Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Γιούρι Γκαγκάριν: 60 χρόνια από το πρώτο ταξίδι ανθρώπου στο διάστημα

Εξήντα χρόνια συμπληρώνονται φέτος από την ιστορική πτήση του κοσμοναύτη Γιούρι Γκαγκάριν, ήρωα της Σοβιετικής Ενωσης και πρώτου ανθρώπου που ταξίδεψε στο Διάστημα.

Στις 12 Απρί­λη του 1961, ο άνθρω­πος ξέφευ­γε για πρώ­τη φορά από την έλξη του πλα­νή­τη του και μόλις τέσ­σε­ρα χρό­νια μετά τους «Σπούτ­νικ», τις μηχα­νές του, έβγαι­νε τώρα ο ίδιος στο Διά­στη­μα. Μέσα στο δια­στη­μό­πλοιο «Βοστόκ 1», ο υπο­σμη­να­γός της πολε­μι­κής αερο­πο­ρί­ας της ΕΣΣΔ, Γιού­ρι Αλε­ξέ­γιε­βιτς Γκα­γκά­ριν έκα­νε μια περι­στρο­φή γύρω από τη Γη σε ύψος 302 χιλιο­μέ­τρων, ταξι­δεύ­ο­ντας για 108 λεπτά με ταχύ­τη­τα περί­που 30.000 χιλιο­μέ­τρων την ώρα. Ηταν ο πρώ­τος που είδε με τα μάτια του πόσο όμορ­φος, αλλά και εύθραυ­στος είναι ο πλα­νή­της μας, αυτή η υδά­τι­νη σφαί­ρα που στρο­βι­λί­ζε­ται μέσα στην άβυσσο.

Ο Γκα­γκά­ριν έγι­νε σύμ­βο­λο. Εγρα­ψε το όνο­μά του και το όνο­μα της σοσια­λι­στι­κής του πατρί­δας μια για πάντα στ’ αστέ­ρια. Πολ­λοί ακο­λού­θη­σαν, εξί­σου σπου­δαί­οι και ηρω­ι­κοί, αλλά όπως συμ­βαί­νει συνή­θως, όλοι θυμού­νται εκεί­νον που άνοι­ξε το δρό­μο, εκεί­νον που πήγε εκεί που κανείς δεν είχε πάει μέχρι τότε. Ο Γκα­γκά­ριν δεν ήταν απλώς ο τυχε­ρός πρώ­τος. Ηταν άξιος γι’ αυτή την πρω­τιά από την αρχή ως το τέλος. Ζυμω­μέ­νος και εμπνευ­σμέ­νος από τον αγώ­να της σοβιε­τι­κής εξου­σί­ας να μετα­μορ­φώ­σει την καθυ­στε­ρη­μέ­νη καπι­τα­λι­στι­κή πατρί­δα του σε μια σύγ­χρο­νη και ισχυ­ρή χώρα, χωρίς εκμε­τάλ­λευ­ση ανθρώ­που από άνθρω­πο, αξιο­ποί­η­σε με τον καλύ­τε­ρο τρό­πο τα μέσα που του έδω­σε για να πετά­ξει ψηλά, ψηλό­τε­ρα από κάθε άλλον και να γυρί­σει πίσω, προ­σφέ­ρο­ντας σε ολό­κλη­ρη την ανθρω­πό­τη­τα σημα­ντι­κές γνώσεις.

Ταλέ­ντο που βρή­κε έδα­φος να αναπτυχθεί

Ο Γκα­γκά­ριν γεν­νή­θη­κε στις 9 Μάρ­τη 1934 στο Κλού­σι­νο, ένα χωριό 160 χιλιό­με­τρα δυτι­κά της Μόσχας. Ο πατέ­ρας του ήταν εργά­της και η μητέ­ρα του αγρό­τισ­σα και δού­λευαν μαζί σε ένα κολ­χόζ. Ηταν το τρί­το από τα παι­διά της οικο­γέ­νειας. Κατά τη διάρ­κεια του Δεύ­τε­ρου Παγκό­σμιου Πολέ­μου, οι ναζί κατά­σχε­σαν το σπί­τι τους και πήραν τις δύο αδερ­φές του. Ο Γιού­ρι βοή­θη­σε τους γονείς του να σκά­ψουν ένα όρυγ­μα όπου έζη­σαν μέχρι το τέλος του πολέμου.

Μετά το εξα­τά­ξιο γυμνά­σιο, όπου ο Γιού­ρι δια­κρί­θη­κε στα μαθη­μα­τι­κά και τη φυσι­κή, πήγε σε τεχνι­κή σχο­λή και δού­λε­ψε σε χυτή­ριο. Ενά­μι­ση χρό­νο μετά μπή­κε στο τεχνι­κό πανε­πι­στή­μιο του Σάρα­τοφ. Στον τέταρ­το χρό­νο, του δόθη­κε η ευκαι­ρία να γίνει πιλό­τος. Πέτα­ξε μόνος του για πρώ­τη φορά το 1955. Ο εκπαι­δευ­τής του, Ντ. Μαρ­τιά­νοφ, δια­πι­στώ­νο­ντας τις ικα­νό­τη­τές του πρό­βλε­ψε ότι «θα γίνει ένας θαυ­μά­σιος πιλό­τος». Τόσο τον είχε συναρ­πά­σει η πτή­ση, που ο Γκα­γκά­ριν πέρα­σε ένα καλο­καί­ρι μέσα σε μια σκη­νή δίπλα στο αεροδρόμιο.

Με συμ­βου­λή του Μαρ­τιά­νοφ, ο Γκα­γκά­ριν κατα­τάσ­σε­ται στη Σοβιε­τι­κή Πολε­μι­κή Αερο­πο­ρία και πηγαί­νει στη σχο­λή του Σώμα­τος στο Ορεν­μπουργκ. Εκεί μαθαί­νει να πετά­ει αερο­πλά­να «Μιγκ», αλλά γνω­ρί­ζει και την αγα­πη­μέ­νη σύντρο­φο της ζωής του, τη Βαλε­ντί­να (Βάλια) Γκο­ριά­τσε­βα, που σπού­δα­ζε νοσο­κό­μα στην ίδια πόλη.

Μαγνήτης το Διάστημα

Από τη στιγ­μή που έμα­θε για τους «Σπούτ­νικ», ο Γκα­γκά­ριν έβα­λε στό­χο να συμ­με­τά­σχει στο δια­στη­μι­κό πρό­γραμ­μα της Σοβιε­τι­κής Ενω­σης και άρχι­σε να βάζει στο χαρ­τί τις ιδέ­ες του για δια­στη­μό­πλοια, ιδέ­ες που βασί­ζο­νταν στη μελέ­τη του μεγά­λου της αστρο­ναυ­τι­κής Κον­στα­ντίν Τσιολ­κόφ­σκι, έργα του οποί­ου είχε δια­βά­σει ακό­μα όταν βρι­σκό­ταν στην τεχνι­κή σχολή.

Το Νοέμ­βρη του 1957, σε ηλι­κία 23 ετών, ο Γκα­γκά­ριν απο­φοι­τά σαν αρι­στού­χος από το Ορεν­μπουργκ και απο­κτά το βαθ­μό του υπο­σμη­να­γού. Τη μέρα εκεί­νη παντρεύ­ε­ται την αγα­πη­μέ­νη του Βάλια.

321980

Η πρώ­τη του τοπο­θέ­τη­ση σαν πιλό­τος μαχη­τι­κού ήταν σε μια βάση στην Αρκτι­κή. Ενό­σω βρι­σκό­ταν εκεί, το 1959, η ΕΣΣΔ εκτό­ξευ­σε το μη επαν­δρω­μέ­νο δια­στη­μό­πλοιο «Λούνα‑3», που φωτο­γρά­φι­σε για πρώ­τη φορά την αθέ­α­τη από τη Γη πλευ­ρά της Σελή­νης. Ο Γκα­γκά­ριν κατά­λα­βε ότι η επαν­δρω­μέ­νη πτή­ση δεν ήταν μακριά. Υπέ­βα­λε τα χαρ­τιά του για να εντα­χθεί στο πρό­γραμ­μα εκπαί­δευ­σης κοσμο­ναυ­τών και μόλις η αίτη­σή του έγι­νε δεκτή, μετα­κό­μι­σε μαζί με τη γυναί­κα του και τη μικρή κορού­λα του Λένο­τσκα στην Πόλη των Αστρων, που κατα­σκευά­στη­κε κοντά στη Μόσχα ειδι­κά για τους κοσμοναύτες.

Ο Γκα­γκά­ριν υπο­βλή­θη­κε σε εξαι­ρε­τι­κά δύσκο­λη εκπαί­δευ­ση, σωμα­τι­κή αλλά και ψυχο­λο­γι­κή. Υπέ­μει­νε μακρές περιό­δους απο­μό­νω­σης μέσα σε περιο­ρι­σμέ­νο χώρο, πει­ρά­μα­τα έλλει­ψης βαρύ­τη­τας, αντο­χής σε υψη­λές θερ­μο­κρα­σί­ες και δοκι­μα­στι­κές πτή­σεις υπό ψυχο­λο­γι­κή πίε­ση. Σε μια δοκι­μή, έπρε­πε να λύνει δια­φο­ρι­κές εξι­σώ­σεις, ενώ από τα μεγά­φω­να ακού­γο­νταν διά­φο­ρες «λύσεις».

