Μια πρώτη κριτική στο βιβλίο του Ν. Μαραντζίδη, «Στη σκιά του Στάλιν»

Στη σκιά του καπι­τα­λι­σμού, η αιώ­νια σκο­τει­νιά των απο­λο­γη­τών του

Του Κώστα ΣΚΟΛΑΡΙΚΟΥ*

Κάθε βιβλίο Ιστο­ρί­ας δεν απο­τε­λεί ένα άθροι­σμα ιστο­ρι­κών πηγών, ούτε οι εκτι­μή­σεις του μια απλή προ­έ­κτα­ση των ιστο­ρι­κών ντο­κου­μέ­ντων. Την επι­λο­γή της θεμα­το­λο­γί­ας και των αντί­στοι­χων ντο­κου­μέ­ντων, τη μέθο­δο της ιστο­ρι­κής μελέ­της και πολύ περισ­σό­τε­ρο τα πορί­σμα­τα της ιστο­ρι­κής έρευ­νας τα επη­ρε­ά­ζει η πολι­τι­κή και ταξι­κή τοπο­θέ­τη­ση του ιστο­ρι­κού — συγ­γρα­φέα του.

Αυτό πρέ­πει να θεω­ρεί­ται δεδο­μέ­νο σε μια κοι­νω­νία ταξι­κής εκμε­τάλ­λευ­σης, αφού όσοι όρκοι επι­στη­μο­νι­κής αντι­κει­με­νι­κό­τη­τας κι αν δοθούν, δεν είναι ικα­νοί να υπερ­βούν το ταξι­κό χάσμα ανά­με­σα στους εκμε­ταλ­λευ­τές και στους υπό εκμε­τάλ­λευ­ση. Με αυτήν την έννοια, κάθε βιβλίο κάθε ιστο­ρι­κού που υπε­ρα­σπί­ζε­ται την καπι­τα­λι­στι­κή εκμε­τάλ­λευ­ση δεν είναι δυνα­τόν να αντι­κρί­ζει την Ιστο­ρία από τη σκο­πιά των συμ­φε­ρό­ντων και των πόθων των εργα­τι­κών — λαϊ­κών δυνάμεων.

Ωστό­σο, στην περί­πτω­ση του Ν. Μαραν­τζί­δη δεν μπο­ρού­με να μιλή­σου­με απλά για έναν αστό ιστο­ρι­κό που αντι­με­τω­πί­ζει τα ιστο­ρι­κά τεκται­νό­με­να μέσα από τα «ταξι­κά γυα­λιά» του. Και αυτό για­τί προ­χω­ρά παρα­πέ­ρα, αφού σκό­πι­μα επι­χει­ρεί να «προ­σαρ­μό­σει» τα ιστο­ρι­κά γεγο­νό­τα στην προ­κρού­στεια κλί­νη των απαι­τή­σε­ων ενός προ­κα­τα­σκευα­σμέ­νου αντι­κομ­μου­νι­στι­κού αφη­γή­μα­τος — ιδεολογήματος.

Ο Μαραν­τζί­δης που χρη­μα­το­δο­τή­θη­κε από την ΕΕ και το αμε­ρι­κα­νι­κό Πανε­πι­στή­μιο Yale πάει πολύ να διαρ­ρη­γνύ­ει τα ιμά­τιά του επει­δή η εργα­τι­κή τάξη που είναι διε­θνής δύνα­μη επι­χει­ρεί να συνε­νω­θεί σε διε­θνή κλί­μα­κα, με ενιαία επα­να­στα­τι­κή στρα­τη­γι­κή απέ­να­ντι στα διε­θνή ιμπε­ρια­λι­στι­κά κέντρα (φωτ. Το προ­ε­δρείο του 1ου Συνε­δρί­ου της Γ’ Διεθνούς)

Επο­μέ­νως, κάθε βιβλίο του Μαραν­τζί­δη δημιουρ­γεί σε κάθε επί­δο­ξο κρι­τι­κό του το ίδιο πρό­βλη­μα: Από πού να αρχί­σει την κρι­τι­κή του; Διό­τι δίπλα στις αρχεια­κές πηγές, το περιε­χό­με­νο των οποί­ων απο­δί­δε­ται συχνά παρα­πλα­νη­τι­κά, συνυ­πάρ­χουν συνει­δη­τές στρε­βλώ­σεις, εσκεμ­μέ­νες παρα­λεί­ψεις, μισές αλή­θειες (χει­ρό­τε­ρες κι από ψέμα­τα), επι­λε­κτι­κές (και συμ­βα­τές με το αντι­κομ­μου­νι­στι­κό αφή­γη­μα) προ­σω­πι­κές μαρ­τυ­ρί­ες, προ­βλη­μα­τι­κές εκτι­μή­σεις και μια επι­λε­κτι­κά διφο­ρού­με­νη γλώσ­σα. Ολα μαζί επι­διώ­κουν να προ­ω­θή­σουν τις πολι­τι­κές και ταξι­κές στο­χεύ­σεις του συγγραφέα.

Από αυτήν τη σκο­πιά, το πρό­σφα­το βιβλίο του Ν. Μαραν­τζί­δη «Στη σκιά του Στά­λιν» (εκδ. «Μεταίχ­μιο», Αθή­να, 2023) κινεί­ται στις ράγες των προη­γού­με­νων, παρά τις όποιες διαφοροποιήσεις.

Βέβαια, ο Μαραν­τζί­δης επι­χει­ρεί να μετα­φέ­ρει το επί­κε­ντρο της ιστο­ρι­κής τεκ­μη­ρί­ω­σης των θέσε­ών του, από τον χαο­τι­κό και αντι­φα­τι­κό κόσμο των προ­σω­πι­κών μαρ­τυ­ριών, στον επι­στη­μο­νι­κά «στι­βα­ρό­τε­ρο» κόσμο των ιστο­ρι­κών αρχεί­ων. Παράλ­λη­λα, φρο­ντί­ζει να λειά­νει παλιό­τε­ρες εξό­φθαλ­μα λαθε­μέ­νες και αντι­δη­μο­φι­λείς τοπο­θε­τή­σεις του. Για παρά­δειγ­μα, δεν απο­δί­δει την τερά­στια ανά­πτυ­ξη και επιρ­ροή του ΕΑΜ — ΕΛΑΣ στην Ελλά­δα της τρι­πλής φασι­στι­κής Κατο­χής στην οικο­νο­μι­κή στή­ρι­ξη που του παρεί­χαν οι Βρε­τα­νοί ή στη βία που ασκού­σε, όπως υπο­στή­ρι­ζε παλιό­τε­ρα¹. Ούτε επι­χει­ρεί να δικαιο­λο­γή­σει τη δρά­ση των Ταγ­μά­των Ασφαλείας.

Ομως, η όποια μεθο­δο­λο­γι­κή και ερμη­νευ­τι­κή ανα­δί­πλω­σή του δεν είναι απο­τέ­λε­σμα μιας κάποιας επι­στη­μο­νι­κής ανέ­λι­ξής του. Αντί­θε­τα, απο­τε­λεί συνέ­πεια της πολε­μι­κής που του ασκή­θη­κε και της θέλη­σής του να παρου­σια­στεί ως περισ­σό­τε­ρο αντι­κει­με­νι­κός. Με αυτόν τον τρό­πο, επι­χει­ρεί να κατα­στή­σει τις αντι­κομ­μου­νι­στι­κές θέσεις του πιο ευκο­λο­χώ­νευ­τες και επο­μέ­νως απο­δε­κτές από ένα ευρύ­τε­ρο ανα­γνω­στι­κό κοι­νό, έτσι ώστε το βιβλίο του να απο­τε­λέ­σει βιβλίο ανα­φο­ράς για την Ιστο­ρία του ΚΚΕ². Ετσι κι αλλιώς, ο πιο εκλε­πτυ­σμέ­νος αντι­κομ­μου­νι­σμός διευ­κο­λύ­νει και διευ­κο­λύ­νε­ται από την πρό­σφα­τη πολι­τι­κή του σύγκλι­ση με τον ΣΥΡΙΖΑ.

Ποιος είναι ο σκο­πός της έρευνας;

Η έρευ­νά του, που σημειώ­νου­με ότι χρη­μα­το­δο­τή­θη­κε από την ΕΕ και το αμε­ρι­κα­νι­κό Πανε­πι­στή­μιο του Yale, είναι συμ­βο­λή στην προ­σπά­θεια για απο­δυ­νά­μω­ση του ΚΚΕ και του κομ­μου­νι­στι­κού κινήματος.

Η εκτί­μη­ση αυτή φανε­ρώ­νε­ται ξεκά­θα­ρα στον επί­λο­γο του έργου του, όπου αναφέρει:

«…από τις πρώ­τες ημέ­ρες της ύπαρ­ξής του ένα ανθε­κτι­κό, χαρα­κτη­ρι­στι­κό και πολύ δια­κρι­τό γνώ­ρι­σμα του ελλη­νι­κού κομ­μου­νι­στι­κού κινή­μα­τος ήταν ο διτ­τός χαρα­κτή­ρας του: το σεχτα­ρι­στι­κό και νομι­μό­φρον προς το διε­θνές κομ­μου­νι­στι­κό κέντρο κόμ­μα συνυ­πήρ­χε και αντα­γω­νι­ζό­ταν με τις “λικ­βι­ντα­ρι­στι­κές” τάσεις — με άλλα λόγια με την προ­θυ­μία σύνα­ψης συμ­μα­χιών με τους σοσιαλ­δη­μο­κρά­τες — οι οποί­ες ανα­πό­φευ­κτα ταυ­τί­ζο­νταν με την επι­θυ­μία για ορι­σμέ­νη ανε­ξαρ­τη­σία από το κέντρο και για κάποια χαλά­ρω­ση των κομ­μου­νι­στι­κών οργα­νω­τι­κών πει­θαρ­χιών (συμπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νης της κατά και­ρούς επι­θυ­μί­ας απαλ­λα­γής από το “Κ”, δηλα­δή το κομ­μου­νι­στι­κό στον τίτλο του κόμ­μα­τος). Ωστό­σο, σε αντί­θε­ση με ό,τι συνέ­βη σε άλλα κομ­μου­νι­στι­κά κόμ­μα­τα, στην ελλη­νι­κή περί­πτω­ση η στρα­τη­γι­κή της ιδε­ο­λο­γι­κής και οργα­νω­τι­κής αγκύ­λω­σης και νομι­μο­φρο­σύ­νης προς τη Μόσχα υπε­ρί­σχυε ανελ­λι­πώς της στρα­τη­γι­κής του “λικ­βι­ντα­ρι­σμού” μέχρι το 2012, όταν ο ΣΥΡΙΖΑ, ένα μη κομ­μου­νι­στι­κό κόμ­μα, αν και ανή­κον στη ριζο­σπα­στι­κή Αρι­στε­ρά, απέ­κτη­σε ηγε­μο­νι­κή θέση στους κόλ­πους της ελλη­νι­κής Αρι­στε­ράς. Αλλά τότε υπήρ­ξε μια ουσιώ­δης δια­φο­ρά: δεν υπήρ­χε πλέ­ον η ΕΣΣΔ να επη­ρε­ά­σει τις εξε­λί­ξεις ή έστω να απο­τε­λέ­σει ένα μοντέ­λο ανα­φο­ράς»³.

Δεν θα ασχο­λη­θού­με με διά­φο­ρες προ­βλη­μα­τι­κές δια­τυ­πώ­σεις και εκτι­μή­σεις του παρα­πά­νω απο­σπά­σμα­τος. Σε αυτό ανα­φε­ρό­μα­στε μόνο για­τί, εμμέ­σως αλλά σαφώς, ο Μαραν­τζί­δης ανα­κοι­νώ­νει ότι δια­χρο­νι­κά υπε­ρα­σπί­ζε­ται εκεί­νες τις δυνά­μεις που ήθε­λαν να αλώ­σουν το ΚΚΕ από τα μέσα, να το μετα­τρέ­ψουν σε έναν ακίν­δυ­νο σοσιαλ­δη­μο­κρα­τι­κό φορέα. Γι’ αυτό και μνη­μό­νευ­σε στη διάρ­κεια της βιβλιο­πα­ρου­σί­α­σης τον Γρη­γό­ρη Φαρά­κο ως τον σημα­ντι­κό­τε­ρο κομ­μου­νι­στή ηγέ­τη μετα­πο­λε­μι­κά. Επι­πλέ­ον, εκτι­μά ότι αυτές οι προ­σπά­θειες βρή­καν δικαί­ω­ση το 2012, με την εκλο­γι­κή άνο­δο του ΣΥΡΙΖΑ.

Δεν θα επι­κε­ντρώ­σου­με στην ανά­δει­ξη ιστο­ρι­κών λαθρο­χει­ριών και δια­στρε­βλώ­σε­ων του Μαραν­τζί­δη⁴, κάτι που άλλω­στε δεν μπο­ρεί να γίνει στο πλαί­σιο του παρό­ντος άρθρου. Γι’ αυτό και θα μεί­νου­με, προς το παρόν, στο αντι­κομ­μου­νι­στι­κό αφή­γη­μα που προ­βάλ­λει. Το βασι­κό επι­χεί­ρη­μα του Μαραν­τζί­δη είναι ότι οι κομ­μου­νι­στές πίστευαν μετα­φυ­σι­κά στη σοσια­λι­στι­κή επα­νά­στα­ση και στην πάλη για μια κοι­νω­νία χωρίς εκμε­τάλ­λευ­ση ανθρώ­που από άνθρωπο:

«Ο κομ­μου­νι­στής έπαιρ­νε δύνα­μη από τον παγκό­σμιο χαρα­κτή­ρα της ιδε­ο­λο­γί­ας του και δια­μόρ­φω­νε βεβαιό­τη­τες, τις βεβαιό­τη­τες μιας τελε­ο­λο­γί­ας, μιας πίστης σχε­δόν θρη­σκευ­τι­κού χαρα­κτή­ρα…»⁵.

Η από­πει­ρα παραλ­λη­λι­σμού του κομ­μου­νι­στι­κού κινή­μα­τος με τη θρη­σκευ­τι­κή πίστη υπεν­θυ­μί­ζε­ται διαρ­κώς στον ανα­γνώ­στη μέσα από τον χαρα­κτη­ρι­σμό κομ­μου­νι­στών ως «χιλια­στών», «ιησουι­τών» κ.λπ. Η προ­σπά­θεια αυτή δεν είναι καθό­λου τυχαία, ούτε και και­νο­τό­μα. Ωστό­σο, επι­τρέ­πει στον συγ­γρα­φέα να πραγ­μα­τεύ­ε­ται το εργα­τι­κό κίνη­μα και κατά προ­έ­κτα­ση τη συνει­δη­τή του πρω­το­πο­ρία, τους κομ­μου­νι­στές, όχι ως γέν­νη­μα της υπαρ­κτής υλι­κά ταξι­κής πάλης, αλλά ως μια πίστη, μια δοξα­σία προ­ερ­χό­με­νη από τον νεφε­λώ­δη κόσμο των ιδε­ών. Μια δοξα­σία ανί­κα­νη να εφαρ­μο­στεί, αλλά ικα­νή να κατα­νοη­θεί ψυχολογικά.

Ετσι, ξεμπλέ­κει εύκο­λα με την αιτιο­λό­γη­ση της κίνη­σης εκα­τομ­μυ­ρί­ων μαζών εργα­τι­κών — λαϊ­κών δυνά­με­ων διε­θνώς, παρου­σιά­ζο­ντάς τη, λίγο έως πολύ, ως ψευ­δαί­σθη­ση ή ως συλ­λο­γι­κή παρά­νοια. Παράλ­λη­λα, απο­κρύ­πτει τη δική του στρά­τευ­ση υπέρ της καπι­τα­λι­στι­κής εκμε­τάλ­λευ­σης, που παρου­σιά­ζε­ται έντε­χνα ως φυσι­κή και ορθολογική.

Απο­σιω­πά ότι όλες οι απο­φά­σεις του ΚΚΕ δοκι­μά­στη­καν και κρί­θη­καν όχι στο πλαί­σιο θεο­λο­γι­κών ανα­ζη­τή­σε­ων, αλλά σε συν­θή­κες σκλη­ρών ταξι­κών ανα­με­τρή­σε­ων. Ετσι δια­μορ­φώ­θη­καν οι ισχυ­ροί δεσμοί των κομ­μου­νι­στών με τις εργα­τι­κές — λαϊ­κές δυνάμεις

Η παρου­σί­α­ση της πάλης για την επα­να­στα­τι­κή ανα­τρο­πή του καπι­τα­λι­σμού και για την οικο­δό­μη­ση του σοσια­λι­σμού — κομ­μου­νι­σμού ως απόρ­ροιας θρη­σκευ­τι­κής πίστης δίνει στη συνέ­χεια τη δυνα­τό­τη­τα στον Μαραν­τζί­δη να ερμη­νεύ­σει με εξί­σου ανορ­θο­λο­γι­κούς όρους τη στή­ρι­ξη των κομ­μου­νι­στών στην ΕΣΣΔ και στην Κομ­μου­νι­στι­κή Διεθνή:

«Αυτό το διε­θνές κέντρο δεν ήταν απλώς συμ­βο­λι­κό ούτε θεω­ρη­τι­κό. Ούτε ήταν απλώς δύνα­μη, όπως κάποιοι νομί­ζουν. Ηταν ένα εκπλη­κτι­κό σύνο­λο ανθρώ­πων και δικτύ­ων, που έχο­ντας ενθου­σια­σμό, αυτα­πάρ­νη­ση και πόρους υπη­ρε­τού­σαν τον ίδιο σκο­πό: την υπε­ρά­σπι­ση της ΕΣΣΔ και, μέσω αυτής, την παγκό­σμια επα­νά­στα­ση, όπως πίστευαν. Αν κάτι θέλω να ανα­δεί­ξω στο βιβλίο ετού­το, είναι ακρι­βώς η εντυ­πω­σια­κά πολύ­πλο­κη παγκό­σμια διά­στα­ση ενός κινή­μα­τος που ξεπέ­ρα­σε τα σύνο­ρα με τέτοιον τρό­πο που, μέχρι σήμε­ρα, μόνο οι μεγά­λες μονο­θεϊ­στι­κές θρη­σκεί­ες μπο­ρούν να υπε­ρη­φα­νευ­τούν ότι το έχουν κάνει».

«Οι αντι­σο­βιε­τι­κοί κομ­μου­νι­σμοί (πρω­τί­στως οι τρο­τσκι­στές στην αρχή, στα­δια­κά και οι άλλοι) απο­τέ­λε­σαν σέχτες ή αιρέ­σεις στο πλαί­σιο μιας παγκό­σμιας θρη­σκεί­ας που το δικό της Βατι­κα­νό ήταν η Μόσχα»⁶.

Για τον Μαραν­τζί­δη, λοι­πόν, η συγκρό­τη­ση των Κομ­μου­νι­στι­κών Κομ­μά­των και της Κομ­μου­νι­στι­κής Διε­θνούς σχε­τί­ζε­ται απο­κλει­στι­κά με αυτήν τη «μετα­φυ­σι­κή», «θρη­σκευ­τι­κή πίστη» στην παγκό­σμια σοσια­λι­στι­κή επα­νά­στα­ση. Καμία σημα­σία δεν δίνει στην προη­γού­με­νη ανά­πτυ­ξη του εργα­τι­κού και σοσια­λι­στι­κού κινή­μα­τος, στα εργα­τι­κά κινή­μα­τα που εμφα­νί­στη­καν ήδη από την επο­χή των αστι­κών επα­να­στά­σε­ων, στη συγκρό­τη­ση των σοσιαλ­δη­μο­κρα­τι­κών κομ­μά­των στη διάρ­κεια του 19ου αιώνα.

Καμία σημα­σία δεν απο­δί­δει στην εργα­τι­κή — λαϊ­κή αντί­δρα­ση στον Α’ Παγκό­σμιο ιμπε­ρια­λι­στι­κό Πόλε­μο, στην επί­δρα­ση της νικη­φό­ρας Οκτω­βρια­νής Σοσια­λι­στι­κής Επα­νά­στα­σης, στο ξέσπα­σμα άλλων σοσια­λι­στι­κών επα­να­στά­σε­ων και εξε­γέρ­σε­ων μετά το τέλος του πολέ­μου. Ειδι­κά για την Οκτω­βρια­νή Επα­νά­στα­ση, θέλο­ντας να σβή­σει τη διε­θνή σημα­σία της κοι­νω­νι­κής — πολι­τι­κής σοσια­λι­στι­κής επα­νά­στα­σης, την εξο­μοιώ­νει με την επί­δρα­ση μονο­θεϊ­στι­κών θρησκειών.

Ανά­λο­γα, στην περί­πτω­ση της Ελλά­δας, «ξεχνά» τη δοκι­μα­ζό­με­νη εργα­τι­κή τάξη στις αρχές του 20ού αιώ­να, τα θύμα­τα των πολε­μι­κών ανα­με­τρή­σε­ων και τους πρό­σφυ­γες, τους αγώ­νες όλων των προη­γού­με­νων και την ανά­γκη ανά­δει­ξης μιας πολι­τι­κής πρω­το­πο­ρί­ας σε αυτούς τους αγώ­νες. Εξί­σου απο­σιω­πά ότι όλες οι απο­φά­σεις του ΣΕΚΕ και μετέ­πει­τα του ΚΚΕ δοκι­μά­στη­καν και κρί­θη­καν όχι στο πλαί­σιο θεο­λο­γι­κών ανα­ζη­τή­σε­ων, αλλά σε συν­θή­κες σκλη­ρών ταξι­κών ανα­με­τρή­σε­ων, όπως ενά­ντια στην πεί­να και την επι­στρά­τευ­ση την περί­ο­δο της τρι­πλής φασι­στι­κής Κατο­χής. Ετσι δια­μορ­φώ­θη­καν οι ισχυ­ροί δεσμοί των κομ­μου­νι­στών με τις εργα­τι­κές — λαϊ­κές δυνάμεις.

Στό­χος του Μαραν­τζί­δη είναι να απο­κρύ­ψει τον διε­θνή χαρα­κτή­ρα της ταξι­κής πάλης, ο οποί­ος απο­τε­λεί το υπό­βα­θρο της διε­θνούς οργά­νω­σης της εργα­τι­κής τάξης. Γι’ αυτό παρου­σιά­ζε­ται ακό­μα και να «ξεχνά» ότι πολύ πριν από τους μπολ­σε­βί­κους, την Οκτω­βρια­νή Επα­νά­στα­ση και την Κομ­μου­νι­στι­κή Διε­θνή, οι Μαρξ και Ενγκελς πρω­το­στά­τη­σαν στη συγκρό­τη­ση της Α’ Διε­θνούς των Εργα­τών. Η τελευ­ταία ξεπέ­ρα­σε τα εθνι­κά σύνο­ρα και παρήκ­μα­σε έπει­τα από την ήττα της Παρι­σι­νής Κομ­μού­νας, αφού πρώ­τα επι­χεί­ρη­σε να συντο­νί­σει την κοι­νή δρά­ση των εργα­τών στις δύο όχθες του Ρήνου και μάλι­στα εν μέσω πολέμου.

«Ξεχνά» ακό­μα τη συγκρό­τη­ση της Β’ Σοσιαλ­δη­μο­κρα­τι­κής Διε­θνούς, καθώς και ότι όταν η πλειο­ψη­φία των κομ­μά­των — μελών της αθέ­τη­σαν την κοι­νή τους υπό­σχε­ση να μετα­τρέ­ψουν τον ιμπε­ρια­λι­στι­κό πόλε­μο σε σοσια­λι­στι­κή επα­νά­στα­ση, μια σει­ρά από κόμ­μα­τα (όπως αυτό των μπολ­σε­βί­κων), οι επα­να­στα­τι­κές πτέ­ρυ­γες άλλων και συν­δι­κα­λι­στι­κές οργα­νώ­σεις επι­χεί­ρη­σαν να συντο­νί­σουν την αντι­πο­λε­μι­κή τους δρά­ση. Φυσι­κά, αυτό προ­ϋ­πέ­θε­τε τη συνει­δη­το­ποί­η­ση των κοι­νών συμ­φε­ρό­ντων εθνι­κά δια­φο­ρε­τι­κών τμη­μά­των της εργα­τι­κής τάξης ενά­ντια στους κοι­νούς τους ταξι­κούς εχθρούς, την απο­δο­χή δηλα­δή του προ­λε­τα­ρια­κού διε­θνι­σμού και της διε­θνι­κής οργά­νω­σης των επα­να­στα­τών σοσιαλιστών.

Με άλλα λόγια, η διε­θνής οργά­νω­ση του κομ­μου­νι­στι­κού κινή­μα­τος δεν απο­τέ­λε­σε ένα κάποιο σοβιε­τι­κό εφεύ­ρη­μα — όπως θέλει να μας πει ο Μαραν­τζί­δης — αλλά συνέ­χεια της συνο­λι­κής πορεί­ας του εργα­τι­κού συν­δι­κα­λι­στι­κού και σοσια­λι­στι­κού κινή­μα­τος, που ανδρώ­θη­κε και ωρί­μα­σε στο πλαί­σιο των ταξι­κών αντι­θέ­σε­ων της καπι­τα­λι­στι­κής κοινωνίας.

Εξάλ­λου, ο Μαραν­τζί­δης που τάσ­σε­ται ανα­φαν­δόν υπέρ των δια­κρα­τι­κών καπι­τα­λι­στι­κών ενώ­σε­ων (ΕΕ, ΝΑΤΟ κ.λπ.) και των δια­φό­ρων διε­θνών καπι­τα­λι­στι­κών οργα­νι­σμών (Παγκό­σμια Τρά­πε­ζα, ΔΝΤ κ.λπ.), που φτιά­χτη­καν για να υπη­ρε­τούν και να θωρα­κί­ζουν την καπι­τα­λι­στι­κή εξου­σία, ο Μαραν­τζί­δης που χρη­μα­το­δο­τή­θη­κε από την ΕΕ και το αμε­ρι­κα­νι­κό Πανε­πι­στή­μιο Yale για να εκπο­νή­σει αυτήν την έρευ­να, πάει πολύ να διαρ­ρη­γνύ­ει τα ιμά­τιά του επει­δή η εργα­τι­κή τάξη που είναι διε­θνής δύνα­μη επι­χει­ρεί να συνε­νω­θεί σε διε­θνή κλί­μα­κα, με ενιαία επα­να­στα­τι­κή στρα­τη­γι­κή απέ­να­ντι στα διε­θνή ιμπε­ρια­λι­στι­κά κέντρα. Αυτό που θέλει είναι η εργα­τι­κή τάξη κάθε χώρας να παρα­μέ­νει «εθνι­κή», να σέρ­νε­ται δηλα­δή πίσω από το άρμα της εγχώ­ριας αστι­κής τάξης και των διε­θνών συμ­μά­χων της.

Γι’ αυτό και κατη­γο­ρεί το ΚΚΕ — που δια­φύ­λα­ξε ως κόρη οφθαλ­μού τον προ­λε­τα­ρια­κό διε­θνι­σμό σε όλη του την ιστο­ρι­κή δια­δρο­μή και με κάθε τίμη­μα — ως υπα­γό­με­νο ουσια­στι­κά σε ξένο κέντρο. Επα­να­φέ­ρει τις δια­τυ­πώ­σεις των έκτα­κτων στρα­το­δι­κεί­ων του μετεμ­φυ­λια­κού κρά­τους, απλά σημειώ­νο­ντας ότι οι κομ­μου­νι­στές δεν ήταν ξένοι πρά­κτο­ρες από συμ­φέ­ρον, αλλά από αντί­λη­ψη, ή, για να το πού­με με όρους Μαραν­τζί­δη, από «πίστη». Το συμπέ­ρα­σμα δεν αλλά­ζει, αν και γίνε­ται πιο ευκο­λο­χώ­νευ­το σε πλα­τύ­τε­ρο κοι­νό, καθι­στώ­ντας την αντι­κομ­μου­νι­στι­κή προ­πα­γάν­δα αποδοτικότερη.

Φυσι­κά, τα προη­γού­με­να δεν αρκούν για να απα­ντη­θεί ένα ερώ­τη­μα που του τέθη­κε στη διάρ­κεια της βιβλιο­πα­ρου­σί­α­σής του (Μέγα­ρο Μου­σι­κής, 24 Μάρ­τη 2023): Για­τί το ΚΚΕ, αν και βρι­σκό­ταν στη σκιά της ΕΣΣΔ, συνε­χί­ζει να υπάρ­χει 32 χρό­νια μετά τη διά­λυ­σή της;

Δεν μπό­ρε­σε να απα­ντή­σει, ακρι­βώς για­τί το κομ­μου­νι­στι­κό κίνη­μα και το ΚΚΕ απο­τε­λούν αντα­νά­κλα­ση και καρ­πό της ταξι­κής πάλης, που συνε­χί­ζε­ται και κινεί την Ιστο­ρία, και όχι μια δοξασία.

Ωστό­σο, στην προ­πα­γάν­δα του υπέρ του καπι­τα­λι­σμού ο Μαραν­τζί­δης επι­χει­ρεί να αξιο­ποι­ή­σει αδυ­να­μί­ες και προ­βλή­μα­τα στη σοβιε­τι­κή εξω­τε­ρι­κή πολι­τι­κή, καθώς και την ιδε­ο­λο­γι­κο­ποί­η­σή της από το Διε­θνές Κομ­μου­νι­στι­κό Κίνη­μα. Αυτές δεν συν­δέ­ο­νται, όπως υπο­στη­ρί­ζει ο Μαραν­τζί­δης, με τη θεω­ρία της επι­κρά­τη­σης του «σοσια­λι­σμού σε μία χώρα», που απο­δί­δει λαθε­μέ­να στον Στά­λιν⁷, για να επι­βε­βαιώ­σει το αφή­γη­μά του και τον τίτλο του βιβλί­ου. Σχε­τί­ζο­νται πρώ­τι­στα με τις επε­ξερ­γα­σί­ες που επι­κρά­τη­σαν στο ΚΚΣΕ και στο Διε­θνές Κομ­μου­νι­στι­κό Κίνη­μα, ιδιαί­τε­ρα λίγο πριν από τον Β’ Παγκό­σμιο ιμπε­ρια­λι­στι­κό Πόλε­μο και στη διάρ­κειά του.

Οπως έχει σημειω­θεί προ τριε­τί­ας σε σχε­τι­κό άρθρο του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ:

«Οι μάχες στο Στά­λιν­γκραντ ήταν το σημείο ανα­φο­ράς στην έκβα­ση του Β’ Παγκο­σμί­ου Πολέ­μου ακό­μα και από μη κομ­μου­νι­στι­κές δυνά­μεις, ανε­ξάρ­τη­τα από τον βαθ­μό ταξι­κής πολι­τι­κής συνει­δη­το­ποί­η­σής τους. Στη συνέ­χεια, η απε­λευ­θέ­ρω­ση από τον Κόκ­κι­νο Στρα­τό χωρών κατε­χό­με­νων από τις δυνά­μεις του Αξο­να πολι­τι­κά ενί­σχυ­σε τις εγχώ­ριες εργα­τι­κές και λαϊ­κές δυνάμεις.

Δηλα­δή, πλη­σιά­ζο­ντας προς το τέλος του Β’ Παγκο­σμί­ου Πολέ­μου, ήδη από το φθι­νό­πω­ρο του 1944 υπάρ­χει μια σημα­ντι­κή αλλα­γή στον διε­θνή συσχε­τι­σμό δυνά­με­ων: Το ένα μπλοκ του δια­σπα­σμέ­νου διε­θνούς ιμπε­ρια­λι­στι­κού συστή­μα­τος έχει σχε­δόν ηττη­θεί, η Σοβιε­τι­κή Ενω­ση δεν είναι απο­μο­νω­μέ­νη κι έχει μεγά­λη απή­χη­ση του­λά­χι­στον στη διε­θνή εργα­τι­κή τάξη, ενώ το άλλο μπλοκ των καπι­τα­λι­στι­κών κρα­τών, με αιχ­μή του δόρα­τος ΗΠΑ — Ην. Βασί­λειο, εμφα­νί­ζε­ται ως “δημο­κρα­τι­κό” — σύμ­μα­χο της ΕΣΣΔ, αλλά μεθο­δι­κά εργά­ζε­ται για τη νέα απο­δυ­νά­μω­σή της.

Σε αυτές τις νέες συν­θή­κες, η Σοβιε­τι­κή Ενω­ση επι­δί­ω­ξε έναν νέο, ευνοϊ­κό­τε­ρο συσχε­τι­σμό δυνά­με­ων, κυρί­ως προς τα δυτι­κά σύνο­ρά της.

Ετσι, οι συζη­τή­σεις — δια­πραγ­μα­τεύ­σεις μετα­ξύ των ταξι­κά δια­φο­ρε­τι­κών σύμ­μα­χων κρα­τών (ΕΣΣΔ — ΗΠΑ — Ην. Βασί­λειο) δεν αφο­ρού­σαν μόνο την αντι­με­τώ­πι­ση των εχθρι­κών δυνά­με­ων, αλλά και την προ­ο­πτι­κή ανα­κω­χής με τις εμπό­λε­μες δυνά­μεις (ποιες δυνά­μεις των κρα­τών του Αξο­να θα υπέ­γρα­φαν τις συμ­φω­νί­ες, με τι όρους κ.λπ.). Εκ των πραγ­μά­των η Αντι­φα­σι­στι­κή Συμ­μα­χία άγγι­ζε και το μετα­πο­λε­μι­κό πολι­τι­κό καθε­στώς αυτών των χωρών.

Το βέβαιο είναι ότι η ταξι­κή πάλη διέ­τρε­χε την αντι­πα­ρά­θε­ση μετα­ξύ της ΕΣΣΔ και των καπι­τα­λι­στι­κών κρα­τών ΗΠΑ και Ην. Βασι­λεί­ου και κατά τις δια­πραγ­μα­τεύ­σεις. Η Σοβιε­τι­κή Ενω­ση ενδια­φε­ρό­ταν οι γει­το­νι­κές της χώρες να μπουν σε δια­δι­κα­σία μιας πιο στα­θε­ρής συμ­μα­χί­ας μαζί της, στην κατεύ­θυν­ση της σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης, ενώ οι ΗΠΑ και το Ην. Βασί­λειο ενδια­φέ­ρο­νταν να εξα­σφα­λί­σουν την καπι­τα­λι­στι­κή κυριαρ­χία στην Ευρώ­πη, σε όσο το δυνα­τόν περισ­σό­τε­ρες χώρες, οπωσ­δή­πο­τε στη Μεσό­γειο, στα Βαλ­κά­νια και ειδι­κό­τε­ρα στην Ελλάδα.

Οπως απο­δει­κνύ­ουν όλα τα μετέ­πει­τα στοι­χεία, προ­ερ­χό­με­να από αρχεία καπι­τα­λι­στι­κών κρα­τών, αλλά και της ΕΣΣΔ, οι ηγε­σί­ες και οι υπη­ρε­σί­ες των “συμ­μά­χων” καπι­τα­λι­στι­κών κρα­τών, ήδη μεσού­ντος του πολέ­μου, εργά­ζο­νταν πυρε­τω­δώς για την “επό­με­νη μέρα” με καθα­ρό ταξι­κό προ­σα­να­το­λι­σμό, την ισχυ­ρο­ποί­η­ση του καπι­τα­λι­σμού. Αυτό αφο­ρού­σε και τις στο­χεύ­σεις τους για την ΕΣΣΔ, με σχέ­δια και πρα­κτι­κές διά­βρω­σης του σοσια­λι­σμού από τα μέσα, αξιο­ποιώ­ντας την προ­σέγ­γι­ση της ΕΣΣΔ, μέσω των πολυ­ποί­κι­λων διπλω­μα­τι­κών, στρα­τιω­τι­κών, οικο­νο­μι­κών αντι­προ­σω­πειών και μηχα­νι­σμών τους. Ταυ­τό­χρο­να, έθε­ταν τα θεμέ­λια νέων ιμπε­ρια­λι­στι­κών ενώ­σε­ων, οικο­νο­μι­κο­πο­λι­τι­κών (Παγκό­σμια Τρά­πε­ζα, ΔΝΤ), δια­κρα­τι­κών ενώ­σε­ων, όπως ΟΟΣΑ, ΟΗΕ, μέσω των οποί­ων θα εγκλώ­βι­ζαν τη σοβιε­τι­κή εξω­τε­ρι­κή πολι­τι­κή, ταξι­κά θα την απο­νεύ­ρω­ναν. Επί­σης, προ­ε­τοι­μά­ζο­νταν και για νέους ιμπε­ρια­λι­στι­κούς πολέ­μους με νέα όπλα, όπως η ατο­μι­κή βόμ­βα, την οποία άλλω­στε δοκί­μα­σαν στην Ιαπω­νία χωρίς να υπάρ­χει στρα­τιω­τι­κός επι­χει­ρη­σια­κός λόγος, μόνο ως απει­λή προς την ΕΣΣΔ. Αλλά και μετά από τη λήξη του πολέ­μου, γρή­γο­ρα πέρα­σαν σε πιο φανε­ρές επι­θε­τι­κές ενέρ­γειες, π.χ. το Δόγ­μα Τρού­μαν που ουσια­στι­κά σημα­το­δο­τού­σε τον “Ψυχρό Πόλε­μο”, το Σχέ­διο Μάρ­σαλ για την καπι­τα­λι­στι­κή οικο­νο­μι­κή ανόρ­θω­ση της Ευρώ­πης και ειδι­κό­τε­ρα της ΟΔΓ, ενώ στη συνέ­χεια ιδρύ­θη­κε η στρα­τιω­τι­κο­πο­λι­τι­κή συμ­μα­χία του ΝΑΤΟ. Εκμε­ταλ­λεύ­τη­καν τη σύγ­χυ­ση ή και τον πλή­ρη απο­προ­σα­να­το­λι­σμό που δημιουρ­γού­σε η Αντι­φα­σι­στι­κή Συμ­μα­χία στη στρα­τη­γι­κή του Διε­θνούς Κομ­μου­νι­στι­κού Κινή­μα­τος, σε δεκά­δες ΚΚ των χωρών που με τον έναν ή άλλο τρό­πο γνώ­ρι­σαν τον πόλε­μο (Ελλά­δα, Ιτα­λία, Γαλ­λία, Βέλ­γιο, Αυστρία κ.λπ.), κέρ­δι­σαν χρό­νο, κυρί­ως στην κρί­σι­μη για την απο­στα­θε­ρο­ποί­η­ση της αστι­κής εξου­σί­ας περί­ο­δο 1944 — 1945.

Ομως και ο οπορ­του­νι­στι­κός εγκλω­βι­σμός του κομ­μου­νι­στι­κού κινή­μα­τος σε κρά­τη όπως οι ΗΠΑ και το Ην. Βασί­λειο έγι­νε αιτία το κομ­μου­νι­στι­κό κίνη­μα να στε­ρη­θεί την ανα­γκαία προ­λε­τα­ρια­κή διε­θνι­στι­κή αλλη­λεγ­γύη σε κρά­τη με συν­θή­κες επα­να­στα­τι­κής κατά­στα­σης, όπως στην Ελλά­δα και την Ιτα­λία. Αντί­θε­τα, τα ΚΚ των ΗΠΑ, του Ην. Βασι­λεί­ου, της Γαλ­λί­ας έγι­ναν φορείς καλ­λιέρ­γειας της κατα­στρο­φι­κής για το εργα­τι­κό κίνη­μα αντί­λη­ψης περί στή­ρι­ξης δημο­κρα­τι­κών αντι­φα­σι­στι­κών ή αντι­μο­νο­πω­λια­κών αστι­κών κυβερνήσεων.

Το βέβαιο είναι ότι το επα­να­στα­τι­κό εργα­τι­κό κίνη­μα βρέ­θη­κε χωρίς επα­να­στα­τι­κή στρα­τη­γι­κή κατά την έκβα­ση και λήξη του Β’ Παγκο­σμί­ου Πολέ­μου. Σε αυτό συνέ­βα­λε και η ιδε­ο­λο­γι­κο­ποί­η­ση της εξω­τε­ρι­κής πολι­τι­κής της ΕΣΣΔ, ακό­μη και των τακτι­κών ελιγ­μών της, για την οποία ευθύ­νε­ται και το ίδιο το ΚΚΣΕ»⁸.

Μόνο που ο Μαραν­τζί­δης δεν ενδια­φέ­ρε­ται για τα προη­γού­με­να. Και λογι­κό είναι… Προ­σα­να­το­λι­σμέ­νος στην υπε­ρά­σπι­ση της καπι­τα­λι­στι­κής εξου­σί­ας, χρη­σι­μο­ποιεί τις αδυ­να­μί­ες στις επε­ξερ­γα­σί­ες του ΚΚΕ και του Διε­θνούς Κομ­μου­νι­στι­κού Κινή­μα­τος για να προ­ά­γει και πάλι το κεντρι­κό του αντι­κομ­μου­νι­στι­κό αφή­γη­μα — ιδεολόγημα.

Στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, όμως, η έλλει­ψη επα­να­στα­τι­κής στρα­τη­γι­κής δεν απει­λού­σε μόνο το ΚΚΕ, αλλά και την ίδια την ΕΣΣΔ, στον βαθ­μό που συνέ­τει­νε τόσο στην απο­δυ­νά­μω­σή της στον διε­θνή συσχε­τι­σμό δυνά­με­ων όσο και στην εσω­τε­ρι­κή διά­βρω­σή της. Αντί­θε­τα, η υιο­θέ­τη­ση μιας επα­να­στα­τι­κής στρα­τη­γι­κής θα τρο­πο­ποιού­σε τον διε­θνή συσχε­τι­σμό δυνά­με­ων, μειώ­νο­ντας τους κιν­δύ­νους για την ίδια την ΕΣΣΔ και ανοί­γο­ντας τον δρό­μο ανα­τρο­πής της καπι­τα­λι­στι­κής εξου­σί­ας σε άλλες χώρες.

Η προη­γού­με­νη δυνα­τό­τη­τα απο­δεί­χθη­κε από την Κινε­ζι­κή Επα­νά­στα­ση, κι αυτό δεν αναι­ρεί­ται από τη μετέ­πει­τα πορεία της ΛΔ Κίνας.

Η πρό­σφα­τη σύμπλευ­ση του Μαραν­τζί­δη με τον ΣΥΡΙΖΑ, δηλα­δή ενός συγ­γρα­φέα με οργα­νι­κή σχέ­ση με ιμπε­ρια­λι­στι­κά κέντρα, είναι το άλλο πρό­σω­πο της ολο­κλή­ρω­σης της μετε­ξέ­λι­ξης του ΣΥΡΙΖΑ από οπορ­του­νι­στι­κό (ως ΣΥΝ αρχι­κά) σε αστι­κό κόμ­μα. Γεγο­νός που στην ιστο­ριο­γρα­φι­κή του προ­έ­κτα­ση σημα­το­δο­τεί­ται από την ταύ­τι­σή του με τις αντι­λή­ψεις της αστι­κής ιστοριογραφίας.

Αυτό φανε­ρώ­νει η προ­σπά­θεια απο­στα­σιο­ποί­η­σης του ΣΥΡΙΖΑ από ιστο­ρι­κούς και αντί­στοι­χες επε­ξερ­γα­σί­ες που, αν και προ­έρ­χο­νται από τις γραμ­μές ή από τη θεω­ρη­τι­κή παρά­δο­σή του, τώρα λογί­ζο­νται ως ξένο σώμα. Ετσι κι αλλιώς, δεν θέλει πλέ­ον να παρου­σιά­ζε­ται ως συνέ­χεια του εργα­τι­κού και κομ­μου­νι­στι­κού κινή­μα­τος, όπως λάθρα επι­χει­ρού­σε κάπο­τε, αλλά ως η αρι­στε­ρά του αστι­κού πολι­τι­κού συστήματος.

Το ίδιο φανε­ρώ­νει η πρό­σκλη­ση του Μαραν­τζί­δη στο φεστι­βάλ της Νεο­λαί­ας του ΣΥΡΙΖΑ, η παρου­σί­α­σή του ως μεγα­λύ­τε­ρου ιστο­ρι­κού για τη δεκα­ε­τία του 1940 από τον Κωστή Καρ­πό­ζη­λο, δηλα­δή τον αρμό­διο για τα Αρχεία Σύγ­χρο­νης Κοι­νω­νι­κής Ιστο­ρί­ας (που στο μεγα­λύ­τε­ρό τους μέρος απο­τε­λούν το κλεμ­μέ­νο Αρχείο του ΚΚΕ και στε­γά­ζο­νται στα γρα­φεία του ΣΥΡΙΖΑ).

Το ίδιο φανε­ρώ­νουν η παρου­σία του Γιάν­νη Ραγκού­ση στη βιβλιο­πα­ρου­σί­α­ση και στη διάρ­κειά της η ρητή δια­βε­βαί­ω­ση του Καρ­πό­ζη­λου ότι «η υπό­θε­ση του κομ­μου­νι­σμού τελεί­ω­σε ορι­στι­κά το 1991». Αυτό, πέρα από τον Μαραν­τζί­δη, φαί­νε­ται να ευχα­ρί­στη­σε τους άλλους σοσιαλ­δη­μο­κρά­τες συν­δαι­τυ­μό­νες του στο πάνελ (Γιώρ­γο Καμί­νη, Μαρι­λέ­να Κοπ­πά). Σίγου­ρα θα ευχα­ρι­στού­σε και τον υφυ­πουρ­γό Παι­δεί­ας Αγγε­λο Συρί­γο, που ήταν προ­γραμ­μα­τι­σμέ­νο να συμ­με­τέ­χει στην αρχι­κή βιβλιο­πα­ρου­σί­α­ση αλλά η τελευ­ταία ακυ­ρώ­θη­κε, έπει­τα από το έγκλη­μα στα Τέμπη.

Εμείς θα τον λυπή­σου­με! Η Ιστο­ρία του εργα­τι­κού και του κομ­μου­νι­στι­κού κινή­μα­τος είναι γεμά­τη από απο­τυ­χη­μέ­νους προ­φή­τες που προ­έ­βλε­ψαν ή και θέλη­σαν να επι­βά­λουν με νόμους και όπλα το τέλος του κομ­μου­νι­σμού. Οι περισ­σό­τε­ροι ήταν πολύ ικα­νό­τε­ροι ή πολύ δυνα­τό­τε­ροι από τους σύγ­χρο­νους μιμη­τές τους, αλλά όλοι τους ανί­σχυ­ροι μπρο­στά στην ίδια την ιστο­ρι­κή εξέ­λι­ξη, στην ίδια την ταξι­κή πάλη.

Παρα­πο­μπές:

1. Στά­θης Ν. Καλύ­βας — Ν. Μαραν­τζί­δης, «Τα εμφύ­λια πάθη. 23 ερω­τή­σεις και απα­ντή­σεις για τον Εμφύ­λιο», σελ. 363 και 135 — 145 αντίστοιχα.

2. Οπως ομο­λο­γεί στο οπι­σθό­φυλ­λο του βιβλί­ου ο «έτε­ρος Καπ­πα­δό­κης» Στ. Καλύβας.

3. Νίκος Μαραν­τζί­δης, ό.π., 356 — 357.

4. Για του λόγου το αλη­θές, επι­λέ­γου­με ορι­σμέ­νες από τις «χτυ­πη­τές» ιστο­ρι­κές ανα­κρί­βειες και τις εμφα­νείς στρε­ψο­δι­κί­ες που περι­λαμ­βά­νο­νται στο νέο βιβλίο.

Ο Μαραν­τζί­δης υπο­στη­ρί­ζει αρχι­κά ότι και μόνο η ονο­μα­σία ΚΚΕ και όχι Ελλη­νι­κό ΚΚ είναι ενδει­κτι­κή της αντί­λη­ψης της Κομ­μου­νι­στι­κής Διε­θνούς περί του χαρα­κτή­ρα του ελλη­νι­κού έθνους — κρά­τους (ό.π. σελ 115–116)

Ωστό­σο, όπως είναι ευρύ­τε­ρα γνω­στό, ένας από τους 21 όρους για την προ­σχώ­ρη­ση στην Κομ­μου­νι­στι­κή Διε­θνή — τον οποίο λει­ψό ανα­φέ­ρει σε προη­γού­με­νες σελί­δες και ο Μαραν­τζί­δης — προ­έ­βλε­πε: «… όλα τα κόμ­μα­τα που ανή­κουν στην Κομ­μου­νι­στι­κή Διε­θνή πρέ­πει ν’ αλλά­ξουν όνο­μα. Κάθε κόμ­μα που θέλει να προ­σχω­ρή­σει στην Κομ­μου­νι­στι­κή Διε­θνή πρέ­πει να πάρει τον τίτλο: Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμ­μα της τάδε χώρας (Τμή­μα της Γ’ Κομ­μου­νι­στι­κής Διεθνούς)».

Στη συνέ­χεια, θα σημειώ­σει για την εκλο­γή του Νίκου Ζαχα­ριά­δη στη θέση του Γραμ­μα­τέα της Κεντρι­κής Επι­τρο­πής του ΚΚΕ:

«Ετσι, η ανά­δει­ξη του Ζαχα­ριά­δη απο­τέ­λε­σε μια πρω­το­φα­νή και μονα­δι­κή εμπει­ρία για το ΚΚΕ, που συν­δέ­θη­κε με το φαι­νό­με­νο της προ­σω­πο­λα­τρί­ας, το οποίο στιγ­μα­τί­στη­κε αργό­τε­ρα, μετά τον θάνα­το του Στά­λιν. Υπό την ηγε­σία του, γρά­φτη­καν ανα­ρίθ­μη­τα άρθρα στον κομ­μα­τι­κό τύπο και σε άλλα έντυ­πα του κόμ­μα­τος, που εκθεί­α­ζαν τις αρε­τές του» (ό.π. σελ 163).

Ωστό­σο δεν υπάρ­χουν «ανα­ρίθ­μη­τα άρθρα» με τέτοιο περιε­χό­με­νο αλλά ένα συγκε­κρι­μέ­νο άρθρο που δημο­σιεύ­τη­κε στην «Κομ­μου­νι­στι­κή Επι­θε­ώ­ρη­ση» στις 6 Νοέμ­βρη 1942, δηλα­δή όταν ο Ζαχα­ριά­δης δια­τη­ρού­σε τυπι­κά τον τίτλο του Γενι­κού Γραμ­μα­τέα («υπό την ηγε­σία του») αλλά βρι­σκό­ταν φυλα­κι­σμέ­νος στο ναζι­στι­κό στρα­τό­πε­δο συγκέ­ντρω­σης του Νταχάου.

Οι παρό­μοιες παρα­ποι­ή­σεις, δια­στρε­βλώ­σεις και αντι­φά­σεις του Μαραν­τζί­δη επε­κτεί­νο­νται σε όλη την περί­ο­δο της Ιστο­ρί­ας του ΚΚΕ.

5. Νίκος Μαραν­τζί­δης, ό.π., σελ. 39.

6. Νίκος Μαραν­τζί­δης, ό.π., σελ.17.

7. Οταν η επα­να­στα­τι­κή θύελ­λα που ξεσή­κω­σε η Οκτω­βρια­νή Σοσια­λι­στι­κή Επα­νά­στα­ση άρχι­σε να κοπά­ζει, ο Λένιν ήταν αυτός που πρώ­τος μίλη­σε για τη δρά­ση των κομ­μου­νι­στών σε συν­θή­κες επι­κρά­τη­σης του σοσια­λι­σμού σε μία χώρα (Β. Ι. Λένιν, «Λόγος της 21ης Νοέμ­βρη 1920 στη Συν­διά­σκε­ψη του ΚΚΡ (μπ.) του κυβερ­νεί­ου της Μόσχας» στο Β. Ι. Λένιν, «Απα­ντα», τόμ. 42, εκδ. «Σύγ­χρο­νη Επο­χή», Αθή­να, 2021, σελ. 20 — 24.

8. ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, «Συμπε­ρά­σμα­τα για το πέρα­σμα από τον καπι­τα­λι­σμό στο σοσια­λι­σμό», «Κομ­μου­νι­στι­κή Επι­θε­ώ­ρη­ση», τεύχ. 3/2020.

«Ναι, αλλά ο Στά­λιν…», του Νίκου Μόττα