Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Ο ηρωικός Δεκέμβρης του ’44 (Αφιέρωμα)

Η λαϊ­κή ένο­πλη πάλη το Δεκέμ­βρη του ‘44 υπήρ­ξε φαι­νό­με­νο μονα­δι­κό σε όλη την καπι­τα­λι­στι­κή Ευρώ­πη μετά το Β΄ Παγκό­σμιο Πόλε­μο, όπως μονα­δι­κός υπήρ­ξε και ο αγώ­νας του ΔΣΕ. Η σύγκρου­ση πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε σε δια­φο­ρε­τι­κές συν­θή­κες από εκεί­νες της τρι­πλής φασι­στι­κής Κατο­χής, σε μια φάση που ο Πόλε­μος δεν είχε ακό­μα τελειώ­σει, αν και η έκβα­σή του είχε κριθεί.

Η γερ­μα­νι­κή ιμπε­ρια­λι­στι­κή μηχα­νή και τα συμ­μα­χι­κά της κρά­τη βρί­σκο­νταν σε από­λυ­τη υπο­χώ­ρη­ση, ενώ ο Κόκ­κι­νος Στρα­τός προ­έ­λαυ­νε ακά­θε­κτος, έχο­ντας ήδη παί­ξει καθο­ρι­στι­κό ρόλο στη συντρι­βή του φασι­σμού στην ευρω­παϊ­κή σκη­νή του πιο αιμα­τη­ρού πολέ­μου που γνώ­ρι­σε η ανθρωπότητα.

Η αντί­θε­ση κεφα­λαί­ου-εργα­σί­ας που εξ αντι­κει­μέ­νου δια­περ­νού­σε την ελλη­νι­κή κοι­νω­νία και τα προη­γού­με­να χρό­νια, το Δεκέμ­βρη πρό­βα­λε με μεγα­λύ­τε­ρη οξύ­τη­τα, καθώς είχε φύγει από τη μέση ο παρά­γο­ντας της ξένης Κατοχής.

Δεκέμ­βρης του ’44Τριά­ντα τρεις ηρω­ι­κές μέρες. Συνέ­χεια της πάλης του ΕΑΜ — ΕΛΑΣ στην Κατο­χή, του απε­λευ­θε­ρω­τι­κού κινή­μα­τος στο οποίο ηγή­θη­κε το ΚΚΕ. Και προ­οί­μιο, επί­σης, της τρί­χρο­νης επο­ποι­ί­ας του Δημο­κρα­τι­κού Στρα­τού Ελλά­δας (ΔΣΕ), της κορυ­φαί­ας ταξι­κής σύγκρου­σης στην Ελλά­δα κατά τον 20ό αιώνα.

Με το ΚΚΕ, που, αν και χτυ­πη­μέ­νο άγρια από τη δικτα­το­ρία Μετα­ξά, ανα­συ­γκρο­τή­θη­κε γρή­γο­ρα, έσω­σε το λαό από την πεί­να, συνέ­βα­λε με τον ΕΛΑΣ και το ΕΑΜ στην Αντι­φα­σι­στι­κή Νίκη. Μια νίκη που δεν πρό­λα­βε να τη χαρεί ο λαός. Μια από τις πρώ­τες πρά­ξεις του τότε πρω­θυ­πουρ­γού Γ. Παπαν­δρέ­ου, με τον ερχο­μό του στην Ελλά­δα, ήταν η απαί­τη­ση να δια­λυ­θεί ο ΕΛΑΣ, ενώ την ίδια ώρα ενί­σχυε τον Ιερό Λόχο και την Ορει­νή Ταξιαρ­χία, τον στρα­τό, δηλα­δή, της αστι­κής τάξης που συγκρο­τού­νταν για να σώσει την εξου­σία της, αφού είχε φρο­ντί­σει ήδη να εγκλω­βί­σει τον αντί­πα­λό της πρώ­τα με τη συμ­φω­νία του Λιβά­νου (συμ­με­το­χή του ΚΚΕ σε μια αστι­κή κυβέρ­νη­ση) και ύστε­ρα με τη συμ­φω­νία της Καζέρ­τας (υπα­γω­γή του ΕΛΑΣ στο Στρα­τη­γείο της Μέσης Ανατολής).

Κατά παρά­βα­ση των συμ­φω­νιών, η δια­τα­γή διά­λυ­σης των στρα­τιω­τι­κών σχη­μα­τι­σμών δεν περιε­λάμ­βα­νε την Ορει­νή Ταξιαρ­χία και τον Ιερό Λόχο, συνο­λι­κής δύνα­μης 4.500 ανδρών, που γίνο­νταν πολύ περισ­σό­τε­ροι με την πρό­σθε­ση της Χωρο­φυ­λα­κής, της Αστυ­νο­μί­ας κι άλλων ένο­πλων αστι­κών δυνά­με­ων. Αυτό το γεγο­νός απο­τέ­λε­σε την αιτία των γεγο­νό­των που ακολούθησαν.

Η μάχη του Δεκέμ­βρη έλα­βε το χαρα­κτή­ρα της άμυ­νας απέ­να­ντι στην αστι­κή επι­θε­τι­κό­τη­τα. Η ένο­πλη λαϊ­κή δύνα­μη χρη­σι­μο­ποι­ή­θη­κε τελι­κά μόνο ως μέσο πίε­σης για έναν «έντι­μο συμβιβασμό».

Προανάκρουσμα

Στις 30 Νοέμ­βρη ο πρω­θυ­πουρ­γός Παπαν­δρέ­ου και ο Βρε­τα­νός στρα­τη­γός Σκό­μπι απαί­τη­σαν τελε­σι­γρα­φι­κά τον αφο­πλι­σμό του ΕΛΑΣ και της Εθνι­κής Πολιτοφυλακής.

Το ΚΚΕ και το ΕΑΜ αρνή­θη­καν να υπο­κύ­ψουν στους αστι­κούς εκβια­σμούς. Οπως τόνι­σε ο Γραμ­μα­τέ­ας της ΚΕ του ΚΚΕ Γ. Σιά­ντος απευ­θυ­νό­με­νος στην ΚΕ του ΕΑΜ την 1η Δεκέμ­βρη: «Αν τώρα τολ­μή­σουν δυνα­μι­κές λύσεις, φαντα­στεί­τε τι θα τολ­μή­σουν μεθαύ­ριο, στην περί­πτω­ση που θ’ απο­στρα­τευό­ταν ο ΕΛΑΣ…». Την ίδια μέρα οι υπουρ­γοί του ΕΑΜ παραι­τή­θη­καν σε ένδει­ξη δια­μαρ­τυ­ρί­ας, ενώ ο ΕΛΑΣ τέθη­κε σε επιφυλακή.

