Για τους «Χαλασοχώρηδες» του Α. Παπαδιαμάντη (εκδ. «Ατέχνως») — Γράφει ο Αλέκος Χατζηκώστας

Κυκλο­φό­ρη­σε πρό­σφα­τα- σε μία καλαί­σθη­τη έκδο­ση (από τις εκδό­σεις «Ατέ­χνως») — το εκτε­νές διή­γη­μα του Αλέ­ξαν­δρου Παπα­δια­μά­ντη «Οι χαλασοχώρηδες».

Το διή­γη­μα αυτό γρά­φτη­κε πριν από τις εκλο­γές του 1892 και δημο­σιεύ­τη­κε σε συνέ­χειες στη εφη­με­ρί­δα «Ακρό­πο­λις» (12–22 Αυγού­στου 1892). Τις εκλο­γές του 1892 θα κερ­δί­σει ο Χαρί­λα­ος Τρι­κού­πης, αλλά έναν χρό­νο αργό­τε­ρα η Ελλά­δα θα κηρύ­ξει πτώχευση!

Πρό­κει­ται για μία ενδια­φέ­ρου­σα πολι­τι­κή σάτι­ρα που μπο­ρεί φαι­νο­με­νι­κά θα λέγα­με ν’ αφο­ρά την τότε επο­χή, όμως έχει στοι­χεία που συνα­ντά­με ακό­μη και στις σύγ­χρο­νες προ­ε­κλο­γι­κές καμπά­νιες των αστι­κών κομμάτων.

Δια­κρί­νε­ται ο συγ­γρα­φέ­ας για την οξυ­δέρ­κεια των εκτι­μή­σε­ων, το χιού­μορ και τη λεπτή ειρω­νεία που το μετα­τρέ­πουν σε ένα ιδιαί­τε­ρα ευχά­ρι­στα λογο­τε­χνι­κό ανά­γνω­σμα. Η γλώσ­σα που χρη­σι­μο­ποιεί, μπο­ρεί να «δυσκο­λεύ­ει» τις νεό­τε­ρες ηλι­κί­ες που δεν «πρό­λα­βαν» την καθα­ρεύ­ου­σα στην εκπαί­δευ­ση, όμως είναι ιδιαί­τε­ρα γοη­τευ­τι­κή που δίνει ολο­ζώ­ντα­νες εικό­νες γεγο­νό­των, τοπί­ων, ανθρώ­πι­νων σχέ­σε­ων κ.α.

Ιδιαί­τε­ρη καυ­στι­κή και καί­ρια είναι η κρι­τι­κή που ασκεί στο ίδιο το καπι­τα­λι­στι­κό σύστη­μα: «…Η πλου­το­κρα­τία ήτο, είναι και θα είναι ο μόνι­μος άρχων του κόσμου, ο διαρ­κής Αντί­χρι­στος. Αύτη γεν­νά την αδι­κί­αν, αύτη τρέ­φει την κακουρ­γί­αν, αύτη φθεί­ρει σώμα­τα και ψυχάς. Αύτη παρά­γει την κοι­νω­νι­κήν σηπε­δό­να. Αύτη κατα­στρέ­φει κοι­νω­νί­ας νεοπαγείς…»

Γλα­φυ­ρή η περι­γρα­φή των χαρα­κτη­ρι­στι­κών αστών πολι­τι­κών, τονί­ζο­ντας ότι για να επι­θυ­μή­σεις να γίνεις βου­λευ­τής και να υπη­ρε­τή­σεις το έθνος, πρέ­πει να είσαι χορ­τά­τος. «Η φιλο­δο­ξία είναι νόσος των χορ­τά­των ενώ η λαι­μαρ­γία των πει­να­σμέ­νων το νόση­μα». Και συνε­χί­ζει «…Ανέ­κα­θεν τα αξιώ­μα­τα ήταν αγο­ρα­στά! Και αφού η επά­ρα­τος πλου­το­κρα­τία είναι άφευ­κτον κακό, κατά ποί­ον άλλον τρό­πον θ’ απο­κτώ­νται τα αξιώ­μα­τα; Πράγ­μα το οποί­ον έχα­σε προ πολ­λού πάσαν ηθι­κήν αξί­αν, μόνο δια χρη­μά­των είναι κτητόν…»

Δεν λεί­πουν και οι εκτι­μή­σεις για γενι­κό­τε­ρα ζητή­μα­τα χωρίς όμως να κατα­φεύ­γει σε διδακτισμούς.«…Η ηθι­κή δεν είναι επάγ­γελ­μα, και όστις ως επάγ­γελ­μα θέλει να την μετέλ­θη, πλα­νά­ται οικτρώς, και γίνε­ται γελοί­ος. Όστις πράγ­μα­τι φιλο­σο­φεί, και αλη­θώς πονεί τον τόπο του, και έχει την ηθι­κήν όχι εις την άκραν της γλώσ­σης ή την ακω­κήν της γρα­φί­δος, αλλ’ εις τα ενδό­μυ­χα αυτά της ψυχής, βλέ­πει πολύ καλά, ότι είναι αδύ­να­τον να πολι­τευ­θή. ‘Κυά­μων απέ­χε­σθε’. Ο Χρι­στός είπεν: Ου δύνα­σθε Θεώ λατρεύ­ειν και Μαμμωνά…»

Πρό­κει­ται λοι­πόν για ένα «λογο­τε­χνι­κό δια­μά­ντι» που δια­βά­ζε­ται μονο­ρού­φι, που προ­κα­λεί πλή­θος συναι­σθη­μά­των και που είναι χρή­σι­μο και για όσους θέλουν ν’ αντλή­σουν χρή­σι­μα συμπε­ρά­σμα­τα και για το σήμε­ρα που απλά απο­δει­κνύ­ουν ότι «όλα τρι­γύ­ρω αλλάζουνε/ και όλα τα ίδια μένουν».

Οι Χαλα­σο­χώ­ρη­δες, Μια πολι­τι­κή σάτι­ρα του Αλέ­ξαν­δρου Παπαδιαμάντη