Ο μαχητής του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας Κώστας Δ. Πεντεδέκας, μέσα από μαρτυρίες συμμαχητών του διερευνά το πώς σκοτώθηκε ο καπετάνιος του, Διαμαντής (Γιάννης Αλεξάνδρου)
(Από το βιβλίο «88 Μονάδα Χώρου Διλοχία Γκούρα της ΙΙ Μεραρχίας του θρυλικού Διαμαντή» εκδόσεις ΕΝΤΟΣ, 2008)
***
ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΔΙΑΜΑΝΤΗ
Στο τρίτο δεκαήμερο του Ιούνη έφτασε ως εμάς η είδηση ότι σκοτώθηκε ο Διαμαντής. Στην αρχή δεν την πιστεύαμε. Τη θεωρούσαμε προπαγανδιστικό κόλπο. Πόσες φορές δεν κυκλοφορούσαν ψεύτικες ειδήσεις για θανάτους Αγωνιστών! Δεν μπορούσαμε να το πιστέψουμε. Δεν θέλαμε κιόλας να το πιστέψουμε. Μείναμε όμως άφωνοι όταν έπεσε στα χέρια μας μια εφημερίδα «Ακρόπολις» που είχε το Διαμαντή νεκρό. Όσο κι αν φρόντισε ο Γκούρας να την εξαφανίσει για να μην την δουν όλοι οι μαχητές που ήταν κοντά μας κι επηρεαστούν, το κακό είχε γίνει. Ο Διαμαντής είχε σκοτωθεί, ο Κυβερνητικός στρατός κατάφερε να δώσει το μεγαλύτερο πλήγμα στο Δ.Σ. Ρούμελης, στο Κίνημα της περιοχής μας. Γι’ αυτό και πανηγύριζε. Το «Βήμα» χαρακτήριζε το θάνατο του Διαμαντή σαν μεγάλη Εθνική Νίκη.
Ο θάνατος του Διαμαντή, του Πρωτοπόρου Αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης, του Ελασίτη που μαζί με τον Πρωτοκαπετάνιο του ΕΑ.Α.Σ. Αρη Βελουχιώτη και τ’ άλλα παλικάρια του ανατίναξαν τη γέφυρα του Γοργοποτάμου στις 25 Νοέμβρη 1942 έφθασε σε σημείο ώστε να θεωρείται «Εθνική Νίκη»(!). Αν είχαν διαβάσει λίγο Μακρυγιάννη θα έπρεπε ν’ ανατριχιάζουν με το έγκλημα τους. Τότε τους Αγωνιστές τους καταδίωκαν και τους δολοφονούσαν οι ξένοι με τους Μαυροκορδάτο, Κωλέττη κ.ά. «Τα Προζύμια των Τούρκων» όπως τους αποκαλούσε ο Μακρυγιάννης. Αν ζούσε αυτή την εποχή σίγουρα θ’ αποκαλούσε Προζύμια των Αμερικανών Ιμπεριαλιστών τους δολοφόνους του Διαμαντή.
Μα όπως εκείνους τους Αγωνιστές (Ανδρούτσο, Καραϊσκάκη κ.ά.), τους δικαίωσε η Ιστορία και τους κατέγραψε στους ήρωες της, όπως πράγματι ήταν, έτσι θα δικαιώσει και το Διαμαντή και τον Άρη και όσους έπεσαν στο δίκαιο Αγώνα για τη Λευτεριά του Λαού μας από τους κάθε είδους κι εθνικότητας κατακτητές, είτε Γερμανοί φασίστες λέγονται είτε Αγγλο-Αμερικάνοι, Ιμπεριαλιστές. Ο Διαμαντής θα ζει για πάντα στις συνειδήσεις του Λαού της Ρούμελης που τόσο αγάπησε κι αγωνίστηκε για μια καλύτερη ζωή του. Και η Μνήμη του θάναι αιώνια γιατί έπεσε για τα ανώτερα ιδανικά του ανθρώπου, για Ειρήνη, Ελευθερία, Ανεξαρτησία, για Σοσιαλισμό.
Ο θάνατος του Διαμαντή ήταν ξαφνικός κι αναπάντεχος. Οι πληροφορίες που έφτασαν ως τον Παρνασσό ήταν πολύ συγκεχυμένες. Έλεγαν ότι σκοτώθηκε στο αντέρεισμα ανατολικά του χωριού Μάρμαρα κι ότι άλλοι αντάρτες αιχμαλωτίστηκαν και άλλοι ξέφυγαν. Άλλο τίποτα…
Για πρώτη φορά στη Φυλακή της Λαμίας με πλησίασε ο Σπύρος Τσιτούρης από την Ευρυτανία και μου είπε με πολλή στενοχώρια, ότι «όταν τον πήγαν για δίκη στο Στρατοδικείο Λαμίας παρακολούθησε τη δίκη τον Θ. Κατοόγιαννου που γινόταν πριν από τη δική του και άκουσε να λέει ότι αυτός σκότωσε το Διαμαντή. Είπε ότι τον πυροβόλησε όταν τους πλησίασε ένα Τμήμα στρατού και μετά παραδόθηκε. Ο Πρόεδρος του Στρατοδικείου είπε όχι υπάρχει σχετική έκθεση Τμήματος στρατού που βεβαιώνει ότι εκείνος τον σκότωσε. Μετά, το δικαστήριο διέκοψε κι η δική μας δίκη αναβλήθηκε». Κι ο Σπύρος πρόσθεσε: «σκότωσε τον Αρχηγό μας για να γλιτώσει το τομάρι του. Ήταν κάτι το απίστευτο!».
Μετά το 1980 ζήτησα την εφημερίδα «Ακρόπολις» από τους υπαλλήλους της Εθνικής Βιβλιοθήκης. Μου είπαν ότι μπορώ να πάρω κάποια άλλη της εποχής εκείνης γιατί έχει φθαρεί και δεν τη διαθέτουν. Πήρα το «Βήμα» και τη «Βραδυνή». Το «Βήμα» της 22 Ιουνίου 1949 έγραφε: «Εφονεύθη ο Διαμαντής, Διοικητής της συμ. Μεραρχίας Στερεάς Ελλάδος. Η εξόντωσις του περιβόητου αρχισυμμορίτου θεωρείται μεγάλη Εθνική Νίκη»… και συνέχιζε: «Το Γ.Ε.Σ. εξέδωσε χθες την εσπέραν το κάτωθι έκτακτο ανακοινωθέν: “Ο αιμοβόρος αρχιουμμορίτης Διαμαντής, ο Δ /της της II Κ/Σ Μεραρχίας όστις επί τριετίαν κατεδυνάστευε την ορεινήν Στερεάν Ελλάδα και εβύθισε ταύτην εις το πένθος καταδιωκόμενος κατά πόδας υπό των Εθνικών Δυνάμεων, εφονεύθη σήμερον πλησίον της περιοχής ΒΛ. Μαρμάρων Στερεάς Ελλάδος. Συνελήφθη ο αδελφός του”»… Στη συνέχεια η εφημερίδα γράφει ότι οι λεπτομέρειες του φόνου αναμένονται σήμερον εις το Γ.Ε.Σ., παραθέτει πληροφορίες από άλλες πηγές για το ίδιο ζήτημα και λίγα για το βιογραφικό του Διαμαντή.
Το «Βήμα» της 23 Ιουνίου 1949 γράφει: «Υπό του Γ.Ε.Σ. εξεδόθη χθες το κάτωθι ανακοινωθέν… “Στερεά Ελλάς: Μετά διήμερον συνεχή καταδίωξιν εφονεύθη χθες την 14.30′ ώραν ο αρχισυμ. Διαμαντής ΒΑ. Μαρμάρων Οίτης. Μετ’ αυτού εφονεύθησαν έτεροι 4 Κ/Σ και συνελήφθη ο αδελφός του Διαμαντή, άπαντες κομματικά στελέχη”»… Και συνεχίζει η εφημερίδα την περιγραφή των συνθηκών του φόνου, δίνει λεπτομέρειες για τα λάφυρα. Γράφει ακόμα ότι «σκοτώθηκε ο αρχισ/της Μπαμπάνης… και συνελήφθησαν ο αδελφός του Ευθύμιος Αλεξάνδρου, όστις ήτο Ταμίας της Μεραρχίας, ο Στάθης του 3ου γραφείου επιχειρήσεων της Μεραρχίας και ο Καλαντζής διοικητής τον Ιου λόχου της 144 συμ. Ταξιαρχίας Μπαντέκου και άλλοι Κ/Σ. Ήτοι εν συνόλω 21. Οι φονευθέντες ανέρχονται μετά του Διαμαντή εις 6…».
Στην εφημερίδα «Βραδυνή», της 22 Ιουνίου 1949, υπήρχε ο παρακάτω τίτλος στην τελευταία σελίδα με μεγάλα γράμματα:
«Πώς εξωντώθη υπό τον Εθνικού Στρατού το “Τέρας” της Ρούμελης Ο Κόκκινος Λύκος”. Επεχείρησε να διαφυγή εγκαταλείψας τους άλλους. Γενόμενος αντιληπτός υπό των στρατιωτών επυροβολήθη και εφονεύθη. Ο αδελφός του, οι επιτελείς και οι σωματοφύλακες του συλληφθέντες μεταφέρονται εις Λάρισαν δια να ανακριθούν υπό των Στρατιωτικών Αρχών».
Αναφέρει κι αυτή σαν νεκρούς εκτός από το Διαμαντή, το λοχαγό Καλαντζή και τρεις σωματοφύλακες. Και στους συλληφθέντες τον αδελφό του, το Στάθη (σ.σ. Παπαευσταθίου) και προσθέτει και «τον Επιμελητή τον Διαμαντή Κατσόγιαννο».
Για το θάνατο του Διαμαντή δημοσιεύτηκε Νεκρολογία στις 27–6‑49 στο Μηνιάτικο Περιοδικό του Γενικού Αρχηγείου του Δ.Σ.Ε. «ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ» του μήνα Ιούλη, του «Γούσια» — Γ. Βοντίτσιου: Από την τετρασέλιδη νεκρολογία, παραθέτω εδώ μόνο την πρώτη παράγραφο: «Στις 21 τον Ιούνη δολοφονήθηκε άτιμα, ύστερα από προδοσία, ο υποστράτηγος Γιάννης Αλεξάντρου (Διαμαντής)».
Ο Παναγιώτης Υφαντής (Ηρακλής), Πολιτικός Επίτροπος της IIΜεραρχίας Διαμαντή, που ήταν εκείνην στιγμή του θανάτου του Διαμαντή και ξέφυγε, είπε σε ομιλία τον σε εκδήλωση για την 38η επέτειο του θανάτου στο χωριό Μάρμαρα στις 21 Ιούνη 1987: «Στη Σελιανιτόραχη Μαρμάρων στις 21 Ιούνη τον 1949 κόπηκε το νήμα της ζωής του Διαμαντή από εχθρικό προδοτικό βόλι».
Ο Γ. Χουλιάρας (Περικλής) είπε σε ομιλία του για «Δολοφονία». Ο Β. Αποοτολόπουλος στο εξαιρετικό βιβλίο του: «ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΜΙΑΣ ΕΠΟΠΟΙΙΑΣ. Ο Δ Σ. ΣΤΗ ΡΟΥΜΕΛΗ» γράφει: «Κοντά στο χωριό Μάρμαρα, σε ύψωμα 1.103 μ. στις 21 Ιούνη 1949, σκοτώνεται ο Διαμαντής από σφαίρα στρατιωτικού Τμήματος».
Από συζητήσεις μου με το Γιώργο Ραφτόπουλο, Διευθυντή του 2ου γραφείου Πληροφοριών του Επιτελείου της Π Μεραρχίας και με τον Παν. Υφαντή (Ηρακλή), Πολιτικό Επίτροπο της II Μ. όταν επέστρεψαν από τις Λαϊκές Δημοκρατίες, έβγαλα το συμπέρασμα ότι και οι δυο αν και ήταν κοντά στο Διαμαντή τη στιγμή που σκοτώθηκε, δεν μπορούσαν να προσδιορίσουν πώς έγινε το φονικό. Και οι δυο μου είπαν πως μόλις φάνηκαν κοντά τους στρατιώτες του ΕΣ άκουσαν ένα πυροβολισμό κι είδαν το Διαμαντή να πέφτει νεκρός. Μετά, οι ίδιοι, έτρεξαν αμέσως προς διάφορη ο καθένας κατεύθυνση και ξέφυγαν, χωρίς να ιδούν τίποτα περισσότερο. Για όσα λέει ο Κατσόγιαννος δεν είχαν γνώμη. Τίποτε δεν μπορούσαν ν’ αποκλείσουν. Ούτε θυμούνταν πόσοι ακολουθούσαν και ποιοι το Διαμαντή αυτή την ημέρα.
Κανένας από τους παραπάνω δεν ζει πια. Ζουν όμως δυο από τις τέσσερις μαχήτριες που ήταν εκεί τη στιγμή του θανάτου. Η μία, η Τασία Σφήκα, που υπηρετούσε τότε στο κρυπτογραφικό Τμήμα του Επιτελείου της Μεραρχίας θυμάται: «Την ημέρα εκείνη έστειλε ο Διαμαντής δυο Αξιωματικούς στο Παρατηρητήριο, τους Παύλο Μπέικο και θύμιο Κατσόγιαννο. Για μια στιγμή βλέπει τον Κατσόγιαννο να έρχεται προς το Διαμαντή και του λέει ο Διαμαντής: “Γιατί άφησες το παρατηρητήριο;” — “Ήρθα να πάρω τη χλαίνη μου”, τον απαντάει». Αυτά, τα άκουσε η Τασία που ήταν δίπλα στο Διαμαντή και είδε ότι ο Κατσόγιαννος είχε τη χλαίνη του. Δεν αποκλείει τίποτα. Είδε τον αδελφό του Διαμαντή να μένει εκεί κοντά του. Η ίδια έφυγε προς τα κάτω κοντά στο Γ. Ραφτόπουλο και το Νίκο Μανιά. Το Ραφτόπουλο τον είχε πιάσει το άσθμα (μόνιμη πάθηση του) και της είπε ν’ ακολουθήσει το Μανιά. Επέζησαν και οι τρεις, πήγαν στις Λαϊκές Δημοκρατίες.
Δε θυμάται κι αυτή πόσοι και ποιοι ήταν μαζί τους εκείνη τη ημέρα εκτός από τους: Ηρακλή (Π.Ε.), Ραφτόπουλο (2ου Γρ.), Νίκο Μανιά (ασυρματιστή), Κατσόγιαννο (επιμελητή), Στάθη Παπαευσταθίου (γεωπόνο), τον αδελφό του Διαμαντή Θύμιο Αλεξάνδρου, τις 4 μαχήτριες, Μαρούλα Καΐλα, Νίκη Δάλλα, Συρογιάννενα (μαγείρισσα) και την ίδια.
Για τη μαχήτρια που γράφει ο Μανιάς ότι μπορεί να πρόδωσε τις κινήσεις τους και το λημέρι τους, λέει ότι μία-δύο μέρες πριν ακολούθησε μια ξεκομμένη της 55 Μονάδας, που την ημέρα εκείνη δεν ήταν μαζί τους. Δεν γνωρίζει όμως αν ήταν αυτή που πρόδωσε.