«Άδολες συνεντεύξεις σε δόλιους καιρούς»: Ελένη Τζατζιμάκη

Ο Χρή­στος Δημού­λας, μίλη­σε με την Ελέ­νη Τζα­τζι­μά­κη, στη στή­λη του Ατέ­χνως για νέους δημιουρ­γούς, «Άδο­λες συνε­ντεύ­ξεις σε δόλιους καιρούς».

”Τα χρό­νια που ζούμε,οδηγούνε τα βήμα­τά μας στην ύστα­τη ταπείνωση”,έλεγες πρίν λίγα χρόνια.Συνεχίζεται αυτό και σήμε­ρα κι αν ναί, ποιό είναι το πρό­σω­πο ή ποιά τα πρό­σω­πα της ταπεί­νω­σης, Ελένη;

Νομί­ζω πως η ταπεί­νω­ση για τον καθέ­να είναι η η στιγ­μή που συνει­δη­το­ποιεί την απο­μά­γευ­ση των πραγ­μά­των: η ζωή ξεκι­νά και εξε­λίσ­σε­ται με πλού­σια υλι­κά που, όσο μεγα­λώ­νεις, κατα­λα­βαί­νεις ότι στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα όλα αυτά δεν ήταν παρά ‑απα­ραί­τη­τα- στο­λί­δια για να εξω­ραϊ­σουν εκεί­νο που όλοι μας φοβό­μα­στε αλλά κανείς δεν μπο­ρεί να το γλι­τώ­σει: τη φθορά,τον χρό­νο που δεν επι­στρέ­φε­ται, την ζωή που σε ξεγέ­λα­σε και δεν ήταν όπως την είχες φανταστεί.Άρα ταπείνωση,για μένα, είναι η φθο­ρά και η διάψευση.

Ένας απ’τους στό­χους σου, η διδα­σκα­λία της γλώσ­σας μας και του πολι­τι­σμού μας στους μετανάστες.Στις μέρες μας και στο κρά­τος μας υπό την τόση αντιαν­θρώ­πι­νη κατά­στα­ση των προ­σφύ­γων, ο πολι­τι­σμός μας έχει κάποια θετι­κή επιρ­ροή στις συνει­δή­σεις τους;

Η απά­ντη­σή μου θα ήταν πιο ακρι­βής αν ήταν δυνα­τό να ορι­στεί πιο συγκε­κρι­μέ­να τι εννο­ού­με σήμε­ρα και διαχρονικά,λέγοντας “πολιτισμός”.Νομίζω πως στο μυα­λό μας, και ειδι­κά στην Ελλά­δα, αυτός ο όρος έχει λάβει ασα­φείς και ενί­ο­τε, παρα­πλα­νη­τι­κές ερμη­νεί­ες. Θα περιο­ρι­ζό­μουν λέγο­ντας πως αυτό που σίγου­ρα, κατά τη γνώ­μη μου,έχει γλυ­κά­νει κάπως τις πικρές ιστο­ρί­ες των προ­σφύ­γων είναι η ζεστα­σιά μιας μεγά­λης (ευτυχώς)μερίδας Ελλή­νων που βρί­σκε­ται κοντά τους, τους αγκα­λιά­ζει και τους προ­σφέ­ρει όπως και ό,τι μπορεί,και μάλι­στα με αυτο­θυ­σία. Τώρα όσον αφο­ρά στο γνω­στι­κό επί­πε­δο, παρα­τη­ρώ πως πολ­λοί έρχο­νται ήδη με κάποιο θαυ­μα­σμό για την Ελλά­δα και τα αρχαία της κάλ­λη που σίγουρα,είναι αδιαμφισβήτητα.

Στο τέλος της πρώ­της εικο­σα­ε­τί­ας του 21ου αιώνα,τελικά ”σε ποιόν ανή­κει μία ιστορία’;

Προ­σω­πι­κά θεω­ρώ πως η ιστο­ρία ανή­κει πάντα στους ηττη­μέ­νους για­τί είναι οι μόνοι που έχουν λόγο να ξανα­προ­σπα­θή­σουν. Και αυτό είναι και καλό και κακό.

Τον περα­σμέ­νο Ιού­λιο, βίω­σα μεγά­λη ικα­νο­ποί­η­ση όταν παρου­σί­α­σες την πολύ καλή προ­σπά­θειά σου με την μετά­φρα­ση για πρώ­τη φορά στην χώρα μας,πολλών Παλαι­στι­νί­ων ποιητών.Πού έγκει­ται η θέλη­σή σου γι’αυ­τήν την τόσο σημα­ντι­κή προ­σπά­θειά σου;

Σ’ευ­χα­ρι­στώ πολύ Χρή­στο. Και για μένα ήταν μεγά­λη η συγκί­νη­ση να ανα­με­τρη­θώ με αυτά τα κεί­με­να και όσο μπο­ρώ να τα φέρω στη γλώσ­σα μας. Η θέλη­σή μου έγκει­ται ακρι­βώς στο ότι με ενδια­φέ­ρει η φωνή των ηττη­μέ­νων για­τί πιστεύω ότι είναι οι διεκ­δι­κη­τές του μέλ­λο­ντος. Ειδι­κά όταν είναι περή­φα­νοι, όπως οι Παλαιστίνιοι.

Ήδη μιλά­με γιά ταπείνωση,προσφυγιά,Παλαιστινιακό και θαρ­ρείς πως μία κλω­στή τα ενώ­νει μετα­ξύ τους.Σήμερα οι Έλλη­νες λογο­τέ­χνες βοη­θά­νε με την γρα­φή τους να συνει­δη­το­ποι­η­θούν από τον λαό μας&να λυθού­νε κοι­νω­νι­κά προ­βλή­μα­τα που μαστί­ζουν την χώρα μας;

Κάποιοι ενδια­φέ­ρο­νται αλλά θεω­ρώ πως είναι λίγοι όσοι το κάνουν πραγ­μα­τι­κά με στό­χο και συνεί­δη­ση. Οι περισ­σό­τε­ρες προ­σπά­θειες λογο­τε­χνι­κής έκφρα­σης για όλα αυτά που ζού­με τώρα και ειδι­κά από εκπρο­σώ­πους της νέας γενιάς, βρί­σκο­νται ακό­μη στο στά­διο της προ­σω­πι­κής εξο­μο­λό­γη­σης ή της βια­στι­κής προ­σπά­θειας να μιλή­σει κανείς πρώ­τος για το παρόν, πράγ­μα τελεί­ως λογι­κό και δόκιμο,καθώς η λογο­τε­χνία το χωρά­ει και αυτό. Ωστό­σο θα έλε­γα ότι είναι ανα­γκαία η χρο­νι­κή από­στα­ση για να μιλή­σεις για μεγά­λα πράγματα,ειδικά σε μια τόσο κατα­κερ­μα­τι­σμέ­νη αισθη­τι­κά εποχή.

Πρώ­το βρα­βείο στο Φεστι­βάλ Τρα­γου­διού της Λυών,ειδικό τιμη­τι­κό βρα­βείο κρι­τι­κής επι­τρο­πής στο δια­γω­νι­σμό τρα­γου­διού” Generation Stars ” στην Vesul,μουσικές σπου­δές εκτός από τρα­γού­δι και σε ακορντεόν,πιάνο,επίσης μου­σι­κά άλμπουμ σε Γαλ­λό­φω­νες χώρες&Η.Π.Α…Η Ελλά­δα ως τρα­γού­δι τι ρυθ­μό έχει και τι είδους είναι;

Η Ελλά­δα είναι όλα τα τρα­γού­δια του κόσμου μαζί, ένας αχα­νής συγκε­ρα­σμός Ανα­το­λής και Δύσης γραμ­μέ­νος σε balcan tempo.

Η Ελλη­νι­κή με την Γαλ­λι­κή μου­σι­κή σκη­νή τι ομοιό­τη­τες και δια­φο­ρές έχουν;

Φοβά­μαι ότι πλέ­ον δεν μπο­ρού­με να μιλά­με για ελλη­νι­κή και γαλ­λι­κή σκη­νή ‚δεδο­μέ­νου ότι δυστυ­χώς, η επέ­λα­ση του ‑κακού- pop και της τηλε­ο­πτι­κής μου­σι­κής βιο­μη­χα­νί­ας, σάρω­σε κυριο­λε­κτι­κά, τη δημιουρ­γι­κό­τη­τα. Το είδα και στη Γαλλία,παρότι δεν έζη­σα πολύ και­ρό εκεί, το βλέ­πω και στην Ελλά­δα. Φυσι­κά πάντα υπάρ­χουν οι εξαι­ρέ­σεις που επι­βε­βαιώ­νουν τον κανό­να. Οφεί­λω όμως να πω ότι στη Γαλ­λία του­λά­χι­στον, υπάρ­χει ακό­μη κάποια δομή γύρω από το επάγ­γελ­μα ‑δηλα­δή μάνα­τζερς, παραγωγοί,ραδιόφωνα κλπ η οποία εδώ έχει σχε­δόν αφα­νι­στεί και επι­βιώ­νουν μόνο οι ήδη από χρό­νια φτα­σμέ­νοι καλλιτέχνες.

Ίδια η επό­με­νη ερώ­τη­ση βάσει άλλου είδους τέχνης.Ομοιότητες και δια­φο­ρές σύγ­χρο­νης Ελλη­νι­κής με την Γαλ­λι­κή λογοτεχνία;

Ομο­λο­γώ ότι δεν γνω­ρί­ζω σε βάθος τη σύγ­χρο­νη γαλ­λι­κή λογο­τε­χνι­κή σκη­νή, παρά ορι­σμέ­νους πεζο­γρά­φους και λίγους ποι­η­τές. Αντλώ­ντας από το μικρό μου δείγ­μα θα έλε­γα ότι οι Γάλ­λοι είναι αρκε­τά πιο τολ­μη­ροί και απε­λευ­θε­ρω­μέ­νοι από τους Έλλη­νες, ενί­ο­τε νομί­ζω και πιο “καλά δια­βα­σμέ­νοι” και προ­ε­τοι­μα­σμέ­νοι για αυτό που θα γρά­ψουν, πράγ­μα το οποίο όμως δε θεω­ρώ ότι στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα ξεκι­νά από την αγά­πη τους για την κουλ­τού­ρα αλλά από το δεδο­μέ­νο ότι εκεί, κακά τα ψέμα­τα, οι συγ­γρα­φείς και οι καλ­λι­τέ­χνες αντι­με­τω­πί­ζο­νται με κάποια σοβα­ρό­τη­τα τόσο από το κρά­τος όσο και από το κοι­νό (που παρα­μέ­νει κι εκεί μικρό βέβαια). Στην Ελλά­δα δυστυ­χώς, συγ­γρα­φείς και μου­σι­κοί αντι­με­τω­πί­ζο­νται, στην καλύ­τε­ρη περί­πτω­ση, ως Δον Κιχώ­τες και θεω­ρώ ότι αυτό επι­δρά, μοι­ραία, και στον τρό­πο που εργά­ζο­νται οι περισ­σό­τε­ροι. Και δεν τους αδικώ.

Κατά την γνώ­μη σου,συνεχίζουμε να ”γυρεύ­ου­με την μυθο­λο­γία του έρω­τα κι όχι αυτόν καθ’εαυτόν”;

Ναι. Ο έρω­τας είναι καθα­ρά προ­σω­πι­κή υπό­θε­ση. Ερω­τευό­μα­στε να βλέ­που­με τον εαυ­τό μας ερω­τευ­μέ­νο. Βέβαια, δεν αρνού­μαι το ευτυ­χές της συγκυ­ρί­ας του να τύχει να συμπο­ρευ­τού­με με κάποιον που θέλει συνει­δη­τά να βιώ­σου­με παρέα τις προ­σω­πι­κές μας οπτα­σί­ες. Το μοί­ρα­σμα δηλα­δή των προ­σω­πι­κών μυθο­λο­γιών μας, κι αυτό είναι κάτι ανα­γκαίο για τους ανθρώ­πους. Αλλά,επίσης πιστεύω ότι υπάρ­χουν και κάποιοι (λίγοι) που όντως τα κατά­φε­ραν και ερω­τεύ­τη­καν τον άλλον.

Υπο­στη­ρί­ζεις ότι δεν χαμπα­ριά­ζεις από θέα­τρα σκιών αλλά από ανθρώ­πους ενώ δεν ανα­σύ­ρεις ψευ­δαι­σθή­σεις μα τις παρα­σέρ­νεις. Πόσο εύκο­λο ή δύσκο­λο είναι να παρα­σύ­ρουν οι ψευ­δαι­σθή­σεις και τα ποι­κι­λό­μορ­φα θέα­τρα σκιών,τους ανθρώ­πους κι αυτοί να μην χαμπαριάζουν;

Νομί­ζω ότι είναι το πλέ­ον σύνη­θες. Και όχι επει­δή οι άνθρω­ποι είμα­στε αφελείς,ίσα-ίσα. Απλώς μερι­κές φορές το ψέμα γλυ­καί­νει τα πράγ­μα­τα. Όμως το αντι­πα­θώ για­τί δεν σε απε­λευ­θε­ρώ­νει, αλλά σε χώνει πιο βαθιά μέσα στη γη. Κι εγώ αγα­πώ πολύ την ελευθερία.

Ποιές οδη­γί­ες κρα­τάς στο χέρι και ποιές ελπί­δες στην καρδιά;

Οι οδη­γί­ες μου έχουν πολ­λά­κις ανα­προ­σαρ­μο­στεί, πώς αλλιώς; Η ελπί­δα μου,σταθερά, ήταν και είναι να είμαι ειλι­κρι­νής με τον εαυ­τό μου. Δεν τα έχω κατα­φέ­ρει πάντοτε,ωστόσο.

” Μετά την ενη­λι­κί­ω­ση” κι αφού νωρί­τε­ρα μας είχες μπά­σει στην ”Μαγεία της Άνω­σης”, μας έκα­νες ν’α­να­ρω­τιό­μα­στε αφε­νός ”σε ποιόν ανή­κει μία ιστο­ρία”, αφε­τέ­ρου για ”το παρά­δο­ξο των Διδύμων”.Τι νέο στό­χο έχεις να μας προ­τεί­νεις για ποι­η­τι­κή θεματική;

Αυτό,νομίζω, πως το υπο­βάλ­λει στον γρά­φο­ντα το ίδιο το ποίημα,την ώρα που απαι­τεί να γρα­φτεί. Θα ήθε­λα, πολύ, βέβαια, κάπο­τε να γρά­ψω ποι­ή­μα­τα σε άλλη γλώσ­σα-με γοη­τεύ­ει φοβε­ρά η μάχη με τα νοή­μα­τα, και πιστεύω πως αυτά συνι­στούν την ποί­η­ση και δευ­τε­ρευό­ντως, οι λέξεις. Με άλλα λόγια, αλλά­ζο­ντας τη γλώσ­σα πιστεύω πως θα προ­κα­λού­σα τον εαυ­τό μου σε άλλες συνδηλώσεις,πρωτότυπες. Όσον αφο­ρά στη θεμα­τι­κή, θα ήθε­λα πάρα πολύ να ετοι­μά­σω μια συλ­λο­γή με ερω­τι­κά ποι­ή­μα­τα μόνο. Το θεω­ρώ εξαι­ρε­τι­κά δύσκολο.

Σ’ευ­χα­ρι­στώ από καρ­διάς για την συνέ­ντευ­ξη, Χρή­στο μου!

Κι εγώ Ελένη!Nα είσαι πάντα καλά και δημιουργική!

Βιο­γρα­φι­κό

H Eλέ­νη Τζα­τζι­μά­κη γεν­νή­θη­κε το 1986 στην Αθήνα.Σπούδασε Νεο­ελ­λη­νι­κή Φιλο­λο­γία στο Πανε­πι­στή­μιο Αθη­νών κι ολο­κλή­ρω­σε το μετα­πτυ­χια­κό της στην Σορβόννη.Εργάστηκε σε πρό­γραμ­μα του Πανε­πι­στη­μί­ου Θεσ­σα­λί­ας πάνω στην διδα­σκα­λία του πολι­τι­σμού και της γλώσ­σας μας σε μετα­νά­στες ενώ ασχο­λεί­ται με ζητή­μα­τα Φύλ­λου και Πολι­τι­σμού στην Λογοτεχνία.Η πρώ­τη ποι­η­τι­κή της συλ­λο­γή ”Η μαγεία της Άνω­σης”( εκδό­σεις Μελά­νι) συμπε­ρι­λή­φθη­κε το 2009 στις υπο­ψη­φιό­τη­τες για το βρα­βείο του πρω­το­εμ­φα­νι­ζό­με­νου συγ­γρα­φέα του περιο­δι­κού ”Δια­βά­ζω”.
Το 2010 συμ­με­τεί­χε στο πρώ­το Φεστι­βάλ Νέων Λογο­τε­χνών του ΕΚΕΒΙ.

Σπού­δα­σε μου­σι­κή (ακορ­ντε­όν και πιά­νο) και τρα­γού­δι ασχο­λού­με­νη κι επαγγελματικά.Έχει κερ­δί­σει το πρώ­το βρα­βείο στο Φεστι­βάλ Τρα­γου­διού στην Λυών,το ειδι­κό τιμη­τι­κό βρα­βείο της κρι­τι­κής επι­τρο­πής του δια­γω­νι­σμού τρα­γου­διού ”Generation Stars ” στην Vessul, ενώ κυκλο­φό­ρη­σε δισκο­γρα­φία της σε Γαλ­λό­φω­νες χώρες και στις Η.Π.Α.

Στις εκδό­σεις Μελά­νι έχει εκδώ­σει και τις υπό­λοι­πες ως τώρα ποι­η­τι­κές της συλ­λο­γές: ”Μετά την ενηλικίωση”(2012), ”Σε ποιόν ανή­κει μια ιστορία;”(2015), ”Το παρά­δο­ξο των Διδύ­μων” (2018).
Επί­σης συμ­με­τέ­χει στα συλ­λο­γι­κά λογο­τε­χνι­κά έργα:

1) Ταυ­τό­τη­τες στον ελλη­νι­κό κόσμο(απ’το 1204 ως σήμε­ρα) — Ευρω­παϊ­κή Εται­ρία Νεο­ελ­λη­νι­κών Σπου­δών (2011).
2) Τριά­ντα ως τριάντα:Τριάντα ποι­η­τές έως 30 ετών — Κοι­νω­νία των (δε)κάτων (2011).
3)Αμ’έπος ανέρ­γων- Βακ­χι­κόν (2013).
4)Μονόλογοι συγ­γρα­φέ­ων — Βακ­χι­κόν (2015).
5) 35 under 35 — Διεύ­θυν­ση Γραμ­μά­των Υπουρ­γεί­ου Πολι­τι­σμού (2018).

_______________________________________________________________________________

Χρήστος Δημούλας: Εργάζεται ως ελεύθερος επαγγελματίας. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες κι Ιστορία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο καθώς και Δημοσιογραφία στο Επαγγελματικό Εργαστήρι Δημοσιογραφίας. Συνδημιουργός του Φωτογραφικού Εργαστηρίου ”Φώτο-Προλετάριοι”. Έχει εκδώσει 3 ποιητικές συλλογές.”Με λάδι του παρόντος ανάβουν του μέλλοντος καντήλια”(2013),”Ο ι λαϊκατζήδες”(2014) και”Γιώργος Φαρσακίδης,ο ζωγράφος του Λαού”(2015).