Η ιστορική αλήθεια για το Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ — του Νίκου Μόττα

Γρά­φει ο Νίκος Μότ­τας //

Σαν σήμε­ρα, 23 Αυγού­στου, υπο­γρά­φτη­κε το 1939 στη Μόσχα το σύμ­φω­νο μη επί­θε­σης μετα­ξύ της Σοβιε­τι­κής Ένω­σης και της Γερ­μα­νί­ας, που έμει­νε γνω­στό στην ιστο­ρία ως Σύμ­φω­νο Μολό­­τοφ-Ρίμπε­­ντροπ. Στο πλαί­σιο της μετα­πο­λε­μι­κής αντι­κομ­μου­νι­στι­κής προ­πα­γάν­δας, η εν λόγω συμ­φω­νία έγι­νε σημαία κατα­συ­κο­φά­ντη­σης της ΕΣΣΔ και του Σοσια­λι­σμού από τους κάθε λογής απο­λο­γη­τές του ιμπεριαλισμού. 

Ένα ευρύ και ετε­ρό­κλη­το ιδε­ο­λο­γι­κά φάσμα συκο­φα­ντών της ΕΣΣΔ (φασί­στες, τρο­τσκι­στές, σοσιαλ­δη­μο­κρά­τες, φιλε­λεύ­θε­ροι, κλπ.) δια­στρε­βλώ­νει κατά το δοκούν την ιστο­ρι­κή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, παρου­σιά­ζο­ντας το σύμ­φω­νο Μολό­­τοφ-Ρίμπε­­ντροπ ως μέσο επε­κτα­τι­κής πολι­τι­κής της Σοβιε­τι­κής Ένω­σης στην Ευρώ­πη. Έτσι, ο Στά­λιν παρου­σιά­ζε­ται ως… «σύμ­μα­χος του Χίτλερ» και η ΕΣΣΔ ως στή­ριγ­μα της ναζι­στι­κής επιθετικότητας.

Πρό­κει­ται, ασφα­λώς, για χυδαία δια­στρέ­βλω­ση της Ιστο­ρί­ας η οποία απο­σκο­πεί σε δύο πράγ­μα­τα: Πρώ­τον, στην εξί­σω­ση Κομ­μου­­νι­­σμού-Ναζι­­σμού, στο πλαί­σιο της ανι­στό­ρη­της προ­πα­γαν­δι­στι­κής πολι­τι­κής της Ε.Ε. περί «ολο­κλη­ρω­τι­κών καθε­στώ­των» και δεύ­τε­ρον, στην εκμη­δέ­νι­ση της καθο­ρι­στι­κής συμ­βο­λής της ΕΣΣΔ στην αντι­φα­σι­στι­κή νίκη των λαών και στην ήττα των δυνά­με­ων του Άξο­να. Σε αυτό το πλαί­σιο, η αστι­κή ιστο­ριο­γρα­φία έχει βαλ­θεί να κάνει το άσπρο-μαύ­­ρο, να προ­βά­λει ψέμα­τα ανα­με­μειγ­μέ­να με μισές αλή­θειες, να ξανα­γρά­ψει την Ιστο­ρία από την σκο­πιά των συμ­φε­ρό­ντων του Κεφαλαίου.

Έτσι, βλέ­που­με εκπρο­σώ­πους του «νέου κύμα­τος» της ιστο­ριο­γρα­φί­ας, όπως ο καθη­γη­τής Ν. Μαραν­τζί­δης, να γρά­φουν για «συνερ­γα­σία του ναζι­σμού και του στα­λι­νι­σμού κατά τα χρό­νια 1939–1941»(!), επι­χει­ρώ­ντας, όπως λένε, να ανα­δεί­ξουν τις «ανα­λο­γί­ες ανά­με­σα στα ολο­κλη­ρω­τι­κά συστή­μα­τα όπως ο ναζι­σμός και ο στα­λι­νι­σμός» («Καθη­με­ρι­νή», 22/3/2015). Στην σοβα­ρο­φα­νή και δήθεν αντι­κει­με­νι­κή ανά­λυ­ση των «Μαραν­τζί­δη­δων» έρχο­νται να προ­στε­θούν και οι παπα­γα­λί­ες δημο­σιο­γρα­φι­κών φερέ­φω­νων του αστι­κού συστή­μα­τος, όπως λόγου χάρη ο Γ.Πρετεντέρης, που ασελ­γούν πάνω στην Ιστο­ρία ανα­φέ­ρο­ντας «πως όταν ξεκί­νη­σε ο Β’ Παγκό­σμιος Πόλε­μος την 1η Σεπτεμ­βρί­ου 1939, η ναζι­στι­κή Γερ­μα­νία, η φασι­στι­κή Ιτα­λία και η κομ­μου­νι­στι­κή Σοβιε­τι­κή Ένω­ση βρί­σκο­νταν στο ίδιο στρα­τό­πε­δο» («Τα Νεα», 29/10/2013).

