Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Χαρίλαος Φλωράκης: «Αν ξανάρχιζα τη ζωή μου από την αρχή πάλι κομμουνιστής θα γινόμουνα»

Γρά­φει ο Νίκος Μότ­τας //

«Οι ζευ­γά­δες φεύ­γουν, μωρέ! Η σπο­ρά μένει.
Και φου­ντώ­νει. Και μεγα­λώ­νει. Και καρπίζει.
Και ρίχνει νέους σπό­ρους στη γη.
Και θα σηκώ­σουν τη σημαία του αγώ­να μέχρι τον ήλιο.
Είναι η σπο­ρά, σου λέω…».

Στις 22 Μάη συμπλη­ρώ­νο­νται 15 χρό­νια από τότε που ο ακού­ρα­στος κομ­μου­νι­στής, ο αγω­νι­στής καπε­τά­νιος, ο λαϊ­κός ηγέ­της, ο σύντρο­φος Χαρί­λα­ος Φλω­ρά­κης έκλει­σε για πάντα τα μάτια του. Στα 91 του χρό­νια, ο καπε­τάν-Γιώ­της συμπλή­ρω­νε μια ζωή γεμά­τη αγώ­νες, μια ζωή δοσμέ­νη στα ιδα­νι­κά ενός καλύ­τε­ρου κόσμου, για την προ­ο­πτι­κή του σοσια­λι­σμού-κομ­μου­νι­σμού, μια ζωή δοσμέ­νη στο ΚΚΕ, στο Κόμ­μα που αγά­πη­σε και έδω­σε τα πάντα: «Για­τί να μην έχεις περισ­σό­τε­ρες ζωές να του προ­σφέ­ρεις…» έλε­γε το 1998, όταν η ΚΕ του Κόμ­μα­τος τον τιμού­σε με ανα­μνη­στι­κή πλακέτα.

Ο βίος και η δρά­ση του Χαρί­λα­ου Φλω­ρά­κη ταυ­τί­στη­κε με την ιστο­ρία του ΚΚΕ, υπήρ­ξε οργα­νι­κό κομ­μά­τι των πιο ένδο­ξων- αλλά και συνά­μα δύσκο­λων- λαϊ­κών αγώ­νων στην Ελλά­δα της Κατο­χής, του Εμφυ­λί­ου και της νεό­τε­ρης ιστο­ρί­ας. Ελά­χι­στοι άνθρω­ποι έχουν κατα­φέ­ρει να κατα­κτή­σουν δικαί­ως μια θέση στο πάν­θε­ον εκεί­νων των λαϊ­κών αγω­νι­στών που έδω­σαν ολά­κε­ρη της ζωή τους για τα δίκαια του λαού, για το ψωμί και την ελευ­θε­ρία. Και αυτό για­τί ο Χαρ. Φλω­ρά­κης, με την ατα­λά­ντευ­τη πίστη του στα ιδα­νι­κά του σοσια­λι­σμού-κομ­μου­νι­σμού, δεν έλει­ψε από τα γυρί­σμα­τα της Ιστορίας. 

Ο Χαρί­λα­ος:

— Ήταν παρών στην προ­πο­λε­μι­κή δεκα­ε­τία του ’30 ως νεα­ρό μέλος της ΟΚΝΕ και αργό­τε­ρα ως σπου­δα­στής και δρα­στή­ριος εργα­ζό­με­νος των ΤΤΤ (Ταχυ­δρο­μεία, τηλε­γρα­φεία, τηλε­φω­νεία). Από νωρίς, όντας έφη­βος, αντι­λή­φθη­κε τα σημά­δια της ταξι­κής πάλης στην ελλη­νι­κή επαρ­χία του 1930:

«… οι ελπί­δες που έδι­νε η πορεία των Σοβιέτ στους εργά­τες και στη φτω­χο­λο­γιά, απο­τε­λού­σαν οξυ­γό­νο για το λαό, που όλο και κατέ­βαι­νε σε οργα­νω­μέ­νες κινη­το­ποι­ή­σεις. Παράλ­λη­λα, όμως, το αστι­κό κρά­τος, το οποίο στην αρχή έδει­χνε μου­δια­σμέ­νο και αμή­χα­νο, άρχι­σε να περ­νά­ει στην αντε­πί­θε­ση και στον αντι­κομ­μου­νι­σμό. Η Αστυ­νο­μία παρα­κο­λου­θού­σε, πια, τους πάντες και τα πάντα και η εργα­τι­κή πρω­το­πο­ρία έπαιρ­νε χίλιες μύριες προ­φυ­λά­ξεις για τη δρά­ση της» (Χρ.Θεοχαράτου, Χαρί­λα­ος Φλω­ρά­κης και Λαϊ­κό Κίνη­μα, Τυπο­εκ­δο­τι­κή 2001, σελ. 60).

