Ένα ντοκιμαντέρ για τον Σπύρο Μελετζή
«ΣΠΥΡΟΣ ΜΕΛΕΤΖΗΣ — ο Φωτογράφος της Αντίστασης και ο Εικαστικός Φωτογράφος» / Σαράντος Σακελλάκος (2019)
Το ντοκιμαντέρ του Σαράντου Σακελλάκου αποτελείται από μια σπάνια συνέντευξη που έδωσε ο σπουδαίος φωτογράφος της Εθνικής Αντίστασης, Σπύρος Μελετζής, το 1990, μαζί με μεγάλο αριθμό φωτογραφιών του. Αισθητικά δεν είναι κάτι το ιδιαίτερο, κυρίως γιατί έχει χωρίσει τα κομμάτια της συνέντευξης από τα κομμάτια του φωτογραφικού υλικού κι έτσι δεν δένονται αρμονικά με την αφήγηση.
Η συνέντευξη όμως αποτελεί πραγματικό ιστορικό ντοκουμέντο, αφού ο Μελετζής μας περιγράφει όλη την πορεία της ζωής του και της καριέρας του, επικεντρώνοντας στην περίοδο της Εθνικής Αντίστασης. Αναφέρεται εκτεταμένα στο πώς βρέθηκε στο βουνό, μετά από αποστολή που του ανέθεσε το ΚΚΕ στις αρχές του 1942. Αρχικά βρέθηκε στον Όλυμπο, στο χωριό Καρυές, όπου φωτογράφισε αντάρτικες ομάδες και λοχαγούς του ΕΛΑΣ. Τον Αύγουστο και το Σεπτέμβρη του 1942 ταξίδεψε στην Πελοπόννησο, με αποστολή που του είχε αναθέσει η Οργάνωση Αθήνας του ΕΑΜ, και τον Φλεβάρη του 1944 το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ του ανέθεσε να πάει στο βουνό, εκεί που χτιζόταν η Ελεύθερη Ελλάδα. Έτσι, ο Μελετζής πήρε 332 φιλμ και ανέβηκε στη Βίνιανη, όπου και έστησε το εργαστήριό του. Εκεί απαθανάτισε το έπος της Εθνικής Αντίστασης, με συνοδοιπόρο τον σπουδαίο εικαστικό Βάλια Σεμερτζίδη. Εκεί τράβηξε και το σπουδαίο πορτρέτο του Άρη Βελουχιώτη.
Ο Μελετζής μας περιγράφει το πώς άλλαξε η συνείδησή του στην Αντίσταση, παρότι δεν ήταν κομμουνιστής, και πώς αντιλήφθηκε το μεγάλο χρέος του, να απαθανατίσει τον αγώνα του ελληνικού λαού. «Συνάντησα μια Ρουμελιώτισσα γερόντισσα που κουβαλούσε εφόδια για τους αντάρτες. Όταν τη ρώτησα πώς μπορεί να είναι ζαλωμένη με ένα τόσο βαρύ φορτίο, πήρα την απάντηση: “Αγώνας είναι αυτός, συναγωνιστή, άμα κερδίσουμε τα κερδίζουμε όλα. Άμα τα χάσουμε, τα χάνουμε όλα”. Τότε είδα αυτήν τη γερόντισσα σαν γίγαντα μπροστά μου και άρχισα να σκέφτομαι ότι οι φωτογραφίες που έπρεπε να τραβήξω έπρεπε να έχουν την αγωνία, την πίστη, την ελπίδα και τη λεβεντιά αυτού του λαού», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Ιδιαίτερη στιγμή της συνέντευξης αποτελεί η ανάμνησή του από τη σπουδαία έκθεση που διοργανώθηκε το Δεκέμβρη του 1944 στα γραφεία του ΕΑΜ, με 150 φωτογραφίες, η οποία κράτησε μόνο 9 μέρες, διότι διακόπηκε από τη Μάχη του Δεκέμβρη. Η έκθεση στην οδό Κοραή (στο μέγαρο της Ηλεκτρικής, που ήταν επιταγμένο από τους Γερμανούς μέχρι τον Οκτώβρη του 1944) σημείωσε μεγάλη επιτυχία. Πλήθος κόσμου περίμεναν στην ουρά για να μπορέσουν να δουν τις φωτογραφίες της Αντίστασης: Τους αντάρτες του ΕΛΑΣ, την Κυβέρνηση του Βουνού, ΕΠΟΝίτες. Ο Μελετζής φωτογράφισε αρχικά και στις μάχες του Δεκέμβρη, αλλά κατά τη διάρκειά τους τον συνέλαβαν Ριμινίτες, οδηγήθηκε στου Γουδή και μετά στην Ελ Ντάμπα της Αιγύπτου. Τον Ιούλη του 1945 έθαψε στο σπίτι του για να φυλάξει 2.200 περίπου φιλμ από την Αντίσταση και τον Δεκέμβρη. Τριάντα χρόνια αργότερα, με μεγάλη αγωνία για το τι είχε απομείνει, ξανάβγαλε στο φως όλον αυτόν το θησαυρό.
