«Η Λίστα του Σίντλερ» — Το αριστούργημα για τη ναζιστική θηριωδία, διά χειρός Σπίλμπεργκ

Σίγου­ρα η πιο σημα­ντι­κή ται­νία για το Ολο­καύ­τω­μα και μία από τις καλύ­τε­ρες ται­νί­ες του Στί­βεν Σπίλ­μπεργκ είναι η περί­φη­μη πλέ­ον «Λίστα του Σίντλερ», που ξεχω­ρί­ζει για την καλ­λι­τε­χνι­κή της αρτιό­τη­τα, τη συσ­σώ­ρευ­ση όλων των εμπει­ριών τού σπου­δαί­ου σκη­νο­θέ­τη, ο οποί­ος παρου­σιά­ζει εμφα­ντι­κά την κινη­μα­το­γρα­φι­κή του ενηλικίωση.

Μια ται­νία που συμπλη­ρώ­νει αισί­ως 30 χρό­νια και πλέ­ον θεω­ρεί­ται κλα­σι­κή. Ήταν το 1993, όταν μία άλλη ται­νία του, η πασί­γνω­στη περι­πέ­τεια φαντα­σί­ας «Τζου­ρά­σικ Παρκ» και το ξύπνη­μα των αρι­στο­τε­χνι­κών ψηφια­κών δει­νο­σαύ­ρων του χάρι­ζε το ρεκόρ των μεγα­λύ­τε­ρων εισπρά­ξε­ων όλων των εποχών.

Διαχρονική αξία

Ο Σπιλ­μπεργκ, μπο­ρεί να είχε ήδη αλλά­ξει πορεία από την πρώ­τη του περί­ο­δο, με τα θαυ­μα­στά «Σαγό­νια του Καρ­χα­ρία», «Ε.Τ. ο Εξω­γή­ι­νος», «Στε­νές Επα­φές Τρί­του Τύπου» και τις αφά­ντα­στες περι­πέ­τειες του Ιντιά­να Τζό­ουνς, που τον ανέ­δει­ξαν ως τον μεγα­λύ­τε­ρο παρα­μυ­θά του Χόλι­γουντ, αλλά συνά­μα έδει­χνε έτοι­μος για μια ιστο­ρι­κή ται­νία μνή­μης, που θα μπο­ρού­σε να ταυ­τι­στεί με το ταραγ­μέ­νο σύγ­χρο­νο κοι­νω­νι­κό και γεω­πο­λι­τι­κό γίγνε­σθαι. Και μάλι­στα χωρίς να μπει στα καλού­πια της πολι­τι­κής ορθό­τη­τας και μιλώ­ντας για δια­χρο­νι­κές αξί­ες, που δεν αφο­ρού­σαν μόνο το δικό του έθνος, αλλά και όλους τους κατα­τρεγ­μέ­νους της γης. Και το κυριό­τε­ρο, να κάνει μια ται­νία ακό­μη και σήμε­ρα επί­και­ρη, καθώς ο εθνι­κι­σμός, η μισαλ­λο­δο­ξία, ο ρατσι­σμός φου­ντώ­νουν συνε­χώς. Οι κρα­τού­με­νοι στα Στρα­τό­πε­δα Εργα­σί­ας και Θανά­του, Εβραί­οι, Σλά­βοι, Τσιγ­γά­νοι και κομ­μου­νι­στές να ήταν απλοί αριθ­μοί για τους εξο­λο­θρευ­τές τους, αλλά και σήμε­ρα οι αριθ­μοί παί­ζουν πολύ άσχη­μο παι­χνί­δι για εκα­τομ­μύ­ρια ανθρώ­πους σε όλο τον πλανήτη.

Ο μελαγχολικός θρίαμβος των Όσκαρ

Η ται­νία του Σπίλ­μπεργκ θα θριαμ­βεύ­σει στα Όσκαρ του 1994, κατα­κτώ­ντας επτά χρυ­σά αγαλ­μα­τί­δια, μετα­ξύ των οποί­ων αυτά της Καλύ­τε­ρης Ται­νί­ας και Σκη­νο­θε­σί­ας, για τον ίδιο, ενώ εκτός βρα­βεύ­σε­ων έμει­ναν οι πρω­τα­γω­νι­στές Λίαμ Νίσον και Ρέιφ Φάινς, παρό­τι είχαν προ­τα­θεί αντί­στοι­χα για το Όσκαρ Α’ και Β’ Ανδρι­κού ρόλου, για τις συντα­ρα­κτι­κές τους ερμη­νεί­ες, που τους κατέ­στη­σαν πρω­τα­γω­νι­στές τερά­στιου βελη­νε­κούς. Ήταν μια ξεχω­ρι­στή βρα­διά για τον Σπίλ­μπεργκ, που είχε πει στους διά­ση­μους και μη παρευ­ρι­σκό­με­νους ότι «η βρα­διά δεν έχει τίπο­τα το εορ­τα­στι­κό», για να συμπλη­ρώ­σει: «Ήταν ωραίο που κερ­δί­σα­με, αλλά συγ­χρό­νως θυμά­μαι το πόσο συγκι­νη­μέ­νος ήμουν όταν ο παρα­γω­γός μας Λάστινγκ έδει­ξε στον κόσμο ότι ήταν στο Άου­σβιτς και είχε αριθ­μούς στο χέρι του».

Στην κορυφή

Μπο­ρεί σήμε­ρα ο Στί­βεν Σπίλ­μπεργκ να βλέ­πει την τελευ­ταία του ται­νία, το αυτο­βιο­γρα­φι­κό του δρά­μα «The Fabelmans» να πηγαί­νει άπα­το, κάτι που απο­δει­κνύ­ει ότι το κοι­νό έχει κατα­λά­βει ότι ο «μεγά­λος παρα­μυ­θάς» έχει περά­σει απέ­να­ντι, δίπλα στους ισχυ­ρούς του Χόλι­γουντ, έχει μετα­βλη­θεί σε έναν επι­χει­ρη­μα­τία του θεά­μα­τος, έναν οσκα­ρο­θή­ρα, αλλά πριν τριά­ντα χρό­νια βρι­σκό­ταν στην κορυ­φή. Γνώ­ρι­ζε μία πρω­τό­γνω­ρη κατα­ξί­ω­ση, ακό­μη και απ’ αυτούς που τον είχαν χαρα­κτη­ρί­σει απα­ξιω­τι­κά ως «εμπο­ρι­κό» σκη­νο­θέ­τη. Και αυτό οφει­λό­ταν στο καλ­λι­τε­χνι­κό του επί­τευγ­μα, στη «Λίστα του Σίντλερ», που έχει πέρα από τερά­στια κινη­μα­το­γρα­φι­κή αξία και μεγά­λη προϊστορία.

Xρόνια πριν…

Όλα είχαν ξεκι­νή­σει πολ­λά χρό­νια πριν μπει ο Σπίλ­μπεργκ στο στού­ντιο. Η ιδέα μιας ται­νί­ας με θέμα το Ολο­καύ­τω­μα είχε προ­τα­θεί σε κινη­μα­το­γρα­φι­κούς παρα­γω­γούς από το 1963, όταν ο Πόλ­ντεκ Πφέ­φερ­μπεργκ, ένας από τους Εβραί­ους του Σίντλερ, έκα­νε σκο­πό της ζωής του να κάνει γνω­στή την ιστο­ρία του Σίντλερ. Όταν, έπει­τα από πολ­λά πήγαι­νε-έλα, ο παρα­γω­γός Σιντ Σάιν­μπεργκ έστει­λε μια περί­λη­ψη της νου­βέ­λας του Τόμας Κενά­λι στον Σπίλ­μπεργκ, αυτός ενθου­σιά­στη­κε και προ­σπά­θη­σε με τη σει­ρά του να περά­σει την ιδέα μιας ται­νί­ας σε άλλους σκη­νο­θέ­τες, κάνο­ντας αυτός την παρα­γω­γή. Τελι­κά, θα απο­φα­σί­σει να σκη­νο­θε­τή­σει το φιλμ, ακού­γο­ντας για την άρνη­ση του Ολοκαυτώματος.

Το επικό στόρι της φρίκης

Το σενά­ριο, που υπέ­γρα­ψε ο ίδιος ο Τόμας Κενά­λι μαζί με τον Στί­βεν Ζαΐ­λί­αν, βασί­ζε­ται στην πραγ­μα­τι­κή ιστο­ρία του Όσκαρ Σίντλερ, ενός Γερ­μα­νού, γεν­νη­μέ­νου στη Μορά­βια, τυχο­διώ­κτη, γλεν­τζέ επι­χει­ρη­μα­τία, γόνου βιο­μη­χά­νου, ο οποί­ος θα προ­σπα­θή­σει να εκμε­ταλ­λευ­τεί τον εξω­στρε­φή επι­κοι­νω­νια­κό χαρα­κτή­ρα του, τις γνω­ρι­μί­ες του με ναζι­στές αξιω­μα­τού­χους και την επι­τυ­χία του στις δωρο­δο­κί­ες προ­κει­μέ­νου να βγά­λει χρή­μα­τα φτιά­χνο­ντας ένα εργο­στά­σιο πολε­μι­κών εφο­δί­ων για τη γερ­μα­νι­κή πολε­μι­κή μηχα­νή. Για να βρει τα κεφά­λαια που απαι­τού­νταν, θα έρθει σε συνεν­νό­η­ση με Εβραί­ους μαυ­ρα­γο­ρί­τες, οι οποί­οι θα του δώσουν τα χρή­μα­τα, ενώ αυτός ως αντάλ­λαγ­μα θα προ­σλά­βει μόνο Εβραί­ους εργά­τες, οι οποί­οι θα απέ­φευ­γαν τα στρα­τό­πε­δα εργα­σί­ας και θα είχαν κάποια μικρά προ­νό­μια. Όταν φτά­νει στην Κρα­κο­βία, όπου είχε στή­σει το εργο­στά­σιό του ο Σίντλερ, ο ψυχο­πα­θής υπο­λο­χα­γός των Ες Ες Άμον αρχί­ζει τις μαζι­κές εκκα­θα­ρί­σεις. Ο Σίντλερ θα συνει­δη­το­ποι­ή­σει την εγκλη­μα­τι­κή υπό­στα­ση των ναζί και τα φρι­κώ­δη απο­τε­λέ­σμα­τα της απο­τρό­παιας ιδε­ο­λο­γί­ας τους, απο­φα­σί­ζο­ντας να κάνει το παν για να σώσει τους περί­που 1.200 Εβραί­ους που είχε στη δού­λε­ψή του.

Η συνειδητοποίηση και το χρήμα

Πέρα από το ζοφε­ρό και απο­τρό­παιο πρό­σω­πο των ναζί, τις μικρές ανθρώ­πι­νες ιστο­ρί­ες των θυμά­των, την τρέ­λα εξου­σί­ας που δίνει η ναζι­στι­κή στο­λή, ο Σπίλ­μπεργκ ανα­δει­κνύ­ει το θέμα της συνει­δη­το­ποί­η­σης ακό­μη κι ενός αμο­ρα­λι­στή τυχο­διώ­κτη, όταν βλέ­πει την εγκλη­μα­τι­κή δρά­ση των Γερ­μα­νών. Η σκη­νή προς το τέλος της ται­νί­ας, όπου ο Σίντλερ καταρ­ρέ­ει όταν κατα­λα­βαί­νει ότι δεν κατά­φε­ρε να σώσει ακό­μη έναν Εβραίο, είναι συντα­ρα­κτι­κή. Και ταυ­τό­χρο­να, ανα­δει­κνύ­ει την τρέ­λα που είχαν, πέρα από τη ναζι­στι­κή ιδε­ο­λο­γία, οι Γερ­μα­νοί για το χρή­μα, απο­δει­κνύ­ο­ντας ότι ακό­μη και στις πιο ζοφε­ρές επο­χές το χρή­μα ήταν εκεί­νο που κινού­σε τα νήματα…

Μεγαλειώδες επίτευγμα

Ο Σπίλ­μπεργκ, έχο­ντας για διευ­θυ­ντή φωτο­γρα­φί­ας τον σπου­δαίο μάστο­ρα Γιά­νους Καμίν­σκι, θα κινη­μα­το­γρα­φή­σει ευφυώς σε ασπρό­μαυ­ρο, με μία ρεα­λι­στι­κή ματιά, φωτί­ζο­ντας το κατά­μαυ­ρο της ιστο­ρί­ας, την από­λυ­τη κτη­νω­δία και το τέλος της λογι­κής. Τα πλά­να του, οι σκη­νές και οι μεγα­λειώ­δεις σεκάνς, σε συν­δυα­σμό με το άψο­γο ντε­κου­πάζ αλλά και τη φορ­τι­σμέ­νη από συγκί­νη­ση, εμβλη­μα­τι­κή μου­σι­κή του Τζον Γουί­λιαμς θα ανα­γκά­σουν ακό­μη και τους αρνη­τές του, να υπο­κλι­θούν μπρο­στά στο μεγα­λείο του. Και αν δεν φτά­νουν όλα αυτά, αρκεί η σεκάνς με τη σφα­γή που είχε δια­τά­ξει ο Άμον στους δρό­μους τής παγω­μέ­νης πόλης, την οποία παρα­τη­ρεί από ψηλά ο Σίντλερ μαζί με την ερω­μέ­νη του και ανά­με­σα στο πανι­κό­βλη­το πλή­θος κυκλο­φο­ρεί ένα μικρό κορί­τσι με κόκ­κι­νο παλ­τό. Μια ολι­γό­λε­πτη σεκάνς που θα μεί­νει για πάντα να κοσμεί την ιστο­ρία του κινηματογράφου.

Ο Λίαμ και ο Ρέιφ

Ο Λίαμ Νίσον, ως Σίντλερ, πραγ­μα­το­ποιεί τον ρόλο της ζωής του, κατα­φέρ­νο­ντας να πεί­σει αφο­πλι­στι­κά για τη μετα­τρο­πή του από έναν ασυ­νεί­δη­το τυχο­διώ­κτη σε έναν άνθρω­πο που θα θυσιά­σει τα πάντα για να σώσει τους «εργά­τες» του, ενώ ο Ρέιφ Φάινς, που υπο­δύ­ε­ται τον ψυχο­πα­θή Άμον, ξεφεύ­γο­ντας από τον κίν­δυ­νο να ξεπέ­σει στην καρι­κα­τού­ρα, θα απο­δεί­ξει την τερά­στια υπο­κρι­τι­κή του παι­δεία. Από κοντά ο υπέ­ρο­χος Μπεν Κίν­γκ­σλεϊ, στο ρόλο του αρχι­λο­γι­στή που κατευ­θύ­νει τον Σίντλερ, ενώ εξαι­ρε­τι­κές οι ερμη­νεί­ες και όλων των πάρα πολ­λών και μελε­τη­μέ­νων διε­ξο­δι­κά δεύ­τε­ρων χαρακτήρων.

«Η Λίστα του Σίντλερ» θα μεί­νει για πάντα στην παγκό­σμια ιστο­ρία, η θέα­σή της θα συγκι­νεί και θα συγκλο­νί­ζει. Ένα φιλμ, που θα πρέ­πει να ξανα­δεί και ο ίδιος ο Σπιλ­μπεργκ, για να θυμη­θεί το πηγαίο ταλέ­ντο του, την ωρι­μό­τη­τα του καλ­λι­τέ­χνη, πριν αυτή δια­βρω­θεί από τη σιγου­ριά της ισχύ­ος. Και βεβαί­ως να την ξανα­δεί ο Λίαμ Νίσον, που τις τελευ­ταί­ες δεκα­ε­τί­ες έχει πέσει πολύ χαμη­λά, ενσαρ­κώ­νο­ντας μονο­διά­στα­τους μάτσο ήρω­ες, πολ­λές φορές ως κατά­λοι­πο των ιδε­ο­λο­γιών που έκα­ναν τον Σίντλερ ένα συνει­δη­το­ποι­η­μέ­νο, με ευαι­σθη­σί­ες, άνθρωπο…

Πηγή: ΑΠΕ / Χάρης Αναγνωστάκης

«Ναι, αλλά ο Στά­λιν…», του Νίκου Μόττα