Η εξέγερση του Σοβέτο

Γρά­φει ο Αλέ­κος Χατζη­κώ­στας //

Το πρωί στις 16 Ιου­νί­ου του 1976, , περί­που 20 χιλιά­δες έγχρω­μοι μαθη­τές και φοι­τη­τές ξεκί­νη­σαν να δια­δη­λώ­νουν στο Σοβέ­το, μιας παρα­γκού­πο­λης στα νοτιο­δυ­τι­κά του Γιο­χάν­νε­σμπουργκ στη Νότιο Αφρι­κή, ενά­ντια της από­φα­σης του ρατσι­στι­κού κρά­τους να επι­βάλ­λει τη διδα­σκα­λία των αφρι­κά­ανς, τη γλώσ­σα των λευ­κών εποί­κων (με ολλαν­δι­κές ρίζες) στα σχο­λεία των μαύ­ρων . Ο νόμος για τη διδα­σκα­λία των αφρι­κά­ανς είχε δημο­σιευ­τεί το 1975. (Η πόλη ιδρύ­θη­κε το 1886 από μαύ­ρους εργα­ζό­με­νους σε ορυ­χεία της περιο­χής. To 1904, οι Βρε­τα­νοί άποι­κοι έδιω­ξαν τους κατοί­κους αυτούς από την περιο­χή προ­κει­μέ­νου να δημιουρ­γή­σουν ένα στρα­τό­πε­δο εκκέ­νω­σης. Ωστό­σο, κατά τη βιο­μη­χα­νο­ποί­η­ση της πόλης κατά το Β’ Παγκό­σμιο Πόλε­μο, πολ­λοί έγχρω­μοι επα­νήλ­θαν στην περιο­χή. Επί­σης, εκεί­νη την περί­ο­δο ιδρύ­θη­κε το πρώ­το νοσο­κο­μείο της περιο­χής. Το 1947, ο Γεώρ­γιος Στ’)  επι­σκέ­φτη­κε την πόλη και απέ­νει­με παρά­ση­μα στο στρα­τό στην περιο­χή. Αφού οι Μπό­ερς ανέ­κτη­σαν σημα­ντι­κή δύνα­μη το 1948, η περιο­χή μετα­τρά­πη­κε σε γκέ­το για τους μαύ­ρους κατοίκους)

Τον Απρί­λη του 1976 οι μαθητές/τριες του Σοβέ­το άρχι­σαν μια απο­χή διαρ­κεί­ας από τα μαθή­μα­τά τους. Στις 13 του Ιού­νη οργά­νω­σαν το συντο­νι­στι­κό της, το Αντι­προ­σω­πευ­τι­κό Συμ­βού­λιο Μαθη­τών του Σοβέ­το. Στις 16 Ιού­νη ξεχύ­θη­καν στους δρό­μους για να δια­δη­λώ­σουν ενά­ντια σ’ αυτή την προ­κλη­τι­κή απόφαση.

Ήταν μια καθό­λα ειρη­νι­κή δια­δή­λω­ση και είχε και την κάλυ­ψη του «Κινή­μα­τος της Μαύ­ρης Συνεί­δη­σης» (Black Consciousness Movement, BCM), μιας μετριο­πα­θούς οργά­νω­σης μαύ­ρων, που κάλυ­πτε το κενό από την απα­γό­ρευ­ση του ριζο­σπα­στι­κού «Εθνι­κού Αφρι­κα­νι­κού Κογκρέ­σου» (ANC) του Νέλ­σον Μαντέ­λα και του «Πανα­φρι­κα­νι­κού Κογκρέ­σου» (PAC) του Ρόμπερτ Σομπούκ­βε. Στη δια­δή­λω­ση συμ­με­τεί­χαν και πολ­λοί εκπαι­δευ­τι­κοί για να δώσουν το στίγ­μα της πει­θαρ­χί­ας και της ειρη­νι­κής δράσης.

Βλέ­πο­ντας τον παλ­μό της δια­δή­λω­σης, η αντί­δρα­ση του καθε­στώ­τος του απαρτ­χάιντ υπήρ­ξε βίαιη. Μέσα σε λίγα λεπτά εξα­πέ­λυ­σαν κατά των δια­δη­λω­τών εκπαι­δευ­μέ­να σκυ­λιά το οποία προ­κά­λε­σαν πανι­κό ενώ σχε­δόν αμέ­σως όταν το πλή­θος άρχι­σε να τρέ­χει άνοι­ξαν πυρ χωρίς καμιά προει­δο­ποί­η­ση, με πραγ­μα­τι­κές σφαίρες.

Ένας από τους πρώ­τους νεκρούς ήταν ο 13χρονος μαθη­τής Χέκτορ Πίτερ­σον, που έγι­νε το σύμ­βο­λο της εξέ­γερ­σης. Η φωτο­γρα­φία με το άψυ­χο σώμα του να μετα­φέ­ρε­ται από ένα μεγα­λύ­τε­ρο παι­δί έκα­νε τον γύρο του κόσμου και προ­κά­λε­σε κύμα συμπά­θειας για τον αγώ­να των μαύ­ρων και οργή για το καθε­στώς του απαρτ­χάιντ. Η αστυ­νο­μία με τη βοή­θεια του στρα­τού κατέ­στει­λε τελι­κά την εξέ­γερ­ση, η οποία άφη­σε πίσω της 176 νεκρούς μαθη­τές (23 κατά την αστυνομία).

Όμως, η νεο­λαία του Σοβέ­το δεν το έβα­λε κάτω. Οι δια­δη­λω­τές απά­ντη­σαν με πέτρες, μπου­κά­λια, μολό­τοφ ακό­μα και σχο­λι­κές τσά­ντες εκτο­ξεύ­ο­νταν ενά­ντια στους δολο­φό­νους. Οι συγκρού­σεις συνε­χί­στη­καν όλο το βρά­δυ. Και την επό­με­νη μέρα 1.500 πάνο­πλοι αστυ­νο­μι­κοί οπλι­σμέ­νοι με αυτό­μα­τα και συνο­δευό­με­νοι από τεθω­ρα­κι­σμέ­να και ελι­κό­πτε­ρα ανέ­λα­βαν να απο­κα­τα­στή­σουν την «τάξη». Ο στρα­τός πήρε θέσεις για παν ενδε­χό­με­νο. Ο συνο­λι­κός αριθ­μός των δολο­φο­νη­μέ­νων είναι ακό­μα ανε­πι­βε­βαί­ω­τος. Οι τραυ­μα­τί­ες από σφαί­ρες πρέ­πει να έφτα­σαν τους χίλιους.

Η σφα­γή του Σοβέ­το πυρο­δό­τη­σε ένα κύμα εξε­γέρ­σε­ων που απλώ­θη­κε σε όλες τις μαύ­ρες παρα­γκου­πό­λεις και κρά­τη­σε πάνω από ένα χρό­νο. Ηγε­σία αυτών των εξε­γέρ­σε­ων στο Σοβέ­το και στο Κέιπ Τάουν ήταν η μαύ­ρη νεο­λαία. Οργα­νώ­σεις της κάλε­σαν και οργά­νω­σαν δυο μεγά­λες απερ­γί­ες αλλη­λεγ­γύ­ης τον Αύγου­στο και τον Σεπτέμ­βρη. Δια­δη­λώ­σεις, μπο­ϋ­κο­τάζ, συγκρού­σεις με την αστυ­νο­μία ήταν καθημερινότητα.Η εξέ­γερ­ση αυτή έγι­νε η θρυαλ­λί­δα για το γιγά­ντω­μα εντός της χώρας του Αφρι­κα­νι­κού Εθνι­κού Κογκρέ­σου που ήταν στην παρανομία.

Η διε­θνής κατα­κραυ­γή ήταν μεγά­λη για τη Νότιο Αφρι­κή, με απο­κο­ρύ­φω­μα το Ψήφι­σμα 392 του Συμ­βου­λί­ου Ασφα­λεί­ας του ΟΗΕ (19 Ιου­νί­ου 1976), το οποίο κατα­δί­κα­ζε έντο­να τη βάναυ­ση συμπε­ρι­φο­ρά της αστυ­νο­μί­ας και το καθε­στώς των φυλε­τι­κών δια­κρί­σε­ων. Η κυβέρ­νη­ση του πρω­θυ­πουρ­γού Μπαλ­τά­ζαρ Φόρ­στερ ανα­γκά­στη­κε από τα πράγ­μα­τα να απα­λύ­νει τους νόμους των φυλε­τι­κών δια­κρί­σε­ων, ενώ το «Εθνι­κό Αφρι­κα­νι­κό Κογκρέ­σο» βρή­κε την ευκαι­ρία να μετα­φέ­ρει τον αγώ­να κατά του φυλε­τι­κού καθε­στώ­τος των λευ­κών μέσα στο έδα­φος της Νότιας Αφρικής.

Μετά την κατάρ­γη­ση του απαρτ­χάιντ το 1993 και στην πρώ­τη προ­ε­δρι­κή θητεία του Μαντέ­λα, η 16η Ιου­νί­ου ανα­κη­ρύ­χθη­κε εθνι­κή γιορ­τή και ημέ­ρα της νεολαίας.

(Με αξιο­ποί­η­ση δια­φό­ρων άρθρων στο διαδίκτυο)