Αφρική: Οι λαοί της πιο πληγωμένης και λεηλατημένης ηπείρου αναζητούν διέξοδο

Δεν είναι μυστι­κό ότι η Αφρι­κή, μια ολό­κλη­ρη ήπει­ρος, πλού­σια σε μεταλ­λεύ­μα­τα, πετρέ­λαιο, ορυ­κτό πλού­το (κοβάλ­τιο, χρώ­μιο, μαγ­γά­νιο, χαλ­κό, βωξί­τη, μόλυ­βδο, ψευ­δάρ­γυ­ρο, κασ­σί­τε­ρο, μαρ­μα­ρυ­γία, γρα­φί­τη, σίδη­ρο, τιτά­νιο, αμί­α­ντο κ.ο.κ.) και πολύ­τι­μα μέταλ­λα και λίθους (χρυ­σό, δια­μά­ντια κ.ά.), για δεκα­ε­τί­ες βρέ­θη­κε στο κέντρο της σύγκρου­σης ισχυ­ρών δυνά­με­ων για την εκμε­τάλ­λευ­σή τους.

Μετα­ξύ άλλων, η αφρι­κα­νι­κή ήπει­ρος έχει το 40% των διε­θνών κοι­τα­σμά­των χρυ­σού και το 90% των επι­βε­βαιω­μέ­νων κοι­τα­σμά­των χρω­μί­ου και πλα­τί­νας, αλλά και τερά­στια κοι­τά­σμα­τα κοβαλ­τί­ου, δια­μα­ντιών και ουρα­νί­ου. Δια­θέ­τει επί­σης το 65% των καλ­λιερ­γή­σι­μων και γόνι­μων εδα­φών του πλα­νή­τη. Μεγά­λους υδρο­φό­ρους ορί­ζο­ντες γλυ­κού νερού και μεγά­λη ηλιο­φά­νεια, που προ­κα­λούν το ενδια­φέ­ρον μονο­πω­λί­ων της «πρά­σι­νης» Ενέργειας.

Παρά τον πλού­το της, ο πλη­θυ­σμός της Αφρι­κής, που ανέρ­χε­ται περί­που σε 1,5 δισε­κα­τομ­μύ­ριο ή στο 20% του παγκό­σμιου πλη­θυ­σμού, παρα­μέ­νει σε μεγά­λο βαθ­μό βυθι­σμέ­νος στη φτώ­χεια, στην εξα­θλί­ω­ση, στις ασθέ­νειες, αντι­μέ­τω­πος με την έλλει­ψη ουσια­στι­κών δομών υγειο­νο­μι­κής περί­θαλ­ψης και μόρ­φω­σης. Καθη­με­ρι­νά χιλιά­δες άνθρω­ποι βρί­σκο­νται στο «σταυ­ρο­δρό­μι» μετα­ξύ πείνας/δίψας και θανά­του. Οι άντρες στην Αφρι­κή πεθαί­νουν κατά 8,5 χρό­νια νεό­τε­ροι από ό,τι οι άντρες στις υπό­λοι­πες ηπεί­ρους, ενώ οι γυναί­κες αντί­στοι­χα πεθαί­νουν 11,5 χρό­νια νεό­τε­ρες από τις γυναί­κες των άλλων ηπείρων.

Η ιστο­ρία της ηπεί­ρου είναι ποτι­σμέ­νη με το αίμα και τον ιδρώ­τα των λαών της, κάτω από τη σκλη­ρή εκμε­τάλ­λευ­ση των αποι­κιο­κρα­τι­κών δυνά­με­ων των προη­γού­με­νων αιώ­νων (Βρε­τα­νί­ας, Γαλ­λί­ας, Βελ­γί­ου, Ισπα­νί­ας, Πορ­το­γα­λί­ας, Ιτα­λί­ας, Γερ­μα­νί­ας, Ολλανδίας).

Το αποι­κια­κό σύστη­μα κατέρ­ρευ­σε κάτω από τις νέες συν­θή­κες που δια­μόρ­φω­σαν η Οκτω­βρια­νή Σοσια­λι­στι­κή Επα­νά­στα­ση στη Ρωσία και η νίκη της Σοβιε­τι­κής Ενω­σης στον Β’ Παγκό­σμιο Πόλεμο.

Αυτή η δια­δι­κα­σία, που κρά­τη­σε πολ­λές δεκα­ε­τί­ες έως και το 1990, έχει οδη­γή­σει στην εμφά­νι­ση 55 καπι­τα­λι­στι­κών κρα­τών στα εδά­φη της Αφρι­κής, που έχουν απο­κτή­σει την ανε­ξαρ­τη­σία τους, αλλά, όπως συμ­βαί­νει με όλες τις χώρες, δια­πλέ­κο­νται με τον υπό­λοι­πο καπι­τα­λι­στι­κό κόσμο μέσα από βαθιά ανι­σό­τι­μες σχέ­σεις αλλη­λε­ξάρ­τη­σης στην παγκό­σμια «πυρα­μί­δα» του ιμπε­ρια­λι­στι­κού συστήματος.

Από τη μια, οι πρώ­ην μητρο­πό­λεις δια­τη­ρούν στις περισ­σό­τε­ρες των περι­πτώ­σε­ων οικο­νο­μι­κά, πολι­τι­κά, στρα­τιω­τι­κά και πολι­τι­στι­κά «κανά­λια» δια­τή­ρη­σης της επιρ­ρο­ής τους στις πρώ­ην αποι­κί­ες τους, που απέ­κτη­σαν την ανε­ξαρ­τη­σία τους. Τέτοια κανά­λια είναι π.χ. το «Φρά­γκο της Κεντρι­κής Αφρι­κής», ο ξένος δανει­σμός ή οι στρα­τιω­τι­κές βάσεις και τα ξένα στρα­τεύ­μα­τα στην περιοχή.

Από την άλλη, και οι νέες ανερ­χό­με­νες παγκό­σμιες καπι­τα­λι­στι­κές δυνά­μεις, όπως είναι η Κίνα, η Ρωσία, η Ινδία, η Βρα­ζι­λία, η Νότια Αφρι­κή, με ανά­λο­γα μέσα προ­σπα­θούν να απο­σπά­σουν «κομ­μά­τια» της «πίτας» του ορυ­κτού πλού­του της Αφρι­κής και των αγο­ρών της.

Παρά τον τερά­στιο πλού­το της Αφρι­κής, ο πλη­θυ­σμός παρα­μέ­νει σε μεγά­λο βαθ­μό βυθι­σμέ­νος στη φτώ­χεια, στην εξα­θλί­ω­ση και την πείνα

Ορισμένα στοιχεία γύρω από την κατάσταση

Ορι­σμέ­να οικο­νο­μι­κά στοι­χεία π.χ. από τις εμπο­ρι­κές συναλ­λα­γές των χωρών της Αφρι­κής δεί­χνουν σήμε­ρα αυτήν την πραγματικότητα.

Ετσι, οι εμπο­ρι­κές συναλ­λα­γές των αφρι­κα­νι­κών χωρών με την ΕΕ ήταν της τάξης των 412,2 δισ. δολα­ρί­ων και ακο­λου­θούν: Κίνα (212,8 δισ.), ΗΠΑ (68,2 δισ.) και με μικρό­τε­ρα μερί­δια Ινδία, Ηνω­μέ­να Αρα­βι­κά Εμι­ρά­τα (ΗΑΕ), Κατάρ, Τουρ­κία, Ρωσία, Σαου­δι­κή Αρα­βία κ.ά. Στις άμε­σες ξένες επεν­δύ­σεις στην αφρι­κα­νι­κή ήπει­ρο προη­γεί­ται η Βρε­τα­νία με 60 δισ. δολά­ρια και ακο­λου­θούν: Ολλαν­δία (54 δισ.), Γαλ­λία (54 δισ.), ΗΠΑ (45 δισ.), Κίνα (44 δισ.), Νότια Αφρι­κή (32 δισ.), Ιτα­λία (29 δισ.), Σιγκα­πού­ρη (24 δισ.), Γερ­μα­νία (15 δισ.), Ινδία (14 δισ.).

Ενας άλλος τρό­πος με τον οποίο οι ισχυ­ρό­τε­ρες καπι­τα­λι­στι­κές δυνά­μεις δυνα­μώ­νουν την επιρ­ροή τους στις αφρι­κα­νι­κές χώρες και βέβαια «ανοί­γουν έτσι δρό­μο» για τις μπίζ­νες των δικών τους μονο­πω­λί­ων είναι αυτός της «χρεο-παγί­δας», που στή­νουν σε βάρος των αφρι­κα­νι­κών λαών, παρα­χω­ρώ­ντας στις χώρες τους δάνεια, με όρους που δεν μπο­ρούν να εξυ­πη­ρε­τη­θούν. Δυτι­κά και κινε­ζι­κά χρη­μα­το­πι­στω­τι­κά ιδρύ­μα­τα κρα­τά­νε στα χέρια τους τα κύρια χρέη των αφρι­κα­νι­κών χωρών, που σύμ­φω­να με τον ΟΗΕ εξα­να­γκά­ζο­νται να δανει­στούν με πολύ ακρι­βό­τε­ρους όρους απ’ ό,τι οι πιο ανε­πτυγ­μέ­νες καπι­τα­λι­στι­κές οικο­νο­μί­ες. Δάνεια που φορ­τώ­νο­νται στις «πλά­τες» των εργα­ζο­μέ­νων και των λαϊ­κών στρω­μά­των των χωρών της Αφρι­κής και από τα οποία πλου­τί­ζουν οι αστι­κές τάξεις τους, θωρα­κί­ζο­ντας την εξου­σία τους. Σε κάποιες μάλι­στα αφρι­κα­νι­κές χώρες οι αστι­κές τάξεις έχουν συγκε­ντρώ­σει ισχυ­ρή δύναμη.

Βεβαί­ως, δεν πρέ­πει να μας δια­φεύ­γει και η σημα­σία της ξένης στρα­τιω­τι­κής παρου­σί­ας στην περιο­χή, που εμφα­νί­ζε­ται με τον έναν ή άλλον τρό­πο και μπο­ρεί ως «κατα­λύ­της» να επι­δρά­σει στις εξε­λί­ξεις. ΗΠΑ, Βρε­τα­νία, Γαλ­λία, Ρωσία, Κίνα, Τουρ­κία, Ινδία, Ιτα­λία, Γερ­μα­νία, ΗΑΕ, Σαου­δι­κή Αρα­βία, Βέλ­γιο, Ισρα­ήλ, Ιαπω­νία δια­θέ­τουν σήμε­ρα μεγά­λες ή μικρό­τε­ρες, επί­ση­μες ή ανε­πί­ση­μες στρα­τιω­τι­κές δυνά­μεις και παρου­σία σε διά­φο­ρες αφρι­κα­νι­κές χώρες.

Σε μια ήπει­ρο όπου ακό­μη τα εθνι­κο­κρα­τι­κά σύνο­ρα των χωρών είναι σε κάποιες περι­πτώ­σεις ακό­μη δυσ­διά­κρι­τα, όπου υπάρ­χουν εδα­φι­κές δια­φο­ρές, ένο­πλες εθνο­τι­κές, θρη­σκευ­τι­κές και φυλε­τι­κές συγκρού­σεις, όπου βρί­θουν τα πρα­ξι­κο­πή­μα­τα και οι μοναρ­χί­ες, κάτι που σημαί­νει ότι στην «πρώ­τη γραμ­μή άμυ­νας» των αστι­κών καθε­στώ­των προ­βάλ­λει η κατα­στο­λή, είναι φανε­ρό πως ξεχω­ρι­στή σημα­σία απο­κτά η αγο­ρά όπλων. Δηλα­δή, τα αστι­κά κρά­τη και οι κυβερ­νή­σεις αυτών των «φτω­χών χωρών», για να δια­τη­ρή­σουν αλώ­βη­τα τα συμ­φέ­ρο­ντα των καπι­τα­λι­στών, ρίχνουν στις πλά­τες των λαών τους νέα δυσβά­στα­χτα οικο­νο­μι­κά βάρη αγο­ρά­ζο­ντας όπλα. Η Ρωσία είναι σήμε­ρα ο μεγα­λύ­τε­ρος έμπο­ρος όπλων στην Αφρι­κή, ενώ ακο­λου­θούν Γαλ­λία, ΗΠΑ και Κίνα.

Τα πραξικοπήματα

Οι τελευ­ταί­ες εξε­λί­ξεις σε μια σει­ρά από χώρες της Αφρι­κής χαρα­κτη­ρί­ζο­νται από τις πρα­ξι­κο­πη­μα­τι­κές ενέρ­γειες. Από τη δεκα­ε­τία του 1960 έχουν γίνει στην Αφρι­κή 214 από­πει­ρες πρα­ξι­κο­πή­μα­τος και ακρι­βώς οι μισές ήταν επι­τυ­χείς. Πάνω από το 90% των αφρι­κα­νι­κών κρα­τών είχαν αυτήν την εμπειρία.

Τα τελευ­ταία 10 χρό­νια είχα­με πρα­ξι­κο­πή­μα­τα σε: Αίγυ­πτο (2013), Μάλι (2020), Τσαντ (2021), Γουι­νέα (2021), Σου­δάν (2021), Μπουρ­κί­να Φάσο (2022), Νίγη­ρα (2023), Γκα­μπόν (2023).

Οσον αφο­ρά «έμμε­σα πρα­ξι­κο­πή­μα­τα», δηλα­δή εκεί όπου η κατα­στο­λή έχει δυνα­μώ­σει, χωρίς να έχουν πάρει προς το παρόν οι στρα­τιω­τι­κοί τη δια­χεί­ρι­ση της αστι­κής εξου­σί­ας, γίνε­ται λόγος για Σομα­λία, Αιθιο­πία, Ουγκά­ντα και Ταν­ζα­νία. Κι ας μη μας δια­φεύ­γει το αντι­λαϊ­κό πολι­τι­κό καθε­στώς που προ­έ­κυ­ψε στη Λιβύη, μετά τη ΝΑΤΟι­κή ιμπε­ρια­λι­στι­κή επέμ­βα­ση (2011), που επι­πλέ­ον αλλη­λο­σπα­ράσ­σε­ται από βαθιές εσω­τε­ρι­κές αντιθέσεις.

Σε πολ­λές ανα­λύ­σεις οι εξε­λί­ξεις αυτές συν­δέ­ο­νται με μια υπο­χώ­ρη­ση της ισχύ­ος και της επιρ­ρο­ής της Γαλ­λί­ας στην Αφρι­κή. Ετσι, π.χ., μετά το πρα­ξι­κό­πη­μα στον Νίγη­ρα, οι υπο­στη­ρι­κτές των πρα­ξι­κο­πη­μα­τιών έκα­ψαν γαλ­λι­κές σημαί­ες, ενώ οι νέες αρχές ζήτη­σαν την απο­μά­κρυν­ση των γαλ­λι­κών στρα­τευ­μά­των και του πρέ­σβη. Ο Νίγη­ρας τρο­φο­δο­τού­σε τη Γαλ­λία με το 35% του ουρα­νί­ου που χρειά­ζε­ται για τις ετή­σιες ανά­γκες των πυρη­νι­κών εργο­στα­σί­ων, που παρά­γουν τα 3/4 της ηλε­κτρι­κής της ενέρ­γειας. Για να κατα­λά­βου­με πόσο σημα­ντι­κή θα ήταν για τα γαλ­λι­κά μονο­πώ­λια η στέ­ρη­ση αυτής της πηγής Ενέρ­γειας, αξί­ζει να σημειώ­σου­με ότι η Ρωσία καλύ­πτει ακό­μη και σήμε­ρα, 1,5 χρό­νο από τον πόλε­μο στην Ουκρα­νία, το 20% των ανα­γκών της Γαλ­λί­ας σε πυρη­νι­κά καύσιμα.

Η ανα­τρο­πή εκλεγ­μέ­νων με αστι­κές εκλο­γές κυβερ­νή­σε­ων και Προ­έ­δρων αξιο­ποιεί­ται από τις δυνά­μεις του ευρω­α­τλα­ντι­σμού και τις συμ­μα­χί­ες τους στην αφρι­κα­νι­κή ήπει­ρο, όπως είναι η Ενω­ση των χωρών της Δυτι­κής Αφρι­κής, με επι­κε­φα­λής τη Νιγη­ρία (σημ. μια από τις ισχυ­ρό­τε­ρες βιο­μη­χα­νι­κές και στρα­τιω­τι­κές δυνά­μεις της σημε­ρι­νής Αφρι­κής) για να δυνα­μώ­σουν την παρέμ­βα­σή τους στην περιο­χή με το πρό­σχη­μα της «απο­κα­τά­στα­σης της δημοκρατίας».

Από την άλλη, οι ανερ­χό­με­νες δυνά­μεις του ιμπε­ρια­λι­στι­κού συστή­μα­τος και οι κατά τόπους απο­λο­γη­τές τους πανη­γυ­ρί­ζουν μιλώ­ντας για «ξύπνη­μα της Αφρι­κής» και «απο­τί­να­ξη της ξένης εξάρτησης».

Μέσα από τις τρέ­χου­σες εξε­λί­ξεις, κάποιες ιμπε­ρια­λι­στι­κές δυνά­μεις βγαί­νουν αδυ­να­τι­σμέ­νες, ενώ κάποιες άλλες ισχυροποιούνται

Πίσω από τους «φερετζέδες» των απολογητών του ιμπεριαλισμού