Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Αφιέρωμα Πορτογαλία ~2: από την «επανάσταση» των γαρυφάλλων στο συμβιβασμό και την ευρωλαγνεία

Στο προη­γού­με­νο στα­θή­κα­με σε κάποια κομ­βι­κά σημεία της ιστο­ρί­ας του ΚΚ Πορ­το­γα­λί­ας (PCP), μέχρι τις αρχές της 10ετίας του ΄70, περί­ο­δο κατά την οποία γινό­ταν προ­ε­τοι­μα­σία δια­δο­χής – μετα­μόρ­φω­σης των τότε φασι­στι­κών καθε­στώ­των της Ευρώ­πης (η Ελλά­δα μετα­ξύ αυτών), για­τί απο­τε­λώ­ντας «βάρος» του αστι­κού κρά­τους της ευρύ­τε­ρης περιο­χής, έπρε­πε να απο­κτή­σει δημο­κρα­τι­κό προσωπείο
Στο σημείο αυτό, επει­δή τα εισα­γω­γι­κά ‑τόσο στον τίτλο όσο και στη συνέ­χεια, μπο­ρεί να ξενί­σουν τον ανα­γνώ­στη ‑ειδι­κά τους νεώ­τε­ρους, είναι απα­ραί­τη­τη μια σύντο­μη ανα­φο­ρά στο πολι­τι­κό (εθνι­κό και διε­θνές) κλί­μα της εποχής.

PCP 1

1974

Τρεις χώρες της Ευρώ­πης (Ελλά­δα-Ισπα­νία-Πορ­το­γα­λία) ζού­σαν ακό­μη σε φασι­στι­κά καθε­στώ­τα: από τη μια το λαϊ­κό κίνη­μα με τους κομ­μου­νι­στές στην πρώ­τη γραμ­μή για την «ανα­τρο­πή» και από την άλλη το αστι­κό κρά­τος (όχι μόνο στις χώρες αυτές αλλά και γενι­κό­τε­ρα) που έβλε­πε πως με τις δικτα­το­ρί­ες δεν πάει άλλο. Η ΕΟΚ ‑μετέ­πει­τα ΕΕ, έπρε­πε να δεί­ξει το «Δημο­κρα­τι­κό» της πρό­σω­πο και ασκού­σε όλη της την επιρ­ροή (κυρί­ως μέσω Γαλ­λί­ας — Ιτα­λί­ας και λιγό­τε­ρο της Γερ­μα­νί­ας εκεί­να τα χρό­νια) για μια ομα­λή μετά­βα­ση — δια­δο­χή, χωρίς αναταράξεις.

1974–1975

Στην Ελλά­δα, οι ασκοί του Αιό­λου άνοι­ξαν μετά το κίνη­μα των γαρυ­φάλ­λων και ανε­ξάρ­τη­τα από αυτό (είχε προη­γη­θεί φυσι­κά, το Πολυ­τε­χνείο και η χού­ντα Ιωαννίδη)

▪️ 15-Ιουλ-1974: πρα­ξι­κό­πη­μα στην Κύπρο με σκο­πό την ανα­τρο­πή του Μακαρίου
▪️  20-Ιουλ-1974: Πρω­ι­νές ώρες αρχί­ζει η απο­βα­τι­κή Επι­χεί­ρη­ση Αττί­λας Ι, που θα απο­τε­λέ­σει το προ­γε­φύ­ρω­μα της τουρ­κι­κής εισβο­λής στην Κύπρο και που θα ολο­κλη­ρω­θεί ένα μήνα μετά με τη φάση Αττί­λας ΙΙ όταν η Τουρ­κία κατα­λαμ­βά­νει μέρος του νησιού δημιουρ­γώ­ντας de facto το ψευ­δο­κρά­τος που κατέ­χει με τις ευλο­γί­ες ΝΑΤΟ ΕΕ μέχρι σήμερα.
▪️ 24-Ιουλ-1974: ο Φαί­δων Γκι­ζί­κης προ­σκα­λεί από το εξω­τε­ρι­κό και διο­ρί­ζει Πρω­θυ­πουρ­γό τον Κ. Καρα­μαν­λή ο οποί­ος σχη­μα­τί­ζει την Κυβέρ­νη­ση Εθνι­κής Ενό­τη­τας και δρο­μο­λο­γεί την απο­κα­τά­στα­ση της κοι­νο­βου­λευ­τι­κής δημο­κρα­τί­ας, κομ­μέ­νη και ραμ­μέ­νη στα μέτρα των εντο­λο­δό­χων της.
▪️  24-Σεπτ-1974: Με νομο­θε­τι­κό διά­ταγ­μα της Κυβέρ­νη­σης νομι­μο­ποιεί­ται το ΚΚΕ μετά από 27 χρό­νια παρα­νο­μί­ας.

Άρχι­σε η φάση της λεγό­με­νης μετα­πο­λί­τευ­σης. Η ΚΕ του ΚΚΕ χαρα­κτή­ρι­σε ως εξής την «αλλα­γή: «…Μπρο­στά σ’ αυτή την κατά­στα­ση, η χου­ντι­κή ηγε­σία, με οδη­γί­ες της Ουά­σιγ­κτον και άλλων ηγε­τι­κών ΝΑΤΟι­κών κύκλων, ανέ­θε­σε τη δια­κυ­βέρ­νη­ση της χώρας σε συντη­ρη­τι­κούς αστούς πολι­τι­κούς, με επι­κε­φα­λής τον Κων­στα­ντί­νο Καρα­μαν­λή». Στις 24 Ιού­λη 1974, η ανα­κοί­νω­ση του Πολι­τι­κού Γρα­φεί­ου τόνι­ζε ότι «ο ελλη­νι­κός λαός δε βασα­νί­στη­κε, πάλε­ψε και μάτω­σε επί 7,5 χρό­νια για να συντε­λε­στεί μία μεταμ­φί­ε­ση του ζυγού του». Λίγους μήνες αργό­τε­ρα (Γενά­ρης 1975) η 2η Ολο­μέ­λεια της ΚΕ υπο­γράμ­μι­ζε: «…το γεγο­νός ότι η αντι­κα­τά­στα­ση της δικτα­το­ρί­ας έγι­νε από τα πάνω, με συμ­βι­βα­σμό ανά­με­σα στη χού­ντα, τους ιμπε­ρια­λι­στές και τις συντη­ρη­τι­κές πολι­τι­κές δυνά­μεις, καθό­ρι­σε τον περιο­ρι­σμέ­νο χαρα­κτή­ρα της μετα­βο­λής της 23 του Ιού­λη. Στην εξου­σία ήρθαν οι συντη­ρη­τι­κές δυνά­μεις. Πρό­κει­ται για ανα­γκα­στι­κή αλλα­γή μορ­φής εξου­σί­ας των μονο­πω­λί­ων, εγχώ­ριων και ξένων…».
▪️ Η Ισπα­νία, όπου η κατά­στα­ση δεν είχε ακό­μη ωρι­μά­σει, άργη­σε ένα ολό­κλη­ρο χρό­νο (Νοέμ­βρης του 1975). 

Οι «δρό­μοι» προς τον «σοσια­λι­σμό»

3ος Δρόμοςℹ Στις 8–14 Δεκέμ­βρη 1956, δέκα μήνες μετά το 20ό Συνέ­δριο του ΚΚΣΕ, πραγ­μα­το­ποιεί­ται στη Ρώμη το 8ο Συνέ­δριο του Ιτα­λι­κού Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος, το οποίο επι­κύ­ρω­σε κατό­πιν πρό­τα­σης του Παλ­μί­ρο Τολιά­τι, το λεγό­με­νο «ιτα­λι­κό δρό­μο προς το σοσια­λι­σμό». Η στρα­τη­γι­κή που ακο­λού­θη­σε ενέ­μει­νε στην εμβά­θυν­ση των ελευ­θε­ριών για να επι­τευ­χθεί η οικο­νο­μι­κή και κοι­νω­νι­κή δημο­κρα­τία. Προ­κύ­πτει έτσι η αντί­λη­ψη της «προ­ο­δευ­τι­κής δημο­κρα­τί­ας» ή της «αντι­μο­νο­πω­λια­κής δημο­κρα­τί­ας» που στην κορύ­φω­ση της ανά­πτυ­ξής της θα επι­τρέ­πει στη συνέ­χεια τη μετά­βα­ση στο σοσια­λι­σμό. Ο Τολιά­τι, μπαί­νο­ντας επι­κε­φα­λής των ευρω­παί­ων ηγε­τών των απο­κα­λού­με­νων «ανα­νε­ω­τών», κατα­λή­γει να επι­βε­βαιώ­σει στο γνω­στό έργο του «Δια­θή­κη της Γιάλ­τας» ότι:

«Γενι­κά, έχου­με ως αφε­τη­ρία και πεποί­θη­ση ότι πρέ­πει να ξεκι­νά­με την επε­ξερ­γα­σία της πολι­τι­κής μας από τις θέσεις του 20ού Συνε­δρί­ου. Αλλά σήμε­ρα αυτές οι θέσεις χρειά­ζε­ται να βαθύ­νουν και να εξε­λι­χθούν. Για παρά­δειγ­μα, ένας βαθύ­τε­ρος προ­βλη­μα­τι­σμός για την πιθα­νό­τη­τα ενός ειρη­νι­κού δρό­μου πρό­σβα­σης στο σοσια­λι­σμό μας οδη­γεί στο να θέσου­με συγκε­κρι­μέ­να τι αντι­λαμ­βα­νό­μα­στε ως δημο­κρα­τία σε ένα αστι­κό κρά­τος, με ποιο τρό­πο μπο­ρούν να επε­κτα­θούν τα όρια της ελευ­θε­ρί­ας και των δημο­κρα­τι­κών θεσμών και ποιες μορ­φές είναι πιο απο­τε­λε­σμα­τι­κές για τη συμ­με­το­χή των εργα­ζό­με­νων μαζών στην οικο­νο­μι­κή και πολι­τι­κή ζωή. Προ­κύ­πτει λοι­πόν η πιθα­νό­τη­τα να κατα­κτη­θούν θέσεις εξου­σί­ας από την εργα­τι­κή τάξη, στο πλαί­σιο ενός κρά­τους που δεν θα έχει αλλά­ξει η ταξι­κή του φύση κι επο­μέ­νως το αν είναι δυνα­τή η πάλη για έναν προ­ο­δευ­τι­κό μετα­σχη­μα­τι­σμό στο πλαί­σιο αυτό»

Οταν διά­φο­ρα κόμ­μα­τα αρχί­ζουν να παίρ­νουν τέτοιες θέσεις, χει­ρο­τε­ρεύ­ει η επί­θε­ση ενά­ντια στις σοσια­λι­στι­κές χώρες και κυρί­ως ενά­ντια στη Σοβιε­τι­κή Ενω­ση. Η πρώ­τη μεγά­λη ρωγ­μή στο ευρω­παϊ­κό κομ­μου­νι­στι­κό κίνη­μα που δημο­σιο­ποι­ή­θη­κε έγι­νε μετά τη διε­θνι­στι­κή παρέμ­βα­ση των χωρών του Συμ­φώ­νου της Βαρ­σο­βί­ας στην Τσε­χο­σλο­βα­κία, τον Αύγου­στο του 1968. Το Ιτα­λι­κό Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμ­μα, το Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμ­μα Ισπα­νί­ας και το Ρου­μά­νι­κο Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμ­μα κατα­δι­κά­ζουν δημό­σια την παρέμ­βα­ση.

ℹ️  Ο αντι­σο­βιε­τι­σμός ενσω­μα­τώ­νε­ται στην πολι­τι­κή γραμ­μή των κομ­μά­των που αγκα­λιά­ζουν τον «ευρω­κομ­μου­νι­σμό» και απο­τε­λεί ένα από τα κυριό­τε­ρα χαρα­κτη­ρι­στι­κά τους. Οποια­δή­πο­τε δικαιο­λο­γία είναι καλή, εφό­σον τους δια­φο­ρο­ποιεί από την ΕΣΣΔ, τους παρου­σιά­ζει μπρο­στά στην κοι­νή γνώ­μη σαν δια­φο­ρο­ποι­η­μέ­νη επι­λο­γή από τον κύριο προ­μα­χώ­να της διε­θνούς εργα­τι­κής τάξης, παρό­τι οι αντι­σο­βιε­τι­κές κρι­τι­κές συμπί­πτουν ανοι­χτά με την ιμπε­ρια­λι­στι­κή προ­πα­γάν­δα και συμ­βάλ­λουν αντι­κει­με­νι­κά στην απο­δυ­νά­μω­ση του σοσια­λι­στι­κού στρατοπέδου.

Euro comunismo libertaℹ️  Ο ιτα­λι­κός δρό­μος απο­κτά ένα νέο στά­διο με την αντί­λη­ψη του περί­φη­μου compromesso storico «ιστο­ρι­κού συμ­βι­βα­σμού» που δια­μόρ­φω­σε ο Ενρί­κο Μπερ­λιν­γκου­έρ. Αντι­λαμ­βά­νε­ται το δρό­μο προς το σοσια­λι­σμό στη βάση μιας πλα­τιάς πολυ­κομ­μα­τι­κής συμ­μα­χί­ας κάτι το οποίο στην πρά­ξη για τα ΚΚ συνι­στά εγκα­τά­λει­ψη του ηγε­τι­κού τους ρόλου, του ρόλου τους ως πρω­το­πο­ρία. Ο λεγό­με­νος «δημο­κρα­τι­κός σοσια­λι­σμός» ή «σοσια­λι­σμός με ελευ­θε­ρία» παίρ­νει την τελι­κή του μορ­φή του σε ανοι­χτή αντι­πα­ρά­θε­ση με τη δικτα­το­ρία του προ­λε­τα­ριά­του. Τα ευρω­κομ­μου­νι­στι­κά κόμ­μα­τα υιο­θε­τούν τις αστι­κές λεγό­με­νες «επί­ση­μες ελευ­θε­ρί­ες» και υπο­στη­ρί­ζουν την πιθα­νό­τη­τα εμβά­θυν­σης της αστι­κής δημο­κρα­τί­ας, την οποία έπα­ψαν να απο­κα­λούν με αυτό τον τρό­πο, για να φτά­σουν στο σοσια­λι­σμό, εγκα­τα­λεί­πο­ντας την κοι­νω­νι­κή επα­νά­στα­ση και την επα­να­στα­τι­κή εξου­σία της εργα­τι­κής τάξης.

€ Euro-comunismo

Η συν­διά­σκε­ψη του ανα­το­λι­κού Βερο­λί­νου και ο ευρω­κομ­μου­νι­στι­κός αναθεωρητισμός 

ℹ️  Σε αυτή την προ­ο­πτι­κή, το 1975, το Ιτα­λι­κό Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμ­μα και το Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμ­μα Ισπα­νί­ας προ­έ­βη­σαν σε κοι­νή ανα­κοί­νω­ση σχε­τι­κά με το μοντέ­λο μετά­βα­σης στο σοσια­λι­σμό με «ειρή­νη και ελευ­θε­ρία». Αυτά ήταν τα προ­λε­γό­με­να της Συν­διά­σκε­ψης των Κομ­μου­νι­στι­κών και Εργα­τι­κών Κομ­μά­των της Ευρώ­πης που πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε στο Ανα­το­λι­κό Βερο­λί­νο στις 29–30 Ιού­νη του 1976, της οποί­ας τα απο­τε­λέ­σμα­τα είχαν παγκό­σμια απή­χη­ση. Τα κόμ­μα­τα της Ιτα­λί­ας, της Γαλ­λί­ας και της Ισπα­νί­ας που στη­ρί­ζο­νταν σε μεγα­λύ­τε­ρο ή μικρό­τε­ρο βαθ­μό από την παρέμ­βα­ση ορι­σμέ­νων κομ­μά­των εξου­σί­ας ‑όπως το γιου­γκο­σλα­βι­κό- παρου­σί­α­σαν ανοι­χτά σε ενιαίο μέτω­πο την ευρω­κομ­μου­νι­στι­κή πλατ­φόρ­μα. Το Ιτα­λι­κό Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμ­μα υπο­στή­ρι­ζε ανοι­χτά το δια­με­λι­σμό του διε­θνούς κομ­μου­νι­στι­κού κινή­μα­τος, λέγο­ντας σχε­τι­κά με τη Συν­διά­σκε­ψη του Βερο­λί­νου: «…σε αυτή επι­βε­βαιώ­θη­καν σθε­να­ρά οι αρχές της αυτο­νο­μί­ας που σήμε­ρα καθο­ρί­ζουν τις σχέ­σεις συνερ­γα­σί­ας ανά­με­σα στα κομ­μου­νι­στι­κά κόμ­μα­τα […] Η επι­τυ­χία αυτής της πολι­τι­κής ειρή­νης και συνύ­παρ­ξης στην Ευρώ­πη απο­τε­λεί προ­ϋ­πό­θε­ση για δημο­κρα­τι­κή και ειρη­νι­κή πορεία του λαού της Ιτα­λί­ας για μετα­σχη­μα­τι­σμούς σοσια­λι­στι­κού τύπου σε βάθος»

Ο Ενρί­κο Μπερ­λιν­γκου­έρ δήλω­νε: «…η Συν­διά­σκε­ψή μας δεν είναι συν­διά­σκε­ψη μιας διε­θνούς κομ­μου­νι­στι­κής οργά­νω­σης, που δεν υπάρ­χει και δεν μπο­ρεί να υπάρ­ξει σε οποια­δή­πο­τε μορ­φή, ούτε σε διε­θνές επί­πε­δο ούτε σε ευρω­παϊ­κό…».

Berlinguer

Από πλευ­ράς του το Γαλ­λι­κό Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμ­μα συνέ­χι­ζε να υπο­στη­ρί­ζει τη λεγό­με­νη δημο­κρα­τι­κή οδό και τις εθνι­κές ιδιαι­τε­ρό­τη­τες: «…το κόμ­μα μας έθε­σε στη Συν­διά­σκε­ψη τις κεντρι­κές ιδέ­ες του 22ου Συνε­δρί­ου και συγκε­κρι­μέ­να το δημο­κρα­τι­κό δρό­μο προς το σοσια­λι­σμό, που λαμ­βά­νει υπό­ψη τις εθνι­κές ιδιαι­τε­ρό­τη­τες της Γαλ­λί­ας και στον οποίο καλεί τους εργά­τες, το λαό μας». Μετά την Ολο­μέ­λεια της Κεντρι­κής Επι­τρο­πής, που πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε στη Ρώμη στις 28–29 Ιού­λη του 1976, το Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμ­μα της Ισπα­νί­ας έδω­σε σε συνέ­ντευ­ξη τύπου μια πλή­ρη έκθε­ση των ανα­θε­ω­ρη­τι­κών αυτών από­ψε­ων: «Οι συν­θή­κες που βιώ­νουν τα διά­φο­ρα κομ­μου­νι­στι­κά κόμ­μα­τα, τα χαρα­κτη­ρι­στι­κά τους, η ίδια η ιστο­ρία του κάθε κόμ­μα­τος και του λαού του, δια­φέ­ρουν σε τέτοιο βαθ­μό ώστε αυτή η δια­φο­ρε­τι­κό­τη­τα να απο­τε­λεί το καθο­ρι­στι­κό στοι­χείο που χαρα­κτη­ρί­ζει τις αμοι­βαί­ες σχέ­σεις […] Αυτή η δια­φο­ρε­τι­κό­τη­τα στις κατα­στά­σεις περιο­ρί­ζει τα θέμα­τα στα οποία μπο­ρεί να υπάρ­ξει ενιαίο κρι­τή­ριο, όπως έχει δια­πι­στω­θεί στη διάρ­κεια αυτών των δύο χρό­νων προ­ε­τοι­μα­σί­ας. Υπάρ­χει όμως κάτι πιο βαθύ. Αυτή η δια­φο­ρε­τι­κό­τη­τα των κατα­στά­σε­ων προ­έρ­χε­ται λογι­κά από βαθιά δια­φο­ρε­τι­κές αντι­λή­ψεις, κυρί­ως σε μια σει­ρά σημα­ντι­κά θέμα­τα όσον αφο­ρά την αντί­λη­ψη για το σοσια­λι­σμό, πολ­λά σύγ­χρο­να προ­βλή­μα­τα, πολ­λά ιδε­ο­λο­γι­κά ζητή­μα­τα, την πολι­τι­κή δημο­κρα­τία […] Επί­σης, στο Βερο­λί­νο κατέ­στη σαφές ότι στην Ευρώ­πη υπάρ­χει μια ομά­δα κομ­μου­νι­στι­κών κομ­μά­των που η πολι­τι­κή τους γραμ­μή, οι ανα­λύ­σεις τους, η αντί­λη­ψή τους για το σοσια­λι­σμό συμπί­πτουν σε μεγά­λο βαθ­μό […] Μπο­ρεί η ευκαι­ρία ενός ριζι­κού μετα­σχη­μα­τι­σμού της πορ­το­γα­λι­κής κοι­νω­νί­ας να χάθη­κε την επαύ­ριο της επα­νά­στα­σης των γαρυ­φάλ­λων, ωστό­σο η παρα­κα­τα­θή­κη της υπήρ­ξε εξαι­ρε­τι­κά σημα­ντι­κή και πολύπλευρη 

euro comunismo

Τέτοια ντο­κου­μέ­ντα υπάρ­χουν άφθο­να, που φωτί­ζουν πλευ­ρές της πολυ­διά­σπα­σης του κομ­μου­νι­στι­κού κινή­μα­τος της επο­χής εκεί­νης ‑ειδι­κά στην Ευρώ­πη σε ό,τι μας αφορά
▪️  Περισ­σό­τε­ρα |> «“Ευρω­κομ­μου­νι­σμός”:
Θεω­ρία και στρα­τη­γι­κή υπέρ του κεφα­λαί­ου» |>

Η δικτατορία του Σαλαζάρ 

Το 1926 ο στρα­τη­γός Καρ­μό­να ήρθε με πρα­ξι­κό­πη­μα στην εξου­σία και η εδραί­ω­ση της δικτα­το­ρί­ας ορι­στι­κο­ποι­ή­θη­κε από τον διά­δο­χό του ‑τον Σαλα­ζάρ, ο οποί­ος κατήρ­γη­σε τα υπο­λείμ­μα­τα του κοι­νο­βου­λευ­τι­σμού και με το νέο σύνταγ­μα του 1932 εγκα­θί­δρυ­σε το λεγό­με­νο Estado novo (Νέο Κρά­τος) με φασι­στι­κές — ναζι­στι­κές απο­λή­ξεις, βασι­σμέ­νο στη λογο­κρι­σία, τις διώ­ξεις και τους βασα­νι­σμούς πολι­τι­κών αντι­πά­λων και σ’ ένα ευρύ­τα­το δίκτυο χαφιέ­δων (PVDE-PIDE), με τη βοή­θεια της τεχνο­γνω­σί­ας και υπο­στή­ρι­ξης της γκε­στά­πο, ακό­μη και με τα Tarrafal (στρα­τό­πε­δα συγκέ­ντρω­σης, κατά το γερ­μα­νι­κό πρό­τυ­πο) H Πορ­το­γα­λία, παρά το καθε­στώς στυ­γνής αποι­κια­κής εκμε­τάλ­λευ­σης που εφάρ­μο­ζε στις (κυρί­ως αφρι­κα­νι­κές) κτή­σεις της, παρέ­με­νε μια χώρα αγρο­τι­κή, με ακραία φτώ­χεια και βαθιά καθυ­στε­ρη­μέ­νη, με το 1/3 του πλη­θυ­σμού να είναι αναλ­φά­βη­το. Αυτά δεν την εμπό­δι­σαν να γίνει ιδρυ­τι­κά μέλος του ΝΑΤΟ (1949) με ίδρυ­ση αερο­πο­ρι­κής βάση στο νησί Terceira των Αζο­ρών. Σημείο καμπής για τη χού­ντα του Σαλα­ζάρ υπήρ­ξε ο πόλε­μος κατά των κινη­μά­των ανε­ξαρ­τη­σί­ας της Ανγκό­λας και της Μοζαμ­βί­κης από το 1961 κι εξής, με τη βοή­θεια της σοσια­λι­στι­κής Κού­βας, που πρό­σφε­ρε απλό­χε­ρα τη διε­θνι­στι­κή της βοή­θεια. To οικο­νο­μι­κό και ανθρώ­πι­νο κόστος του πολέ­μου, επέ­τει­νε την ήδη έντο­νη εξα­θλί­ω­ση μεγά­λων τμη­μά­των του πορ­το­γα­λι­κού πλη­θυ­σμού και των ΕΔ. Το Φλε­βά­ρη εκδη­λώ­θη­κε το 1ο ρήγ­μα στην ηγε­σία του στρα­τεύ­μα­τος, όταν ο αντι­πρό­ε­δρος του ΓΕΣ António de Spínola εξέ­δω­σε την πρω­το­χρο­νιά του 1974 το βιβλίο Portugal e o Futuro -«Η Πορ­το­γα­λία και το μέλ­λον», προ­τεί­νο­ντας δημο­κρα­τι­κή πολι­τι­κή διέ­ξο­δο και αυτο­διά­θε­ση των αποι­κιών. Ο Caetano καθαί­ρε­σε τον de Spínola και τον αργη­χό του ΓΕΣ, αλλά η αντί­στρο­φη μέτρη­ση είχε ήδη αρχίσει. 

Otelo Saraiva de Carvalho

Ο 39χρονος λοχα­γός, γεν­νη­μέ­νος στο Lourenço Marques (Μοζαμ­βί­κη) Otelo [Nuno Romão] Saraiva de Carvalho μέλος του MFA και πνευ­μα­τι­κό τέκνο του σχε­δί­ου που ανέ­τρε­ψε το καθε­στώς, που τέσ­σε­ρα χρό­νια πριν το 1970, παρευ­ρέ­θη ‑στο τιμη­τι­κό άγη­μα της κηδεία του του Salazar (με εικό­νες να κλαί­ει πάνω από το φέρε­τρο του) 

Η πορεία του είναι δείγ­μα γρα­φής της περιό­δου που ακο­λού­θη­σε: (τιμη­τι­κά) ως στρα­τη­γός (αυτο)διορίζεται στρα­τιω­τι­κός διοι­κη­τής της Λισα­βό­νας και ανα­λαμ­βά­νει ηγε­τι­κούς ρόλους στις πρώ­τες Πορ­το­γα­λι­κές Προ­σω­ρι­νές Κυβερ­νή­σεις, μαζί με τον Vasco Gonçalves και τον Francisco da Costa Gomes, και ως επι­κε­φα­λής της στρα­τιω­τι­κής αμυ­ντι­κής δύνα­μης COPCON, που το Μάρ­τη του 1975 παρε­νέ­βη έγκαι­ρα σε μια προ­σπά­θεια δεξιάς εκτρο­πής, με επι­κε­φα­λής τον António de Spínola (τον ίδιο που είχε γρά­ψει το «ανα­τρε­πτι­κό» ‑υπο­τί­θε­ται βιβλίο, που ανα­φέ­ρα­με παραπάνω) Otelo Saraiva de Carvalho 1

Στις 25-Νοε-1975, υπό την ηγε­σία του επι­χεί­ρη­σε στρα­τιω­τι­κό ριζο­σπα­στι­κό πρα­ξι­κό­πη­μα, μαζί με μέλη του MFA, κάποιους στρα­τιω­τι­κούς διοι­κη­τές και το COPCON, που απέ­τυ­χε. Το 1976, κατε­βαί­νει υπο­ψή­φιος στις πρώ­τες πορ­το­γα­λι­κές προ­ε­δρι­κές εκλο­γές, στις οποί­ες κατέ­λα­βε τη δεύ­τε­ρη θέση (16,46%) με τη βάση της υπο­στή­ρι­ξής του να προ­έρ­χε­ται από την αρι­στε­ρά. ΣΣ |> Στις εκλο­γές αυτές το Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμ­μα, κατέ­βη­κε με δικό του υπο­ψή­φιο τον Octávio Rodrigues Pato και πήρε 365.586Ψ (7,59%) Το 1980, ο de Carvalho ήταν και πάλι υπο­ψή­φιος στις πορ­το­γα­λι­κές προ­ε­δρι­κές εκλο­γές, επί κεφα­λής κόμ­μα­τος που ο ίδιος ίδρυ­σε, το Força de Unidade Popular (FUP) ‑μιλώ­ντας για «οικο­δό­μη­ση του σοσια­λι­σμού στην Πορ­το­γα­λία», όπου απέ­τυ­χε (1,4%). Μετά τις εκλο­γές, ομο­λό­γη­σε ότι ψήφι­σε τον αντί­πα­λό του Eanes «για να απο­φευ­χθεί η νίκη του δεξιού υπο­ψη­φί­ου Soares Carneiro» ΣΣ |> Στις εκλο­γές του 1980 το ΚΚ, κατέ­βη­κε και πάλι με δικό του υπο­ψή­φιο τον Carlos Brito ‑που όμως απο­σύρ­θη­κε στην πορεία Στα μέσα της 10ετίας του 1980 ο de Carvalho κατη­γο­ρή­θη­κε ότι είχε εμπλο­κή με το αμφι­λε­γό­με­νο Forças Populares 25 de Abril «με την τρο­μο­κρα­τι­κή οργά­νω­ση FP-25». Συνε­λή­φθη το 1985 και φυλα­κί­στη­κε για πέντε χρό­νια (αργό­τε­ρα, το 1996, δόθη­κε γενι­κή αμνη­στία) Το 1989 ‑δήλω­σε πως εγκα­τα­λεί­πει το στρα­τό (βέβαια ήδη του είχαν ξηλώ­σει τα γαλό­νια …) καθώς και τη δημό­σια ζωή «παρα­μέ­νο­ντας πολι­τι­κός ακτι­βι­στής» στο ‑μάλ­λον δια­κο­σμη­τι­κό πλέ­ον Força de Unidade Popular, ενώ εμφα­νί­ζε­ται συνέ­χεια στα «παρά­θυ­ρα για την «επα­νά­στα­ση των γαρυ­φάλ­λων». Το 2011, κατά τη διάρ­κεια της οικο­νο­μι­κής κρί­σης της Πορ­το­γα­λί­ας, όταν η χώρα βρι­σκό­ταν στο τέλος της σοσιαλ­δη­μο­κρα­τι­κής κυβέρ­νη­σης του José Socrates και μπή­κε σε πρό­γραμ­μα επι­τή­ρη­σης, ο de Carvalho δήλω­σε ότι «δεν θα είχα κάνει την επα­νά­στα­ση αν γνώ­ρι­ζα τι θα γινό­ταν η χώρα μετά από αυτήν» και επί­σης ότι «η χώρα θα χρεια­ζό­ταν έναν άνθρω­πο τόσο έντι­μο όσο ο Σαλα­ζάρ για να αντι­με­τω­πί­σει την κρί­ση, αλλά από μια μη φασι­στι­κή σκο­πιά» (sic!). Αργό­τε­ρα το ξανα­σκέ­φτη­κε μάλ­λον και αντέ­στρε­ψε τη θέση του λέγο­ντας ότι «η Επα­νά­στα­ση αξί­ζει τον κόπο» και ότι «ήταν περή­φα­νος για τον ρόλο του σε αυτήν» Το 2006, ψηφί­στη­κε ως ο «68ος μεγα­λύ­τε­ρος Πορ­το­γά­λος» στον δια­γω­νι­σμό Os Grandes Portugueses… 

