Ο Φρίντριχ Ένγκελς και η Ελληνική Επανάσταση του ’21…

Γρά­φει η Τασ­σώ Γαΐ­λα //
Αρθρογράφος-Ερευνήτρια

Φρί­ντριχ Ένγκελς (Friedrich Engels, 1820–1895, Γερ­μα­νός): γιoς βιο­μη­χά­νου, αμφι­σβη­τί­ας του καπι­τα­λι­σμού, φιλό­σο­φος, δημο­σιο­γρά­φος, κοι­νω­νι­κός επι­στή­μο­νας που επε­ξερ­γά­στη­κε μαζί με τον Καρλ Μαρξ την θεω­ρία του επι­στη­μο­νι­κού κομου­νι­σμού και συνέ­γρα­ψε επί­σης μαζί του το Κομου­νι­στι­κό Μανι­φέ­στο και το Κεφάλαιο.

Γνω­στά όλα αυτά για τον Φ. Ένγκελς που πρό­σφα­τα Γερ­μα­νός γλύ­πτης δημιουρ­γός γλυ­πτού του Ένγκελς τον χαρα­κτή­ρι­σε ‘καπι­τα­λι­στή επα­να­στά­τη’ που το πρωί μπο­ρού­σε να τρώ­ει γαρί­δες πίνο­ντας σαμπά­νια ενώ το βρά­δυ γύρι­ζε με την Ιρλαν­δή σύντρο­φο του στις εργα­τι­κές συνοι­κί­ες του Μάν­τσε­στερ, εμείς όμως και με αφορ­μή τους εορ­τα­σμούς της επε­τεί­ου των 200 ετών από την Ελλη­νι­κή Επα­νά­στα­ση του 1821 θα ασχο­λη­θού­με με τον Φρί­ντριχ Ένγκελς ως… συγ­γρα­φέα λογοτεχνίας.

Ναι, ο Ένγκελς έγρα­ψε και λογο­τε­χνία και ποί­η­ση. Ένα από τα λογο­τε­χνι­κά του δημιουρ­γή­μα­τα είναι το: «A tale Pirate»/1837.  Τότε (το 1837) είναι μαθη­τής Γυμνα­σί­ου και στο σχο­λείο του γρά­φει μελέ­τη με τίτλο: «Από την δημιουρ­γία του κόσμου έως την έναρ­ξη του Πελο­πον­νη­σια­κού πολέ­μου (431–404 π.Χ.)», μια ακό­μη από­δει­ξη της μεγά­λης αγά­πης και θαυ­μα­σμού του φιλο­σό­φου στην αρχαία Ελλη­νι­κή ιστο­ρία. Εξ άλλου ο Ένγκελς διά­βα­ζε από μικρός τους κλασ­σι­κούς μας συγ­γρα­φείς στην αρχαιο­ελ­λη­νι­κή γλώσσα.

Το «A tale Pirate» ο Ένγκελς το εμπνεύ­στη­κε από τους αγώ­νες των Ελλή­νων κουρ­σά­ρων κατά των Τούρ­κων. Το έργο με τίτλο «Κουρ­σά­ροι» μετα­φρά­στη­κε και δημο­σιεύ­τη­κε το 1936 στην εφη­με­ρί­δα Ριζο­σπά­στης σε συνέ­χειες. Το Αγγλι­κό πρω­τό­τυ­πο θα το βρεί­τε στο: Fr.Engels, A Pirate tale, Marxists.org. Προ­σω­πι­κά όταν μου ζητή­θη­κε η μετά­φρα­ση του στην Ελλη­νι­κή για την μετα­φο­ρά του στην θεα­τρι­κή σκη­νή Χια­κού Συλ­λό­γου στα πλαί­σια του εορ­τα­σμού των 200 ετών της Επα­νά­στα­σης το ανα­ζή­τη­σα στην Ρωσι­κή γλώσ­σα που κατέ­χω πολύ καλύ­τε­ρα από την Αγγλι­κή αλλά κρά­τη­σα τον πρώ­το τίτλο αυτό της θαυ­μά­σιας μετά­φρα­σης-μετα­φο­ράς του στην Ελλη­νι­κή από τον Ριζο­σπά­στη του 1936: «Κουρ­σά­ροι».

Ιβάν Αϊβαζόφσκι(1817–1900): Η πυρ­πό­λη­ση της Τούρ­κι­κης Ναυαρ­χί­δας από τον Κων­στα­ντί­νο Κανάρη/1881, Αθή­να, Εθνι­κή Πινακοθήκη

Φρίντριχ Ένγκελς: Κουρσάροι. Περίληψη

Τόπος δρά­σης. Ελλά­δα-Αιγαίο. Χρό­νος δρά­σης: 1820.

Στην Τουρ­κο­κρα­τού­με­νη Αθή­να του 1820 ο έμπο­ρας Γρη­γό­ριος Πάπ­πος συγκρού­ε­ται με τον Πασά της Αθή­νας και κατό­πιν προ­σπα­θεί να φύγει από την πόλη με την οικο­γέ­νεια του για να σωθούν. Όμως ο στρα­τός του Πασά με επι­κε­φα­λής τον Μου­στα­φά Μπέη κυνη­γά­ει και φτά­νει την οικο­γέ­νεια — ο πατέ­ρας Γρη­γό­ριος, η μητέ­ρα Άρτε­μις, ο Λέων, η δίδυ­μη αδελ­φή του Ζωή και ο μικρός αδελ­φός Αλέ­ξης- . Βιώ­νο­ντας την άγρια δολο­φο­νία του πατέ­ρα του ο 16χρονος και στην προ­σπά­θεια του να τον σώσει παλεύ­ει με τον Τούρ­κο φονιά που τον κτυ­πά­ει στο μέτω­πο με ένα σφυ­ρί που έβγα­λε από το ζωνά­ρι του. Ο μικρός Λέων πέφτει αναί­σθη­τος κι ίσως αυτό να τον έσω­σε εφό­σον οι Τούρ­κοι θα τον πέρα­σαν για νεκρό κι έφυ­γαν ενώ όλοι οι άλλοι της οικο­γέ­νειας είναι νεκροί. Από τον τόπο της σφα­γής τον μάζε­ψε ένας χωρι­κός που με το κάρο του τον πήρε στο σπί­τι του τον περιέ­θαλ­ψε και κατό­πιν με βάρ­κα τον μετέ­φε­ρε στην Κού­λου­ρη (της αρχαί­ας Σαλα­μί­νας όπως σημειώ­νει ο Ένγκελς). Εδώ, είναι αγκυ­ρο­βο­λη­μέ­να εμπο­ρι­κά Ελλη­νι­κά καρά­βια που μετα­φέ­ρουν εμπο­ρεύ­μα­τα και τρό­φι­μα από την Ελλά­δα στην Μεσό­γειο και το αντί­θε­το. Ανά­με­σα τους και το καρά­βι του καπε­τάν Λεω­νί­δα Σπε­τσιώ­τη από τις Σπέτσες.

Ο καπε­τάν Λεω­νί­δας βλέ­πει το μικρό αγό­ρι στο λιμά­νι μόνο και χαμέ­νο να μην ξέρει που να πάει και το καλεί στο σκά­φος του. Εκεί αφού ακού­σει την ιστο­ρία του μικρού του κάνει μια απο­κά­λυ­ψη και μια πρόταση.

Η απο­κά­λυ­ψη.

Ο γηραιός καπε­τάν Λεω­νί­δας απο­κα­λύ­πτει στον Λέο­ντα ότι ναι μεν φαι­νο­με­νι­κά το καρά­βι του όπως τα περισ­σό­τε­ρα Ελλη­νι­κά είναι εμπο­ρι­κό αλλά στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα είναι…πειρατικό, κουρ­σά­ρι­κο που κατα­διώ­κει και βυθί­ζει καρά­βια του Οθω­μα­νι­κού στόλου.Του δεί­χνει την πυρι­τι­δα­πο­θή­κη, τα κανό­νια στην πρύ­μνη και την οπλαποθήκη.

Η πρό­τα­ση.

Προ­τεί­νει στον νεα­ρό να γίνει…κουρσάρος. Ο Λέων δέχε­ται με νεα­νι­κό ενθουα­σια­σμό με στό­χο όπως λέει να πολε­μή­σει τους εχθρούς της πατρί­δας του.

Κι η περι­πέ­τεια αρχί­ζει… Το καρά­βι σηκώ­νει άγκυ­ρα για την Τζιά(Κέα). Αρχί­ζουν οι πει­ρα­τι­κές μάχες ανά­με­σα στο καρά­βι του Λέο­ντα και Τούρ­κι­κα σκά­φη. Το Αιγαίο όπου πλέ­ει το καρά­βι δήθεν για παρά­δο­ση εμπο­ρευ­μά­των ο τόπος δρά­σης του με νικη­φό­ρους αγώ­νες των Χρι­στια­νών ένα­ντι των Μου­σουλ­μά­νων-όπως τους απο­κα­λεί χαρα­κτη­ρι­στι­κά ο Φ.Ε‑, έως…

Έως την ημέ­ρα που έξω από την Μήλο συνα­ντούν μια Αιγυ­πτια­κή γαλέ­ρα. Την κουρ­σεύ­ουν αλλά ξαφ­νι­κά εμφα­νί­ζο­νται τρία τούρ­κι­κα σκά­φη. Μάχη μέχρι εσχά­των , οι Τούρ­κοι είναι τρι­πλά­σιοι και… εδώ πάνω στην μάχη ο Λέων θα βρε­θεί αντι­μέ­τω­πος με τον Μου­στα­φά Μπέη τον δολο­φό­νο του πατέ­ρα του και αυτόν που τραυ­μά­τι­σε και τον ίδιον στην Αθή­να. Παλεύ­ει μαζί του , άνι­ση πάλη, μέχρι την ώρα που ο άπι­στος Τούρ­κος-χαρα­κτη­ρι­σμός του Φ.Ε‑, βγά­ζει από το ζωνά­ρι του-όπως και τότε στην Αθήνα‑, το περί­φη­μο σφυ­ρί και κτυ­πά­ει δυο φορές το κεφά­λι του Λέο­ντα. Ο Λέων πέφτει αιμό­φυρ­τος στο κατά­στρω­μα του καραβιού.

Ο καπε­τάν Λεω­νί­δας σωστός θαλασ­σό­λυ­κος κατα­φέρ­νει να γλυ­τώ­σει και με όσο πλή­ρω­μα του απέ­μει­νε βάζει πλώ­ρη για την Ιτα­λία όπου ελπί­ζει να μάθει νέα για το πλή­ρω­μα του που έμει­νε πίσω. Επέ­ζη­σε ο μικρός Λέων ή κάποιος άλλος ή τους σκό­τω­σαν όλους οι Τούρκοι;Συνεχώς αυτό σκέ­φτε­ται ο γηραιός καπετάνιος…

Άρα­γε τι να απέ­γι­νε ο Λέων; Επέ­ζη­σε για δεύ­τε­ρη φορά μετά το φονι­κό κτύ­πη­μα με σφυ­ρί από τον Τούρ­κο; Ο Ένγκελς δεν μας το αποκαλύπτει…

Διή­γη­μα που απο­τυ­πώ­νει το φιλελ­λη­νι­κό κλί­μα που τόσο είχε ενθου­σιά­σει τον Ένγκελς, διή­γη­μα ηθο­γρα­φί­ας και ιστο­ρί­ας , ένα ακό­μη ‘λιθα­ρά­κι’ θαυ­μα­σμού στην παγκό­σμια επί­δρα­ση της Ελλη­νι­κής επα­νά­στα­σης για την Ελευθερία.

Να σημειώ­σω ότι όταν είχα παρα­δώ­σει τα γρα­πτά μου στον Χια­κό Σύλ­λο­γο τον Δεκέμ­βριο του ’20 η υπεύ­θυ­νη για την θεα­τρι­κή του δια­σκευή με ρώτη­σε για­τί κατό­πιν άλλα­ξαν τόσο πολύ οι από­ψεις του Φ.Ε., για τα Βαλκάνια.Μια απλή –όχι απλοϊ­κή -, ερμη­νεία της μετα­στρο­φής των από­ψε­ων του φιλο­σό­φου για την Βαλ­κα­νι­κή χερ­σό­νη­σο είναι ότι κάθε επα­νά­στα­ση στα Βαλ­κά­νια κατά της Οθω­μα­νι­κής αυτο­κρα­το­ρί­ας θα ενί­σχυε …τον Τσά­ρο της Ρωσί­ας με ότι αυτό συνε­πά­γε­ται για την τότε ανερ­χό­με­νη κομου­νι­στι­κή ιδεολογία …

Ας μεί­νου­με –κι αυτό είναι το θέμα μας‑, στο διή­γη­μα και την τιμή για την Ελλά­δα να το συγ­γρά­ψει ο αρχαιο­λά­τρης και βαθύς γνώ­στης της αρχαί­ας Ελλη­νι­κής γραμ­μα­τεί­ας Φρί­ντριχ Ένγκελς στα 17 του μόλις χρό­νια. Τιμή μέγιστη.

Το διή­γη­μα μπο­ρεί­τε στο πρω­τό­τυ­πο να το δια­βά­σε­τε στον σύν­δε­σμο που σας έγρα­ψα. Επί­σης- κι όπως ενη­με­ρώ­θη­κα από το δια­δί­κτυο- τον Απρί­λιο του 2021 το διή­γη­μα του Ένγκελς κυκλο­φό­ρη­σε σε δίγλωσ­ση έκδο­ση ‑Ελλ­λη­νι­κά-Αγγλι­κά- από τις εκδό­σεις Εντύ­ποις με τίτλο: «Μία πει­ρα­τι­κή ιστορία».