τώρα ξανά­γρα­ψεν η Θεά Δικαιοσύνη
δεύ­τε­ρο μαύ­ρον όνο­μα και σ’ ήλιο και φεγγάρι
Γκυ Φόστερ, δεκα­φτά χρο­νών, μαύ­ρος κι αυτός μιας μαύρης
μονα­χο­παί­δι, στή­ριγ­μα κ’ ελπί­δα της φυλής του
τι μίλη­σε σε μια λευ­κή από να δρό­μο σ’ άλλο.
Και τότε ο άγγε­λος φρου­ρός της Παξ Αμερικάνα
του φύτε­ψε μιαν πιστο­λιά στο μαύ­ρο του κροτάφι
για να σωθούν ολ’ οι λαοί κίτρι­νοι, μαύ­ροι κι άσπροι.

***

Προ­σπέ­φτου­με στα γόνα­τα για να προσευχηθούμε
να κόβει μέρες μας ο Θεός και να σας δίνει χρόνους
ξεσοϊ­σμέ­νοι Θού­λη­δες κι αισχροί Νεοκοσμίτες
να δώσε­τε μιαν πιστο­λιά σ’ όλης της Γης το μαύρο
κρο­τά­φι, μάι­δε να σφυ­ρά­ει και μάι­δε να μιλάει!

***

«Για ιδέ­στε τον αμά­ρα­ντο σε τι γκρε­μό κρατιέται
τον τρων τα λάφια και ψοφούν, τ’ αρκού­δια και μερώνουν
να χε τον φάει κ’ η μάνα μας να μη μας εγεννούσε».
Οχι!… Μ’ αυτά τα χέρια μας στα βάθη της αβύσσου,
να τους γκρε­μο­τσα­κί­σου­με τους Δρά­κο­ντες του κόσμου!
ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΡΝΑΛΗΣ
«Ευαγ­γε­λι­σμός» 15/9/58

 

Πώς γρά­φτη­κε το «Αλα­μπά­μα»

Στις 2 Σεπτέμ­βρη 1958 ο ποι­η­τής διά­βα­σε στην «Αυγή» (τότε εφη­με­ρί­δα της ΕΔΑ) την ακό­λου­θη σύντο­μη είδη­ση: Στο Μοντ­γκό­με­ρι της πολι­τεί­ας Αλα­μπά­μα ένας αστυ­νο­μι­κός δολο­φό­νη­σε μέσα σε τηλε­φω­νι­κό θάλα­μο έναν νεα­ρό νέγρο είκο­σι ετών. Ισχυ­ρί­στη­κε ότι ο νεα­ρός Γκας Φόστερ παρε­νο­χλού­σε …από τηλε­φώ­νου με χυδαί­ες εκφρά­σεις μια παντρε­μέ­νη λευ­κή κάτοι­κο του Μοντ­γκό­με­ρι. Ο επι­κε­φα­λής της Αστυ­νο­μί­ας δήλω­σε στους δημο­σιο­γρά­φους: «Επρό­κει­το για δικαιο­λο­γη­μέ­νη ενέργεια»!

Με αφορ­μή αυτό το γεγο­νός, θυμά­ται ένα από τα τρα­γι­κό­τε­ρα φαι­νό­με­να ωμής ρατσι­στι­κής βίας που συγκλό­νι­σε την παγκό­σμια κοι­νή γνώ­μη, που δημο­σιεύ­τη­κε στον Τύπο τρία χρό­νια νωρίτερα.