Ποια είναι, όμως, η πραγ­μα­τι­κό­τη­τα για την ιστο­ρι­κή περί­ο­δο και τις συν­θή­κες κάτω από τις οποί­ες υπο­γρά­φτη­κε το σύμ­φω­νο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ;

— Από τα μέσα της δεκα­ε­τί­ας του 1930 το ναζι­στι­κό καθε­στώς του Χίτλερ, έχο­ντας την οικο­νο­μι­κή και τεχνι­κή υπο­στή­ρι­ξη ευρω­παϊ­κών και αμε­ρι­κα­νι­κών μονο­πω­λί­ων (Ford, Standard Oil, IBM, Hugo Boss, JP Morgan Chase, κλπ) ενί­σχυ­σε σημα­ντι­κά του εξο­πλι­σμούς του. Το Μάρ­τη του 1936 η Γερ­μα­νία στρα­τιω­τι­κο­ποί­η­σε την περιο­χή του Ρήνου, ενώ μαζί με την Ιτα­λία του Μου­σο­λί­νι συνέ­βα­λαν στην ήττα του Λαϊ­κού Μετώ­που και την επι­βο­λή της φασι­στι­κής δικτα­το­ρί­ας του Φράν­κο στην Ισπα­νία. Όλα αυτά συνέ­βη­σαν με την ανο­χή και σιω­πη­λή υπο­στή­ρι­ξη των «δημο­κρα­τι­κών» ιμπε­ρια­λι­στι­κών δυνά­με­ων (Βρε­τα­νία, ΗΠΑ, Γαλλία).

Μόνα­χο, 1938. Από αρι­στε­ρά προς δεξιά: Τσά­μπερ­λεν, Ντα­λα­ντιέ, Χίτλερ, Μουσολίνι.

— Στις 30 Σεπτέμ­βρη 1938, ένα σχε­δόν χρό­νο πριν το σύμ­φω­νο μη επί­θε­σης Μολό­­τοφ-Ρίμπε­­ντροπ, υπο­γρά­φτη­κε στο Μόνα­χο συμ­φω­νία μετα­ξύ των «συμ­μά­χων» (Βρε­τα­νία Γαλ­λία), της ναζι­στι­κής Γερ­μα­νί­ας και της φασι­στι­κής Ιτα­λί­ας. Η αστι­κή προ­πα­γάν­δα επι­χει­ρεί να συσκο­τί­σει την σημα­σία της Συμ­φω­νί­ας του Μονά­χου, η οποία ουσια­στι­κά παρα­χώ­ρη­σε στις χιτλε­ρι­κές δυνά­μεις την Τσε­χο­σλο­βα­κία, ενι­σχύ­ο­ντας σημα­ντι­κά τις επι­θε­τι­κές βλέ­ψεις των Ναζί προς την ανα­το­λή. Τι είχε προη­γη­θεί όμως της Συμ­φω­νί­ας του Μονάχου;

— Πριν συμ­φω­νή­σουν τον Σεπτέμ­βρη του 1938 με τον Χίτλερ, Βρε­τα­νία και Γαλ­λία είχαν απορ­ρί­ψει επα­νει­λημ­μέ­νες εκκλή­σεις και πρω­το­βου­λί­ες της ΕΣΣΔ για μέτω­πο ενά­ντια στην φασι­στι­κή απει­λή. Το Μάρ­τη του 1938, λίγους μήνες πριν την Συμ­φω­νία του Μονά­χου, η ΕΣΣΔ είχε προ­τεί­νει την σύγκλη­ση Διε­θνούς Συν­διά­σκε­ψης με θέμα την αντι­με­τώ­πι­ση της χιτλε­ρι­κής επε­κτα­τι­κό­τη­τας. «Αύριο μπο­ρεί να είναι πια αργά», σημεί­ω­νε η σοβιε­τι­κή ηγε­σία, «όμως σήμε­ρα υπάρ­χει ακό­μα και­ρός, αν όλα τα κρά­τη και ιδιαί­τε­ρα οι μεγά­λες δυνά­μεις τηρή­σουν στα­θε­ρή και όχι διφο­ρού­με­νη στά­ση απέ­να­ντι στα προ­βλή­μα­τα της συλ­λο­γι­κής ασφά­λειας του κόσμου» [1].

— Τον Μάρ­τη του 1939, ως απο­τέ­λε­σμα της Συμ­φω­νί­ας του Μονά­χου, τα ναζι­στι­κά στρα­τεύ­μα­τα κατέ­λα­βαν την Πρά­γα [2]. Στις 23 Ιού­λη 1939, η Σοβιε­τι­κή Ένω­ση πρό­τει­νε και πάλι σε Βρε­τα­νία και Γαλ­λία την έναρ­ξη δια­πραγ­μα­τεύ­σε­ων με σκο­πό την κατά­στρω­ση σχε­δί­ου σε περί­πτω­ση επί­θε­σης από τη Γερ­μα­νία. Τότε, λοι­πόν, συνέ­βη το εξής: Ενώ Βρε­τα­νοί και Γάλ­λοι δέχθη­καν- για λόγους σκο­πι­μό­τη­τας- την πρό­τα­ση της ΕΣΣΔ και ξεκί­νη­σαν συνο­μι­λί­ες στη Μόσχα, ταυ­τό­χρο­να στο Λον­δί­νο διε­ξά­γο­νταν μυστι­κές δια­πραγ­μα­τεύ­σεις μετα­ξύ της βρε­τα­νι­κής κυβέρ­νη­σης και αντι­προ­σω­πεί­ας του Χίτλερ. Την ίδια στιγ­μή, δηλα­δή, που παρί­στα­ναν πως συνερ­γά­ζο­νται με την ΕΣΣΔ, οι Βρε­τα­νοί δια­πραγ­μα­τεύ­ο­νταν, πίσω απ’ την πλά­τη των σοβιε­τι­κών, σύμ­φω­νο μη επί­θε­σης με τους Ναζί.

— Από την ιστο­ρι­κή μελέ­τη της περιό­δου αυτής προ­κύ­πτει ένα σαφές συμπέ­ρα­σμα: Η πολι­τι­κή των καπι­τα­λι­στι­κών δυνά­με­ων (Βρε­τα­νία, Γαλ­λία, ΗΠΑ) είχε ως κύριο στό­χο να στρα­φεί στα­δια­κά η Γερ­μα­νία ενά­ντια στην ΕΣΣΔ. Η λεγό­με­νη «πολι­τι­κή του κατευ­να­σμού» (appeasement policy) απέ­να­ντι στον Χίτλερ εντάσ­σο­νταν σε αυτό το πλαί­σιο. Αυτός ήταν και ο σκο­πός της Συμ­φω­νί­ας του Μονά­χου: μια προ­σπά­θεια να ενθαρ­ρυν­θεί ο Χίτλερ προς την κατεύ­θυν­ση μιας επί­θε­σης ενά­ντια στην Σοβιε­τι­κή Ένωση.

— Ο κανα­δός ιστο­ρι­κός Μάικλ Κάρ­λεϊ ανα­φέ­ρει: «Εάν ο Τσά­μπερ­λεν (σ.σ: βρε­τα­νός πρω­θυ­πουρ­γός) ήθε­λε να στα­μα­τή­σει τον Χίτλερ, η να συγκρα­τή­σει τη ναζι­στι­κή Γερ­μα­νία, ο καλύ­τε­ρος τρό­πος να το κάνει ήταν δια­μορ­φώ­νο­ντας μια συμ­μα­χία με την ΕΣΣΔ. Δυστυ­χώς, κάτι τέτοιο ήταν απο­κρου­στι­κό σενά­ριο για το βρε­τα­νό πρω­θυ­πουρ­γό και τους στε­νούς συμ­βού­λους του. Η Βρε­τα­νία- και όχι η ΕΣΣΔ- πρέ­πει να θεω­ρεί­ται ότι υπήρ­ξε το βασι­κό εμπό­διο στην κοι­νή ασφά­λεια ενά­ντια στη ναζι­στι­κή Γερ­μα­νία» [3].

Σύμ­φω­να με τον αμε­ρι­κα­νό καθ. Ιστο­ρί­ας Τζον Σνελ (John Snell) «…τα κρά­τη της Δύσης έβλε­παν στο Τρί­το Ράϊχ το ισχυ­ρό φράγ­μα στην κεντρι­κή Ευρώ­πη κατά της Ρωσί­ας». Στα κρά­τη αυτά, πέραν της Βρε­τα­νί­ας και της Γαλ­λί­ας, περι­λαμ­βά­νο­νταν και οι- αρχι­κά- “ουδέ­τε­ρες” ΗΠΑ. Να τι έλε­γε ο αμε­ρι­κα­νός γερου­σια­στής Ρόμπερτ Ταφτ λίγο πριν τη ναζι­στι­κή επί­θε­ση στην ΕΣΣΔ: «Μια νίκη του κομ­μου­νι­σμού θα είναι για τις ΗΠΑ πολύ πιο επι­κίν­δυ­νη απ’ ό,τι η νίκη του φασι­σμού» και σημεί­ω­νε πως «γι’ αυτό θα έπρε­πε ν’ αρχί­σουν δια­πραγ­μα­τεύ­σεις με την χιτλε­ρι­κή Γερ­μα­νία» [4].

Το Σύμ­φω­νο Μολό­τοφ-Ρίμπε­ντροπ ήρθε, λοι­πόν, αφό­του οι «δημο­κρα­τι­κές» καπι­τα­λι­στι­κές χώρες είχαν απορ­ρί­ψει και σαμπο­τά­ρει κάθε σοβιε­τι­κή από­πει­ρα για αντι­φα­σι­στι­κή συμ­μα­χία ενά­ντια στον Χίτλερ. Αυτό που η ιμπε­ρια­λι­στι­κή προ­πα­γάν­δα ανε­ρυ­θρί­α­στα και συκο­φα­ντι­κά απο­κα­λεί «συμ­μα­χία Χίτλερ-Στά­λιν» ήταν μια ανα­γκαία διπλω­μα­τι­κή κίνη­ση ώστε να προ­ε­τοι­μα­στεί κατάλ­λη­λα, κερ­δί­ζο­ντας χρό­νο, η ΕΣΣΔ για τον επερ­χό­με­νο πόλε­μο. «Στις τότε συγκε­κρι­μέ­νες ιστο­ρι­κές συν­θή­κες η θέση αυτή του Σοβιε­τι­κού Κρά­τους ήταν από­λυ­τα ρεα­λι­στι­κή» ανα­φέ­ρει ο αμε­ρι­κα­νός ιστο­ρι­κός Φόστερ Ντά­λες, παρα­δε­χό­με­νος πως το Σύμ­φω­νο υπο­γρά­φτη­κε από την ΕΣΣΔ προ­κει­μέ­νου «να απο­φύ­γει την άμε­ση επί­θε­ση της Γερ­μα­νί­ας» και να «κερ­δί­σει χρό­νο για την ενί­σχυ­ση της άμυ­νας της» [5].

Το Σύμ­φω­νο μη επί­θε­σης Μολό­τοφ-Ρίμπε­ντροπ (23 Αυγού­στου 1939) ήρθε ως φυσι­κή συνέ­πεια της ανά­γκης της Σοβιε­τι­κής Ένω­σης να κερ­δί­σει χρό­νο για την προ­ε­τοι­μα­σία της αμυ­ντι­κής της ικα­νό­τη­τας. Την ίδια στιγ­μή που η ΕΣΣΔ ακο­λου­θού­σε, έμπρα­κτα, πολι­τι­κή ειρή­νης και απο­τρο­πής πολέ­μου, βρι­σκό­ταν στο στό­χα­στρο όλων: Και της ναζι­στι­κής Γερ­μα­νί­ας και των «δημο­κρα­τι­κών» καπι­τα­λι­στι­κών χωρών που, όπως είδα­με παρα­πά­νω, έστρω­ναν το έδα­φος για την προ­έ­λα­ση των χιτλε­ρι­κών δυνά­με­ων προς την ανατολή.

Γερ­μα­νοί στρα­τιώ­τες περ­νούν στα πολω­νι­κά σύνο­ρα, 1939.

Τι συνέβη στην Πολωνία;

Η χυδαία αντι­κομ­μου­νι­στι­κή προ­πα­γάν­δα για το Σύμ­φω­νο Μολό­τοφ-Ρίμπε­ντροπ συνο­δεύ­ε­ται και από μια σει­ρά δια­στρε­βλώ­σεις για το ζήτη­μα της Πολω­νί­ας. Κατη­γο­ρούν, μάλι­στα, την Σοβιε­τι­κή Ένω­ση ότι άφη­σε… αβο­ή­θη­τη την Πολω­νία, βορά στα νύχια των Ναζί! Η πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, ασφα­λώς, είναι δια­φο­ρε­τι­κή. Παρά το γεγο­νός ότι η πολω­νι­κή κυβέρ­νη­ση είχε συνά­ψει (Μάρ­της 1939) συμ­φω­νί­ες συμ­μα­χί­ας και «αμοι­βαί­ας βοή­θειας» με Γαλ­λία και Βρε­τα­νία, όταν οι χιτλε­ρι­κές δυνά­μεις εισέ­βα­λαν στην Πολω­νία την 1η Σεπτέμ­βρη 1939 συνέ­βη­σαν τα εξής:

α) Οι ΗΠΑ κήρυ­ξαν στά­ση ουδε­τε­ρό­τη­τας, β) Βρε­τα­νοί και Γάλ­λοι- που είχαν «εγγυ­η­θεί» την ασφά­λεια της Πολω­νί­ας- κήρυ­ξαν λεκτι­κά τον πόλε­μο στη Γερ­μα­νία, χωρίς ωστό­σο να τον διε­ξά­γουν στην πρά­ξη και γ) η πολω­νι­κή κυβέρ­νη­ση όχι μόνο απέρ­ρι­ψε αμυ­ντι­κό «Σύμ­φω­νο» που της πρό­τει­νε η ΕΣΣΔ, αλλά δια­πραγ­μα­τεύ­ο­νταν με το Βερο­λί­νο από κοι­νού επί­θε­ση κατά της Σοβιε­τι­κής Ένωσης!

Η πολω­νι­κή κυβέρ­νη­ση- όργα­νο της άρχου­σας τάξης της χώρας- εγκα­τέ­λει­ψε τη Βαρ­σο­βία δυο εβδο­μά­δες μετά την επί­θε­ση των Ναζί μετα­κο­μί­ζο­ντας στο Λονδίνο…

[1] Στ.Ζορμπαλάς, Η αλήθεια για το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο- Η συμβολή της ΕΣΣΔ και οι διαστρεβλωτές της ιστορίας, Σύγχρονη Εποχή.
[2] Με την ολοκληρωτική κατάληψη της Τσεχοσλοβακίας από τον Χίτλερ, η Βρετανία παρέδωσε στους Ναζί αποθέματα χρυσού (ιδιοκτησίας της Τσεχοσλοβακίας που ήταν αποθηκευμένα στην Τράπεζα της Αγγλίας) αξίας σχεδόν 9 εκατομμυρίων δολαρίων.
[3] Eιδησ. Πρακτορείο “Sputnik”, 26/9/2015.
[4] CBS, 25/6/1941.
[5] F.Dulles, The Road to Tehran, New York, 1944, σελ. 203–207.

* Το άρθρο δημο­σιεύ­θη­κε στο «Ατέ­χνως» στις 24/8/2016. Περισ­σό­τε­ρα στοι­χεία για το ιστο­ρι­κό αυτό ζήτη­μα μπο­ρεί να δια­βά­σει κανείς στο βιβλίο του Νίκου Μότ­τα, «Ναι, αλλά ο Στά­λιν…», Εκδό­σεις Ατέ­χνως, σελ. 35–45.