— Ήταν παρών στους εργα­τι­κούς, συν­δι­κα­λι­στι­κούς αγώ­νες ως εργα­ζό­με­νος τηλε­γρα­φη­τής, μέλος της Επι­τρο­πής Αγώ­να των ΤΤΤ, δρώ­ντας υπό εξαι­ρε­τι­κά αντί­ξο­ες συν­θή­κες μεσού­σης της αντι­κομ­μου­νι­στι­κής φρε­νί­τι­δας του ελλη­νι­κού αστι­κού καθε­στώ­τος, πριν και κατά τη διάρ­κεια της δικτα­το­ρί­ας του Μετα­ξά. Για την συν­δι­κα­λι­στι­κή του δρά­ση μετα­τέ­θη­κε πολ­λές φορές από πόλη σε πόλη. Όπου κι αν βρι­σκό­ταν ωστό­σο, ο νεα­ρός Χαρί­λα­ος, προ­σπα­θού­σε να δημιουρ­γή­σει επα­φές με πυρή­νες παρά­νο­μων κομμουνιστών.

— Ήταν παρών στη «γέν­νη­ση» της ΕΑΜι­κής αντί­στα­σης περ­νώ­ντας από την συν­δι­κα­λι­στι­κή δρά­ση ως τηλε­γρα­φη­τής σε συν­θή­κες πλή­ρους παρα­νο­μί­ας. Δρα­στή­ριος συν­διορ­γα­νω­τής της πρώ­της μεγά­λης απερ­γί­ας στην Κατε­χό­με­νη απ’ τους Ναζί Ευρώ­πη (Απρί­λης 1942), έχο­ντας βρε­θεί ήδη δύο φορές στα απάν­θρω­πα κρα­τη­τή­ρια της Ασφά­λειας, ο Χαρί­λα­ος Φλω­ρά­κης πέρα­σε στην οργα­νι­κή του έντα­ξη στο ΕΑΜ και στην αυτο­δί­καιη εγγρα­φή του ως μέλος του ΚΚΕ.

— Ήταν παρών στους μεγά­λους λαϊ­κούς αγώ­νες του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ως αξιω­μα­τι­κός-αντάρ­της πλέ­ον στο βου­νό. Από το 1943 έως το 1945 προ­ά­γε­ται δια­δο­χι­κά, στους βαθ­μούς του λοχα­γού και εν συνε­χεία ταγ­μα­τάρ­χη του ΕΛΑΣ, παίρ­νει μέρος στα Δεκεμ­βρια­νά του 1944 ενά­ντια στους βρε­τα­νούς ιμπε­ρια­λι­στές και τους ντό­πιους λακέ­δες τους και συλ­λαμ­βά­νε­ται τον Οκτώ­βρη του 1945. Για το Δεκέμ­βρη του ’44 ο Χαρί­λα­ος θα πει:

xarilaos florakis 1951«Όσοι ισχυ­ρί­ζο­νται- ανά­με­σα τους και κάποιοι δήθεν Αρι­στε­ροί- ότι ο Δεκέμ­βρης υπήρ­ξε από τα κορυ­φαία λάθη του ΕΑΜ (και άρα του ΚΚΕ, ή είναι πλα­στο­γρά­φοι ή ανα­πα­ρά­γουν την πλα­στο­γρά­φη­ση της ιστο­ρί­ας. Για­τί το Δεκέμ­βρη δεν τον εξα­πέ­λυ­σε το ΕΑΜ. Το ΕΑΜ τον υπέ­στη. Και, φυσι­κά, αντι­στά­θη­κε. Σήμε­ρα, που έχουν δει το φως της δημο­σιό­τη­τας μια σει­ρά από ντο­κου­μέ­ντα, φαί­νε­ται ολο­κά­θα­ρα ποιος επι­δί­ω­ξε και επέ­βα­λε το Δεκέμ­βρη. Έχει, ήδη, απο­δει­χτεί ότι ο Δεκέμ­βρης ήταν μια καλά οργα­νω­μέ­νη ξενι­κή εισβο­λή και ένο­πλη επί­θε­ση που είχε τρεις στό­χους: Πρώ­το, να αφο­πλί­σει και να υπο­τά­ξει το στρα­τό της Αντί­στα­σης και Απε­λεύ­θε­ρω­σης- τον ΕΛΑΣ. Δεύ­τε­ρο, να χτυ­πή­σει το Λαϊ­κό Κίνη­μα (το ΕΑΜ), να το δυσφη­μή­σει και να ανα­κό­ψει τον εκδη­μο­κρα­τι­σμό της χώρας και της κοι­νω­νί­ας. Και τρί­τον, να παλι­νορ­θώ­σει το παλιό αγγλό­δου­λο καθε­στώς και το βασι­λιά- βάζο­ντας στη θέση του Μετα­ξά ή του Τσου­δε­ρού, τσι­ρά­κια του βρε­ταν­νι­κού ιμπε­ρια­λι­σμού με δημο­κρα­τι­κά προ­σω­πεία» (Χρ.Θεοχαράτου, Χαρί­λα­ος Φλω­ρά­κης και Λαϊ­κό Κίνη­μα, Τυπο­εκ­δο­τι­κή 2001, σελ. 236–237).

— Ήταν παρών στην κορυ­φαία εκδή­λω­ση της ταξι­κής πάλης στην Ελλά­δα του 20ου αιώ­να, με τον ενερ­γό του ρόλο στο Δημο­κρα­τι­κό Στρα­τό Ελλά­δας. Ήταν παρών σε καί­ριες μάχες του ΔΣΕ, όντας επι­κε­φα­λής στρα­τιω­τι­κών σχη­μα­τι­σμών, περ­νώ­ντας απ’ τους βαθ­μούς του αντι­συ­νταγ­μα­τάρ­χη, του συνταγ­μα­τάρ­χη και το 1948 του υπο­στρά­τη­γου. Ο καπε­τάν-Γιώ­της που δε μάση­σε ποτέ τα λόγια του, που ουδέ­πο­τε στρογ­γυ­λο­ποί­η­σε τις από­ψεις του χάρην της πολι­τι­κής ορθό­τη­τας, με την οξυ­δέρ­κεια και ντο­μπρο­σύ­νη που τον διέ­κρι­νε, θα πει χρό­νια μετά το τέλος του Εμφυ­λί­ου στο δημο­σιο­γρά­φο Χρ.Θεοχαράτο:

xarilaos florakis 4«Ναι, ο Εμφύ­λιος ήταν ανα­πό­φευ­κτος. Διό­τι, η ντό­πια και ξένη αντί­δρα­ση είχε απο­φα­σί­σει να υπο­τά­ξει και να εξο­ντώ­σει κάθε πατριω­τι­κή και δημο­κρα­τι­κή αντί­στα­ση. Μόνο αν σηκώ­να­με τα χέρια. Αν μένα­με να μας συλ­λά­βουν όλους, να μας βασα­νί­σουν, να μας ταπει­νώ­σουν και να μας σκο­τώ­σουν, δεν θα είχα­με εμφύ­λιο. Αλλά, και αυτή η χωρίς ένο­πλη αντί­στα­ση εξό­ντω­ση μας δεν θα ήταν ένας μονο­με­ρής Εμφύ­λιος; Δεν ήταν μονο­με­ρής Εμφύ­λιος στη χώρα μας, δεκα­τέσ­σε­ρις μήνες πριν από την έναρ­ξη της ένο­πλης αντί­στα­σης του ΚΚΕ; Πως, λοι­πόν, μπο­ρού­σε να απο­φευ­χθεί ο Εμφύ­λιος; […] Ο Εμφύ­λιος ήταν πατριω­τι­κός και δημο­κρα­τι­κός αγώ­νας, όπως ακρι­βώς και η Αντί­στα­ση, και όχι καθε­στω­τι­κός. Ήταν η συνέ­χεια της Αντί­στα­σης» (Χαρί­λα­ος Φλω­ρά­κης και Λαϊ­κό Κίνη­μα, σελ. 324).

— Ήταν παρών στην υπε­ρά­σπι­ση των δίκαιων λαϊ­κών αγώ­νων του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, του ΔΣΕ, του ΚΚΕ, όντας στο εδώ­λιο του κατη­γο­ρου­μέ­νου από το αστι­κό κρά­τος για τη δρά­ση του. Μέσα στις δικα­στι­κές αίθου­σες μετέ­τρε­ψε την απο­λο­γία του σε κατη­γο­ρη­τή­ριο ενά­ντια στο καθε­στώς, με λόγο και αγέ­ρω­χο θάρ­ρος που μονά­χα με του Μπε­λο­γιάν­νη θα μπο­ρού­σε να συγκριθεί:

«Δεν είναι οι κομ­μου­νι­στές εκεί­νοι που δεν έχουν πατρί­δα. Οι κομ­μου­νι­στές είναι απλοί άνθρω­ποι, εργα­τι­κοί, δεμέ­νοι με τη γη που γεν­νή­θη­καν. Και σ’αυτή τη γη κρί­νε­ται η τύχη τους, μαζί με όλο τον άλλο Λαό. Εκεί­νοι που δεν πιστεύ­ουν σε πατρί­δα και που δεν έχουν πατρί­δα είναι οι πλου­το­κρά­τες. Τα πλού­τη, τους παρέ­χουν τη δυνα­τό­τη­τα να ζουν σε όποιον τόπο και σε όποια χώρα επι­θυ­μούν. Η Κατο­χή απέ­δει­ξε και η σημε­ρι­νή κατά­στα­ση απο­δει­κνύ­ει ποιός έχει πατρί­δα, ποιός πονά γι’ αυτήν και ποιός θυσιά­ζε­ται για τη λευ­τε­ριά και προ­κο­πή της» (Από την απο­λο­γία στα δικα­στή­ρια Λάρι­σας, 2 Απρί­λη 1955).

Το κατη­γο­ρη­τή­ριο, οι διώ­ξεις, οι απει­λές ενά­ντια στη ζωή του, δεν στά­θη­καν ικα­νά να ξερι­ζώ­σουν απο μέσα του την βαθιά του πίστη στα κομ­μου­νι­στι­κά ιδε­ώ­δη, στο ΚΚΕ, στις μεγά­λες αξί­ες για τις οποί­ες αγω­νί­στη­κε. Θα πει απευ­θυ­νό­με­νος στους κατη­γό­ρους του, προς το τέλος της δίκης:

«Σε ό,τι με αφο­ρά προ­σω­πι­κά- όπως σας είπα και στην αρχή- εμφο­ρού­μαι από τα μεγά­λα ιδε­ώ­δη του κομ­μου­νι­σμού. Δεν υπάρ­χει δύνα­μη στον κόσμο που να μπο­ρεί να με υπο­χρε­ώ­σει να τα αρνη­θώ. Για την πραγ­μα­το­ποί­η­ση της γραμ­μής του κόμ­μα­τος, για την εξυ­πη­ρέ­τη­ση των συμ­φε­ρό­ντων του Λαού μας, για την Ελλά­δα, με ευχα­ρί­στη­ση προ­σφέ­ρω όλες μου τις δυνά­μεις και ακό­μη, ανε­πι­φύ­λα­κτα, και το πιο πολύ­τι­μο αγα­θό για τον άνθρω­πο,- τη ζωή μου…».

Ο Χαρί­λα­ος Φλω­ρά­κης διώ­χθη­κε για τις ιδέ­ες του και τη δρά­ση του, περ­νώ­ντας 18 ολό­κλη­ρα χρό­νια στις φυλα­κές του μετεμ­φυ­λια­κού αστι­κού κρά­τους. Μπή­κε στη φυλα­κή στην ηλι­κία των 40, απο­φυ­λα­κί­στη­κε υπό όρους στα 52, συνε­λή­φθη και εξο­ρί­στη­κε στα 53 και ξανα­βγή­κε στα 58 του χρό­νια. Πέρα­σε συνο­λι­κά 216 μήνες και 6.570 μέρες στα μετεμ­φυ­λια­κά κάτερ­γα της αστι­κής εξου­σί­ας. Πάλε­ψε, όμως, και νίκη­σε. Και έφτα­σε το 1972, μεσού­σης της αντι­δι­κτα­το­ρι­κής πάλης, να εκλε­γεί Α’ Γραμ­μα­τέ­ας του παρά­νο­μου ΚΚΕ και αργό­τε­ρα Γενι­κός Γραμ­μα­τέ­ας της ΚΕ του Κόμματος.

— Ήταν παρών και πρω­τα­γω­νι­στής στην προ­σπά­θεια να ορθο­πο­δή­σει το ΚΚΕ και το λαϊ­κό κίνη­μα, κατά τη μετα­πο­λί­τευ­ση. Να στα­θεί στα πόδια του μετά από δεκα­ε­τί­ες παρα­νο­μί­ας και ανη­λε­ών διώ­ξε­ων, να χαρά­ξει στέ­ρεη στρα­τη­γι­κή βασι­σμέ­νη στις ιδε­ο­λο­γι­κές γραμ­μές του μαρ­ξι­σμού-λενι­νι­σμού. Κυρί­ως, όμως, να αντι­με­τω­πί­σει τις δυνά­μεις του ρεφορ­μι­σμού και της αντε­πα­νά­στα­σης, οι οποί­ες επι­χεί­ρη­σαν ουκ ολί­γες φορές τη διά­λυ­ση του ΚΚΕ.

Το πως στά­θη­κε ο Χαρί­λα­ος την αντε­πα­να­στα­τι­κή θύελ­λα στην ΕΣΣΔ και στην ανα­το­λι­κή Ευρώ­πη περι­γρά­φει με τον καλύ­τε­ρο τρό­πο η Αλέ­κα Παπα­ρή­γα: «Ολο­ζώ­ντα­νη είναι μπρο­στά μας η απο­φα­σι­στι­κή συμ­βο­λή του Χαρί­λα­ου Φλω­ρά­κη, το 1990, στην Ευρεία Ολο­μέ­λεια της ΚΕ, στο 13ο Συνέ­δριο το 1991. Στην υπε­ρά­σπι­ση της προ­σφο­ράς του σοσια­λι­στι­κού συστή­μα­τος. Η θαρ­ρα­λέα στά­ση του να λοι­δο­ρή­σει τα βου­νά του ψέμα­τος που έπε­φταν στο σοσια­λι­σμό και την ιδε­ο­λο­γία του. Η στέ­ρεα πεποί­θη­σή του ότι ο κόσμος θα αλλά­ξει, ο σοσια­λι­σμός θα νική­σει, τότε σε εξαι­ρε­τι­κά δύσκο­λες και σκο­τει­νές στιγ­μές. Δεν είναι πάντα εύκο­λο, να πηγαί­νεις κόντρα στο ρεύ­μα. Δεν είναι πάντα εύκο­λο να στέ­κε­σαι όρθιος όταν άλλοι πέφτουν. Και ακό­μα περισ­σό­τε­ρο, να ανοί­γεις νέους δρό­μους» (Απο­χαι­ρε­τι­στή­ριο της ΚΕ, 24 Μάη 2005).

Ο Χαρί­λα­ος Φλω­ρά­κης υπήρ­ξε συνε­πής υπο­στη­ρι­κτής των κατα­κτή­σε­ων του ιστο­ρι­κού σοσια­λι­σμού. Όταν, στην αυγή της δεκα­ε­τί­ας του ’90, οι θια­σώ­τες της «ανα­νε­ω­τι­κής» αρι­στε­ράς και του «ευρω­κομ­μου­νι­σμού» λάκι­ζαν από το μετε­ρί­ζι της ταξι­κής πάλης λοι­δο­ρώ­ντας το μαρ­ξι­σμό-λενι­νι­σμό, ο ιστο­ρι­κός ηγέ­της του ΚΚΕ δεν έκα­νε ούτε βήμα πίσω:

xarilaos florakis 6«Ώστε, λοι­πόν, “θρί­αμ­βος της δημο­κρα­τί­ας” οι ανα­τρο­πές στην Ανα­το­λι­κή Ευρώ­πη! Αλλά, ποιες δυνά­μεις ενι­σχύ­θη­καν από το “θρί­αμ­βο”; Οι δημο­κρα­τι­κές πράγ­μα­τι δυνά­μεις ή οι δυνά­μεις εκεί­νες, οι οποί­ες στο όνο­μα της δημο­κρα­τί­ας έχουν ουσια­στι­κά ταχθεί ενά­ντια στο σοσια­λι­σμό; “θρί­αμ­βος της δημο­κρα­τί­ας” με το Κ.Κ. εκτός νόμου! “Θρί­αμ­βος της δημο­κρα­τί­ας” με νέες δυνα­τό­τη­τες για επέμ­βα­ση του ιμπε­ρια­λι­σμού! “Θρί­αμ­βος της δημο­κρα­τί­ας” με ανερ­γία, εξα­θλί­ω­ση, πεί­να και έγκλη­μα! Φυσι­κά, είναι δύσκο­λος ο δρό­μος. Εχει πολύ ανή­φο­ρο και δεν μπο­ρούν όλοι να τον βγά­λουν…» (Χρ. Θεο­χαρ, Χαρί­λα­ος Φλω­ρά­κης. Ο Λαϊ­κός Ηγέ­της, Τυπο­εκ­δο­τι­κή 2001).

Από τότε, όταν η αντε­πα­νά­στα­ση κυριαρ­χού­σε στην Σοβιε­τι­κή Ένω­ση και οι δυνά­μεις του οπορ­του­νι­σμού και του ιμπε­ρια­λι­σμού θέριευαν, ο Χαρί­λα­ος αντι­λαμ­βά­νο­νταν τι θα ακο­λου­θού­σε. Παρα­θέ­του­με ορι­σμέ­νες σημειώ­σεις του εκεί­νης της επο­χής, άλλες γρα­πτές και άλλες ως απο­σπά­σμα­τα ομι­λιών του:

«Την ξανα­θυ­μή­θη­καν την πιπί­λα: “Σε ξεπε­ρα­σμέ­να δόγ­μα­τα επι­μέ­νει το ΚΚΕ”! Ποια είναι τα “ξεπε­ρα­σμέ­να δόγ­μα­τα”, άσπον­δοι σύντρο­φοι και φίλοι; Οτι επι­μέ­νου­με στην ανά­γκη ανά­κτη­σης της εθνι­κής ανε­ξαρ­τη­σί­ας και κυριαρ­χί­ας; Οτι παρα­μέ­νου­με αμε­τα­κί­νη­τα προ­ση­λω­μέ­νοι στην υπε­ρά­σπι­ση των συμ­φε­ρό­ντων των εργα­ζο­μέ­νων; Οτι έχου­με και σήμε­ρα παντιέ­ρα μας την κοι­νω­νι­κή δικαιο­σύ­νη και το σοσια­λι­σμό; Πάρ­τε το από­φα­ση: Πολ­λά μπο­ρούν να αλλά­ξουν στο ιστο­ρι­κό προ­τσές. Ενα μόνο δεν μπο­ρεί να αλλά­ξει: Η ανά­γκη για το σοσια­λι­στι­κό μετα­σχη­μα­τι­σμό της κοι­νω­νί­ας και της ανθρω­πό­τη­τας…».

Βαθιά ήταν η πεποί­θη­ση του πως το «τέλος της Ιστο­ρί­ας», το οποίο ανέ­λυαν οι διά­φο­ροι «Φου­κου­γιά­μα» της αστι­κής προ­πα­γάν­δας, δεν ήρθε με την επι­κρά­τη­ση της αντε­πα­νά­στα­σης στην ΕΣΣΔ:

«Εμ, αυτή η καρα­μέ­λα περί του τέλους των ιδε­ο­λο­γιών! Παρά το μετα­φυ­σι­κό της περιε­χό­με­νο, δεν μπο­ρεί ν’ αλλά­ξει την πραγ­μα­τι­κό­τη­τα. Και η πραγ­μα­τι­κό­τη­τα λέει ότι οι αντι­θέ­σεις που χαρα­κτη­ρί­ζουν τον καπι­τα­λι­σμό, όχι μόνο δεν εξα­σθε­νούν, τώρα που δια­λύ­θη­κε η Σ.Ε., αλλά και δυνα­μώ­νουν. Και κατα­τρώ­γουν τα ίδια τα σπλά­χνα του. Ούτε ο καπι­τα­λι­σμός είναι αιώ­νιος ούτε το τέλος του κομ­μου­νι­σμού έφτα­σε, για τον απλού­στα­το λόγο ότι οι λαοί δεν πρό­κει­ται να παραι­τη­θούν από το όρα­μα για μια δίκαιη κοι­νω­νία και από τους αγώ­νες για σοσια­λι­σμό…».

Το τι έφερ­ναν οι ανα­τρο­πές στην ΕΣΣΔ και τις σοσια­λι­στι­κές χώρες ήταν ήδη μπρο­στά. Ο ίδιος το περιέ­γρα­φε, με απλό, σαφή και μεστό τρό­πο, ως εξής:

xarilaos florakis 2«Υπάρ­χει έστω και ένας σοβα­ρός άνθρω­πος στη Γη που να πιστεύ­ει ότι θα μπο­ρού­σε να κάνει (όσα κάνει) ο ιμπε­ρια­λι­σμός σήμε­ρα, αν δεν είχε δια­λυ­θεί η Σοβιε­τι­κή Ενω­ση; Οι λαοί βλέ­πουν, ήδη, τα απο­τε­λέ­σμα­τα: Ο καπι­τα­λι­σμός, καθη­με­ρι­νά, όλο και περισ­σό­τε­ρο δεί­χνει το χει­ρό­τε­ρο πρό­σω­πό του: Το αντι­κοι­νω­νι­κό, ληστρι­κό και απάν­θρω­πο. Οι επι­τυ­χί­ες του, φυσι­κά, παρά­γουν πλού­το, αλλά τον σωρεύ­ουν στους λίγους και η ζωή των εργα­ζο­μέ­νων χει­ρο­τε­ρεύ­ει. Οσο για τις δημο­κρα­τι­κές ελευ­θε­ρί­ες, συνε­χώς ροκα­νί­ζο­νται και λιμάρονται…».

Στα 75 του έλε­γε: «Ανα­πο­λώ τα ατέ­λειω­τα βρά­δια, μία πορεία 75 χρό­νων, γεμά­τη αγώ­νες, διωγ­μούς, κατα­τρεγ­μούς, θυσί­ες, επι­τεύγ­μα­τα, ηρω­ϊ­σμούς, λάθη, πισω­γυ­ρί­σμα­τα, νίκες και ήττες και σκέ­φτο­μαι: Αν έμοια­ζα του Φάουστ και ξανάρ­χι­ζα τη ζωή μου από την αρχή, τι θα έκα­να; Σύντρο­φοι, μη βια­στεί­τε να κάμε­τε λόγο για διορ­θω­τι­κές κινή­σεις, για περισ­σό­τε­ρη πεί­ρα, για λιγό­τε­ρα λάθη και τα παρό­μοια. Και πάλι κομ­μου­νι­στής θα γινό­μου­να και πάλι θα αγω­νι­ζό­μου­να για έναν καλύ­τε­ρο κόσμο και πάλι θα πολε­μού­σα- με λιγό­τε­ρα ή περισ­σό­τε­ρα λάθη, αδιά­φο­ρο- για την πατρί­δα, για τη δημο­κρα­τία, για την κοι­νω­νι­κή δικαιο­σύ­νη, για το σοσια­λι­σμό».

Τι κι’ αν έχουν περά­σει χρό­νια; Σήμε­ρα, τα λόγια του Χαρί­λα­ου Φλω­ρά­κη μοιά­ζουν πιο επί­και­ρα, πιο αλη­θι­νά από ποτέ. Για­τί προ­έρ­χο­νται από έναν άνθρω­πο που τιμού­σε τις ιδέ­ες του, με πρά­ξεις, ήταν απ’ τα πρό­σω­πα που, όπως έγρα­φε ο ποι­η­τής, «δε βολεύ­ο­νται παρά μόνο στον ήλιο», για­τί είχε καρ­διά που «δε βολεύ­ο­νταν παρά μόνο στο δίκαιο».

Νίκος Μόττας Γεννήθηκε το 1984 στη Θεσσαλονίκη. Είναι υποψήφιος διδάκτορας (Phd) Πολιτικής Επιστήμης, Διεθνών Σχέσεων και Ιστορίας. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Westminster του Λονδίνου και είναι κάτοχος δύο μεταπτυχιακών τίτλων (Master of Arts) στις διπλωματικές σπουδές (Παρίσι) και στις διεθνείς διπλωματικές σχέσεις (Πανεπιστήμιο Τελ Αβίβ). Άρθρα του έχουν δημοσιευθεί σε ελληνόφωνα και ξενόγλωσσα μέσα.
Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο