Πήλινη φιγούρα σκύλου με μυτερά αυτιά, και μακρύ τρίχωμα ήρθε στο φως σε ανασκαφή σε έναν από τους παλαιότερους δρόμους της Ρώμης. Kάτω από τη Via Latina σε ταφικό συγκρότημα, ανακάλυψαν πήλινο άγαλμα σκύλου, τρεις τάφους και μια άθικτη ταφική τεφροδόχο.
«Για άλλη μια φορά, η Ρώμη δείχνει σημαντικά ίχνη του παρελθόντος σε όλο της τον αστικό ιστό», λέει η Daniela Porro, επικεφαλής της Ειδικής Εποπτείας Αρχαιολογίας, Καλών Τεχνών και Τοπίου της Ρώμης.
Στην αρχαιότητα, ορισμένα αγάλματα από τερακότα χρησίμευαν ως μέρος του συστήματος αποχέτευσης που χρησιμοποιήθηκε σε επικλινείς στέγες, και είχαν περιείχαν λαξευμένες τρύπες που επέτρεπαν στο νερό να περάσει μέσα. Ο πηλός που χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή του κεφαλιού του σκύλου που μόλις αποκαλύφθηκε είναι παρόμοιος με το ψημένο κεραμικό υλικό που βρέθηκε σε παλιές υδρορροές και σωλήνες στην περιοχή. Αλλά αυτό το συγκεκριμένο ειδώλιο δεν περιέχει τρύπες, για να περνά το νερό που σημαίνει ότι πιθανότατα δημιουργήθηκε ως διακοσμητικό εξάρτημα ή ήταν ένα δώρο.
Οι αρχαιολόγοι που έφτασαν για να ερευνήσουν βρήκαν τρεις τάφους χτισμένους σε “τσιμεντένια” βάση. Ο ένας ήταν φτιαγμένο από σκληρή ηφαιστειακή τέφρα, ενώ ο άλλος είχε σχέδιο σαν δίχτυ στους τοίχους του. Ο τρίτος τάφος είχε ενδείξεις ζημιών από φωτιά κατά μήκος της βάσης του.
Δίπλα στους τάφους, η ομάδα ανακάλυψε τα λείψανα ενός νεαρού άνδρα που ήταν θαμμένος απευθείας στη «γυμνή γη», καθώς και μια τεφροδόχο που περιείχε θραύσματα οστών. Οι ειδικοί λένε ότι η τοποθεσία παραβιάστηκε από τις εργασίες κοινής ωφέλειας πριν η Ρώμη εφαρμόσει αυστηρότερους νόμους για την προστασία της αρχαίας κληρονομιάς της.
Χτισμένη πριν από περισσότερα από 2.000 χρόνια, η Via Latina επεκτάθηκε ~160χλμ ΝΑ της Ρώμης μέχρι την Capua (επαρχιακός δρόμος σήμερα προς τη Napoli). Ο δρόμος ξεκινούσε από αυτό την μετέπειτα Porta Latina, μια πύλη που ήταν μέρος των ρωμαϊκών αμυντικών τειχών που χτίστηκε από τον αυτοκράτορα Μάρκο Αυρήλιο μεταξύ 271 και 275 μ.Χ..
Αν και οι τάφοι είναι μια σημαντική ανακάλυψη, το καλοδιατηρημένο άγαλμα του κεφαλιού του σκύλου έχει κυριαρχήσει ανάμεσα στα ευρήματα. Το έργο τέχνης σε μέγεθος παλάμης δείχνει έναν σκύλο με μυτερά αυτιά που φορά κάτι που φαίνεται να είναι λουρί με ένα έμβλημα και σφίγγει ένα μικρό αντικείμενο ανάμεσα στα πόδια του. Το ακριβές είδος σκύλου που απεικονίζει το άγαλμα δεν είναι σαφές.
Όπως φαίνεται στην εικόνα (φωτο) κεφαλίδας το σκυλί είναι «ατόφιο» (με εξαίρεση τη «χάντρα» στο δεξί μάτι), σε αντίθεση με τα περισσότερα αρχαία αγάλματα –ευρήματα που δεν έχουν (πχ.) μύτη (όπως η Σφίγγα).
Κάποιες φορές πρόκειται για πράξη βανδαλισμού, αλλά συνήθως οι «μύτες» ‑ό,τι δηλ εξέχει μετατρέπεται σε «σκόνη του χρόνου». Με το πέρασμα των αιώνων (ή χιλιετιών), η φθορά αρχίζει να γίνεται αισθητή ακόμη και στο μπούστο, σε ανθεκτικά ευρήματα από μάρμαρο ή πέτρα.
Τα πιο προεξέχοντα μέρη ενός γλυπτού, όπως οι μύτες, τα δάκτυλα, τα χέρια, τα πόδια, ακόμη και τα κεφάλια, είναι τα πρώτα που εξαφανίζονται.
Σκεφτείτε το ‑παλαιότερο κι από τις Πυραμίδες είδωλο του Šigir (βρέθηκε στα Ουράλια το 1890), το παλαιότερο ξύλινο γλυπτό στον κόσμο, που το απόκοσμο ανθρώπινο πρόσωπό του σκιαγραφήθηκε πριν από περίπου 11.500–12.000 χρόνια και είναι σήμερα τελείως «στρογγυλεμένο».
Αλλά και τα δικά μας τα ελληνικά γλυπτά όπως τα βλέπουμε σήμερα, έχουν μόνο ένα μέρος της παλιάς τους δόξας. Μια μαρτυρία δίνει η Αφροδίτη της Μήλου, σμιλεμένη από τον Αλέξανδρο της Αντιόχειας προς τα τέλη του δεύτερου μΧ αιώνα μετά τον Χριστό και η οποία είναι περίφημη χωρίς χέρια
Σπανιότερα είναι έργο βανδάλων, όπως στην περίπτωση της ελληνικής μαρμάρινης κεφαλής της Αφροδίτης — που χρονολογείται από τον 1ο αιώνα μ.Χ. — που ανακαλύφθηκε στην Αθηναϊκή Αγορά και βανδαλίστηκε σκόπιμα από χριστιανούς, οι οποίοι είδαν το άγαλμα ως ειδωλολατρικό σύμβολο (για …σιγουριά σμίλεψαν και έναν σταυρό στο μέτωπό της).
Οι ειδικοί λένε ότι οι ράτσες των σκύλων έχουν αλλάξει δραματικά τις δύο τελευταίες χιλιετίες, προσθέτοντας, ότι «Κατά τη ρωμαϊκή περίοδο υπήρχε επιλεκτική εκτροφή σκύλων για επιθυμητές ιδιότητες και για συγκεκριμένες λειτουργίες, όπως το κυνήγι, η φύλαξη και η συντροφιά».
Μια δημοφιλής ράτσα σκύλων στην αρχαία Ρώμη ήταν το μεγαλόσωμο κυνηγόσκυλο, το οποίο αρχικά εισήχθη από την αρχαία Ελλάδα. Τώρα που έχει εξαφανιστεί, ο σκύλος πιστεύεται ότι είναι ο πρόγονος για το σύγχρονο mastino. Άλλες ράτσες που παρατηρήθηκαν σε όλη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία περιελάμβαναν προγόνους των ιρλανδικών λυκόσκυλων και των λαγωνικών.
Ναπολέων Σουκατζίδης Το μεγαλείο ενός αγωνιστή της Αντίστασης, του Θέμου Κορνάρου
