Η δολοφονία του λήσταρχου Γιαγκούλα 20/9/1925

Γρά­φει ο Αλέ­κος Χατζη­κώ­στας // 

Όταν η Μακεδονία «απηλλάγη από τρεις του φοβερώτερους ληστάρχους της»

Στις 20/9/1925 σκο­τώ­νε­ται σε συμπλο­κή με άνδρες της Χωρο­φυ­λα­κής στην περιο­χή Κλε­φτό­βρυ­ση του Ολύ­μπου ο θρυ­λι­κός λήσταρ­χος Φώτης Γιαγκούλας.

Στις 22/9 η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ πρω­το­σέ­λι­δα ανα­φέ­ρει: «Η Μακε­δο­νία απηλ­λά­γη από τρεις του φοβε­ρώ­τε­ρους ληστάρ­χους της. Ο Για­γκού­λας, ο Μπα­μπά­νης και ο Τζα­μί­τας δεν υπάρ­χουν πλέ­ον. Η χαρ­μό­συ­νος είδη­σις έφθα­σεν ενταύ­θα πρώ­τον διά τηλε­γρα­φή­μα­τος του αντα­πο­κρι­τού της «Μακε­δο­νί­ας» εν Αικα­τε­ρί­νη κ. Ξ. Ζορ­μπα και δι’ αμέ­σως επι­σή­μου τοιού­του της Ανω­τέ­ρας Διοι­κή­σε­ως Χωρο­φυ­λα­κής. Η «Μακε­δο­νία» έσπευ­σαν αμέ­σως να δημο­σιεύ­ση το τηλε­γρά­φη­μα εκεί­νο εις ιδιαί­τε­ρον παράρ­τη­μα περί την 10 και 30’ πρω­ϊν­λήν, είχον ως εξής: ΚΑΤΕΡΙΝΗ (επεί­γον)- Κατό­πιν συμπλο­κής μετά απο­σπά­σμα­τος έχο­ντας επί κεφα­λής τον Μοί­ραρ­χον κ. Πετρά­κην, εξω­ντώ­θη η συμ­μο­ρία Για­γκού­λα και Μπα­μπά­νη. Ταύ­την την στιγ­μήν μετα­φέρ­θη­σαν ενταύ­θα αι κεφα­λαί Για­γκού­λα, Μπα­μπά­νη και Τζα­μί­τα εκτε­θεί­σαι εις κοι­νήν θέαν. Ο λαός της Κατε­ρί­νης πανη­γυ­ρί­ζει εκθειά­ζων Μοί­ραρ­χον Πετράκην».

Στη συνέ­χεια με τίτλο «Ωκτά­ω­ρος μάχη» ανα­φέ­ρει τις σχε­τι­κές λεπτο­μέ­ρειες: «Συμπλο­κή εγέ­νε­το εις θέσιν Κλε­φτό­βρυθ­σιν πλη­σί­ον την υψη­λο­τέ­ρας κορυ­φής του Ολύ­μπου παρά τον Προ­φή­των Ηλί­αν. Ο κ. Πετρά­κης λαβών πλη­ρο­φο­ρί­ας από το Σάβ­βα­τον ανε­χώ­ρη­σε μετά 30 χωρο­φυ­λά­κων εσπευ­σμέ­νως να κατα­λά­βη επι­καί­ρους θέσεις δια νυκτός. Μόλις χθες εξη­μέ­ρω­σε ο Πετρά­κης δια διό­πτρων αντε­λή­φθη τον ληστήν Τζα­μί­ταν κατερ­χό­με­νον του κρυ­σφυ­γέ­του και μετα­βαί­νο­ντα να υδρευ­θή εις την κλεφτόβρυσιν.

Ο Πετρά­κης απέ­φυ­γε σκο­πί­μως να πυρο­βο­λή­ση τον ληστήν ίνα ανα­κα­λύ­ψη κατά την επι­στρο­φήν το λημέ­ρι όπερ και επέ­τυ­χεν. Αμέ­σως περί την 10ωραν εξώρ­μη δια­τά­ξας τρία τμή­μα­τα δυνά­με­ως να κυκλώ­σω­σι το λημέ­ρι. Οι λησταία αντι­λη­φθέ­ντες την κύκλω­σιν ήρχι­σαν πυρο­βο­λού­ντες κατά του μοι­ράρ­χου και των 3 χωρο­φυ­λά­κων ους εκρά­τη­σε περί εαυ­τόν και του ενω­μα­τάρ­χου Καζαν­τζή. Οι λησταί αντι­πυ­ρο­βο­λη­θέ­ντες παν παντα­χό­θεν εξε­το­πί­σθη­σαν και η συμπλο­κή εγε­νι­κεύ­θη διαρ­κέ­σα­σα από 10π.μ μέχρι 6μ.μ. Απο­τέ­λε­σμα της συμπλο­κής υπήρ­ξε ο φόνος του Για­γκού­λα, Μπα­μπά­νη και Τζα­μί­τα. Εκ του απο­σπά­σμα­τος εφο­νεύ­θη ο χωρο­φύ­λαξ Σαλιώ­ρας και ο αιχ­μά­λω­τος Νικό­λα­ος Ράπτης. Επί­σης ετραυ­μα­τί­σθη ελα­φρώς ο έτε­ρος των αιχ­μα­λώ­των και ο οδη­γός. Μικράν αμυ­χήν τραυ­μα­τι­σμού υπέ­στη και ο ενω­μα­τά­χρης Καλο­γή­ρου. Ο Πετρά­κης εκ θαύ­μα­τος σωθής φέρει οπήν σφαί­ρας εις το αδιά­βρο­χόν του».

Στην εφη­με­ρί­δα ΕΜΠΡΟΣ (22/9/1925) δίνε­ται και η παρα­κά­τω λεπτο­μέ­ρειας της μάχης: «Οι αφι­χθέ­ντες χωρο­φύ­λα­κες, ους ο λαός περιέ­βα­λε με ενθου­σιώ­δεις εκδη­λώ­σεις, αφη­γού­νται ότι η συμπλο­κή υπήρ­ξεν αλη­θώς φοβε­ρά. Ο Για­γκού­λας ημύ­νη απε­γνω­σμέ­νως. Μίαν ώραν μετά την έναρ­ξιν της συμπλο­κής είχε κατο­θώ­σει να εύρη το μονο­πά­τι του Κλε­σι­τού. Παρ’ ολί­γον θα διέ­φευ­γε. Τον αντε­λή­φθη­σαν όμως δύο χωρο­φύ­λα­κες και με προ­φα­νή κίν­δυ­νον έσπευ­σαν και του απέ­κλει­σαν την φυγήν. Ο Για­γκού­λας εθε­ά­θη τότε κάμων κίνη­μα απο­γνώ­σε­ως, έτρε­ξε δε να επα­νέλ­θη πλη­σί­ον των συντρό­φων του. Βεβαιού­ται ότι τον αιχ­μά­λω­τον Ράπτην εφό­νευ­σεν ιδιο­χεί­ρως ο Για­γκού­λας. Οι λησταί ως έγι­νεν η πρώ­τη επα­φή εδή­λω­σαν ότι θα εσκό­τω­ναν τους αιχ­μα­λώ­τους. Εξαί­ρε­ται ο ηρω­ϊ­σμός του μοι­ράρ­χου κ. Πετρά­κη. Τας τελευ­ταί­ας ημέ­ρας ο Για­γκού­λας είχε δια­μη­νύ­σει εις τας αρχάς ότι εάν του επέ­τρε­πον θα έφευ­γε διά παντός εις Αυστραλίαν.»

Σύμ­φω­να με ανα­κοί­νω­ση του Υπουρ­γού Εσω­τε­ρι­κών «εις το από­σπα­σμα θα δοθή και η επι­κη­ρυ­χθεί­σα αμοι­βή δια τους ληστάρ­χους ανερ­χο­μέ­νη εις 1 εκα­τομ­μύ­ριον 40 χιλιά­δας ήτοι 600 χιλ. δια τον Για­γκού­λαν, 400 χιλ. δια τον Μπα­μπά­νη και 40 χιλ. δια τον Τζαμίταν».

Η δράση του

Στην εφη­με­ρί­δα «ΕΜΠΡΟΣ» (22/9/1925) δια­βά­ζου­με ορι­σμέ­να στοι­χεία από τη δρά­ση του: «… Ο Για­γκού­λας εμφα­νί­ζε­ται εις την σκη­νήν και αρχί­ζει να προ­κα­λή τον τρό­μον προ εξα­ε­τί­ας. Από του 1919 ως όλοι οι εξε­λι­χθέ­ντες εις ληστάς ζωο­κλό­ποι εν τη επαρ­χία Τυρ­νά­βου κατα­γί­νε­ται εις κλο­πήν αιγο­προ­βά­των, ημιό­νων, ίππων. Ακο­λού­θως δια­πράτ­τει την πρώ­την ληστεί­αν και την 20 Ιου­λί­ου 1920 επι­κυ­ρύσ­σε­ται εις ληστήν. Ένα ακρι­βώς μήνα μετά την επι­κή­ρυ­ξιν του κατα­διω­κτι­κόν από­σπα­σμα υπό του ανθυ­πα­σπι­στήν Μιχ. Ανα­γνω­στά­κην κατορ­θώ­νει να συνα­ντη­θή με τον Για­γκού­λαν. Εν συμπλο­κή δε ήτις εγέ­νε­το την 19ην Αυγού­στου του 1920 παρά την θέσιν Αγγε­λί­αν μετα­ξύ του χωρί­ου Ραχό­βου και Καλ­τά­δες ο Για­γκού­λας ετρα­μαυ­τί­ζε­το εις την δεξιάν ωμο­πλά­την και συνε­λαμ­βά­νε­ται. Δέσμιος μετα­φέρ­θη τότε και παρε­δό­θη εις τη στρα­τιω­τι­κήν διοί­κη­σιν Κοζά­νης η οποία υπό συνο­δεί­ας τον απέ­στει­λεν εις Αθή­νας. Ο Για­γκού­λας εφυ­λα­κί­σθη εις τας φυλα­κάς Αιγί­νης εκεί δε συνή­ψε σχέ­σεις μετά πολ­λών βαρυ­ποι­νι­τών κατα­δί­κων. Εδέ­η­σεν όμως μετ’ ολί­γον χρό­νον να απε­στα­λή εις Θεσ­σα­λο­νί­κην, ένθα διε­ξή­γο­ντο αι κατ’ αυτού ανα­κρί­σεις. Του γεγο­νό­τος αυτου επω­φε­λή­θη ο λήστραρ­χος και απέ­δρα­σεν. ..Η από­δρα­σις του προ­κά­λε­σε πάτα­γον τότε, μολο­νό­τι ο Για­γκού­λας πολύ γνω­στός. Εδω­κε δε εις αυτόν την ευκαι­ρί­αν να τρα­πή ορι­στι­κώς εις τον ληστρι­κόν βίον…

Μόνον μετά την παρέ­λευ­σιν 8 ημε­ρών κατόρ­θω­σε να απε­λευ­θε­ρώ­θη των δεσμών του υπό τινός Κυριά­κου κατα­γο­μέ­νου εκ Σερ­βί­ων και μετερ­χό­με­νον τον πλα­νό­διο γύφτον…

Το πρώ­τον του έγκλη­μα είνε ο φόνος του Γ. Τρια­ντα­φύλ­λου έξω­θι του χωρί­ου Δελί­γου-Σερ­βί­ων, κατό­πιν ο φόνος του Γ. Φακί­τσα εντός του χωρί­ου Μόκρου, η κατα­κρε­ούρ­γη­σις του Αθα­νασ.. Μακριώ­του εντός του παρά το χωρί­ον Μετα­ξά δάσους Νομάρ­μπεη, ο φόνος του Ι. Σού­λιου συγ­γε­νούς του μετα­ξύ των χωρί­ων Μετα­ξά-Ραχό­βου, ο φόνος του ανθυ­πο­μοι­ράρ­χου Γρη­γο­ρά­του εις χωρί­ον Δρυα­νί­στι Αικα­τε­ρί­νης την 22ην Φεβρουα­ρί­ου 1924, ο φόνος του ιατρού Οδυσ­σέ­ως Νικο­λαϊ­δου εν Κατα­φυ­γίω-Σερ­βί­ων, ο φόνος του Παν. Αλβα­νού προ­έ­δρου της Κοι­νό­τη­τος Λού­ζια­νης-Σερ­βί­ων, ο φόνος του προ­έ­δρου της Κοι­νό­τη­τος Τσα­πουρ­νιάς Αθαν. Παϊ­κου την 1ην Φεβρουα­ρί­ου 1925 και την αυτήν ημέ­ραν ο φόνος του ανθυ­πο­μοι­ράρ­χου Από­στο­λου Απο­στό­λου εν Τσα­πουρ­νιά, το οποί­ον προ­ε­κά­λει ιτα­μώ­τα­τα προς συνά­ντη­σίν του. Μετά τον φόνον τού­τον του Απο­στό­λου η αμοι­βή επι­κη­ρύ­ξε­ως επηυ­ξή­θη εις 200.000 διά την κατά­δο­σιν και 400.000 διά τον φόνον. Εκτο­τε ο Για­γκού­λας παρέ­με­νεν εν αδρα­νεία οπό­τε εμφα­νί­ζε­ται ηνω­μέ­νος με τον Μπα­μπά­νη Πάντον ληστήν επι­κη­ρυγ­μέ­νον και αυτόν αντί δρχ. 100.000 δια την κατά­δο­σιν και 200.000 δια τον φόνον του και αιχ­μα­λω­τί­ζει τους παί­δας Δημ. Και Νικ. Ράπτην εκ χωρί­ου Ρού­τα Μανα­ζέ­ρου Λαρίσσης».

«Αι κεφαλαί των ληστών»

Ενδια­φέ­ρον παρου­σιά­ζει και η «τύχη» των κεφα­λών των ληστών που είχαν μετα­φερ­θεί σε κοι­νή θέα στην Κατε­ρί­νη. Γρά­φει η εφη­με­ρί­δα «ΕΜΠΡΟΣ» (23/9): «Ο καθη­γη­τής του Πανε­πι­στη­μί­ου κ. Φωτει­νός και ο επι­με­λη­τής του ιατρο­δι­κα­στι­κού εργα­στη­ρί­ου κ. Κάτσας παρου­σιά­σθη­σαν προ μεσημ­βρί­ας εις τον υπουρ­γόν Εσω­τε­ρι­κών κ. Πανα­γιω­τό­που­λον και τον παρα­κά­λε­σαν όπως δια­τά­ξη και απο­στα­λούν ενταύ­θα αι κεφα­λαί των φονευ­θέ­ντων δι΄επιστημονικάς παρα­τη­ρή­σεις. Ιδιαί­τε­ρως ενδια­φέ­ρει τη ιατρι­κή επι­στή­μην ο εγκέ­φα­λος και τοπ κρα­νί­ον του Για­γκού­λα. Αι κεφα­λαί θα φυλα­χθούν εις το Μου­σεί­ον του Πανε­πι­στη­μί­ου όπου φυλάσ­σο­νται και τα κρα­νία άλλων δια­βό­η­των κακούρ­γων. Ο κ. υπουρ­γός ετη­λε­γρά­φη­σεν αμέ­σως εις Αικα­τε­ρί­νη να απο­στα­λούν αι κεφαλαί».

Ν. Μπε­λο­γιάν­νης Ν. Πλου­μπί­δης – Στο σπί­τι των ηρώων