Ο Σπύρος Μελετζής άφησε μεγάλη παρακαταθήκη με το έργο του και τιμήθηκε ως φωτογράφος στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς.
✔️ Το ντοκιμαντέρ προβάλλεται στον κινηματογράφο «Studio New Star Art Cinema» (Σπάρτης και Σταυροπούλου 33, πλατεία Αμερικής) καθημερινά στις 19.00.
ℹ️ Η NEW STAR για πρώτη φορά παρουσιάζει το “ΣΠΥΡΟΣ ΜΕΛΕΤΖΗΣ — ο Φωτογράφος της Αντίστασης και ο Εικαστικός Φωτογράφος” ενα ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ του Σαράντου Σακελλάκου
Στην επέτειο για τα 77 χρόνια από ίδρυσης της ΕΠΟΝ, 23-Φεβ-1943, οι λεπτομέρειες και οι συνθήκες της φωτογράφισης του Άρη Βελουχιώτη, 76 χρόνια μετά… από όταν ο Σ. Μελετζής ανέβηκε στο βουνό και έγινε επίσημα ο φωτογράφος της αντίστασης καθώς και άγνωστο φωτογραφικό υλικό του από τα δεκεμβριανά,
απο 20/2/2020 ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ στο STUDIO new star art cinema
Οι άγνωστες λεπτομέρειες της θρυλικής φωτογράφισης του Άρη, όπως τις περιγράφει ο Σπύρος Μελετζής μπρος στον φακό.
Τα πριν και τα μετά όλης του της ζωής του ιστορικού φωτογράφου.
Σενάριο Σκηνοθεσία : Σαράντος Σακελλάκος,
Μοντάζ : Σαράντος Σακελλάκος, Παναγιώτης Καλογήρου
Μουσική : Ακούσματα από τα ιστορικά τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη
Παραγωγή : Σαράντος Σακελλάκος,
Γλώσσα : Ελληνική
Διάρκεια : 64΄ λεπτά
«Νοµίζω ότι ο Τιτάνιος αγώνας που έκανε ο Ελληνικός λαός για τη λευτεριά του βρήκε ανταπόκριση από το φακό µου […] Γράφαµε ο καθένας µε τον τρόπο του, µια ιστορία συγκλονιστική του καιρού µας…»
- TRAILER της ταινίας “ΣΠΥΡΟΣ ΜΕΛΕΤΖΗΣ — ο Φωτογράφος της Αντίστασης και ο Εικαστικός Φωτογράφος”
- Link Αφίσα και Φωτογραφίες της ταινίας
ΣΥΝΟΨΗ:
Στο ντοκιμαντέρ Σπύρος Μελετζής — Ο Φωτογράφος της Αντίστασης και… ο Εικαστικός Φωτογράφος, ο ιστορικός φωτογράφος το 1990 μπροστά στο φακό της βιντεοκάμερας του Σαράντου Σακελλάκου περιγράφει της στιγμές της φωτογράφισης του Άρη στο βουνό, στη Βίνιανη, πώς και πού βρέθηκε το πρωινό του Δεκέμβρη, όταν αρχίζουν τα Δεκεμβριανά, και ακόμη πώς τράβηξε τις σπάνιες φωτογραφίες από εκείνη την εποχή, περιγράφοντας με λεπτομέρειες και τα χαμένα ντοκουμέντα, φωτογραφίσεις κατά τη σύλληψή του και την εν συνεχεία εξορία του.
«Αγώνας είναι αυτός, συναγωνιστή, αγώνας, Άµα τον κερδίσουμε τα κερδίζουμε όλα, κι όταν τον χάσουµε τα χάνουµε όλα.»
Λόγια που του είπε µια 80χρονη γυναίκα, την οποία συνάντησε στα βουνά να κουβαλάει κασόνια-ζαλίγκες συµµετέχοντας στον απελευθερωτικό αγώνα
Μια συγκλονιστική μαρτυρία του αείμνηστου φωτογράφου της Αντίστασης (βλ. “Αντάρτες στα βουνά”) — από τη συνάντησή του με μία άγνωστη Ευρυτάνισσα γυναίκα στα χρόνια του Αγώνα…
Μια μέρα είχα πάει σ’ ένα κοντινό χωριό που λέγεται Στένωμα. Σ’ αυτό το χωριό ήταν εγκατεστημένο το Πολιτικό Γραφείο του Κ.Κ.Ε. και τράβηξα κάτι φωτογραφίες. Όταν γύριζα πίσω στη Βίνιανη νωρίς το απόγευμα, βρήκα στο δρόμο μια ομάδα γυναικών που ξεκουράζονταν σε μια βρύση που βρίσκεται πριν από τη Βίνιανη. Να ένα ωραίο θέμα, είπα μέσα μου. Θα φωτογραφίσω αυτές τις γυναίκες με τις ζαλίγκες τους μόλις ετοιμασθούν να ξεκινήσουν. Τις πλησίασα και τις χαιρέτισα κατά τον συνηθισμένο τρόπο:
-«Γεια σας συναγωνίστριες».
-«Γεια σου συναγωνιστή».
-«Από πού έρχεσθε».
-«Από τη Νεράιδα, συναγωνιστή».
Κι’ όταν άκουσα πως ερχόταν από το χωριό Νεράιδα κι είχανε περπατήσει έτσι φορτωμένες πέντε ώρες, άρχισαν πάλι οι τύψεις να με βασανίζουν. Πέντε ώρες πορεία και φορτωμένες έτσι. Ε, αυτό πια πώς να το χωρέσει ο νους μου.
Ανάμεσά τους ξεχώριζε μια γριά (είναι αυτή που έχω στο λεύκωμά μου με την κασόνα ζαλίγκα). Αυτή τράβηξε πιο πολύ την προσοχή μου, οι άλλες ήταν νέες, και την ρώτησα τότε:
-«Καλά, εσύ συναγωνίστρια, δεν έχεις κανένα δικό σου, καμιά κόρη, καμιά αγγόνα, να ερχόταν εκείνη “αγγαρεία”, παρά φορτώθηκες εσύ γριά γυναίκα αυτή την κασόνα και περπάτησες τόσες ώρες.»
Να τι μ’ απάντησε εκείνη η Ευρυτάνα γυναίκα:
-«Έχω συναγωνιστή, και κόρες κι αγγόνες, αλλά όλες πήγανε σήμερα “αγγαρεία”. Αγώνας είναι αυτός συναγωνιστή, αγώνας. Αν τον κερδίσουμε τα κερδίσαμε όλα, κι όταν τον χάσουμε τα χάνουμε όλα».
Βούρκωσαν τα μάτια μου κι άθελα άρχισαν να κυλάν τα δάκρυα. Καμώθηκα πως ήθελα να πιω νερό και πήγα κοντά στη βρύση. Πλύθηκα για να κρύψω τα δάκρυα που κυλούσαν στο πρόσωπό μου και να πάρω λίγο κουράγιο. Και χίλια κανόνια να έπεφταν με μιάς ίσως θα μπορούσαν να τ’ αντέξουν τ’ αυτιά μου. Μα τούτα τα λόγια της Ευρυτάνας γριάς ήταν αδύνατο να τ’ αντέξω.
Την ίδια στιγμή σαν να βρισκόμουνα σε έκσταση ή έβλεπα ένα θάμα, άρχισε εκείνη η γυναίκα με την κασόνα ζαλίγκα να μεγαλώνει, να μεγαλώνει, να γίνεται στοιχειό και δράκαινα, να ξεπερνά τις κορφές του Βελουχιού και ν’ ανεβαίνει στα μεσούρανα. Μέσα στο νου μου αυτή η γυναίκα έλαμψε και φωτίστηκε και στάθηκε μπροστά μου επιβλητική, μεγαλόπρεπη, ακατάλυτη. Κι εγώ μπροστά της ένας νάνος, ένα τίποτε. Την έβλεπα και δεν τη χόρταινα. Να, έλεγα, αυτή είναι η Ελλάδα, βουνήσια Ελλάδα, που αγωνίζεται και μάχεται για τη λευτεριά.
Ήθελα να τρέξω κοντά της, να την αγγίξω, να πάρω κι εγώ δύναμη, να πάρω κουράγιο να γεμίσω την ψυχή μου με πίστη και θάρρος, με αυτοπεποίθηση για να μπορώ να πράξω κι εγώ κάτι. Μα δεν είχα ούτε μια στάλα δύναμη. Τα πόδια μου λες κι είχαν κολλήσει σε λάσπη ή είχαν ριζώσει μεσ’ στη γη, δεν μπορούσα να τα κουνήσω και έτσι καρφώθηκα στο ίδιο μέρος και την κοίταζα αμίλητος και σαν υπνωτισμένος. Και μόνο όταν σηκώθηκαν και οι άλλες κοπέλες με τις ζαλίγκες τους και μούπαν «Γεια σου συναγωνιστή», τότε συνήλθα. Τότε τις φωτογράφισα κι έφυγα ντροπιασμένος.
Σκεπτόμουνα πάντα, κι ως τα σήμερα ακόμα, τι έδωσε ο λαός μας σ’ αυτό το διάστημα της κατοχής και τι αντάλλαγμα πήρε για τις τόσες και τόσες του θυσίες. Έρχονται στιγμές, ακόμα και σήμερα, που φέρνω μπρος στα μάτια μου όλο αυτό το μεγαλείο του λαού μας όπως το ζήσαμε όλοι όσοι είχαμε την τύχη, την ευλογία του θεού και βρεθήκαμε τότε στην Ελεύθερη Ελλάδα, και πονώ για τον λαό μας και για την κατάρα που τον δέρνει. Κι όταν μάλιστα ξέρεις ποια είναι αυτή η κατάρα τότε πονάς ακόμα πιο πολύ. ”
Ο Σπύρος Μελετζής (20 Ιανουαρίου 1906–14 Νοεμβρίου 2003) ήταν Έλληνας φωτογράφος, γεννημένος στο χωριό Άγιοι Θεόδωροι Ίμβρου.
Θεωρείται ο κατ’ εξοχήν φωτογράφος της Εθνικής Αντίστασης 1940–1944.
Στην περίοδο της γερμανικής κατοχής, ο φακός του κατέγραψε την Αντίσταση του ελληνικού λαού.
Ο Μελετζής έγινε ο επίσημος φωτογράφος του έπους του λαϊκού ξεσηκωμού.
Οι καταπληκτικές του φωτογραφίες αποτυπώνουν με δραματικό τρόπο το έπος, τα όνειρα και την ελπίδα του ελληνικού λαού
(με πληροφορίες από F_B - Velissarios Kossivakis & εδώ)