Ηταν Αύγου­στος του 1955, ο 14χρονος Emmett Till από το Ιλι­νόις φιλο­ξε­νού­νταν στις δια­κο­πές από συγ­γε­νείς του στο χωριό emmett-till-t-shirt-3Money στο Mississippi. Ενα από­γευ­μα μαζί με τα ξαδέλ­φια του πήγαν να πάρουν γλυ­κά από το παντο­πω­λείο του χωριού. O Emmett, πλη­ρώ­νο­ντας για τα γλυ­κά του, έκα­νε ένα κολα­κευ­τι­κό σχό­λιο στην όμορ­φη, αλλά λευ­κή Carolyn και έφυ­γε σφυ­ρί­ζο­ντας. Η Carolyn, θεω­ρώ­ντας μεγά­λη προ­σβο­λή το περι­στα­τι­κό, το περιέ­γρα­ψε σε άλλους πελά­τες εκεί­νης της ημέ­ρας και σύντο­μα η «απρέ­πεια» του μικρού Αφρο-αμε­ρι­κά­νου μαθεύ­τη­κε στη μικρή κοι­νω­νία του χωριού του Mississippi διαν­θι­σμέ­νη με τις συνή­θεις υπερ­βο­λές. Λίγες μέρες αργό­τε­ρα ο άντρας της Carolyn επέ­στρε­ψε από το ταξί­δι του και έμα­θε και αυτός τι είχε συμ­βεί. Προ­σβε­βλη­μέ­νος, συμ­φώ­νη­σε με τον αδελ­φό του «να δώσουν ένα μάθη­μα» στον 14χρονο «νέγρο» που τόλ­μη­σε να σηκώ­σει τα μάτια του στη γυναί­κα του. Πήγαν στο σπί­τι όπου φιλο­ξε­νού­νταν ο μικρός, τον πήραν βίαια και τον πήγαν στην αυλή του σπι­τιού του. Εκεί η Carolyn τον ανα­γνώ­ρι­σε σαν αυτόν που της είχε σφυ­ρί­ξει λίγες μέρες πριν στο μαγα­ζί της. Εβα­λαν τον μικρό στο αμά­ξι και τον οδή­γη­σαν στις όχθες του ποτα­μού Tallahatchie. Εκεί τα δύο αδέρ­φια ξυλο­κό­πη­σαν το 14χρονο αγό­ρι χρη­σι­μο­ποιώ­ντας μετα­ξύ άλλων τις λαβές των όπλων τους. Το παι­δί μην αντέ­χο­ντας τα επα­να­λαμ­βα­νό­με­να χτυ­πή­μα­τα 2 ενή­λι­κων αντρών σωριά­στη­κε αιμό­φυρ­το και ενώ ήταν ακό­μα εν ζωή τού ξερί­ζω­σαν τα μάτια. Σέρ­νο­ντας τον μικρό που ψυχορ­ρα­γού­σε πάνω σε μια ξύλι­νη εξέ­δρα στην όχθη του ποτα­μού έδε­σαν στο λαι­μό του, με αγκα­θω­τό σύρ­μα, ένα παλαιό κόπτη βαμ­βα­κιού για αντί­βα­ρο. Στη συνέ­χεια τον πυρο­βό­λη­σαν στο κεφά­λι και τον πέτα­ξαν στο ποτά­μι. Τρεις μέρες αργό­τε­ρα βρέ­θη­κε το φρι­χτά παρα­μορ­φω­μέ­νο σώμα του 14χρονου αγο­ριού. Η αστυ­νο­μία του Mississippi έδρα­σε αστρα­πιαία. Παρέ­λα­βε τον μικρό, τον έβα­λε σε ένα ξύλι­νο κασό­νι το σφρά­γι­σε και σχε­δόν τον έθα­ψε την ίδια μέρα που ανα­κα­λύ­φθη­κε το πτώ­μα του. Στο μετα­ξύ η μητέ­ρα του Emmett που έμα­θε τι είχε συμ­βεί, απο­φά­σι­σε η κηδεία του παι­διού να γίνει στη γενέ­τει­ρά του. Η αστυ­νο­μία του Mississippi ανα­γκά­στη­κε να ξεθά­ψει τον μικρό και να στεί­λει με τρέ­νο τη σορό του στο Chicago. Η Mamie Till πήγε στο σταθ­μό για να παρα­λά­βει τη σορό του παι­διού. Η αστυ­νο­μία του Mississippi της απα­γό­ρευ­σε να ανοί­ξει το φέρε­τρο που ήταν σφρα­γι­σμέ­νο. Απαι­τώ­ντας να δει για τελευ­ταία φορά τον γιο της απεί­λη­σε ότι αν δεν το άνοι­γαν εκεί­νοι, θα το έκα­νε η ίδια. Το άνοι­ξαν. Στη θέα του άψυ­χου σώμα­τος του παι­διού οι παρι­στά­με­νοι Emmett Till 2παρέ­λυ­σαν. Η Mammie κατέρ­ρευ­σε. Πνί­γο­ντας τον πόνο της απο­φά­σι­σε η κηδεία του μικρού να γίνει με ανοι­κτό το φέρε­τρο. Δέχτη­κε πιέ­σεις από την πολι­τεία του Chicago να μην το πρά­ξει. Η ίδια αντι­στά­θη­κε, λέγο­ντας: «Θέλω όλος ο κόσμος να δει τι έκα­ναν στο μωρό μου». Το φρι­χτά παρα­μορ­φω­μέ­νο σώμα του φωτο­γρα­φή­θη­κε και η εικό­να αυτή έκα­νε το γύρο του κόσμου, προ­κα­λώ­ντας διε­θνή κατα­κραυ­γή. Στο εσω­τε­ρι­κό της χώρας το γεγο­νός πυρο­δό­τη­σε αντι­δρά­σεις ενα­ντί­ον της κατα­πί­ε­σης που δέχο­νταν αιώ­νες τώρα οι Αφρο-αμε­ρι­κα­νοί από λευ­κούς συμπο­λί­τες τους, αλλά και την επί­ση­μη πολι­τεία. Οι δύο ένο­χοι Roy Bryant και ο J. W. Milam δικά­στη­καν από σώμα λευ­κών ενόρ­κων και αθω­ώ­θη­καν ομό­φω­να. Το γεγο­νός προ­κά­λε­σε νέο κύμα αντι­δρά­σε­ων σε παγκό­σμιο επί­πε­δο. Ενα χρό­νο μετά την αθώ­ω­σή τους σε συνέ­ντευ­ξη που παρα­χώ­ρη­σαν στο αμε­ρι­κα­νι­κό περιο­δι­κό «LOOK», σίγου­ροι — βάσει νόμου — ότι δε θα διω­χθούν ποι­νι­κά, ομο­λό­γη­σαν το έγκλη­μά τους χωρίς ίχνος μεταμέλειας.

Στο ποί­η­μα ο Emmett Till ανα­φέ­ρε­ται ως Εμμε­ρυ Τιλλ (ή Χιλλ στον τίτλο). Αυτό μάλ­λον οφεί­λε­ται σε λαν­θα­σμέ­νη μετεγ­γρα­φή του ονό­μα­τος στον ελλη­νι­κό Τύπο. (Συνη­θι­σμέ­νο φαι­νό­με­νο αυτή την επο­χή). Οπως και το Γκυ Φόστερ αντί ο Γκας.

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο