Διακήρυξη της ΚΕ του ΚΚΕ για τα 80 χρόνια από την ίδρυση του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (ΕΛΑΣ)

«Εμπρός ΕΛΑΣ για την Ελλάδα | το δίκιο και τη λευτεριά»

Στις 16 Φλε­βά­ρη 1942 και ενώ στα βου­νά της Ρού­με­λης και της Μακε­δο­νί­ας αντη­χού­σαν ήδη τα όπλα των πρώ­των κομ­μου­νι­στών ανταρ­τών, η εφη­με­ρί­δα «Ελεύ­θε­ρη Ελλά­δα» ανα­κοί­νω­σε την ίδρυ­ση του Ελλη­νι­κού Λαϊ­κού Απε­λευ­θε­ρω­τι­κού Στρα­τού (ΕΛΑΣ). Η συγκρό­τη­ση του ΕΛΑΣ απο­τέ­λε­σε το επι­στέ­γα­σμα της τιτά­νιας προ­σπά­θειας των κομ­μου­νι­στών να ανα­συ­γκρο­τή­σουν το ΚΚΕ και να οργα­νώ­σουν μαζι­κή εργα­τι­κή — λαϊ­κή απε­λευ­θε­ρω­τι­κή πάλη.

Μετά την επι­βο­λή της Τρι­πλής Φασι­στι­κής Κατο­χής (Γερ­μα­νία, Ιτα­λία, Βουλ­γα­ρία), η κυρί­αρ­χη μερί­δα της καπι­τα­λι­στι­κής τάξης, οι πολι­τι­κοί τους εκπρό­σω­ποι και ο ενταγ­μέ­νος στο αστι­κό πολι­τι­κό σύστη­μα βασι­λιάς εγκα­τέ­λει­ψαν τη χώρα, ακο­λου­θώ­ντας τα βρε­τα­νι­κά στρα­τεύ­μα­τα στο Κάι­ρο και στο Λον­δί­νο. Μια άλλη μερί­δα των καπι­τα­λι­στών παρέ­μει­νε στη χώρα και συνερ­γά­στη­κε ανοι­χτά, οικο­νο­μι­κά και πολι­τι­κά, με τις δυνά­μεις Κατο­χής, πρω­το­στα­τώ­ντας στη συγκρό­τη­ση των δοσι­λο­γι­κών κυβερ­νή­σε­ων. Λιγό­τε­ροι παρέ­μει­ναν στη χώρα, συνε­χί­ζο­ντας επί­σης τις επι­κερ­δείς οικο­νο­μι­κές τους δοσο­λη­ψί­ες με τις Αρχές Κατο­χής. Ορι­σμέ­νοι από τους τελευ­ταί­ους, σε μια πορεία χρό­νου και κάτω από την πίε­ση και της δρά­σης του ΕΛΑΣ, οργά­νω­σαν ολι­γο­με­λείς αντι­στα­σια­κές ομά­δες, έχο­ντας πάντα τα μάτια τους στραμ­μέ­να στην «επό­με­νη μέρα» του πολέ­μου, στο πώς θα δια­τη­ρού­σαν την εξου­σία τους.

Σύσ­σω­μη η ελλη­νι­κή αστι­κή τάξη άφη­σε στην καλύ­τε­ρη περί­πτω­ση τον λαό έρμαιο στις επι­διώ­ξεις των Αρχών Κατο­χής και στη χει­ρό­τε­ρη συνερ­γά­στη­κε μαζί τους, σε συν­θή­κες μαζι­κών συλ­λή­ψε­ων, εκτε­λέ­σε­ων και εκτε­τα­μέ­νου λιμού. Το σύνο­λο της αστι­κής τάξης απέ­δει­ξε ότι οι δια­κη­ρύ­ξεις της περί «εθνι­κής ενό­τη­τας» απο­τε­λούν μόνο προ­πα­γάν­δα που αξιο­ποιεί­ται όταν και όσο είναι συμ­βα­τή με τα δικά της συμφέροντα.

Η Κατο­χή βρή­κε το ΚΚΕ βαριά χτυ­πη­μέ­νο από το καπι­τα­λι­στι­κό κρά­τος. Η πλειο­ψη­φία των κομ­μου­νι­στών, που ήταν έγκλει­στοι σε φυλα­κές και εξο­ρί­ες, παρα­δό­θη­καν από το αστι­κό δικτα­το­ρι­κό καθε­στώς στις Αρχές Κατο­χής. Οι ελά­χι­στοι ελεύ­θε­ροι κομ­μου­νι­στές είχαν να αντι­με­τω­πί­σουν εκτός από την τρο­μο­κρα­τία των κατο­χι­κών δυνά­με­ων και τη δια­βρω­τι­κή δρά­ση του καπι­τα­λι­στι­κού κρά­τους στις γραμ­μές του κινή­μα­τος (το δικτα­το­ρι­κό καθε­στώς είχε συγκρο­τή­σει ακό­μα και ψεύ­τι­κη Κεντρι­κή Επι­τρο­πή και εξέ­δι­δε πλα­στό «Ριζο­σπά­στη», επι­διώ­κο­ντας να τους δια­σπά­σει και να τους αποπροσανατολίσει).

«Στ’ άρματα, στ’ άρματα | εμπρός στον αγώνα»

Σε αυτές τις συν­θή­κες, απο­δεί­χθη­κε για μια ακό­μα φορά η αξία της οργα­νω­μέ­νης ιδε­ο­λο­γι­κής — πολι­τι­κής πρω­το­πο­ρί­ας της εργα­τι­κής τάξης, του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος. Επει­τα από απο­δρά­σεις στε­λε­χών του και από το ξεκα­θά­ρι­σμα των Κομ­μα­τι­κών του Οργα­νώ­σε­ων, το ΚΚΕ κατόρ­θω­σε πολύ γρή­γο­ρα να ξεκι­νή­σει την ανα­συ­γκρό­τη­σή του, τον Ιού­λη του 1941, ιδρύ­ο­ντας νέες Κομ­μα­τι­κές Οργα­νώ­σεις στην εργα­τι­κή τάξη, στη φτω­χή αγρο­τιά, στα λαϊ­κά στρώ­μα­τα των αυτο­α­πα­σχο­λού­με­νων και στη σπου­δά­ζου­σα νεο­λαία. Λίγο αργό­τε­ρα θα ακο­λου­θού­σε η ίδρυ­ση του Εργα­τι­κού Εθνι­κού Απε­λευ­θε­ρω­τι­κού Μετώ­που και τον Σεπτέμ­βρη του 1941 η ίδρυ­ση του ΕΑΜ. Είχε προη­γη­θεί η ίδρυ­ση της Εθνι­κής Αλλη­λεγ­γύ­ης και ακο­λού­θη­σε η ίδρυ­ση του ΕΛΑΝ, της ΕΠΟΝ, της ΟΠΛΑ και των άλλων ΕΑΜι­κών Οργανώσεων.

Ταυ­τό­χρο­να εντεί­νο­νταν οι προ­ε­τοι­μα­σί­ες για την οργά­νω­ση της ένο­πλης πάλης ενά­ντια στους κατα­κτη­τές και τους ντό­πιους συνερ­γά­τες τους, με τους απε­σταλ­μέ­νους του Κόμ­μα­τος να διε­ρευ­νούν τις προ­ο­πτι­κές ανά­πτυ­ξης στρα­τιω­τι­κής δρά­σης σε διά­φο­ρες περιο­χές. Τον Γενά­ρη του 1942, η 8η Ολο­μέ­λεια της Κεντρι­κής Επι­τρο­πής του ΚΚΕ έθε­σε ως βασι­κό καθή­κον την «οργά­νω­ση ειδι­κών μαχη­τι­κών τμη­μά­των σε όλα τα βασι­κά κέντρα της χώρας, ικα­νών ν’ αντι­με­τω­πί­σουν την ένο­πλη βία του κατα­κτη­τή», ανοί­γο­ντας τον δρό­μο για την ίδρυ­ση του ΕΛΑΣ.

Η δημιουργία του ΕΛΑΣ ήταν η πιο σημαντική κατάκτηση του εργατικού — λαϊκού κινήματος στα χρόνια της Κατοχής.

Σήμαινε ότι διαμορφώθηκε στρατιωτικό κέντρο με δική του διάρθρωση, λειτουργία και πειθαρχία, η οποία υπερέβαινε το αστικό πλαίσιο των καταπιεστικών στρατιωτικών κανονισμών και κατά προέκταση της αντιλαϊκής — αντικομμουνιστικής διαπαιδαγώγησης του αστικού στρατού.

 ΕΛΑΣ υπήρξε στρατός στην υπηρεσία ενός κινήματος που η καθοδηγητική του δύναμη ήταν το ΚΚΕ.
Συγκέντρωνε τις βασικές προϋποθέσεις για να εξελιχτεί σε μοχλό ανατροπής της καπιταλιστικής εξουσίας και σε όργανο της εργατικής εξουσίας.

«Να η ώρα μας ήρθε |
και σαν θύελλα ξεσπάει |
στον αγώνα η παγκόσμια εργατιά»

Η πρώ­τη μαγιά του ΕΛΑΣ συγκρο­τή­θη­κε από κομ­μου­νι­στές ατσα­λω­μέ­νους στις σκλη­ρές ταξι­κές ανα­με­τρή­σεις του Μεσο­πο­λέ­μου, στις οποί­ες είχαν κατα­κτή­σει την ανα­γνώ­ρι­ση και την απο­δο­χή των εργα­τι­κών — λαϊ­κών μαζών.

Ο εργα­ζό­με­νος λαός ήταν αυτός που στή­ρι­ξε τον ΕΛΑΣ με όλα τα μέσα, προ­σφέ­ρο­ντάς του οπλι­σμό και τρο­φή, πλη­ρο­φο­ρί­ες και κρυ­ψώ­νες. Ηταν αυτός που στε­λέ­χω­σε τις στρα­τιω­τι­κές μονά­δες και του επέ­τρε­ψε όχι μόνο να ανα­πλη­ρώ­νει τις απώ­λειές του στο πεδίο της μάχης, αλλά και να μαζι­κο­ποιεί­ται με γορ­γούς ρυθ­μούς, φτά­νο­ντας στις παρα­μο­νές της απε­λευ­θέ­ρω­σης να αριθ­μεί 77.000 τακτι­κούς και 50.000 εφέ­δρους μαχη­τές. Βασι­κή πηγή στρα­το­λό­γη­σης του ΕΛΑΣ απο­τέ­λε­σαν κυρί­ως οι φτω­χές αγρο­τι­κές μάζες της υπαί­θρου, αλλά και εργα­τι­κές — λαϊ­κές μάζες των πόλε­ων, με πρω­το­στά­τες τους νέους.

«Δίχως τανκς και αεροπλάνα |
μόνο μ’ όλμους πολυβόλα |
και ψυχή σαν του λαϊκού στρατού»

Τον ΕΛΑΣ στε­λέ­χω­σαν από την πρώ­τη στιγ­μή μέλη και οπα­δοί του ΚΚΕ που ήταν αξιω­μα­τι­κοί του αστι­κού στρα­τού, όπως οι Θεό­δω­ρος Μακρί­δης, Γιάν­νης Παλά­σκας, Στέ­φα­νος Παπα­γιάν­νης, Βασί­λης Βενε­τσα­νό­που­λος, Γιώρ­γος Σαμα­ρί­δης, Αλέ­κος Παπαϊ­ω­άν­νου, Θάνος Καρ­λός, Θάνος Αθη­νέ­λης, Γιώρ­γος Καλιαν­νέ­σης, Πανα­γιώ­της Τού­ντας, Τάσος Ανα­στα­σό­που­λος, Φαί­δων Κουρ­κου­βέ­λης, Γιάν­νης Πρα­γκά­στης κ.ά. Στο πλευ­ρό τους έδρα­σαν και νέοι αξιω­μα­τι­κοί, προ­ερ­χό­με­νοι από τις εργα­τι­κές — λαϊ­κές δυνά­μεις, που ανέ­δει­ξαν τις αρε­τές τους στο πεδίο της μάχης.

Σε μια πορεία χρό­νου, οι συν­θή­κες της Τρι­πλής Φασι­στι­κής Κατο­χής και η εντει­νό­με­νη δρά­ση του ΕΑΜ — ΕΛΑΣ οδή­γη­σαν και άλλους 700 περί­που αξιω­μα­τι­κούς του αστι­κού στρα­τού να συντα­χθούν με την πλευ­ρά του εργα­τι­κού — λαϊ­κού κινή­μα­τος και να εντα­χθούν στον ΕΛΑΣ. Ανά­με­σα σε άλλους ήταν και οι Γερά­σι­μος Αυγε­ρό­που­λος, Νεό­κο­σμος Γρη­γο­ριά­δης, Μανώ­λης Μάντα­κας, Δημή­τρης Μίχος, Γιάν­νης Μου­στε­ρά­κης, Νίκος Παπα­στα­μα­τιά­δης, Χρή­στος Πρου­κά­κης, Γιώρ­γος Ρήγος, Στέ­φα­νος Σαρά­φης, Βασί­λης Τζό­τζιος, Ιερώ­νυ­μος Τρω­ια­νός, Κώστας Τσα­μά­κος, Βασί­λης Φλού­λης, Μιχά­λης Χατζημιχάλης.

Ο οπλι­σμός του ΕΛΑΣ βασί­στη­κε στη δωρεά των εργα­τι­κών — λαϊ­κών δυνά­με­ων, στην οικο­νο­μι­κή τους ενί­σχυ­ση, στα όπλα που έκρυ­ψαν οι στρα­τιώ­τες του ελλη­νο­αλ­βα­νι­κού μετώ­που μετά την υπο­γρα­φή της συν­θη­κο­λό­γη­σης, στις σκλη­ρές του ανα­με­τρή­σεις με τις δυνά­μεις των κατο­χι­κών στρα­τευ­μά­των και τους ντό­πιους συνερ­γά­τες του.

«Συ που κρατάς στα χέρια σου του ΕΛΑΣ τ’ αστροπελέκι |
κι όλο το φως του σύμπαντος φρουρός σου παραστέκει»

Στον ΕΛΑΣ κατα­τά­χτη­καν και πολ­λοί άνθρω­ποι των γραμ­μά­των και των τεχνών. Οι Γιώρ­γος Κοτζιού­λας, Βασί­λης Ρώτας, Δημή­τρης Χατζής, Γερά­σι­μος Σταύ­ρου βρέ­θη­καν ένο­πλοι στο βου­νό. Τις μέρες του Δεκέμ­βρη του 1944, με τον ΕΛΑΣ πολέ­μη­σαν ο Νικη­φό­ρος Βρετ­τά­κος, ο Κοσμάς Πολί­της και ο μου­σι­κο­συν­θέ­της Μίκης Θεο­δω­ρά­κης. Ακό­μα περισ­σό­τε­ροι ήταν όσοι ύμνη­σαν μέσα από το έργο τους τη δρά­ση του ΕΛΑΣ, που άφη­σε ανε­ξί­τη­λο το σημά­δι της στην εργα­τι­κή — λαϊ­κή συνεί­δη­ση. Ανά­με­σά τους ξεχω­ρί­ζουν και οι Τάκης Αδά­μος, Μήτσος Αλε­ξαν­δρό­που­λος, Τεύ­κρος Ανθί­ας, Μάρ­κος Αυγέ­ρης, Γιώρ­γος Βαλέ­τας, Κώστας Βάρ­να­λης, Δημο­σθέ­νης Βου­τυ­ράς, Αλκη Ζέη, Νίκος Καβ­βα­δί­ας, Γαλά­τεια Καζαν­τζά­κη, Κώστας Καλαν­τζής, Νίκος Καρού­ζος, Θρά­σος Καστα­νά­κης, Νίκος Κατη­φό­ρης, Μιχά­λης Κατσα­ρός, Ανδρέ­ας Κέδρος, Κώστας Κοτζιάς, Τάσος Λει­βα­δί­της, Μενέ­λα­ος Λου­ντέ­μης, Κατί­να Παπά, Δημή­τρης Ραβά­νης-Ρεντής, Γιάν­νης Ρίτσος, Γιώρ­γης Σεβα­στί­κο­γλου, Κώστας Σού­κας, Γιάν­νης Σφα­κια­νά­κης, Διδώ Σωτη­ρί­ου, Ανδρέ­ας Φρα­γκιάς και πολ­λοί άλλοι.

Ξεχω­ρι­στή συν­δρο­μή των λογο­τε­χνών και των συν­θε­τών της περιό­δου απο­τέ­λε­σαν και τα αντάρ­τι­κα τρα­γού­δια. Το «Βρο­ντά­ει ο Ολυ­μπος» σε στί­χους Νίκου Καρ­βού­νη και μου­σι­κή του Αστρα­πό­γιαν­νου, ο «Υμνος τους ΕΛΑΣ», που έγρα­ψε η Σοφία Μαυ­ροει­δή-Παπα­δά­κη και μελο­ποί­η­σε ο Νίκος Τσά­κω­νας και πολ­λά άλλα τρα­γού­δια συνό­δευ­σαν το εργα­τι­κό — λαϊ­κό κίνη­μα στις μεγά­λες ταξι­κές ανα­με­τρή­σεις της δεκα­ε­τί­ας του 1940 και των επό­με­νων δεκαετιών.

«Και ο αέρας που μουγκρίζει |
τη σημαία κυματίζει |
τη βαμμένη μες στο αίμα του λαού»

Η μαζι­κο­ποί­η­ση του ΕΛΑΣ στη­ρί­χτη­κε στην αλλα­γή του πολι­τι­κού και κοι­νω­νι­κού — ταξι­κού συσχε­τι­σμού δυνά­με­ων στα χρό­νια της Τρι­πλής Φασι­στι­κής Κατο­χής, όταν η πλειο­ψη­φία της εργα­τι­κής τάξης, της φτω­χής αγρο­τιάς, των αυτο­α­πα­σχο­λού­με­νων της πόλης, των πρω­το­πό­ρων των γραμ­μά­των και των τεχνών, των γυναι­κών και της νεο­λαί­ας των εργα­τι­κών — λαϊ­κών οικο­γε­νειών στή­ρι­ξε το ΚΚΕ και το ΕΑΜ.

Στην ανά­δει­ξη του ΚΚΕ σε Κόμ­μα με την ισχυ­ρό­τε­ρη επιρ­ροή στις εργα­τι­κές — λαϊ­κές δυνά­μεις συντέ­λε­σαν: Οι συν­θή­κες πρω­το­φα­νούς ταξι­κής εκμε­τάλ­λευ­σης (σε λίγες χώρες στη διάρ­κεια του Β’ Παγκο­σμί­ου Πολέ­μου παρα­τη­ρή­θη­καν σε τέτοιο μεγά­λο βαθ­μό μαζι­κοί θάνα­τοι από πεί­να, ταχεία επι­δεί­νω­ση του βιο­τι­κού επι­πέ­δου των εργα­τι­κών — λαϊ­κών μαζών και προ­λε­τα­ριο­ποί­η­ση των μεσαί­ων στρω­μά­των). Η βαθιά πολι­τι­κή κρί­ση και διά­σπα­ση των αστι­κών πολι­τι­κών δυνά­με­ων, μια μερί­δα των οποί­ων άφη­σε τον λαό έρμαιο στις επι­διώ­ξεις των δυνά­με­ων Κατο­χής και μια άλλη συνερ­γά­στη­κε μαζί τους. Η διά­λυ­ση του αστι­κού στρα­τού μέσα στη χώρα και στην πορεία οι ήττες των κατο­χι­κών στρατευμάτων.

Στην εργα­τι­κή — λαϊ­κή συνεί­δη­ση επέ­δρα­σαν ο πρω­το­πό­ρος ρόλος και οι θυσί­ες των κομ­μου­νι­στών, ενώ από ένα σημείο και έπει­τα σημα­ντι­κή ήταν και η συμ­βο­λή των θυσιών του σοβιε­τι­κού λαού και των επι­τυ­χιών του Κόκ­κι­νου Στρα­τού, που ανέ­βα­σαν το κύρος και την επιρ­ροή του ΚΚΕ.

«Ελα και πάρτη μόνος σου τη λευτεριά |
με τραγούδια, όπλα και σπαθιά»

Από το φθι­νό­πω­ρο του 1942, ο ΕΛΑΣ έδω­σε τις πρώ­τες μάχες με τις δυνά­μεις Κατο­χής. Το 1943 σημα­δεύ­τη­κε από τη μαζι­κο­ποί­η­ση των γραμ­μών του. Στις 2 Μάη 1943, με κοι­νή από­φα­ση της ΚΕ του ΕΑΜ και της ΚΕ του ΕΛΑΣ ιδρύ­θη­κε το Γενι­κό Στρα­τη­γείο του ΕΛΑΣ με στρα­τιω­τι­κό διοι­κη­τή τον Στέ­φα­νο Σαρά­φη, πρω­το­κα­πε­τά­νιο τον Αρη Βελου­χιώ­τη και πολι­τι­κό αντι­πρό­σω­πο της ΚΕ του ΕΑΜ τον Ανδρέα Τζή­μα (Σαμα­ρι­νιώ­τη). Στις 16 Ιού­νη 1943, ο ΕΛΑΣ διαρ­θρώ­θη­κε σε τακτι­κό στρατό.

Στη διάρ­κεια του 1943, ο ΕΛΑΣ άρχι­σε να παγιώ­νει τη στρα­τιω­τι­κή του κυριαρ­χία σε μεγά­λο μέρος των εδα­φών της χώρας, όπου υπό την προ­στα­σία του συγκρο­τή­θη­καν λαο­γέν­νη­τοι θεσμοί τοπι­κής διοί­κη­σης, εκπαί­δευ­σης και δικαιο­σύ­νης και οργα­νώ­θη­καν υγειο­νο­μι­κές υπη­ρε­σί­ες. Στις ελεύ­θε­ρες περιο­χές, για πρώ­τη φόρα οι γυναί­κες συμ­με­τεί­χαν ενερ­γά σε όλες τις πτυ­χές της κοι­νω­νι­κής — πολι­τι­κής ζωής. Παράλ­λη­λα, ο ΕΛΑΣ έδω­σε τη μάχη της σοδειάς και διέ­σω­σε την αγρο­τι­κή παρα­γω­γή από τις κατο­χι­κές δυνάμεις.

Η συν­θη­κο­λό­γη­ση της φασι­στι­κής Ιτα­λί­ας τον ενί­σχυ­σε σε βαρύ οπλι­σμό, επι­τρέ­πο­ντάς του να αντι­με­τω­πί­σει με καλύ­τε­ρους όρους τα υπό­λοι­πα στρα­τεύ­μα­τα Κατο­χής. Ταυ­τό­χρο­να, αυξα­νό­ταν η δρά­ση του ΕΛΑΣ στα μεγά­λα αστι­κά κέντρα της χώρας, που συνέ­χι­ζαν να βρί­σκο­νται κάτω από την μπό­τα των κατο­χι­κών δυνά­με­ων και των συνερ­γα­τών τους, αλλά και όπου ιδιαί­τε­ρα δρού­σαν μαζι­κές ΕΑΜι­κές Οργα­νώ­σεις. Προ­ά­στια της Αθή­νας όπως η Και­σα­ρια­νή, ο Βύρω­νας, ο Ταύ­ρος, η Τού­μπα στη Θεσ­σα­λο­νί­κη, η Νέα Ιωνία στον Βόλο και άλλα μετα­τρά­πη­καν σε φρού­ρια του αγώ­να από τους ελα­φρά οπλι­σμέ­νους μαχη­τές του ΕΛΑΣ.

Η αυξη­μέ­νη επι­χει­ρη­σια­κή δρά­ση του ΕΛΑΣ, η μεγά­λη μαζι­κο­ποί­η­ση του ΕΑΜ και των ΕΑΜι­κών Οργα­νώ­σε­ων σε συν­δυα­σμό με την προ­έ­λα­ση του Κόκ­κι­νου Στρα­τού στην Ανα­το­λι­κή Ευρώ­πη, που έγερ­νε την πλά­στιγ­γα του πολέ­μου εις βάρος των δυνά­με­ων του φασι­στι­κού Αξο­να, οδή­γη­σαν τις αστι­κές πολι­τι­κές δυνά­μεις στο να ξεπε­ρά­σουν τις παλιές τους δια­φω­νί­ες και να επι­δο­θούν σε έναν αγώ­να ζωής ή θανά­του για τη μετα­πο­λε­μι­κή διά­σω­ση της καπι­τα­λι­στι­κής εξου­σί­ας με την ενί­σχυ­ση του βρε­τα­νι­κού ιμπε­ρια­λι­σμού. Ο στό­χος τους συν­δε­ό­ταν ευθύ­γραμ­μα με την αντι­με­τώ­πι­ση της δρά­σης του ΕΛΑΣ και μοι­ραία οδή­γη­σε στην όξυν­ση της ταξι­κής πάλης.

«Ράλληδες ταγματαλήτες, μπουραντάδες, Γερμανοί |
τα κεφάλια σας θα πέσουν απ’ τ’ αντάρτικο σπαθί»

Το καλο­καί­ρι του 1943, η τελευ­ταία δοσι­λο­γι­κή κυβέρ­νη­ση του Γεώρ­γιου Ράλ­λη, εις γνώ­ση του βρε­τα­νι­κού ιμπε­ρια­λι­σμού και με τη συν­δρο­μή αξιω­μα­τι­κών προ­ερ­χό­με­νων από όλο το φάσμα του αστι­κού πολι­τι­κού κόσμου, προ­χώ­ρη­σε στη συγκρό­τη­ση των Ταγ­μά­των Ασφα­λεί­ας, που στρά­φη­καν ενα­ντί­ον της δρά­σης του ΕΑΜ — ΕΛΑΣ. Την ίδια περί­ο­δο, οι αστι­κές αντι­στα­σια­κές οργα­νώ­σεις έρι­χναν γέφυ­ρες επι­κοι­νω­νί­ας με τις Αρχές Κατο­χής και άρχι­σαν να συγκρού­ο­νται στρα­τιω­τι­κά με τον ΕΛΑΣ.

Ο πόλεμος του ΕΛΑΣ με τα Τάγματα Ασφαλείας ήταν πόλεμος ταξικός. Η εθνικοαπελευθερωτική χροιά που προσλάμβανε, εξαιτίας της κοινής δράσης των ταγματασφαλιτών με τις ναζιστικές δυνάμεις, δεν ακύρωνε τα ταξικά χαρακτηριστικά του.

Τον ίδιο ταξικό χαρακτήρα είχε η σύγκρουση του ΕΛΑΣ με τις γερμανόφιλες αστικές οργανώσεις, αλλά και τις βρετανόφιλες (ΕΔΕΣ, ΕΚΚΑ).

Ετσι και αλλιώς, το σύνολο των αστικών οργανώσεων της εποχής είχε διαύλους επικοινωνίας τόσο με τις Αρχές Κατοχής, όσο και με τον βρετανικό ιμπεριαλισμό.

Ωστό­σο, όσες φορές ο ΕΛΑΣ τις αντι­με­τώ­πι­σε ένο­πλα το έκα­νε με κεντρι­κό άξο­να τη συνερ­γα­σία τους με τις δυνά­μεις Κατο­χής ή των παρα­σπον­διών τους στον αντι­κα­το­χι­κό αγώ­να. Ιδιαί­τε­ρα τις οργα­νώ­σεις ΕΔΕΣ και ΕΚΚΑ δεν τις αντι­με­τώ­πι­σε ως αντί­πα­λες ταξι­κές δυνά­μεις με τη στή­ρι­ξη της Μ. Βρε­τα­νί­ας. Αντί­θε­τα, ακο­λου­θώ­ντας τη στρα­τη­γι­κή του αντι­φα­σι­στι­κού μετώ­που, που υιο­θε­τού­σε το ΚΚΕ, ο ΕΛΑΣ υπά­χθη­κε στο Βρε­τα­νι­κό Στρα­τη­γείο της Μέσης Ανα­το­λής (καλο­καί­ρι του 1943), την ώρα που οι εγχώ­ριες αστι­κές πολι­τι­κές δυνά­μεις και ο βρε­τα­νι­κός ιμπε­ρια­λι­σμός απερ­γά­ζο­νταν σχέ­δια για τον αφα­νι­σμό του.

«Ω Ελλάδα μας γλυκιά |
δημοκρατία λαϊκιά |
Ω Ελλάδα μας γλυκιά |
σφυρί, δρεπάνι και γροθιά»

Το ΚΚΕ αποσύνδεε τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα από την πάλη για την ανατροπή της καπιταλιστικής εξουσίας. Επηρεασμένο και από τις αντίστοιχες προγραμματικές αδυναμίες του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, υιοθετούσε τον στόχο της λεγόμενης «λαϊκής δημοκρατίας» ή «λαοκρατίας», που αντιμετώπιζε ως ενδιάμεση εξουσία ανάμεσα στον καπιταλισμό και τον σοσιαλισμό.

Ως αποτέλεσμα, δεν μπόρεσε να διαμορφώσει μια επαναστατική στρατηγική και να αξιοποιήσει την επαναστατική κατάσταση που είχε διαμορφωθεί στην Ελλάδα την περίοδο της αποχώρησης των γερμανικών στρατευμάτων. Αντίθετα, επέμεινε στην πολιτική της «εθνικής ενότητας» και της δημοκρατικής εξομάλυνσης και υπέγραψε τις Συμφωνίες του Λιβάνου (Μάης 1944) και της Καζέρτας (Σεπτέμβρης 1944), με τις οποίες αναγνώρισε την απούσα αστική κυβέρνηση, συμμετείχε σε κυβέρνηση «εθνικής ενότητας» και δεσμεύτηκε να μην μπουν τα στρατιωτικά σώματα του ΕΛΑΣ στην Αθήνα.

Στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, η συγκε­κρι­μέ­νη πολι­τι­κή σήμαι­νε υπο­τα­γή του εργα­τι­κού — λαϊ­κού κινή­μα­τος στις ήδη απο­δυ­να­μω­μέ­νες αστι­κές πολι­τι­κές δυνά­μεις. Οι τελευ­ταί­ες επέ­δει­ξαν ετοι­μό­τη­τα για να επα­να­φέ­ρουν με τη βία την κυριαρ­χία τους. Συν­δύ­α­σαν τον εγκλω­βι­σμό του ΚΚΕ και του ΕΑΜ στη λεγό­με­νη κυβέρ­νη­ση «εθνι­κής ενό­τη­τας» με την προ­σπά­θεια κατα­στο­λής της δρά­σης του ΕΛΑΣ. Αμέ­σως μετά την επι­στρο­φή της στην Ελλά­δα, η αστι­κή κυβέρ­νη­ση, στη­ρι­ζό­με­νη στις ελά­χι­στες στρα­τιω­τι­κές δυνά­μεις που παρέ­μει­ναν πιστές σε αυτή, αλλά και στις αστι­κές οργα­νώ­σεις και τους συνερ­γά­τες των Αρχών Κατο­χής και με τη βοή­θεια των βρε­τα­νι­κών στρα­τευ­μά­των, απο­φά­σι­σε μονο­με­ρώς τον αφο­πλι­σμό του ΕΛΑΣ και αιμα­το­κύ­λη­σε το εργα­τι­κό — λαϊ­κό κίνη­μα που αντέδρασε.

«Βροντάει ο Ολυμπος και πάλι»

Έτσι ξεκί­νη­σε η κρί­σι­μη ταξι­κή σύγκρου­ση του Δεκέμ­βρη του 1944. Επρό­κει­το για τον τελευ­ταίο ηρω­ι­κό αγώ­να δυνά­με­ων του ΕΛΑΣ, που, στη­ρι­ζό­με­νες μόνο στη μαζι­κή στή­ρι­ξη του εργα­τι­κού — λαϊ­κού κινή­μα­τος, κλή­θη­καν να αντι­με­τω­πί­σουν υπέρ­τε­ρες δυνά­μεις. Μετά 33 μέρες σκλη­ρών συγκρού­σε­ων, η υπο­γρα­φή της απα­ρά­δε­κτης Συμ­φω­νί­ας της Βάρ­κι­ζας (Φλε­βά­ρης 1945) οδή­γη­σε στον αφο­πλι­σμό του ΕΛΑΣ.

Στην πλειο­ψη­φία τους, οι μαχη­τές του ΕΛΑΣ δεν απο­στρα­τεύ­τη­καν ουσια­στι­κά ποτέ. Αντι­με­τώ­πι­σαν το όργιο της κατα­στο­λής και τρο­μο­κρα­τί­ας του καπι­τα­λι­στι­κού κρά­τους και των συμ­μο­ριών του, που ακο­λού­θη­σε τον Δεκέμ­βρη, πολ­λοί δολο­φο­νή­θη­καν, φυλα­κί­στη­καν ή εξο­ρί­στη­καν για τη δρά­ση τους, άλλοι ξανα­πή­ραν τον δρό­μο για το βου­νό και κατα­τά­χτη­καν στον ΔΣΕ, δίνο­ντας τη ζωή τους ή κατα­λή­γο­ντας στην πολι­τι­κή προσφυγιά.

Ο τρί­χρο­νος ηρω­ι­κός αγώ­νας του ΔΣΕ, όπως και ο Δεκέμ­βρης του 1944 νωρί­τε­ρα απέ­δει­ξαν ότι οι όποιες αδυ­να­μί­ες του ΚΚΕ δεν οφεί­λο­νταν σε συνει­δη­τό συμ­βι­βα­σμό με τον ταξι­κό αντίπαλο.
Ακό­μα και μετά τον αγώ­να του ΔΣΕ, οι μαχη­τές του ΕΛΑΣ συνέ­χι­σαν για πολ­λές δεκα­ε­τί­ες να είναι παρό­ντες σε κάθε προ­σκλη­τή­ριο αγώνα.

«Μια φωνή αντηχεί στον αέρα |
πέρα ως πέρα |
με επανάσταση θα διώξουμε τη σκλαβιά»

Η μεγά­λη επο­ποι­ία του εργα­ζό­με­νου λαού και της νεο­λαί­ας ενά­ντια στην Τρι­πλή Φασι­στι­κή Κατο­χή, μέσα από τις γραμ­μές του ΚΚΕ, του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ και των άλλων ΕΑΜι­κών οργα­νώ­σε­ων, απο­τε­λεί πηγή έμπνευ­σης και διδαγ­μά­των. Ιδιαί­τε­ρα σήμε­ρα, που η καπι­τα­λι­στι­κή εξου­σία επι­διώ­κει να «ξανα­γρά­ψει» την Ιστο­ρία με προ­με­τω­πί­δα τον αντικομμουνισμό.

Τα δια­χρο­νι­κά συμπε­ρά­σμα­τα της δεκα­ε­τί­ας του 1940 απο­κτούν μεγα­λύ­τε­ρη σημα­σία, αφού οι αντα­γω­νι­σμοί ανά­με­σα στις ΗΠΑ, στην ΕΕ, στην Κίνα, στη Ρωσία και των συμ­μα­χιών τους είναι σε εξέ­λι­ξη, εγκυ­μο­νώ­ντας κιν­δύ­νους νέων και γενι­κευ­μέ­νων πολε­μι­κών συγκρού­σε­ων. Στο ίδιο πλαί­σιο, η χρό­νια εμπλο­κή της χώρας μας στις ιμπε­ρια­λι­στι­κές συμ­μα­χί­ες και σχε­δια­σμούς, η παρου­σία ξένων στρα­τιω­τι­κών βάσε­ων απ’ άκρη σ’ άκρη σε όλη την Ελλά­δα, όχι μόνο δεν προ­στα­τεύ­ουν τα σύνο­ρα της χώρας και τον λαό, όπως ισχυ­ρί­ζο­νται τα αστι­κά κυβερ­νη­τι­κά κόμ­μα­τα — ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ, ΚΙΝΑΛ (ΠΑΣΟΚ) — αλλά προ­σθέ­τουν νέους κιν­δύ­νους πολε­μι­κής εμπλοκής.

Ο ηρω­ι­σμός του ΕΛΑΣ, συνο­λι­κό­τε­ρα του ΕΑΜ και των ΕΑΜι­κών οργα­νώ­σε­ων, απο­δει­κνύ­ει πως η δύνα­μη της εργα­τι­κής — λαϊ­κής οργά­νω­σης, αυτε­νέρ­γειας και πάλης για έναν καλύ­τε­ρο κόσμο είναι αστεί­ρευ­τη. Η πρω­το­πό­ρα δρά­ση των κομ­μου­νι­στών και η δρά­ση του ΕΑΜ — ΕΛΑΣ απο­δει­κνύ­ουν ότι ακό­μα και ο πιο δυσμε­νής συσχε­τι­σμός δυνά­με­ων μπο­ρεί να ανα­τρα­πεί από την οργα­νω­μέ­νη μαζι­κή δρά­ση του εργα­τι­κού — λαϊ­κού κινή­μα­τος. Οι μερι­κές δεκά­δες κομ­μου­νι­στές, που πρω­το­στά­τη­σαν στην ανα­συ­γκρό­τη­ση του ΚΚΕ και στη συγκρό­τη­ση του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ, σε και­ρούς που η αστι­κή προ­πα­γάν­δα μιλού­σε για τις ανί­κη­τες στρα­τιές του Χίτλερ και καλού­σε σε υπο­τα­γή, κατόρ­θω­σαν με τη δύνα­μη της εργα­τι­κής — λαϊ­κής υπο­στή­ρι­ξης να δημιουρ­γή­σουν σε σύντο­μο χρο­νι­κό διά­στη­μα ένα από τα μεγα­λύ­τε­ρα ένο­πλα αντι­στα­σια­κά κινή­μα­τα της Ευρώπης.

Από την ιστο­ρι­κή πεί­ρα του ΕΛΑΣ και συνο­λι­κό­τε­ρα της δεκα­ε­τί­ας 1940–1950 επι­βε­βαιώ­θη­κε κυρί­ως ότι δεν υπάρ­χει ενδιά­με­ση πολι­τι­κή εξου­σία ανά­με­σα στον καπι­τα­λι­σμό και τον σοσια­λι­σμό, ούτε «ειρη­νι­κό πέρα­σμα» από τον ένα στον άλλο ή φιλο­λαϊ­κή δια­χεί­ρι­ση του καπι­τα­λι­σμού. Η πάλη των τάξε­ων είναι αντι­κει­με­νι­κή και αυτή είναι που σε συν­θή­κες επα­να­στα­τι­κής κατά­στα­σης θα οδη­γή­σει σε σοσια­λι­στι­κή επα­νά­στα­ση μόνο με τη συνει­δη­τή δρά­ση της ιδε­ο­λο­γι­κής — πολι­τι­κής εργα­τι­κής πρω­το­πο­ρί­ας, του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος. Η άπο­ψη ότι η συμ­με­το­χή ενός Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος σε κυβέρ­νη­ση συνερ­γα­σί­ας απο­τε­λεί σκα­λο­πά­τι για να προ­χω­ρή­σει το κίνη­μα σε πιο προ­ω­θη­μέ­νους στό­χους καταρ­ρί­φθη­κε από την κυβέρ­νη­ση «εθνι­κής ενό­τη­τας» του 1944, από την προ­σπά­θειά της να αφο­πλί­σει τον ΕΛΑΣ, από τις σκλη­ρές μάχες του Δεκέμ­βρη του 1944 και από το όργιο της αστι­κής τρο­μο­κρα­τί­ας και κατα­στο­λής που ακο­λού­θη­σε. Καμιά αυτα­πά­τη δεν μπο­ρεί να υπάρ­χει ότι η συμ­με­το­χή ενός ΚΚ σε αστι­κή κυβέρ­νη­ση μπο­ρεί να την οδη­γή­σει σε φιλο­λαϊ­κή διαχείριση.

Η απε­λευ­θέ­ρω­ση του μεγα­λύ­τε­ρου μέρους της Ελλά­δας από τον ΕΛΑΣ απέ­δει­ξε έμπρα­κτα τη δυνα­μι­κή του συν­θή­μα­τος «μόνο ο λαός μπο­ρεί να σώσει τον λαό, βαδί­ζο­ντας στο δρό­μο της ανα­τρο­πής». Σήμε­ρα, ο δρό­μος της ανα­τρο­πής είναι η μόνη πραγ­μα­τι­κή επι­λο­γή που έχει η εργα­τι­κή τάξη, οι βιο­πα­λαι­στές αγρό­τες, οι αυτο­α­πα­σχο­λού­με­νοι της πόλης, η νεο­λαία και οι γυναί­κες των εργα­τι­κών — λαϊ­κών οικο­γε­νειών για να σώσουν τη ζωή τους και το μέλ­λον τους.

Η ΚΕ του ΚΚΕ
18 Φλε­βά­ρη 2022