Από την άλλη μεριά, ο ταξι­κός αντί­πα­λος είχε ήδη αρχί­σει να κινεί­ται, με την Ορει­νή Ταξιαρ­χία να ακρο­βο­λί­ζε­ται στους λόφους του Υμητ­τού, νέες βρε­τα­νι­κές δυνά­μεις να απο­βι­βά­ζο­νται στο Φάλη­ρο και τον Ζέρ­βα να μετα­βαί­νει στην Ηπει­ρο όπου βρι­σκό­ταν ο κύριος όγκος του ΕΔΕΣ. Στις 2 Δεκέμ­βρη το υπουρ­γι­κό συμ­βού­λιο — δίχως πλέ­ον τους αντι­προ­σώ­πους του ΕΑΜ — υπέ­γρα­ψε τον αφο­πλι­σμό του ΕΛΑΣ και κήρυ­ξε γενι­κή επιστράτευση.

Η συνέ­χεια γνω­στή: Ο Σκό­μπι δια­τάσ­σει τον αφο­πλι­σμό του ΕΛΑΣ, ενώ την ίδια ώρα συγκρο­τού­νται τα τάγ­μα­τα εθνο­φυ­λα­κής με τους ταγ­μα­τα­σφα­λί­τες. Και έρχε­ται η ματω­μέ­νη Κυρια­κή της 3ης του Δεκέμ­βρη του 1944, με μια γιγά­ντια δια­δή­λω­ση απ’ όλες τις γει­το­νιές της Αθή­νας στο κέντρο της πόλης. Και το χτύ­πη­μά της: 21 νεκροί και 140 τραυματίες.

Στο Φάλη­ρο έχουν φτά­σει, στο μετα­ξύ, οι πρώ­τοι 6.000 Αγγλοι στρα­τιώ­τες. Ο λαός στο δρό­μο, μετα­τρέ­πει την κηδεία των θυμά­των σε νέα δια­δή­λω­ση με το σύν­θη­μα στα πανό να γρά­φει: «Οταν ο λαός βρί­σκε­ται αντι­μέ­τω­πος με τον κίν­δυ­νο της τυραν­νί­ας δια­λέ­γει ή τις αλυ­σί­δες ή τα όπλα». Νέο χτύ­πη­μα, 40 νεκροί και 70 τραυ­μα­τί­ες. Κι ακο­λου­θεί η επο­ποι­ία των 33 μερό­νυ­χτων. Με δυο εγγλέ­ζι­κες μεραρ­χί­ες να κατα­φτά­νουν στην Ελλά­δα για να πνί­ξουν το λαϊ­κό κίνημα.

Η στρατηγική

Στο ερώ­τη­μα αν μπο­ρού­σαν το ΕΑΜ — ΚΚΕ να κατα­λά­βουν την εξου­σία τις μέρες της απε­λευ­θέ­ρω­σης της Αθή­νας (12 Οκτώ­βρη 1944) ώστε να μην έρθει ο «Δεκέμ­βρης», η απά­ντη­ση μπο­ρεί να δοθεί και πάλι μόνο με ένα «αν», παρό­τι η Ιστο­ρία δεν γρά­φε­ται με υπο­θε­τι­κά σχή­μα­τα: Η κατά­κτη­ση της εργα­τι­κής εξου­σί­ας προ­ϋ­πέ­θε­τε δια­χω­ρι­σμό των ΕΑΜι­κών δυνά­με­ων από τους πολι­τι­κούς και στρα­τιω­τι­κούς στό­χους των «συμ­μά­χων» και της κυβέρ­νη­σης Παπαν­δρέ­ου, γεγο­νός που θα όξυ­νε πολύ περισ­σό­τε­ρο την ταξι­κή πάλη.

Προ­ϋ­πέ­θε­τε, ακό­μα, ανα­διά­τα­ξη των συμ­μα­χιών μέσα στο ΕΑΜ — ΕΛΑΣ σε βάση επα­να­στα­τι­κή και μετα­τρο­πή των φύτρων εξου­σί­ας (Λαϊ­κός Στρα­τός, Λαϊ­κή Δικαιο­σύ­νη) σε όργα­να της επα­να­στα­τι­κής δρά­σης. Ακό­μα: Επρε­πε να προ­ε­τοι­μα­στούν το Κόμ­μα και ισχυ­ρές λαϊ­κές δυνά­μεις για την εφαρ­μο­γή σχε­δί­ου κατά­λη­ψης της Αθή­νας, μετά την απο­χώ­ρη­ση των Γερ­μα­νών. Αυτό, σε συν­δυα­σμό με αντί­στοι­χη δρά­ση και συγκέ­ντρω­ση δυνά­με­ων για την κατά­λη­ψη και άλλων βασι­κών κέντρων της χώρας, ιδιαί­τε­ρα της Θεσσαλονίκης.

Το Κόμ­μα μας ήταν ιδε­ο­λο­γι­κά — πολι­τι­κά ανέ­τοι­μο για να δια­μορ­φώ­σει τέτοιες εξε­λί­ξεις. Το στά­διο της αστι­κο­δη­μο­κρα­τι­κής επα­νά­στα­σης, που είχε χαρά­ξει η 6η Ολο­μέ­λεια της ΚΕ, το Γενά­ρη του 1934 (και επι­κύ­ρω­σε λίγο αργό­τε­ρα το 5ο Συνέ­δριο του ΚΚΕ), απο­τέ­λε­σε τη βάση πάνω στην οποία προ­σαρ­μό­στη­κε η στρα­τη­γι­κή του «αντι­φα­σι­στι­κού μετώ­που», που υιο­θέ­τη­σε το 6ο Συνέ­δριο του ΚΚΕ (8 Δεκέμ­βρη 1935), σύμ­φω­να με τις απο­φά­σεις του 7ου Συνε­δρί­ου της ΚΔ (Ιού­λης — Αύγου­στος 1935).

Η στρα­τη­γι­κή των αντι­φα­σι­στι­κών μετώ­πων πάλης στη­ρι­ζό­ταν στην ανά­λυ­ση ότι «…οι εργα­ζό­με­νες μάζες σε μια σει­ρά καπι­τα­λι­στι­κές χώρες είναι υπο­χρε­ω­μέ­νες σήμε­ρα να δια­λέ­ξουν συγκε­κρι­μέ­να όχι ανά­με­σα στη δικτα­το­ρία του προ­λε­τα­ριά­του και στην αστι­κή δημο­κρα­τία, αλλά ανά­με­σα στην αστι­κή δημο­κρα­τία και το φασισμό».

Αμέ­σως μετά το 7ο Συνέ­δριο της ΚΔ και πριν το 6ο Συνέ­δριο του ΚΚΕ, η 4η Ολο­μέ­λεια της ΚΕ (27 — 28 Σεπτέμ­βρη 1935) απο­φά­σι­σε ότι «…το ΚΚΕ συνερ­γά­ζε­ται όχι μόνο με τα σοσια­λι­στι­κά και αγρο­τι­κά κόμ­μα­τα (…) αλλά και όλα τα άλλα κόμ­μα­τα (…) που στέ­κο­νται σε μια ελά­χι­στη δημο­κρα­τι­κή — αντι­φα­σι­στι­κή βάση (…) όπως των Φιλε­λευ­θέ­ρων». Η ουσία του 6ου Συνε­δρί­ου, όπως και της 4ης Ολο­μέ­λειας, ήταν: Μέσα από την πάλη κατά του μοναρ­χο­φα­σι­σμού, στη δημο­κρα­τι­κή επα­νά­στα­ση και μετά στο σοσιαλισμό.

Το ΚΚΕ αντιμετώπισε και τον Δεκέμβρη με βάση αυτήν τη στρατηγική.

Η πραγματική αντίφαση

Η πολι­τι­κή της «εθνι­κής ενό­τη­τας», που βρι­σκό­ταν πίσω και από το στά­διο της λεγό­με­νης αστι­κο­δη­μο­κρα­τι­κής επα­νά­στα­σης, ήταν γενι­κή γραμ­μή του διε­θνούς κομ­μου­νι­στι­κού κινή­μα­τος στα χρό­νια του πολέ­μου και στα πρώ­τα μετα­πο­λε­μι­κά κι αυτή υλο­ποι­ή­θη­κε και στις χώρες που απο­σπά­στη­καν τελι­κά από το ιμπε­ρια­λι­στι­κό σύστη­μα (Πολω­νία, Ρου­μα­νία, Γιου­γκο­σλα­βία κ.λπ.).

Με μια μεγά­λη δια­φο­ρά: Οτι σε αυτές τις χώρες υπήρ­χε η άμε­ση παρου­σία του Κόκ­κι­νου Στρα­τού, ενώ ταυ­τό­χρο­να ασκού­σε γενι­κό­τε­ρη επί­δρα­ση ο απο­τρε­πτι­κός στους ιμπε­ρια­λι­στι­κούς σχε­δια­σμούς ρόλος της Σοβιε­τι­κής Ενω­σης. Για παρά­δειγ­μα, ο Τίτο έφτα­σε στο Βελι­γρά­δι στις 27 Οκτώ­βρη 1944, αφού προη­γου­μέ­νως, στις 20 του ίδιου μήνα, ο Κόκ­κι­νος Στρα­τός είχε απε­λευ­θε­ρώ­σει τη γιου­γκο­σλα­βι­κή πρω­τεύ­ου­σα, μαζί με παρ­τι­ζά­νι­κο στρα­τό. Αντί­θε­τα, στην Ελλά­δα υπήρ­χε ο βρε­τα­νι­κός στρατός.

Μια σει­ρά επι­κρι­τές του Δεκέμ­βρη και του ΚΚΕ ισχυ­ρί­ζο­νται ότι η πολι­τι­κή γραμ­μή του Κόμ­μα­τος ήταν αντι­φα­τι­κή, επει­δή, όπως λένε, κινού­νταν ανά­με­σα στην πολι­τι­κή λύση και τον ένο­πλο αγώ­να για την κατά­κτη­ση της εξου­σί­ας με τη βία.

Όμως το βαθύ­τε­ρο αντι­φα­τι­κό γεγο­νός ήταν ότι το ΚΚΕ, όντας καθο­δη­γη­τής της ένο­πλης λαϊ­κής πάλης, συμ­με­τεί­χε σε μια αστι­κή κυβέρ­νη­ση με πολι­τι­κό στό­χο την ομα­λή αστι­κή δημο­κρα­τι­κή εξέ­λι­ξη ως μετα­βα­τι­κή στην πάλη για το σοσια­λι­σμό. Τέτοια εξέ­λι­ξη ήταν ανε­δα­φι­κή. Η ανα­τρο­πή του συσχε­τι­σμού δυνά­με­ων, όπως είχε δια­μορ­φω­θεί προς το τέλος της Κατο­χής, προ­ϋ­πέ­θε­τε ταξι­κή σύγκρου­ση, αιμα­τη­ρή τρο­μο­κρα­τία εκ μέρους της αστι­κής τάξης, ανε­ξάρ­τη­τα πόσο το συνει­δη­το­ποιού­σε το ίδιο το Κόμμα.

Το ΚΚΕ αντι­με­τώ­πι­σε τον ένο­πλο αγώ­να των 33 ημε­ρών ως μέσο επί­τευ­ξης ενός στό­χου που δεν έβγαι­νε από το πλαί­σιο της αστι­κής κοι­νο­βου­λευ­τι­κής δημο­κρα­τί­ας. Ομως η ταξι­κή πάλη έχει τους δικούς της αδή­ρι­τους νόμους.Δεκέμβρης 44

Για λογα­ρια­σμό της αστι­κής τάξης, συνό­ψι­σε τους νόμους της ταξι­κής πάλης ο Γ. Παπανδρέου:

«Το συμπέ­ρα­σμα είναι ότι ο Δεκέμ­βριος μπο­ρεί να θεω­ρη­θή “δώρον του Υψί­στου”. Αλλά, διά να υπάρ­ξη ο Δεκέμ­βριος, έπρε­πε προη­γου­μέ­νως να είχω­μεν έλθει εις την Ελλά­δα. Και τού­το ήτο δυνα­τόν μόνο με την συμ­με­το­χήν και του ΚΚΕ εις την κυβέρ­νη­σιν, δηλα­δή με τον Λίβα­νον. Και διά να ευρε­θούν εδώ οι Βρε­τα­νοί, οι οποί­οι ήσαν απα­ραί­τη­τοι διά την Νίκην, έπρε­πε προη­γου­μέ­νως να είχεν υπο­γρα­φή το Σύμ­φω­νον της Καζέρ­τας. Και διά να γίνη Στά­σις — “το δώρον του Υψί­στου” — έπρε­πε προη­γου­μέ­νως να επι­μεί­νω εις την άμε­σον απο­στρά­τευ­σιν του ΕΛΑΣ και να θέσω το ΚΚΕ ενώ­πιον του διλήμ­μα­τος ή να απο­δε­χθή ειρη­νι­κώς τον αφο­πλι­σμόν του ή να επι­χει­ρή­ση την Στά­σιν, υπό συν­θή­κας όμως πλέ­ον, αι οποί­αι ωδή­γουν εις την συντρι­βήν του. Αυτή είναι η ιστο­ρι­κή αλή­θεια».

Ποιος και γιατί επιδίωξε τη σύγκρουση

Το πρωί της Κυρια­κής 3 Δεκέμ­βρη του 1944, ο «Ριζο­σπά­στης» κυκλο­φό­ρη­σε, έχο­ντας στην κορυ­φή της πρώ­της του σελί­δας το κάλε­σμα του ΕΑΜ για το μεγά­λο συλ­λα­λη­τή­ριο που θα γινό­ταν εκεί­νη τη μέρα. «Ολοι σήμε­ρα στις 11 στο συλ­λα­λη­τή­ριο του ΕΑΜ στο Σύνταγ­μα — Κάτω η κυβέρ­νη­ση του εμφυ­λί­ου πολέ­μου! Εμπρός για κυβέρ­νη­ση ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗΣ Εθνι­κής Ενό­τη­τας!», ήταν οι πρώ­τες τυπω­μέ­νες φρά­σεις της εφη­με­ρί­δας, που έπε­φταν αμέ­σως στα μάτια του αναγνώστη.

Στη δεύ­τε­ρη σελί­δα, με τίτλο «Απο­φά­σεις της Κεντρι­κής Επι­τρο­πής του ΕΑΜ», ο ανα­γνώ­στης διά­βα­ζε εν συντο­μία το πολι­τι­κό στίγ­μα των ημε­ρών: «Απη­χώ­ντας τη γενι­κή απαί­τη­ση του ελλη­νι­κού λαού να προ­στα­τευ­θούν οι ελευ­θε­ρί­ες του, να εξα­σφα­λι­στεί η ομα­λή δημο­κρα­τι­κή εξέ­λι­ξη της χώρας, να συλ­λη­φθούν όλοι οι προ­δό­τες και οι δοσί­λο­γοι, να πέσει η κυβέρ­νη­ση του εμφυ­λί­ου πολέ­μου και να σχη­μα­τι­στεί κυβέρ­νη­ση πραγ­μα­τι­κής εθνι­κής ενό­τη­τας, η Κεντρι­κή Επι­τρο­πή του ΕΑΜ, σε έκτα­κτη χθε­σι­νο­βρα­δι­νή συνε­δρί­α­σή της, πήρε τις πιο κάτω αποφάσεις:
1. Να απευ­θύ­νει έκκλη­ση στις Κυβερ­νή­σεις των Συμ­μά­χων Μ. Βρε­τα­νί­ας, Σοβιε­τι­κής Ένω­σης και Αμε­ρι­κής, 2. Να οργα­νω­θεί παλ­λαϊ­κή συγκέ­ντρω­ση στην πλα­τεία Συντάγ­μα­τος σήμε­ρα στις 11 το πρωί, όπου θα μιλή­σουν εκπρό­σω­ποι των ΕΑΜι­κών κομ­μά­των, 3. Να οργα­νω­θεί και να κηρυ­χθεί παλ­λαϊ­κή απερ­γία για τη Δευ­τέ­ρα 4 Δεκέμ­βρη, 4. Να ανα­συ­γκρο­τη­θεί η Κεντρι­κή Επι­τρο­πή του ΕΛΑΣ».

dekemvris 1944

Ειδι­κά για την τελευ­ταία από­φα­ση, στην πρώ­τη σελί­δα της εφη­με­ρί­δας, υπό τον τίτλο «Ανα­συ­γκρο­τή­θη­κε η ΚΕ του ΕΛΑΣ», έγρα­φε: «Στη χθε­σι­νή της συνε­δρί­α­ση η Κεντρι­κή Επι­τρο­πή του ΕΑΜ απο­φά­σι­σε την ανα­συ­γκρό­τη­ση της Κεντρι­κής Επι­τρο­πής του Ελλη­νι­κού Λαϊ­κού Απε­λευ­θε­ρω­τι­κού Στρα­τού (ΕΛΑΣ). Η Κεντρι­κή Επι­τρο­πή του ΕΛΑΣ ανέ­λα­βε την ανώ­τα­τη διοί­κη­ση των δυνά­με­ων του ΕΛΑΣ και της Εθνι­κής Πολι­το­φυ­λα­κής ολό­κλη­ρης της χώρας» («Ριζο­σπά­στης» 3/12/1944, «Ριζο­σπά­στης περί­ο­δος 1941 — 1945 — Κατο­χή — Δεκεμ­βρια­νά», Εκδό­σεις «Ριζο­σπά­στης» — «Σύγ­χρο­νη Επο­χή», σελ. 241–242)

Οι αυτα­πά­τες δεδο­μέ­νες (έκκλη­ση στις Κυβερ­νή­σεις των Συμμάχων)

dekembris 44Η συμ­με­το­χή του ΚΚΕ και του ΕΑΜ στην αστι­κή κυβέρ­νη­ση του 1944 είναι απτό παρά­δειγ­μα πόσο ουτο­πι­κός είναι ο ισχυ­ρι­σμός ότι χάρη στη μαχη­τι­κό­τη­τα και τη συνέ­πεια του κομ­μου­νι­στι­κού κόμ­μα­τος είναι δυνα­τό μια τέτοια κυβέρ­νη­ση να ακο­λου­θή­σει ένα φιλο­λαϊ­κό δρό­μο ή ‑σε κάθε περί­πτω­ση- να πάρει του­λά­χι­στον κάποια μέτρα υπέρ του λαού και ν’ ανοί­ξει σιγά σιγά το δρό­μο για έναν ευνοϊ­κό­τε­ρο συσχε­τι­σμό στην πάλη για το σοσια­λι­σμό. Αντί­θε­τα με αυτή την αισιό­δο­ξη προ­σμο­νή, η πεί­ρα κι εκεί­νης της περιό­δου διδά­σκει ότι η συμ­με­το­χή στις αστι­κές κυβερ­νή­σεις ‑σε πεί­σμα των πιο καλών προ­θέ­σε­ων- γίνε­ται φραγ­μός στη λαϊ­κή πάλη και οδη­γεί σε πισω­γύ­ρι­σμα με αρνη­τι­κές επι­πτώ­σεις για πολ­λά χρόνια (…)».

Επί­σης, υπο­γραμ­μί­ζε­ται σχε­τι­κά με τον ιμπε­ρια­λι­στι­κό πόλε­μο: «Οι ιμπε­ρια­λι­στι­κοί πόλε­μοι, τους οποί­ους ποτέ δεν προ­κα­λούν οι εργα­τι­κές — λαϊ­κές δυνά­μεις, απο­τε­λούν συνέ­χεια, με άλλα μέσα, με τα όπλα, της αντι­λαϊ­κής εσω­τε­ρι­κής και εξω­τε­ρι­κής πολι­τι­κής που οι κυρί­αρ­χες αστι­κές τάξεις, είτε είναι αμυ­νό­με­νες είτε είναι επι­τι­θέ­με­νες, εφαρ­μό­ζουν και εφάρ­μο­ζαν και στην περί­ο­δο της ειρήνης.

Επο­μέ­νως, το κομ­μου­νι­στι­κό και εργα­τι­κό κίνη­μα οφεί­λει να κάνει και στον πόλε­μο (και μάλι­στα πιο απο­φα­σι­στι­κά λόγω της κατά­στα­σης), εκεί­νο που επι­βάλ­λε­ται να κάνει και σε και­ρό ειρή­νης: Να χτυ­πή­σει την αιτία της εκμε­τάλ­λευ­σης και του πολέ­μου, την καπι­τα­λι­στι­κή εξου­σία και τα μονο­πώ­λια, που θυσιά­ζουν τους λαούς για τα κέρ­δη στο όνο­μα της υπε­ρά­σπι­σης της πατρί­δας, άλλο­τε με την ανερ­γία και την πεί­να, άλλο­τε και με τον πόλε­μο. Η τέτοια πολι­τι­κή δια­μορ­φώ­νει προ­ϋ­πο­θέ­σεις για δίκαιη ειρή­νη, δίχως προ­σαρ­τή­σεις και παρα­βιά­σεις των κυριαρ­χι­κών δικαιω­μά­των κάθε λαού, είτε είναι στην πλευ­ρά των επι­τι­θέ­με­νων είτε στην πλευ­ρά των αμυ­νό­με­νων. Οσον αφο­ρά την παρα­βί­α­ση ή κατα­πά­τη­ση της εθνι­κής ανε­ξαρ­τη­σί­ας από τα επι­τι­θέ­με­να καπι­τα­λι­στι­κά κρά­τη, την υπε­ρά­σπι­σή της πρέ­πει να την ανα­λά­βει η εργα­τι­κή τάξη και οι δυνά­μεις του στρα­τού που θα περά­σουν με το μέρος της. Σε κάθε χώρα υπάρ­χει η πατρί­δα των εκμε­ταλ­λευ­τών και η πατρί­δα αυτών που υφί­στα­νται την εκμετάλλευση (…)».

Η Ματωμένη Κυριακή

«…Και ξημέ­ρω­σε η 3 του Δεκέμ­βρη. Τρεις του Δεκέμ­βρη!.. Οποιος έζη­σε στις 3 του Δεκέμ­βρη, στις 4 μπο­ρού­σε να πεθά­νει. Ο προ­ο­ρι­σμός του ανθρώ­που, που είναι: να κάνει κάτι μεγά­λο ή να ζήσει κάτι μεγά­λο εκπλη­ρώ­νε­ται. Για­τί ο λαός, ο Αθη­ναϊ­κός λαός, κεί­νη τη μεγά­λη μέρα απο­κα­λύ­φθη­κε μπρο­στά στο ίδιο του το μεγαλείο».

Μενέ­λα­ος Λου­ντέ­μης, «Ο Μεγά­λος Δεκέμ­βρης», εκδό­σεις Μαρή & Κορον­τζή, Αθή­να 1945, σελ. 40

Κυρια­κή 3 Δεκέμ­βρη 1944. Ο λαός της Αθή­νας και του Πει­ραιά αντα­πο­κρι­νό­με­νος στο κάλε­σμα του ΕΑΜ συγκε­ντρώ­νε­ται από το πρωί στο κέντρο της πρω­τεύ­ου­σας για να δια­δη­λώ­σει την αντί­θε­σή του στην πολι­τι­κή του εμφυ­λί­ου πολέ­μου που προ­ω­θού­σαν η ντό­πια αντί­δρα­ση και οι Αγγλοι με την επι­δί­ω­ξη τους για μονο­με­ρή αφο­πλι­σμό του ΕΛΑΣ, για να δια­κη­ρύ­ξει τη θέλη­σή του να αγω­νι­στεί για εθνι­κή ανε­ξαρ­τη­σία και δημοκρατία.

Ο «Ριζο­σπά­στης» εκεί­νης της μέρας, που κυκλο­φο­ρού­σε από τα χαρά­μα­τα έγρα­φε (βλ. παρα­πά­νω) το «Ολοι σήμε­ρα στις 11 στο συλ­λα­λη­τή­ριο του ΕΑΜ στο Σύνταγ­μα — Κάτω η κυβέρ­νη­ση του εμφυ­λί­ου πολέ­μου! Εμπρός για κυβέρ­νη­ση ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗΣ Εθνι­κής Ενό­τη­τας!» εξη­γώ­ντας μέσα από έναν απο­λο­γι­σμό του έργου της κυβέρ­νη­σης Παπαν­δρέ­ου (σσ. αργό­τε­ρα ακού­στη­κε το «Παπα­ντρε­έα Παπα­τζή χίτης ήσου­να και συ»…) πώς είχε προ­κλη­θεί η κρί­ση, με απο­τέ­λε­σμα τα μεσά­νυ­χτα της 1–2 Δεκ 1944 να παραι­τη­θούν όλοι οι υπουρ­γοί και υφυ­πουρ­γοί του ΕΑΜ. «Τώρα ‑έγρα­φε ο Ζέβγος- το λόγο τον έχει ο ελλη­νι­κός λαός. Οι μπα­ρου­το­κα­πνι­σμέ­νοι μαχη­τές του ΕΛΑΣ, που τους ζητούν να παρα­δώ­σουν τα τιμη­μέ­να και κερ­δι­σμέ­να σε μάχες όπλα τους. Οι περή­φα­νοι πολί­τες της Αθή­νας, που αντι­με­τώ­πι­σαν νικη­φό­ρα τις ορδές των Γερ­μα­νών και των προ­δο­τών. Όλοι οι δημο­κρά­τες, όλοι όσοι πονάν την Ελλά­δα και το λαό της θα βρε­θούν ενω­μέ­νοι στις γραμ­μές του για να υπε­ρα­σπί­σουν τη λευ­τε­ριά του, τη ζωή του, τα δημο­κρα­τι­κά του δικαιώ­μα­τα, την εθνι­κή ανε­ξαρ­τη­σία. Ο ελλη­νι­κός λαός θα σαρώ­σει την κυβέρ­νη­ση του εμφυ­λί­ου πολέ­μου και θα δημιουρ­γή­σει μια κυβέρ­νη­ση πραγ­μα­τι­κής εθνι­κής ενότητας»

«Ριζο­σπά­στης» 3/12/1944.

apeleutherosi athinas 12 10 1944

Γύρω στις 10 και 45′ π.μ. η πλα­τεία Συντάγ­μα­τος και οι γύρω δρό­μοι έχουν πλημ­μυ­ρί­σει από χιλιά­δες λαού. Μπρο­στά στον Άγνω­στο Στρα­τιώ­τη έχουν συγκε­ντρω­θεί λαϊ­κές επι­τρο­πές, διοι­κή­σεις σωμα­τεί­ων και στε­λέ­χη του λαϊ­κού κινή­μα­τος. «Είχε προ­γραμ­μα­τι­στεί ‑γρά­φει ο Θ. Χατζής

(Θ. Χατζή: «Η Νικη­φό­ρα Επα­νά­στα­ση που χάθη­κε», εκδό­σεις Δωρι­κός, τόμος Δ’, σελ. 198)
— ν’ αρχί­σει η εκδή­λω­ση με κατά­θε­ση στε­φά­νων στη μνή­μη εκεί­νων που θυσί­α­σαν τη ζωή τους για τη λευ­τε­ριά και την ανε­ξαρ­τη­σία»… Τίπο­τα απ’ όλα αυτά, όμως δεν έμελ­λε να γίνει.

Η κυβέρ­νη­ση Παπαν­δρέ­ου αρχι­κά είχε δώσει την άδεια να γίνει το συλ­λα­λη­τή­ριο, αλλά τα μεσά­νυ­χτα του Σαβ­βά­του 2 Δεκέμ­βρη η άδεια ανα­κλή­θη­κε με την πρό­φα­ση πως το συλ­λα­λη­τή­ριο ήταν η απαρ­χή «σει­ράς επα­να­στα­τι­κών πρά­ξε­ων αι οποί­αι απέ­βλε­παν εις κατά­λυ­σιν του κράτους».

Γ. Παπαν­δρέ­ου: «Κεί­με­να», τόμος β’ «Η απε­λευ­θέ­ρω­σις της Ελλά­δος», εκδό­σεις Μπί­ρης, σελ. 211Δεκέμβρης 44

Η άρχου­σα τάξη έδι­νε τη μάχη για τη δική της επι­κρά­τη­ση μετά την απε­λευ­θέ­ρω­ση. Έπρε­πε λοι­πόν να υπο­τα­χτεί ο λαός με τη βία. Ετσι η ανά­κλη­ση της άδειας του συλ­λα­λη­τη­ρί­ου ήταν μια σαφής πρό­κλη­ση σε βάρος του ΕΑΜι­κού κινή­μα­τος που εκδη­λω­νό­ταν στο παρα­πέ­ντε για να προ­κα­λέ­σει, το λιγό­τε­ρο, όξυν­ση. Ομως κανείς δεν περί­με­νε να επα­κο­λου­θή­σει ό,τι επακολούθησε.

Το μακελειό

Η ώρα πλη­σί­α­ζε 11 π.μ. και το πλή­θος στην πλα­τεία Συντάγ­μα­τος και τους γύρω δρό­μους όλο και πύκνω­νε τις γραμ­μές του, με σημαί­ες, λάβα­ρα και πλα­κάτ, με προ­κη­ρύ­ξεις και τα φέιγ — βολάν να πέφτουν βρο­χή. Τα συν­θή­μα­τα «όχι άλλη κατο­χή», «Παπαν­δρέ­ου παραι­τή­σου» κυριαρ­χούν σ’ όλα τα χείλη.

Οι αστυ­νο­μι­κοί είχαν οχυ­ρω­θεί στην είσο­δο του κτι­ρί­ου, στην ταρά­τσα και στα παρά­θυ­ρα της Αστυ­νο­μι­κής Διεύ­θυν­σης που βρι­σκό­ταν στη συμ­βο­λή των οδών Πανε­πι­στη­μί­ου και βασι­λίσ­σης Σοφί­ας (τότε Κηφι­σί­ας), στην ταρά­τσα των Παλιών Ανα­κτό­ρων (Βου­λή) και στο απέ­να­ντι του κτι­ρί­ου πεζο­δρό­μιο, προς την πλευ­ρά του Αγνώ­στου Στρα­τιώ­τη. Επί­σης στους γύρω από την πλα­τεία δρό­μους υπήρ­χαν αγγλι­κά άρμα­τα μάχης.

Σπ. Γασπα­ρι­νά­του:
«Απε­λευ­θέ­ρω­ση — Δεκεμ­βρια­νά — Βάρ­κι­ζα», εκδό­σεις Ι. Σιδέ­ρης, τόμος Α’, σελ. 258

Οι πρώ­τες συγκρού­σεις και αψι­μα­χί­ες των δια­δη­λω­τών με την Αστυ­νο­μία εκδη­λώ­θη­καν όταν το πλή­θος έφτα­νε, από τους γύρω δρό­μους, στα σημεία προ­σέγ­γι­σης της πλα­τεί­ας Συντάγ­μα­τος κι εμπο­δι­ζό­ταν να εισχω­ρή­σει από τις αστυ­νο­μι­κές δυνά­μεις. Ξαφ­νι­κά, χωρίς να υπάρ­χει ορα­τός λόγος, από τα παρά­θυ­ρα της Αστυ­νο­μι­κής Διεύ­θυν­σης και από τα άλλα σημεία οχύ­ρω­σης των αστυ­νο­μι­κών άρχι­σαν να πέφτουν πυρο­βο­λι­σμοί. Γρά­φει η Μέλ­πω Αξιώτη:

Μέλ­πω Αξιώτη:
«Απά­ντη­ση σε 5 ερω­τή­μα­τα» εκδό­σεις Μαρή & Κορον­τζή, Αθή­να 1945, σελ. 66

«Δίπλα απ’ τα ανά­κτο­ρα αστυ­νο­μι­κοί και φασί­στες εκεί­νη τη στιγ­μή μας πυρο­βο­λούν στο ψαχνό. Κορί­τσια τότε δεί­χνουν τα στή­θια τους και φωνά­ζουν: βαρά­τε εδώ! Είμα­στε άοπλοι! Και οι φασί­στες τα βαρούν… Οι νεκροί πέφτουν τώρα γύρω — τρι­γύ­ρω μας ένας — ένας χάμω, σα σπουρ­γί­τια. Οι ξένοι αντα­πο­κρι­τές στέ­κουν εκστατικοί.

Ενας Αμε­ρι­κα­νός με στο­λή χιμά κι αρπά πιστό­λι αστυ­νο­μι­κού που ήταν έτοι­μο ν’ ανά­ψει. Αλλος Αμε­ρι­κα­νός πίσω από τανκ εγγλέ­ζι­κο φωτο­γρα­φί­ζει το λάβα­ρο του ΕΑΜ που μού­σκε­ψε σε σκο­τω­μέ­νου το αίμα… Πολ­λοί από τους πόλι­σμαν πετούν τα όπλα τους στους δια­δη­λω­τές και οι δια­δη­λω­τές τους σηκώ­νουν στα χέρια.

Οι Άγγλοι γύρω — γύρω και πάνω στα τανκς, στη ”Μεγά­λη Βρε­τά­νια” στα πεζο­δρό­μια, ανά­με­σα στο πλή­θος, φλεγ­μα­τι­κοί παντού και αξιο­πρε­πείς στέ­κουν και βλέ­πουν τη δολο­φο­νία μας, πως θάστε­καν να βλέ­πουν ται­νία κινη­μα­το­γρά­φου. Στο τέλος — τέλος παίρ­νουν μέρος. Μαζεύ­ουν με τα φορ­τη­γά τους, τραυ­μα­τι­σμέ­νους και γερούς. Ηταν αυτοί οι πρώ­τοι όμη­ροι. Σε λίγες μέρες γίνη­καν χιλιάδες».

Ο απο­λο­γι­σμός της δολο­φο­νι­κής επί­θε­σης ήταν 21 νεκροί και 140 τραυ­μα­τί­ες, γεγο­νός που δίκαια βάφτι­σε την 3η Δεκέμ­βρη 1944 ως «Ματω­μέ­νη Κυρια­κή».ΚΟΑ Δεκ 44 Η ουτοπία της Εθνικής Ενότητας

«Ρ» της 4/12/1944. Τα ίδια στοι­χεία δίνει ανα­κοί­νω­ση του ΕΑΜ στις 6/12/1944 («Κεί­με­να Εθνι­κής Αντί­στα­σης», Εκδό­σεις ΣΕ, τόμος Α’ σελ. 128), ο Θ. Χατζής («Η Νικη­φό­ρα Επα­νά­στα­ση», τόμος Δ’ σελ. 200, το «Δοκί­μιο Ιστο­ρί­ας του ΚΚΕ» (έκδο­ση ΣΕ, σελ. 488) κλπ. Αλλες ΕΑΜι­κές πηγές όπως ο Σαρά­φης μιλούν για 28 νεκρούς και 150 τραυ­μα­τί­ες (Στ. Σαρά­φη: «Ο ΕΛΑΣ», εκδό­σεις Επι­και­ρό­τη­τα, σελ. 542. Αντί­θε­τα η αντιε­α­μι­κή πλευ­ρά προ­σπά­θη­σε να μειώ­σει τον απο­λο­γι­σμό του αίμα­τος. Η κυβέρ­νη­ση Παπαν­δρέ­ου για παρά­δειγ­μα, μίλη­σε για 10 νεκρούς και 26 τραυ­μα­τί­ες (Γ. Ιατρί­δη: «Εξέ­γερ­ση στην Αθή­να», εκδό­σεις Νέα Σύνο­ρα, σελ. 184)

Επίκαιρα συμπεράσματα

Η ιδε­ο­λο­γι­κο­πο­λι­τι­κή δια­πά­λη, για τον ηρω­ι­κό ένο­πλο αγώ­να του ΕΑΜ — ΕΛΑΣ, τον Δεκέμ­βρη του 1944, ενα­ντί­ον του βρε­τα­νι­κού στρα­τού στην Ελλά­δα και των εγχώ­ριων συμ­μά­χων του, υπήρ­ξε σκλη­ρή και συνε­χί­ζε­ται αμεί­ω­τη, παρά το γεγο­νός ότι μας χωρί­ζουν περισ­σό­τε­ρα από εβδο­μή­ντα χρό­νια από εκεί­να τα γεγο­νό­τα. Μάλι­στα, ανά­λο­γα και με την κάθε φορά πολι­τι­κή συγκυ­ρία, η δια­πά­λη απο­κτά πιο οξυ­μέ­νο χαρα­κτή­ρα. Δεί­χνει και αυτό με τον δικό του τρό­πο, πόσο επί­και­ρα είναι μια σει­ρά βασι­κά συμπε­ρά­σμα­τα που προ­κύ­πτουν από εκεί­νον τον μεγά­λο λαϊ­κό αγώνα.
Η πεί­ρα κι εκεί­νης της περιό­δου διδά­σκει ότι η συμ­με­το­χή στις αστι­κές κυβερ­νή­σεις — σε πεί­σμα των πιο καλών προ­θέ­σε­ων — γίνε­ται φραγ­μός στη λαϊ­κή πάλη και οδη­γεί σε πισω­γύ­ρι­σμα με αρνη­τι­κές επι­πτώ­σεις και για πολ­λά χρόνια.

Στο πλαί­σιο της συμ­με­το­χής σε αστι­κή κυβέρ­νη­ση δεν είναι δυνα­τό να υπάρ­ξουν αμοι­βαία επω­φε­λείς συμ­βι­βα­σμοί, από τη στιγ­μή που το ΚΚ έχει κάνει ήδη την πρώ­τη και θεμε­λιώ­δη υπο­χώ­ρη­ση, προ­κει­μέ­νου να συμ­με­τά­σχει σε αυτήν την κυβέρ­νη­ση: Εχει παραι­τη­θεί από την πάλη για την εργα­τι­κή εξου­σία και συνε­πώς από τον στό­χο της κοι­νω­νι­κο­ποί­η­σης των μέσων παρα­γω­γής και έτσι έχει προ­σχω­ρή­σει εξ αντι­κει­μέ­νου στη δια­χεί­ρι­ση του καπι­τα­λι­στι­κού συστή­μα­τος. Από εκεί­νη τη στιγ­μή, αρχί­ζουν να υλο­ποιού­νται υπο­χω­ρή­σεις, οι οποί­ες από πρώ­τη ματιά ίσως και να ξενίζουν.

Το Κόμμα μας δεν αντιμετώπισε τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα ως κρίκο για την κατάκτηση της εργατικής εξουσίας, αλλά αυτονόμησε την πάλη ενάντια στους κατακτητές από την πάλη για την ανατροπή της αστικής εξουσίας.

Επι­βε­βαιώ­θη­κε, κυρί­ως, ότι ανά­με­σα στον καπι­τα­λι­σμό και το σοσια­λι­σμό δεν υπάρ­χει ενδιά­με­σο κοι­νω­νι­κο­οι­κο­νο­μι­κό σύστη­μα, άρα δεν μπο­ρεί να υπάρ­ξει και ενδιά­με­ση πολι­τι­κή εξου­σία.

Η επα­νά­στα­ση ή θα είναι σοσια­λι­στι­κή ή δεν θα γίνει. Αυτό είναι σε τελευ­ταία ανά­λυ­ση και το κρι­τή­ριο της αυτο­τέ­λειας κάθε Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμματος.

Το αβά­σι­μο της άπο­ψης που λέει ότι η συμ­με­το­χή του ΚΚ σε κυβέρ­νη­ση συνερ­γα­σί­ας απο­τε­λεί σκα­λο­πά­τι για να προ­χω­ρή­σει το κίνη­μα σε πιο προ­ω­θη­μέ­νους στό­χους, απο­δεί­χτη­κε περί­τρα­να και πριν το Δεκέμ­βρη του 1944. Παρά το γεγο­νός ότι ο λαός είχε και τα όπλα, έγι­νε ουρά των εξε­λί­ξε­ων που το άρμα τους έσυ­ραν οι αστι­κές πολι­τι­κές δυνάμεις.

Για τα συγκε­κρι­μέ­να γεγο­νό­τα, πολ­λά έχουν γρα­φεί που δεν είναι δυνα­τό να ανα­λυ­θούν εδώ. Αν ήθε­λε όμως να δει κανείς τη σημα­σία που είχε εκεί­νη η μάχη για τα λαϊ­κά συμ­φέ­ρο­ντα, δεν έχει παρά να ανα­ζη­τή­σει τη σημα­σία που είχε για τα συμ­φέ­ρο­ντα της ντό­πιας ολι­γαρ­χί­ας και του βρε­τα­νι­κού ιμπε­ρια­λι­σμού. Γρά­φει ο Τσόρ­τσιλ:
Ουίν­στον Τσόρ­τσιλ: «2ος Παγκό­σμιος πόλε­μος», Εκδό­σεις Ελλη­νι­κή Μορ­φω­τι­κή Εστια, τόμος 6ος σελ. 352.

Δεί­τε και C. M. Woodhouse: «Το μήλο της έρι­δος», εκδό­σεις Εξά­ντας, σελ. 325

«Η μάχη που διήρ­κε­σε έξι εβδο­μά­δες… έγι­νε για να κατα­λά­βω­με την Αθή­να και, όπως θα δεί­ξει η συνέ­χεια των γεγο­νό­των, να απαλ­λά­ξω­με την Ελλά­δα από τον κομ­μου­νι­στι­κό ζυγό. Την επο­χή αυτήν που τρία εκα­τομ­μύ­ρια άνδρες πολε­μού­σαν σε κάθε στρα­τό­πε­δο στο Δυτι­κό Μέτω­πο και που τερά­στιες αμε­ρι­κα­νι­κές δυνά­μεις ηγω­νί­ζο­ντο ενα­ντί­ον της Ιαπω­νί­ας στον Ειρη­νι­κό, οι ελλη­νι­κές αυτές παρα­φο­ρες μπο­ρού­σαν να φαί­νο­νται ότι είχαν ελά­χι­στη σημα­σία, αλλά δεν ευρί­σκο­ντο λιγώ­τε­ρο στο νευ­ρι­κό κέντρο της ισχύ­ος, της τάξε­ως και της ελευ­θε­ρί­ας του Δυτι­κού κόσμου».

info Ατέχνως

Δεί­τε επί­σης ‑και ειδι­κά οι νεώ­τε­ροι, αγνο­ώ­ντας τα “αυτό το βίντεο έχει περιο­ρι­σμό ηλι­κί­ας και δια­τί­θε­ται μόνο στο YouTube” της Google

1. Ο ηρωϊκός Δεκέμβρης 1944 μεγάλη στιγμή της ταξικής πάλης στην Ελλάδα
2. 33 στιγμές της μάχης του Δεκέμβρη 1944

Ο Δεκέμ­βρης του ’44 απο­τε­λεί μια από τις μεγά­λες ηρω­ι­κές στιγ­μές του λαϊ­κού κινήματος.
Η μνή­μη, η πεί­ρα που απο­κτά­με είναι μια υπό­σχε­ση για τη νίκη και σήμε­ρα. Το έγρα­ψε και ο κομ­μου­νι­στής ποι­η­τής Γιάν­νης Ρίτσος σε ένα ποί­η­μά του:

«Θα την φτιά­ξου­με πάλι την Αθή­να μας, έλα λοι­πόν μην κάνεις έτσι.
Θα την πάρου­με. Θα χτί­σου­με τη σοσια­λι­στι­κή Αθήνα.
Σκού­πι­σε τα μάτια σου και κεί­να τα γράμ­μα­τα θα τα γράψουμε.
Ναι τ’ ορκι­ζό­μα­στε, μπάρ­μπα Στάθη
Κόκ­κι­να, κατα­κόκ­κι­να, ναι, στη βρυ­σού­λα σου και σ’ όλες τις μάντρες, σ’ όλους τους τοί­χους, σ’ όλο τον ουρα­νό ΚΚΕ, ΚΚΕ.

Σκούπισε τα μάτια σου.
ΚΚΕ
.

Τ’ ορκιζόμαστε»

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο