Κινηματογράφος: Η Τελευταία Παμπ / The Old Oak, του Κεν Λόουτς — Γράφει ο Ειρηναίος Μαράκης

Η Τελευ­ταία Παμπ (The Old Oak)

ΠΑΡΑΓΩΓΗ: Ην. Βασί­λειο, Γαλ­λία, Βέλγιο
ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Κεν Λόουτς – ΣΕΝΑΡΙΟ: Πολ Λάβερτι
ΗΘΟΠΟΙΟΙ: Ντέιβ Τέρ­νερ, Έμπλα Μαρί, Κλερ Ρότζερ­σον, Τρέ­βορ Φοξ, Κρις ΜακΓκλέιντ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Ρόμπι Ράιαν
ΜΟΥΣΙΚΗ: Τζορτζ Φέντον
ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 113′
ΔΙΑΝΟΜΗ: Feelgood Entertainment

Υπό­θε­ση

Το «Old Oak» (Παλιά Βελα­νι­διά) είναι ένα ιδιαί­τε­ρο μέρος. Είναι η τελευ­ταία παμπ, ο μονα­δι­κός δημό­σιος χώρος που έχει απο­μεί­νει σε μία κοι­νό­τη­τα πρώ­ην ανθρα­κω­ρύ­χων που παρακ­μά­ζει εδώ και 30 χρό­νια. Ο ιδιο­κτή­της TJ Ballantyne (Ντέιβ Τέρ­νερ) παλεύ­ει να την κρα­τή­σει ανοι­χτή και τα πράγ­μα­τα χει­ρο­τε­ρεύ­ουν όταν η παμπ γίνε­ται αντι­κεί­με­νο έρι­δας μετά την άφι­ξη προ­σφύ­γων από τη Συρία. Εντω­με­τα­ξύ, μία απρό­σμε­νη φιλία ανθί­ζει ανά­με­σα στον TJ και μία νεα­ρή Σύρια, τη Yara (Έμπλα Μαρί). Θα μπο­ρέ­σουν να βρουν έναν τρό­πο ώστε οι δύο κοι­νό­τη­τες να κατα­λά­βουν η μία την άλλη;

Σχόλιο

Οι ται­νί­ες του Κεν Λόουτς απο­τε­λούν πυξί­δα για τον πολι­τι­κό κινη­μα­το­γρά­φο της επο­χής μας και ένα χρή­σι­μο όπλο στα χέρια του εργα­τι­κού κινή­μα­τος. Είναι ένα πολι­τι­κό και πολι­τι­στι­κό γεγο­νός. Η  τελευ­ταία ται­νία του δεν δια­φέ­ρει από την κατεύ­θυν­ση που έχει χαρά­ξει όλα τα προη­γού­με­να χρό­νια. Δεν απο­τε­λεί μια από τις καλύ­τε­ρες δου­λειές του αρι­στε­ρού σκη­νο­θέ­τη αλλά σε καμία περί­πτω­ση δεν είναι μια αδιά­φο­ρη ταινία.

Από την «Τελευ­ταία παμπ» απου­σιά­ζει η σπιρ­τά­δα και το πνεύ­μα της εξέ­γερ­σης που συνα­ντά­με σε ται­νί­ες όπως το εξαι­ρε­τι­κό πολι­τι­κό δρά­μα «Εγώ, ο Ντά­νιελ Μπλέικ» (2016). Αυτός είναι ο λόγος που προ­σω­πι­κά δεν τη συγκα­τα­λέ­γω στις καλύ­τε­ρες ται­νί­ες του σκη­νο­θέ­τη. Πρα­κτι­κά, δεν υπάρ­χει κάποιο πρό­βλη­μα σε αυτό. Αυτά συμ­βαί­νουν άλλω­στε μέσα σε μια καριέ­ρα που έχει προ­σφέ­ρει πλή­θος κινη­μα­το­γρα­φι­κών έργων που στέ­κο­νται στα­θε­ρά στο πλευ­ρό των ανθρώ­πων της εργα­τι­κής τάξης και των ανα­γκών τους.  Παράλ­λη­λα, η «Τελευ­ταία παμπ» έχει ένα σημα­ντι­κό πλε­ο­νέ­κτη­μα που δεν το είδα­με στην ται­νία που ανα­φέρ­θη­κε: απου­σιά­ζει ο διδα­κτι­σμός κι ενώ περιέ­χει σκη­νές βαθιάς συναι­σθη­μα­τι­κής δύνα­μης δεν κατα­φεύ­γει στο μελό­δρα­μα. Τα ίδια στοι­χεία εμφα­νί­ζο­νται και στην προ­τε­λευ­ταία εργα­σία του με τον τίτλο «Δυστυ­χώς Απου­σιά­ζα­τε» (2019). Από αυτή την άπο­ψη, ο κινη­μα­το­γρά­φος του Κεν Λοό­υτς έχει κάνει σημα­ντι­κά βήμα­τα μπρο­στά: αφή­νει τους απλούς ανθρώ­πους να πουν την ιστο­ρία τους και περιο­ρί­ζει στο λιγό­τε­ρο δυνα­τό τον κυρί­αρ­χο ρόλο του σκηνοθέτη.

Η «Τελευ­ταία παμπ» δεν θα απο­γοη­τεύ­σει τον απαι­τη­τι­κό, αρι­στε­ρό και δημο­κρά­τη θεα­τή. Οι υπό­λοι­ποι θα προ­σπε­ρά­σουν, έτσι κι αλλιώς. Όσοι/ες από εμάς, έχουν δια­δη­λώ­σει κατά της φασι­στι­κής απει­λής στους δρό­μους και στις γει­το­νιές κι έχουν συντρέ­ξει δίπλα στους πρό­σφυ­γες, θα ανα­γνω­ρί­σου­με στοι­χεία από τις δρά­σεις και τις συγκρού­σεις που κατά και­ρούς έχου­με λάβει μέρος. Θα ανα­γνω­ρί­σου­με τύπους ανθρώ­πων – παλιούς απερ­γούς ανθρω­κω­ρύ­χους που έχουν παρα­δώ­σει τα όπλα του αγώ­να, συνει­δη­το­ποι­η­μέ­νους ρατσι­στές, φοβι­σμέ­νους αλλά και αγω­νι­στές μετα­νά­στες, ανθρώ­πους που αγω­νιούν για το μέλ­λον της πόλης τους αλλά παράλ­λη­λα έλκο­νται κι από τις μισάν­θρω­πες ιδέες. 

Όλα αυτοί οι ανθρώ­πι­νοι τύποι παρου­σιά­ζο­νται χωρίς ο σκη­νο­θέ­της και ο στα­θε­ρός συνερ­γά­της του Πολ Λάβερ­τι (σενά­ριο) να εμβα­θύ­νουν σε αυτούς. Σε κάθε άλλη περί­πτω­ση θα είχα­με μια σοβα­ρή σενα­ρια­κή αστο­χία, όμως σε αυτή την ται­νία οι δημιουρ­γοί δεν χάνουν χρό­νο σε ιδιαί­τε­ρες ψυχο­λο­γι­κές ανα­λύ­σεις. Ούτε χρειά­ζε­ται. Το κοι­νό στο οποίο απευ­θύ­νο­νται, η εργα­τι­κή τάξη της Αγγλί­ας και παντού, γνω­ρί­ζει τις αιτί­ες και τους δημιουρ­γούς των κοι­νω­νι­κών φαι­νο­μέ­νων και συμπε­ρι­φο­ρών που παρου­σιά­ζο­νται με κατα­νό­η­ση και, για­τί όχι, με σεβα­σμό. Συνε­πώς, αυτό που μένει είναι η ανά­πτυ­ξη της ιστορίας.

«Τρώμε μαζί, αγωνιζόμαστε και μαζί»

Στην «Τελευ­ταία παμπ» ο Κεν Λόουτς δεν ωραιο­ποιεί το κοι­νω­νι­κό και ανθρώ­πι­νο περι­βάλ­λον, ούτε προ­σφέ­ρει ένα τέλος όπου όλοι θα μεί­νουν ικα­νο­ποι­η­μέ­νοι. Τονί­ζει ακό­μα ότι μόνο ο αγώ­νας μπο­ρεί να αλλά­ξει τις κοι­νω­νι­κές συν­θή­κες. «Τρώμε μαζί, αγω­νι­ζό­μα­στε και μαζί», λέει το σύν­θη­μα από τις μεγά­λες απερ­γί­ες των ανθρα­κω­ρύ­χων σ’ ένα χωριό της βορειο­α­να­το­λι­κής Αγγλί­ας που τους ένω­σε με την ευρύ­τε­ρη κοι­νω­νία μέσα στα χρό­νια της θατσε­ρι­κής επέ­λα­σης. Ο κόσμος της δου­λειάς επέ­ζη­σε χάρη στη δύνα­μη και την αλλη­λεγ­γύη του αλλά τώρα πια το σύν­θη­μα έγι­νε απλά μια φρά­ση που θυμί­ζει με πίκρα το παρελ­θόν ενώ παράλ­λη­λα αξιο­ποιεί­ται από ορι­σμέ­να άτο­μα για να απο­κλεί­σουν από την τοπι­κή κοι­νό­τη­τα της «Τελευ­ταί­ας παμπ» μια ομά­δα Σύριων προ­σφύ­γων, που προ­σπα­θούν να στε­ριώ­σουν στη νέα πατρί­δα και να ξεφύ­γουν από τις βόμ­βες του Μπα­σάρ Αλ Άσαντ. 

Ο Κεν Λόουτς με έμμε­σο τρό­πο μας λέει ότι αυτά είναι τα απο­τε­λέ­σμα­τα της πολι­τι­κής της Δεξιάς αλλά και των Εργα­τι­κών. Η αίσθη­ση της ήττας και της παραί­τη­σης να απο­τε­λούν την κυρί­αρ­χη συν­θή­κη μέσα στην αγγλι­κή εργα­τι­κή τάξη και παράλ­λη­λα η καλ­λιέρ­γεια του ακρο­δε­ξιού μίσους να αξιο­ποιεί­ται ως εργα­λείο στο­χο­ποί­η­σης των μετα­να­στών και των προ­σφύ­γων ως υπαί­τιους για όλα τα δει­νά. Ακό­μα, και για το ξεπού­λη­μα για ένα κομ­μά­τι ψωμί κατοι­κιών και ολό­κλη­ρων συνοι­κιών σε εται­ρί­ες φαντά­σμα­τα από την Κύπρο, για τη διά­λυ­ση της δημό­σιας υγεί­ας, για την ανερ­γία, για μια ζωή χωρίς μέλ­λον για την ντό­πια νεολαία.

Το προ­σφυ­γι­κό δρά­μα προ­σεγ­γί­ζε­ται με μεγά­λη ενσυ­ναί­σθη­ση, επί­σης. Ο αγνο­ού­με­νος πατέ­ρας της συρια­κής οικο­γέ­νειας συμπυ­κνώ­νει με τον καλύ­τε­ρο τρό­πο τον δια­χω­ρι­σμό των οικο­γε­νειών μέσα στον πόλε­μο αλλά την ίδια ώρα μας μέσα από διη­γή­σεις της βασι­κής πρω­τα­γω­νί­στριας μας δίνο­νται συγκλο­νι­στι­κές εικό­νες από τους αγώ­νες επι­βί­ω­σης των Σύριων κατά του καθε­στώ­τος του Άσαντ. Μετά τις βόμ­βες η φτώ­χεια κι η πεί­να είναι το άλλο πρό­βλη­μα που αντι­με­τώ­πι­σαν οι πρό­σφυ­γες του πολέ­μου. Με ποιο τρό­πο; Με συλ­λο­γι­κές κου­ζί­νες και την αλλη­λεγ­γύη τους. Η συγκε­κρι­μέ­νη εμπει­ρία ενώ­θη­κε με τους αγώ­νες των παλιών ανθρα­κω­ρύ­χων και πάνω σε αυτή τη σύν­δε­ση ανα­πτύσ­σε­ται η βασι­κή πλο­κή της ται­νί­ας. Το «Τρώμε μαζί, αγω­νι­ζό­μα­στε και μαζί» έγι­νε ξανά πραγματικότητα!

 Διεθνιστής

 Ο Κεν Λόουτς δεν το έκρυ­ψε ποτέ. Είναι ένας μαχό­με­νος διε­θνι­στής που με τις ται­νί­ες του ανέ­δει­ξε τις ανι­σό­τη­τες στην κοι­νω­νία μας και που παράλ­λη­λα έδω­σε έμπνευ­ση στους καθη­με­ρι­νούς ανθρώ­πους που δίνουν τον ωραίο αλλά και δύσκο­λο αγώ­να για την κοι­νω­νι­κή απε­λευ­θέ­ρω­ση. Όχι χωρίς αντι­φά­σεις και μπερ­δέ­μα­τα. Στην «Τελευ­ταία παμπ» η διε­θνι­στι­κή δρά­ση, έστω και στα όρια μιας μικρής κοι­νό­τη­τας, κατα­φέρ­νει θαύματα.

 Με αυτό τον τρό­πο, φαί­νε­ται ότι κλεί­νει ένας κινη­μα­το­γρα­φι­κός κύκλος που ξεκί­νη­σε με το «Όχι δάκρυα για την Τζόι» (1967) και με ενδιά­με­σους σταθ­μούς ται­νί­ες που συγκα­τα­λέ­γο­νται στις κορυ­φαί­ες της επο­χής μας. Εάν αυτό είναι το τέλος μιας ιδιαί­τε­ρης κινη­μα­το­γρα­φι­κής ζωής, τότε κλεί­νει με τον ιδα­νι­κό­τε­ρο τρό­πο: με τους κοι­νούς αγώ­νες των Ευρω­παί­ων εργα­τών και των προ­σφύ­γων ενά­ντια στο ρατσι­σμό και τη φασι­στι­κή απει­λή. Μια σπου­δαία παρα­κα­τα­θή­κη για όλους μας. 

Ειρη­ναί­ος Μαρά­κης: «Όλα είναι όπλα»