Οι σημαντικότερες κινηματογραφικές τριλογίες που έγραψαν τη δική τους ιστορία

Πολ­λοί σημα­ντι­κοί σκη­νο­θέ­τες και ειδι­κά εκεί­νοι που άφη­σαν το στίγ­μα τους και επη­ρέ­α­σαν καθο­ρι­στι­κά τον κινη­μα­το­γρά­φο, πολ­λές φορές άρθρω­σαν το δικό τους λόγο μέσα από τρι­λο­γί­ες. Υπάρ­χουν βεβαί­ως και αυτοί που ανα­γκά­στη­καν να μπουν στον πει­ρα­σμό της τρι­λο­γί­ας, καθώς ήταν αδύ­να­το να καλύ­ψουν μέσα σε μια ται­νία μία μετα­φο­ρά ενός βιβλί­ου ή το αρχι­κό σενά­ριο που είχαν μπρο­στά τους. Όμως, ήταν κι εκεί­νοι οι πραγ­μα­τι­κά σπου­δαί­οι δημιουρ­γοί που το έργο τους ήταν τόσο επι­δρα­στι­κό στον κινη­μα­το­γρά­φο ή ακό­μη και στις κοι­νω­νί­ες ή τα καλ­λι­τε­χνι­κά ρεύ­μα­τα, που εκ των υστέ­ρων οι ειδι­κοί μελε­τη­τές χαρα­κτή­ρι­σαν τρεις εμβλη­μα­τι­κές τους ται­νί­ες ως «τρι­λο­γία».

Χωρίς να είναι εύκο­λο, επι­λέ­ξα­με δέκα από τις σημα­ντι­κό­τε­ρες κινη­μα­το­γρα­φι­κές τρι­λο­γί­ες, σπου­δαί­ων σκη­νο­θε­τών, θαυ­μά­σιων συντε­λε­στών και ηθο­ποιών, που άφη­σαν επο­χή και πάντα θα απο­τε­λούν σημείο ανα­φο­ράς για το σινε­μά. Κλα­σι­κές ται­νί­ες, που είναι χαρα­κτη­ρι­στι­κές του έργου κάθε σκη­νο­θέ­τη, απο­δί­δουν σε μεγά­λο βαθ­μό τη συνει­σφο­ρά τους στο σινε­μά, το πνεύ­μα τους και την καλ­λι­τε­χνι­κή τους συμ­βο­λή. Βεβαί­ως, εξαι­ρού­νται οι τρι­λο­γί­ες — φραν­τσάιζ (που πολ­λές φορές έφτα­σαν τις δυο και τρεις τρι­λο­γί­ες), που το βασι­κό­τε­ρο μέλη­μα για την κατα­σκευή τους ήταν η εισπρα­κτι­κή επιτυχία.

10. Ο Ιντιάνα Τζόουνς

Ο μεγα­λύ­τε­ρος παρα­μυ­θάς του κινη­μα­το­γρά­φου, έχο­ντας πίσω του στην παρα­γω­γή τον ακό­μη ορε­ξά­το Τζορτζ Λού­κας, θα μας παρου­σιά­σει το 1981 τον δια­ση­μό­τε­ρο αρχαιο­λό­γο Ιντιά­να Τζό­ουνς, στο πρό­σω­πο του χαρι­σμα­τι­κού Χάρι­σον Φορντ, σε ένα ψυχα­γω­γι­κό πανη­γύ­ρι, που μάλ­λον δύσκο­λα θα ξεπε­ρα­στεί. Το πρώ­το φιλμ «Οι Κυνη­γοί της Χαμέ­νης Κιβω­τού» μαζί με την τρί­τη συνέ­χεια «Ο Ιντιά­να Τζό­ουνς και η Τελευ­ταία Σταυ­ρο­φο­ρία» είναι αθά­να­τες απο­λαυ­στι­κές περι­πέ­τειες, απί­στευ­της έμπνευ­σης και δημιουρ­γί­ας, ενώ ενδιά­με­σα, «Ο Ιντιά­να Τζό­ουνς και ο Ναός του Χαμέ­νου Θησαυ­ρού» δεν είναι του ίδιου επι­πέ­δου, αλλά δια­θέ­τει μία από τις καλύ­τε­ρες ενάρ­ξεις, φόρο τιμής στην επο­χή τού «Χρυ­σού Χόλι­γουντ». Θα ακο­λου­θή­σουν, αρκε­τά χρό­νια αργό­τε­ρα, ακό­μη δύο αχρεί­α­στες συνέ­χειες, αλλά ο Σπίλ­μπεργκ μεταλ­λά­χθη­κε λίγο πολύ και σε επι­χει­ρη­μα­τία εκτός από οσκαροθήρα.

9. Της Πίστης και της Σιωπής

Από τον αφρό της δια­σκέ­δα­σης στα πολύ βαθιά. Στα ανε­ξε­ρεύ­νη­τα πέλα­γα της πίστης, στα οποία βού­τη­ξε ο Ίνγκ­μαρ Μπέρ­γκ­μαν, ο άθε­ος γιος του λου­θη­ρα­νού πάστο­ρα. Ο Μπέρ­γκ­μαν μιλά για την πίστη, τη σιω­πή του θεού και τις υπαρ­ξια­κές αγω­νί­ες σε πολ­λές ται­νί­ες του, αλλά υπάρ­χει και η τρι­λο­γία που ξεκι­νά το 1961 με το «Μέσα από τον Σπα­σμέ­νο Καθρέ­φτη», ακο­λού­θη­σε το «Χει­μω­νιά­τι­κο Φως» και έκλει­σε με την περί­φη­μη «Σιω­πή». Εμπνευ­σμέ­νη σκη­νο­θε­σία, αλλά και μαθή­μα­τα σενα­ρια­κής οικο­νο­μί­ας, ενώ οι αξιο­μνη­μό­νευ­τες ερμη­νεί­ες θα μας συστή­σουν μία σπου­δαία γενιά ηθοποιών.

8. Της Ζωής και του Έρωτα

Ο μεγά­λος αιρε­τι­κός του ιτα­λι­κού σινε­μά, ένας ξεχω­ρι­στός ποι­η­τής των εικό­νων, απο­φα­σί­ζει να αφη­γη­θεί τρία ενή­λι­κα παρα­μύ­θια, τα οποία ξεγύ­μνω­σε, όπως μόνο αυτός ήξε­ρε. Ξεκι­νώ­ντας από το «Δεκα­ή­με­ρο» το 1971, βασι­σμέ­νος στο ομό­τι­τλο βιβλίο του Βοκά­κιου, θα περά­σει τον επό­με­νο χρό­νο στους «Θρύ­λους του Καντέρ­μπου­ρι» και θα κλεί­σει με τις «Χίλιες και Μια Νύχτες». Ο Παζο­λί­νι δοξά­ζει τον έρω­τα και το σεξ, αλλά και την ίδια τη ζωή, προ­κα­λώ­ντας για μια ακό­μη φορά τη συντη­ρη­τι­κή καθε­στη­κυία τάξη.

7. Για μια Χούφτα Δολάρια

Η τρι­λο­γία του Σέρ­τζιο Λεό­νε, που θα φέρει στο κινη­μα­το­γρα­φι­κό σύμπαν το σπαγ­γέ­τι γου­έ­στερν και θα μας συστή­σει έναν ψηλό από το Αμέ­ρι­κα, τον Κλιντ Ίστ­γουντ, καθι­στώ­ντας τον σταρ και στη συνέ­χεια έναν από τους σημα­ντι­κό­τε­ρους Αμε­ρι­κά­νους σκη­νο­θέ­τες. Από το πρώ­το πλά­νο της πρώ­της ται­νί­ας «Για μια Χού­φτα Δολά­ρια» (1964), που βασί­ζε­ται στο «Γιο­ζί­μπο» του Κου­ρο­σά­βα, κατα­λα­βαί­νου­με ότι εδώ έχου­με να κάνου­με με κάτι εντε­λώς δια­φο­ρε­τι­κό από το κλα­σι­κό γου­έ­στερν. Δεν υπάρ­χουν καλοί και κακοί χαρα­κτή­ρες, όλοι κάτι κρύ­βουν, ενώ το χρή­μα είναι ό,τι πιο μολυ­σμα­τι­κό για τον βρό­μι­κο κόσμο μας. Θα ακο­λου­θή­σει τον επό­με­νο χρό­νο η «Μονο­μα­χία στο Ελ Πάσο» και η τρι­λο­γία θα κλεί­σει με το αρι­στουρ­γη­μα­τι­κό «Ο Καλός, ο Κακός και ο Άσχη­μος». Εννο­εί­ται ότι η συνει­σφο­ρά του Ένιο Μορι­κό­νε είναι ίσως σημα­ντι­κό­τε­ρη και απ’ αυτή του Λεόνε.

6. Τρικολόρε

Τρία χρώ­μα­τα, το μπλε, το λευ­κό και το κόκ­κι­νο, που απαρ­τί­ζουν τη γαλ­λι­κή σημαία και συμ­βο­λί­ζουν την ελευ­θε­ρία, την ισό­τη­τα και την αδελ­φό­τη­τα, εμπνέ­ουν τον μεγά­λο Πολω­νό σκη­νο­θέ­τη να κάνει μία τρι­λο­γία, που απο­τε­λεί και το κύκνειο άσμα του. Ο σκη­νο­θέ­της της «Διπλής Ζωής της Βερό­νι­κα» με τη φιλο­σο­φι­κή και ιδε­ο­λο­γι­κή κρά­ση, θα κάνει τρεις αρι­στουρ­γη­μα­τι­κές ται­νί­ες για την Ευρώ­πη που χάνει την ψυχή της, παρα­δο­μέ­νη στον υλι­σμό. Το 1993 με την «Μπλε Ται­νία», το 1994 με τη «Λευ­κή Ται­νία» και τον ίδιο χρό­νο με την «Κόκ­κι­νη Ται­νία», θα παρα­δώ­σει τρεις ται­νί­ες στις οποί­ες το παρελ­θόν, το παρόν και το μέλ­λον συμπλέ­κο­νται με εκπλη­κτι­κό τρό­πο και στις οποί­ες πρω­τα­γω­νι­στεί η εξαι­ρε­τι­κή Ζιλιέτ Μπινός.

5. Αποξένωση

Η κρι­τι­κή τις λάτρε­ψε, το κοι­νό τις αγά­πη­σε, η ιστο­ρία του κινη­μα­το­γρά­φου τις τοπο­θέ­τη­σε στις κορυ­φαί­ες τρι­λο­γί­ες. Ο ποι­η­τής των εικό­νων Μικε­λάν­τζε­λο Αντο­νιό­νι με τα εκπλη­κτι­κά του φιλμ «Η Περι­πέ­τεια» (1960), «Η Νύχτα» (1961) και «Η Έκλει­ψη» (1962) θα μιλή­σει όσο κανείς τόσο διεισ­δυ­τι­κά για την απο­ξέ­νω­ση, προ­βλέ­πο­ντας και το δυσοί­ω­νο μέλ­λον για τις ανθρώ­πι­νες αλλο­τριω­μέ­νες σχέ­σεις. Όμως, οι ται­νί­ες είναι και μια τρι­λο­γία της μού­σας του Ιτα­λού δημιουρ­γού και αξέ­χα­στης Μόνι­κα Βίτι, την οποία πλή­θος σινε­φίλ θα ερω­τευ­θεί για την εύθραυ­στη ομορ­φιά της.

4. Της Μπουρζουαζίας το ανάγνωσμα

Η διά­ση­μη και παρα­δό­ξως οσκα­ρι­κή «Κρυ­φή Γοη­τεία της Μπουρ­ζουα­ζί­ας» είναι η πρώ­τη ται­νία (1972) μίας τρι­λο­γί­ας για τη δια­βό­η­τη — κατά Λουίς Μπου­νιου­έλ — αστι­κή τάξη. Ο Ισπα­νός σκη­νο­θέ­της και βασι­κός εκπρό­σω­πος του κινη­μα­το­γρα­φι­κού σου­ρε­α­λι­σμού, θα χτυ­πή­σει αλύ­πη­τα την υπο­κρι­σία της μεγα­λο­α­στι­κής τάξης, ενώ θα ακο­λου­θή­σουν και οι υπέ­ρο­χες, αλλά όχι τόσο διά­ση­μες ται­νί­ες «Το Φάντα­σμα της Ελευ­θε­ρί­ας» (1974) και το «Σκο­τει­νό Αντι­κεί­με­νο του Πόθου» (1977). Στην ουσία ο Μπου­νιου­έλ ποτέ δεν άφη­σε έξω από το σπου­δαίο κινη­μα­το­γρα­φι­κό του σύμπαν, την αστι­κή τάξη, την εκκλη­σία και τις αμαρ­τί­ες των κυρί­αρ­χων εκπρο­σώ­πων τους.

3. Ινδικό μετάξι

Δεν υπάρ­χει πιο ενδει­κτι­κός και ουσια­στι­κός χαρα­κτη­ρι­σμός για τον κορυ­φαίο Ινδό σκη­νο­θέ­τη Σατια­τζίτ Ράι απ’ αυτόν του Ακί­ρα Κου­ρο­σά­βα: «Το να μην έχει παρα­κο­λου­θή­σει κάποιος τον κινη­μα­το­γρά­φο του Ράι είναι ως σαν να μην έχει δει τον Ήλιο ή τη Σελή­νη»! Τον Ράι, θα τον ανα­κα­λύ­ψουν οι κινη­μα­το­γρα­φό­φι­λοι όλου του κόσμου από την θρυ­λι­κή «Τρι­λο­γία του Απού». Τρεις ται­νί­ες για την ενη­λι­κί­ω­ση του Απού, με τα γυρί­σμα­τα της πρώ­της — και καλύ­τε­ρης ‑ται­νί­ας «Το Τρα­γού­δι του Γυρι­σμού» να κρα­τούν περί­που τέσ­σε­ρα χρό­νια. Ένα κινη­μα­το­γρα­φι­κό θαύ­μα, για την παι­δι­κή ηλι­κία του Απού, που θα συντα­ρά­ξει με την απλό­τη­τα, το βάθος της σκέ­ψης του σκη­νο­θέ­τη και τις εξαί­σιες σκη­νές που θα μαγέ­ψουν. Θα ακο­λου­θή­σουν δύο ακό­μη αρι­στουρ­γη­μα­τι­κές ται­νί­ες, το 1956 «Ο Ανί­κη­τος» και το 1959 «Ο Κόσμος του Απού». Ο Ράι χαρα­κτη­ρί­ζε­ται και ως ο νεο­ρε­α­λι­στής της Ανα­το­λής, καθώς, όπως είχε παρα­δε­χθεί, τον επη­ρέ­α­σε καθο­ρι­στι­κά ο «Κλέ­φτης Ποδη­λά­των» του Βιτό­ριο ντε Σίκα.

2. Νονός Ι, ΙΙ & ΙΙΙ

Εμβλη­μα­τι­κό έπος από τον δαι­μό­νιο Φράν­σις Φορντ Κόπο­λα, που δια­τη­ρεί ακό­μη και σήμε­ρα το προ­νό­μιο να προ­κα­λεί συζη­τή­σεις αν το πρώ­το μέρος είναι καλύ­τε­ρο από το δεύ­τε­ρο και άρα το καλύ­τε­ρο φιλμ που γυρί­στη­κε ποτέ στον κινη­μα­το­γρά­φο. Δυο αξε­πέ­ρα­στες ται­νί­ες, για τις οποί­ες έχουν ειπω­θεί τα πάντα, για το σκη­νο­θε­τι­κό μεγα­λείο, το ανθο­λό­γιο σκη­νών και πλά­νων, το αξε­πέ­ρα­στο σενά­ριο του Μάριο Πού­τσο, τις ερμη­νεί­ες των Αλ Πατσί­νο, Μάρ­λον Μπρά­ντο, Τζέιμς Κάαν, Ρόμπερτ Ντι­βάλ, Ρομπέρ­το ντε Νίρο, Τζον Καζάλ, αλλά και τους αξέ­χα­στους καρα­τε­ρί­στες και τις αθά­να­τες φάτσες μαφιό­ζων. Και φυσι­κά τις μου­σι­κές του Νίνο Ρότα, τη φωτο­γρα­φία του Γκόρ­ντον Γουί­λις και την αξιο­θαύ­μα­στη παρα­γω­γή. Μετά από 15 χρό­νια, το 1990 θα ακο­λου­θή­σει και η τρί­τη και τελευ­ταία ται­νία, που μπο­ρεί να μην φτά­νει σε επί­πε­δο τις δυο πρώ­τες, αλλά ήταν μία εξαι­ρε­τι­κή ται­νία στο πνεύ­μα της εγκλη­μα­τι­κής φαμίλιας.

1. Ο Νεορεαλισμός

Ο Βιτό­ριο ντε Σίκα, ο κορυ­φαί­ος της αγί­ας τριά­δας του νεο­ρε­α­λι­σμού, με Ροσε­λί­νι και Βισκό­ντι, θα παρα­δώ­σει αμέ­σως μετά τον Β’ Παγκό­σμιο Πόλε­μο τρεις ται­νί­ες που καθό­ρι­σαν τον ιτα­λι­κό νεο­ρε­α­λι­σμό και επέ­δρα­σαν καθο­ρι­στι­κά τον παγκό­σμιο κινη­μα­το­γρά­φο. Και μόνο ότι μας προ­σέ­φε­ρε τον Σατια­τζίτ Ράι, είναι αρκε­τό για να μπει στην κορυ­φή της λίστας με τις σπου­δαιό­τε­ρες τρι­λο­γί­ες. Το 1946 θα γυρί­σει το σπα­ρα­χτι­κό «Λού­στρο Παπου­τσιών» που γέν­νη­σε ουσια­στι­κά τον νεο­ρε­α­λι­σμό και κέρ­δι­σε τον προ­πο­μπό των Όσκαρ ξενό­γλωσ­σων ται­νιών. Μετά από δυο χρό­νια θα γυρί­σει το κλα­σι­κό και ίσως μία από τις καλύ­τε­ρες ται­νί­ες όλων των επο­χών, «Κλέ­φτη Ποδη­λά­των», η οποία προ­κα­λεί αβί­α­στα και λυτρω­τι­κά τα δάκρυα. Το 1952 θα έρθει και ο «Ουμπέρ­το Ντ.», μια ται­νία που ξεχει­λί­ζει από ανθρω­πι­σμό. Θα πρέ­πει να μνη­μο­νευ­θεί βεβαί­ως και ο σενα­ριο­γρά­φος και στε­νός συνερ­γά­της του ντε Σίκα, Τσέ­ζα­ρε Ζαβα­τί­νι, που βρί­σκε­ται πίσω και από τις τρεις ταινίες.

Πηγή: ΑΠΕ / Χ. Αναγνωστάκης

Ν. Λαπα­θιώ­της, Οι νικη­μέ­νοι της ζωής – Ποιήματα