Δεν είναι μόνο η Γροιλανδία. Στην Αρκτική παίζεται ένα πολύ πιο επικίνδυνο παιχνίδι

Αν το ενδια­φέ­ρον του προ­έ­δρου Τραμπ να αγο­ρά­σει τη Γροι­λαν­δία συζη­τή­θη­κε πολύ τον τελευ­ταίο και­ρό, υπάρ­χει ένα άλλο, πολύ σοβα­ρό­τε­ρο θέμα, στην Αρκτι­κή: το σχέ­διο της Ρωσί­ας να απο­κτή­σει τον έλεγ­χο του Βορεί­ου Πόλου.

Το προ­πε­ρα­σμέ­νο Σάβ­βα­το, η Ρωσία εκτό­ξευ­σε από ένα υπο­βρύ­χιο κοντά στον Βόρειο Πόλο έναν πύραυ­λο ικα­νό να φέρει πυρη­νι­κό όπλο. Πρό­κει­ται για μια στρα­τη­γι­κή και σοβα­ρή κίνη­ση σε μια περιο­χή που «θερ­μαί­νε­ται» με πολ­λούς τρόπους.

Καθώς ο πάγος των θαλασ­σών εξα­κο­λου­θεί να τήκε­ται για πρώ­τη φορά εδώ και πάνω από 100.000 χρό­νια, δια­νοί­γο­νται βρα­χύ­τε­ρες οδοί ναυ­σι­πλοϊ­ας. Στην περιο­χή της Αρκτι­κής υπάρ­χουν πολύ­τι­μοι πόροι, όπως σπά­νιες γαί­ες που χρειά­ζο­νται στη σύγ­χρο­νη ηλε­κτρο­νι­κή βιο­μη­χα­νία, καθώς και σημα­ντι­κά απο­θέ­μα­τα πετρε­λαί­ου και φυσι­κού αερί­ου και αλιευ­τι­κός πλούτος.

Τα εδά­φη των ωκε­α­νών προσ­διο­ρί­ζο­νται κυρί­ως από τρεις παρα­μέ­τρους: γήι­νες μάζες, ρηχές παρά­πλευ­ρες περιο­χές όπως η υφα­λο­κρη­πί­δα και απο­κλει­στι­κές οικο­νο­μι­κές ζώνες που συνή­θως εκτεί­νο­νται σε από­στα­ση 200 μιλί­ων από την ακτή. Το πρό­βλη­μα ξεκι­νά όταν επι­κα­λύ­πτο­νται αυτές οι γραμ­μές από δια­φο­ρε­τι­κές χώρες. Η Ρωσία, ο Κανα­δάς, οι ΗΠΑ (μέσω Αλά­σκας), η Νορ­βη­γία και η Δανία έχουν όλες νομι­κές διεκ­δι­κή­σεις σε ένα κομ­μά­τι της «πίτας» της Αρκτι­κής. Ενδια­φέ­ρον για την περιο­χή του Αρκτι­κού Ωκε­α­νού έχει και η υπό­λοι­πη διε­θνής κοινότητα.

Για να αντι­με­τω­πι­στούν αυτές οι δυσκο­λί­ες σε ένα εχθρι­κό περι­βάλ­λον, συγκρο­τή­θη­κε το 1996 το Αρκτι­κό Συμ­βού­λιο και εκδό­θη­κε η Δια­κή­ρυ­ξη της Οτά­βα. Εκτός από τις πέντε χώρες που συν­δέ­ο­νται άμε­σα με τον Βόρειο Πόλο, την ομά­δα συμπλη­ρώ­νουν η Φιν­λαν­δία, η Ισλαν­δία και η Σου­η­δία, ενώ συμ­με­τέ­χουν επί­σης εκπρό­σω­ποι των ιθα­γε­νών, χωρών που έχουν ρόλο παρα­τη­ρη­τή και Μη Κυβερ­νη­τι­κών Οργανώσεων.

Η Κίνα υπο­στη­ρί­ζει τον τελευ­ταίο και­ρό ότι είναι «χώρα της εγγύς Αρκτι­κής». Καθώς εκμε­ταλ­λεύ­ε­ται ήδη τόπους εξό­ρυ­ξης στη Γροι­λαν­δία, ενδια­φέ­ρε­ται κυρί­ως για πρό­σβα­ση στους πόρους. Μπο­ρεί όμως να θέλει να απο­κτή­σει και μια θέση στο τρα­πέ­ζι, εκτο­πί­ζο­ντας ενδε­χο­μέ­νως τις Ηνω­μέ­νες Πολι­τεί­ες (αυτό μπο­ρεί να εξη­γεί και το ενδια­φέ­ρον του Τραμπ να αγο­ρά­σει τη Γροιλανδία).

Η Ρωσία, από την πλευ­ρά της, υπο­στη­ρί­ζει εδώ και χρό­νια ότι έχει δικαιώ­μα­τα στον Βόρειο Πόλο. Η εκτό­ξευ­ση του πυραύ­λου ήταν άλλος ένας τρό­πος να εδραιώ­σει την κυριαρ­χία της. Τον Αύγου­στο του 2007, η Ρωσία τοπο­θέ­τη­σε τη «σημαία» της στον βυθό του Βόρειου Πόλου. Και πριν από λίγους μήνες εγκα­τέ­στη­σε στην περιο­χή ένα αντι­πυ­ραυ­λι­κό αμυ­ντι­κό σύστη­μα. Εχει επί­σης επε­κτεί­νει και ανα­βαθ­μί­σει τις στρα­τιω­τι­κές της δυνα­τό­τη­τες στη βόρεια Σιβηρία.

Οι διεκ­δι­κή­σεις της Ρωσί­ας βασί­ζο­νται σε αμφι­λε­γό­με­να επι­χει­ρή­μα­τα για τη σύν­δε­ση της χώρας με τον Πόλο μέσω της μάλ­λον ρηχής υπο­θα­λάσ­σιας Ορο­σει­ράς Λομο­νό­σοφ. Είναι αμφί­βο­λο αν οι κανό­νες για τα κυριαρ­χι­κά όρια — που καθο­ρί­ζο­νται από τη Συν­θή­κη του 1982 για το Δίκαιο της Θάλασ­σας — δικαιώ­νουν αυτή τη διεκ­δί­κη­ση. Αυτό που περι­πλέ­κει τα πράγ­μα­τα είναι ότι οι Ηνω­μέ­νες Πολι­τεί­ες δεν έχουν υπο­γρά­ψει τη συν­θή­κη εξαι­τί­ας μικρο­πο­λι­τι­κών αντι­πα­ρα­θέ­σε­ων στη Γερουσία.

Σε κάθε περί­πτω­ση, δεν υπάρ­χει αμφι­βο­λία ότι η Ρωσία θέλει να επα­να­σχε­διά­σει τα εδα­φι­κά όρια της Αρκτι­κής. Αυτό που δεν είναι σαφές είναι πόσο πολύ θα επι­μεί­νει. Η Ρωσία ήδη κυριαρ­χεί στον Αρκτι­κό Κύκλο, όπου έχει τα περισ­σό­τε­ρα παγο­θραυ­στι­κά και άλλα πλοία που πλέ­ουν στην περιοχή.

Αυτό καθι­στά την Αρκτι­κή ένα επι­κίν­δυ­νο παι­χνί­δι στρα­τη­γι­κής. Φαντα­στεί­τε με τι θα μοιά­ζει ο κόσμος αν η Ρωσία κατα­λά­βει τον Βόρειο Πόλο και κατα­σκευά­σει εκεί ένα τεχνη­τό νησί.

Όλα τα έθνη έχουν συμ­φέ­ρον στην «άνω Αρκτι­κή» λόγω των επι­πτώ­σε­ων στην παγκό­σμια αλυ­σί­δα της προ­σφο­ράς. Καθώς δεν υπάρ­χει ξηρά κοντά στον Βόρειο Πόλο, η κατά­στα­ση είναι ιδιαι­τέ­ρως ρευ­στή. Γι΄ αυτό και οι ηγέ­τες πρέ­πει να δώσουν λύση στο τρα­πέ­ζι των δια­πραγ­μα­τεύ­σε­ων, όχι με πολε­μι­κά πλοία και πυραύλους.

Είτε δει κανείς όλο αυτό ως παρ­τί­δα σκα­κιού είτε ως μια επι­θε­τι­κή αρκού­δα που θέλει να σημα­το­δο­τή­σει την περιο­χή της, οι εξε­λί­ξεις στην Αρκτι­κή αξί­ζουν την προ­σο­χή της διε­θνούς κοι­νό­τη­τας. Το πρώ­το πράγ­μα που πρέ­πει να κάνουν οι ΗΠΑ είναι να υπο­γρά­ψουν τη συν­θή­κη για το δίκαιο της θάλασ­σας, ώστε να μπο­ρέ­σουν στη συνέ­χεια να προ­βά­λουν διεκ­δι­κή­σεις στη διευ­ρυ­μέ­νη υφα­λο­κρη­πί­δα της Αρκτικής.

Πηγή: Washington Post / Τζον Ινγκλά­ντερ, ωκε­α­νο­γρά­φος και συγγραφέας