Άφοβα για το άνοιγμα του δρόμου

Οταν έμα­θε ότι επι­λέ­χτη­κε να είναι ο πρώ­τος άνθρω­πος που θα απο­πει­ρα­θεί το επι­κίν­δυ­νο ταξί­δι στο Διά­στη­μα, συζή­τη­σε το γεγο­νός με τη Βάλια όλη τη νύχτα. «Για­τί εσύ;», τον ρώτη­σε η γυναί­κα του, αλλά το πρωί του είπε: «Αν νιώ­θεις σίγου­ρος για τον εαυ­τό σου πήγαι­νε. Ολα θα είναι εντά­ξει εδώ». Η δεύ­τε­ρη κόρη του Γκα­γκά­ριν γεν­νή­θη­κε στις αρχές του 1961, λίγο πριν από την πτή­ση του. Την ονό­μα­σαν Γκα­λό­τσκα, που σημαί­νει «πνοή της άνοιξης».

Κατά τη διάρ­κεια της προ­ε­τοι­μα­σί­ας της εκτό­ξευ­σης, όταν όλοι είχαν άγχος και ανη­συ­χία, μόνο αυτός έμοια­ζε να είναι ήρε­μος. Κανείς δεν ήξε­ρε πώς θα αντι­δρού­σε ο ανθρώ­πι­νος οργα­νι­σμός και ιδιαί­τε­ρα ο ανθρώ­πι­νος εγκέ­φα­λος όταν θα βρι­σκό­ταν μόνος σε μια κάψου­λα, σε συν­θή­κες έλλει­ψης βαρύ­τη­τας, κάτω από το βομ­βαρ­δι­σμό της κοσμι­κής ακτι­νο­βο­λί­ας και με το σκο­τά­δι της αβύσ­σου να καλύ­πτει τη μια πλευ­ρά του ορί­ζο­ντα. Και παρα­πέ­ρα, θα άντε­χε την 6 έως 8 φορές μεγα­λύ­τε­ρη της γήι­νης αρνη­τι­κή βαρύ­τη­τα κατά την επα­νεί­σο­δο στην ατμό­σφαι­ρα και θα άνοι­γε το αλεξίπτωτο;

Μετά την πτή­ση του «Βοστόκ 1», ο αρχι­σχε­δια­στής Κορο­λιόφ, επι­κε­φα­λής του σοβιε­τι­κού δια­στη­μι­κού προ­γράμ­μα­τος, είπε για τον Γκα­γκά­ριν: «Καλός πιλό­τος είναι εκεί­νος που σε ένα λεπτό πτή­σης μπο­ρεί να κάνει τόσες παρα­τη­ρή­σεις και να βγά­λει τόσα συμπε­ρά­σμα­τα, που θα κάνει ένα ολό­κλη­ρο ινστι­τού­το να τα ανα­λύ­ει επί ένα χρό­νο. Αυτό που μας ικα­νο­ποί­η­σε ιδιαί­τε­ρα ήταν ότι ο Γκα­γκά­ριν σε αυτά τα 108 λεπτά μπό­ρε­σε να δει τόσα πολ­λά και να εμπλου­τί­σει την επι­στή­μη με πολύ­τι­μες πλη­ρο­φο­ρί­ες και συμπεράσματα».

Σε αντίθεση αγεφύρωτη με τα παλιά παράσημά του

Η υπο­δο­χή του Γκα­γκά­ριν ήταν πραγ­μα­τι­κά υπο­δο­χή ήρωα, όχι μόνο στην πατρί­δα του, αλλά και σε ολό­κλη­ρο τον κόσμο όπου περιό­δευ­σε σαν πρέ­σβης καλής θέλη­σης. Εγι­νε βου­λευ­τής του Ανώ­τα­του Σοβιέτ και ορί­στη­κε Διοι­κη­τής του Αγή­μα­τος Κοσμοναυτών.

Καθώς τα χρό­νια περ­νού­σαν ο Γκα­γκά­ριν ένιω­σε την ανά­γκη να ξανα­πε­τά­ξει. Το 1967 άρχι­σε να εκπαι­δεύ­ε­ται για την πρώ­τη πτή­ση με δια­στη­μό­πλοιο «Σογιούζ». Στις 27 Μάρ­τη του 1968, σε ηλι­κία 34 ετών, ο Γιού­ρι Γκα­γκά­ριν σκο­τώ­θη­κε κατά την εκτέ­λε­ση του καθή­κο­ντος, στη συντρι­βή του νέου μοντέ­λου αεριω­θού­με­νου που δοκί­μα­ζε. Το θάνα­τό του πέν­θη­σαν άνθρω­ποι σε όλον τον κόσμο. Οι στά­χτες του θάφτη­καν μαζί με τις στά­χτες των άλλων ηρώ­ων της Σοβιε­τι­κής Ενω­σης στο τεί­χος του Κρεμ­λί­νου. Προς τιμήν της μεγά­λης συνει­σφο­ράς του στην εξε­ρεύ­νη­ση του Δια­στή­μα­τος δόθη­κε το όνο­μά του σε έναν κρα­τή­ρα στο φεγγάρι.

Οι άνθρω­ποι της κοι­νω­νί­ας του αύριο, αυτής που θα έχει απο­βά­λει την αρχαία σκου­ριά της εκμε­τάλ­λευ­σης και τη βαρ­βα­ρό­τη­τα που γεν­νά, καθώς θα ανοί­γουν τα φτε­ρά τους προς τα άστρα, έχο­ντας πια ειρη­νέ­ψει μετα­ξύ τους και με τον πλα­νή­τη τους, θα θυμού­νται με περη­φά­νια ότι πρω­το­πό­ροι του Δια­στή­μα­τος, ήταν οι πρω­το­πό­ροι της νέας κοινωνίας.

Ο αντίκτυπος της πτήσης

gargarin castro 2 600— Η ΕΣΣΔ απέ­δει­ξε την επι­στη­μο­νι­κή και τεχνο­λο­γι­κή ανω­τε­ρό­τη­τά της απέ­να­ντι στις ΗΠΑ και την τερά­στια άνο­δο της οικο­νο­μι­κής της δύνα­μης τις πρώ­τες δεκα­ε­τί­ες της σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης. Κανείς δεν μπο­ρεί να σβή­σει από την ιστο­ρία το γεγο­νός ότι ο σοσια­λι­σμός άνοι­ξε το δρό­μο του ανθρώ­που προς το Διά­στη­μα, πρώ­τα με την εκτό­ξευ­ση του «Σπούτ­νικ» και μετά με την πτή­ση του Γκαγκάριν.

— Επι­βε­βαιώ­θη­κε η ικα­νό­τη­τα της Σοβιε­τι­κής Ενω­σης να υπε­ρα­σπι­στεί στρα­τιω­τι­κά το έδα­φός της και τις άλλες σοσια­λι­στι­κές χώρες, παρό­τι είχε λιγό­τε­ρα πυρη­νι­κά από τις ΗΠΑ και τις άλλες ιμπε­ρια­λι­στι­κές χώρες και δε διέ­θε­τε στρα­τιω­τι­κές βάσεις κοντά στον αντί­πα­λο, ούτε αεροπλανοφόρα.

— Η ιμπε­ρια­λι­στι­κή μητρό­πο­λη έχα­σε εκ νέου σε γόη­τρο και βάλ­θη­κε να αξιο­ποι­ή­σει τους τερά­στιους πόρους της για να στεί­λει πρώ­τη άνθρω­πο στη Σελή­νη, ενώ ταυ­τό­χρο­να έσφιγ­γε τη θηλιά γύρω από την ΕΣΣΔ στο πλαί­σιο του Ψυχρού Πολέμου.

— Εκα­τομ­μύ­ρια άνθρω­ποι σε όλο τον κόσμο συγκλο­νί­στη­καν από την ηρω­ι­κή απο­στο­λή του σοβιε­τι­κού αξιω­μα­τι­κού και τη μεγα­λειώ­δη επι­τυ­χία της πρώ­της χώρας του σοσια­λι­σμού. Ομως και αρκε­τοί άλλοι, επη­ρε­α­σμέ­νοι από τον ψυχρο­πο­λε­μι­κό αντι­κομ­μου­νι­σμό, ανη­σύ­χη­σαν βλέ­πο­ντας τις ΗΠΑ να υστε­ρούν για δεύ­τε­ρη φορά. Ιδε­ο­λο­γι­κοί από­γο­νοι των τελευ­ταί­ων είναι εκεί­νοι που σήμε­ρα δεί­χνουν τη μικρό­τη­τά τους κατα­κλύ­ζο­ντας το δια­δί­κτυο με ανοη­σί­ες του τύπου ο Γκα­γκά­ριν δεν πήγε ποτέ στο Διά­στη­μα, ή ότι τον σκό­τω­σε ο Μπρέζ­νιεφ επει­δή τον ζήλευε κ.ο.κ.

Πηγές: «Ριζο­σπά­στης» (Επιμ: Στ.Ξενικουδάκης») / «Russian Archives Online».

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο