Ορισμένες σκέψεις με αφορμή το βιβλίο «Φωνές κοινωνικής αντίστασης στη λογοτεχνία της Νότιας Αμερικής»

Παρου­σιά­ζει ο Αλέ­κος Χατζη­κώ­στας //

Κυκλο­φό­ρη­σε πρό­σφα­τα από τις εκδό­σεις «ατέ­χνως» το βιβλίο-δοκί­μιο της Άννε­κε Ιωαν­νά­του-Visee με τίτλο «Φωνές κοι­νω­νι­κής αντί­στα­σης στη λογο­τε­χνία της Νότιας Αμερικής».

Πρό­κει­ται για ένα βιβλίο-δοκί­μιο ιδιαί­τε­ρα χρή­σι­μο για το ελλη­νι­κό κοι­νό, που τα τελευ­ταία χρό­νια αγκα­λιά­ζει ολο­έ­να και περισ­σό­τε­ρο τη Λατι­νο­μα­ε­ρι­κά­νι­κη Λογο­τε­χνία σε όλα της τα είδη.

Αυτό που από την πρώ­τη στιγ­μή «κεντρί­ζει» τον ανα­γνώ­στη είναι η προ­σπά­θεια παρου­σί­α­σης-ανά­λυ­σης ενός μεγά­λου αριθ­μού λογο­τε­χνι­κών έργων πλή­θους συγ­γρα­φέ­ων που δια­τρέ­χουν κυρί­ως τον 20ο αιώ­να με αιχ­μή τα ζητή­μα­τα των πρα­ξι­κο­πη­μά­των και δικτα­το­ριών που ανθί­ζουν στις χώρες της περιο­χής, αλλά και στα κινή­μα­τα δια­μαρ­τυ­ρί­ας και αντί­στα­σης που επί­σης έχουν αναπτυχθεί.

Είναι μία σύν­θε­τη μελέ­τη που φωτί­ζει- με διεισ­δυ­τι­κό και ταυ­τό­χρο­να εκλαϊ­κευ­τι­κό τρό­πο γρα­φής- την απο­τύ­πω­ση των κοι­νω­νι­κών δια­δι­κα­σιών στην περιο­χή αυτή του πλα­νή­τη μας στη Λογο­τε­χνία, κάτι που συχνά δεν είναι γνω­στό ακό­μη και στους ανα­γνώ­στες των συγκε­κρι­μέ­νων βιβλί­ων και συγ­γρα­φέ­ων. Έτσι βοη­θά τον ανα­γνώ­στη να εμβα­θύ­νει σ’ αυτό που δια­βά­ζει, αλλά και δελε­ά­ζει αυτούς που δεν έχουν μέχρι τώρα ασχο­λη­θεί με τα συγκε­κρι­μέ­να βιβλία να το πράξουν.

Η ανά­λυ­ση της κοι­νω­νι­κής-πολι­τι­κής κατά­στα­σης στις χώρες αυτές προ­χω­ρά συχνά σε βάθος, δεν μένει στην επι­φά­νεια, ξεπερ­νά κρι­τι­κά ακό­μη και την οπτι­κή των ίδιων των συγ­γρα­φέ­ων, εντο­πί­ζει τις αδύ­να­τες πλευ­ρές των έργων τους, αλλά και δεν «φεί­δε­ται» να ανα­δεί­ξει τα προ­τε­ρή­μα­τα τους όταν ακό­μη και σε εμβρυα­κή μορ­φή υπάρ­χουν και προ­βάλ­λο­νται οι ιδε­ο­λο­γι­κές από­ψεις στα δύο θεμε­λια­κά ζητή­μα­τα με τα οποία κατα­πιά­νε­ται στο δοκί­μιο. Αυτά της δικτα­το­ρί­ας και των καθε­στώ­των που δημιουρ­γή­θη­καν στον 20ο αιώ­να, αλλά και των μορ­φών αντί­στα­σης, δια­μαρ­τυ­ρί­ας αλλά και των επα­να­στά­σε­ων που ξεπή­δη­σαν. Με φιλο­λο­γι­κή εμβρί­θεια επί­σης παρου­σιά­ζο­νται τα λογο­τε­χνι­κά ρεύ­μα­τα που υπη­ρέ­τη­σαν οι Λατι­νο­α­με­ρι­κά­νοι συγ­γρα­φείς και ερμη­νεύ­ο­νται σε συνάρ­τη­ση με τις ιστο­ρι­κές και κοι­νω­νι­κο­πο­λι­τι­κές συν­θή­κες της συγκε­κρι­μέ­νης εποχής.

Η παρου­σί­α­ση βιβλί­ων και συγ­γρα­φέ­ων της συγκε­κρι­μέ­νης περιο­χής, δίνουν την ευκαι­ρία στη συγ­γρα­φέα να κάνει και γενι­κό­τε­ρες ανα­φο­ρές, να κατα­θέ­σει μία σει­ρά θέσεις όχι μόνο στο πεδίο της λογο­τε­χνί­ας, αλλά και στο πεδίο της ιδε­ο­λο­γί­ας. Για ευρύ­τε­ρα ζητή­μα­τα που και σήμε­ρα απα­σχο­λούν τη γενι­κό­τε­ρη πορεία της ιδε­ο­λο­γι­κής αντι­πα­ρά­θε­σης στην επο­χή μας και όχι μόνο στο χώρο της λογοτεχνίας.

Να ένα χαρα­κτη­ρι­στι­κό από­σπα­σμα (σελ.102) : «…οι σημε­ρι­νές όλο και πιο κραυ­γα­λέ­ες άνι­σες συν­θή­κες δε σηκώ­νουν τη μη θέση. Και δεν εννο­ού­με βέβαια τις πάμπολ­λες υπο­κρι­τι­κές ομο­λο­γί­ες συμπό­νοιας με τους φτω­χούς και κατα­πιε­σμέ­νους και τις εξί­σου υπο­κρι­τι­κές φιλαν­θρω­πί­ες των εχό­ντων. Αρχί­ζουν οι κραυ­γα­λέ­ες ανι­σό­τη­τες να ασφυ­κτιούν στη γκρί­ζα γλώσ­σα των ίσων απο­στά­σε­ων και ζητούν μία αντί­στοι­χη με τη σοβα­ρό­τη­τα της κατά­στα­σης έκφρα­ση. Η επο­χή μας ζητά­ει μία νέα αρε­τή και τόλμη.»

Ένα σύντο­μο λοι­πόν «πανό­ρα­μα» της Λατι­νο­α­με­ρι­κά­νι­κης κοι­νω­νί­ας και της αντα­νά­κλα­σής της στη λογο­τε­χνία ζωντα­νή, αλλά και εν πολ­λοίς επί­και­ρη, έστω και εάν σε εμάς τους Ευρω­παί­ους φαντά­ζει μακρι­νή και ορι­σμέ­νες φορές «μαγι­κά ρεαλιστική.»

Φωνές κοι­νω­νι­κής αντί­στα­σης στη λογο­τε­χνία της Νότιας Αμε­ρι­κής, της Άννε­κε Ιωαννάτου