Grândola vila morena

«Grândola, vila morena»

Το «Grândola, vila morena» είναι ένα τρα­γού­δι που συνέ­θε­σε και τρα­γού­δη­σε ο Zeca Afonso και επι­λέ­χθη­κε από το Κίνη­μα των Ενό­πλων Δυνά­με­ων (MFA) της Πορ­το­γα­λί­ας ως το 2ο σήμα κατα­τε­θέν (μετά το logo) της «Επα­νά­στα­σης των Γαρύ­φαλ­λων. Ο José Afonso έγρα­ψε την πρώ­τη έκδο­ση του ποι­ή­μα­τος «Grândola Vila Morena» στις 17 Μαΐ­ου 1964 στους εορ­τα­σμούς της 52ης επε­τεί­ου της ιστο­ρι­κής μου­σι­κής κολ­λε­κτί­βας Sociedade Musical Fraternidade Operária Grandolense (SMFOG)

ΣΣ |> Ιδρύ­θη­κε την Πρω­το­μα­γιά του 1912, από τον εργά­τη Alfredo Lúcio Feio και μετα­ξύ των πρώ­των μου­σι­κών ήταν οι Artur Santana (τρο­μπέ­τα), António Jacinto Vital (bombardino), António Palhas (corne & flugelhorn), José Celorico (τρο­μπό­νι), José Augusto Cardita (αραν­τζια­μέ­ντο ‑μου­σι­κή προ­σαρ­μο­γή) και ο Lúcio José Feio (διπλό μπά­σο. Στις 12:20:18 τα μεσά­νυ­χτα στις 25 Απρι­λί­ου 1974, το τρα­γού­δι μετα­δό­θη­κε από το ανε­ξάρ­τη­το πρό­γραμ­μα Limite μέσω του Rádio Renascença ως σήμα επι­βε­βαί­ω­σης πως «η επα­νά­στα­ση ξεκί­νη­σε» και έγι­νε σύμ­βο­λο της καθώς και ‑χρο­νι­κά η αρχή της «νέας επο­χής», της δημο­κρα­τί­ας στην Πορτογαλία.
Zeca Afonso — Grândola, Vila Morena ℹ Grândola ([ˈ dul ]) είναι μια κωμό­πο­λη στην περιο­χή Setúbal της Πορ­το­γα­λί­ας (πλη­θυ­σμός ‑το 2011, 14.826)

25 Abril monum

Grândola, vila morena | Terra da fraternidade | O povo é quem mais ordena | Dentro de ti, ó cidade Dentro de ti, ó cidade | O povo é quem mais ordena | Terra da fraternidade | Grândola, vila morena Em cada esquina, um amigo | Em cada rosto, igualdade | Grândola, vila morena | Terra da fraternidade Terra da fraternidade | Grândola, vila morena | Em cada rosto, igualdade | O povo é quem mais ordena À sombra duma azinheira | Que já não sabia a idade | Jurei ter por companheira | Grândola, a tua vontade Grândola a tua vontade | Jurei ter por companheira | À sombra duma azinheira | Que já não sabia a idade

Grândola, vila morena | Γη της αδερ­φο­σύ­νης | εκεί που ο άνθρω­πος κυβερ­νά­ει | στην καρ­διά τη δική σου ώ! πόλη Εκεί μέσα που, | που ο άνθρω­πος κυβερ­νά­ει | Γη αδελ­φο­σύ­νης | Grândola, vila morena Σε κάθε γωνιά, ένας φίλος | Σε κάθε πρό­σω­πο, η ισό­τη­τα | Grândola, vila morena | Γη αδερ­φο­σύ­νης Grândola, vila morena … Grândola, vila morena Grandola! στην απο­φα­σι­στι­κό­τη­τά σου | ορκί­στη­κα να σ’ έχω συντρό­φισ­σα | στη σκιά της γέρι­κης βελα­νι­διάς | που κανείς δεν ήξε­ρε πόσο χρονών …

Φιλ­μο­γρα­φία + εμπο­ρευ­μα­το­ποί­ση

  • 25 Avril (Πορ­το­γα­λία, 1974) — Ται­νία των Jacques Comets και Collectif Unicité, 55λ, ασπρόμαυρη.
  • Setúbal, ville rouge (Setúbal, η κόκ­κι­νη πόλη, Γαλ­λία / Πορ­το­γα­λία 1975), ιστο­ρι­κό ντο­κι­μα­ντέρ (στα πορ­το­γα­λι­κά και γαλ­λι­κά), Α/Μ + έγχρω­μο 16 mm, 93 λεπτά, από τον Daniel Edinger, με ανα­φο­ρά στην οργά­νω­ση της λαϊ­κής εξου­σί­ας στο Setúbal τον Οκτώ­βριο του 1975.
  • As Armas eo Povo — (Πορ­το­γαλ­λία, 1975), Α/Μ 16/35 mm, 80λ, συλ­λο­γι­κή ται­νία που απει­κο­νί­ζει την πρώ­τη εβδο­μά­δα της επα­νά­στα­σης, καλύ­πτο­ντας τα γεγο­νό­τα από τις 25 Απρι­λί­ου έως την 1η Μαΐ­ου 1974.
  • Continuar a Viver ou Os Índios da Meia-Praia (Πορ­το­γα­λία, 1976), ιστο­ρι­κό ντο­κι­μα­ντέρ του António da Cunha Telles, εθνο­γρα­φι­κή ται­νία του μαχό­με­νου κινη­μα­το­γρά­φου, με ανα­φο­ρά σε Algarve | Meia-Praia
  • Cravos de Abril — Τα Γαρί­φα­λα του Απρί­λη (Πορ­το­γα­λία, 1976), ιστο­ρι­κό ντο­κι­μα­ντέρ, Α/Μ και έγχρω­μο 16 mm, 28λ του Ricardo Costa, με τα γεγο­νό­τα από τις 25 Απρι­λί­ου έως την 1η Μαΐου.
  • Σκη­νές από την ταξι­κή πάλη στην Πορ­το­γα­λία (Cenas da Luta de Classes em Portugal, EUA/Portugal 1977, ΗΠΑ + Πορ­το­γα­λία 1977), Α/Μ + έγχρω­μο 16 mm, 85λ, από τον Robert Kramer.
  • Outro País — Μια άλλη χώρα — (Πορ­το­γα­λία, 2000), ντο­κι­μα­ντέρ του Sérgio Tréfaut, κινη­μα­το­γρα­φι­κή ματιά στην επανάσταση
  • Capitães de Abril — Καπε­τά­νιοι του Απρί­λη (Πορ­το­γα­λία, 2000), ται­νία μεγά­λου μήκους της Maria de Medeiros
  • Alla rivoluzione sulla due cavalli — 2 CV (Ιτα­λία, 2001), ται­νία / παρω­δία μεγά­λου μήκους του Maurizio Sciarra: ταξί­δι Παρί­σι Λισ­σα­βώ­να, ανή­με­ρα των γαρί­φα­λων «με μια μυθι­κή Citroën 2 CV».
  • As Ondas de Abril — Τα κύμα­τα του Απρι­λί­ου (Ελβε­τία / Γαλ­λία / Πορ­το­γα­λία, 2013), ται­νία μεγά­λου μήκους του Lionel Baier
  • Capitães de Abril 

Les Grandes Ondes (à l’ouest)

Συνε­χί­ζε­ται

📷  ℹ️  Το φόντο της φωτο-κεφα­λί­δας είναι από τις ιστο­ρι­κές λήψεις του μεγά­λου φωτο­γρά­φου Marc Riboud και ‑πρό­τι μοιά­ζει δεν αφο­ρά εκεί­νη την περί­ο­δο: «The Young girl holding a flower» είναι στην Washington, DC., τον Οκτώ­βρη του 1967 και έχει να κάνει με τις κινη­το­ποι­ή­σεις ενά­ντια στον πόλε­μο του Βιετνάμ.

Marc Riboud The Young girl holding a flower

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο