Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΟ-ΡΟΥΜΑΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Ρεπορ­τάζ Μαρ­γα­ρί­τα Φρο­νι­μά­δη-Ματά­τση //
Αρχ/των-ποι­ή­τρια

Μία ιδιαί­τε­ρα ξεχω­ρι­στή βρα­διά διορ­γα­νώ­θη­κε με επι­τυ­χία από την ΕΕΛ, στις 31 Μάρ­τη 2017, στην αίθου­σα Μιχα­ή­λας Αβέ­ρωφ, στην Αθή­να. Ένα αντι­προ­σω­πευ­τι­κό αφιέ­ρω­μα στην Ελλη­νο-Ρου­μά­νι­κη Λογο­τε­χνία, παρου­σία δύο δια­κε­κρι­μέ­νων προ­σω­πι­κο­τή­των, των γραμ­μά­των και των τεχνών: της Ρου­μά­νας ποι­ή­τριας-συγ­γρα­φέα-κρι­τι­κού θεά­τρου και σκη­νο­θέ­τι­δας Μόνι­κας Σαβου­λέ­σκου-Βου­δού­ρη   και του Έλλη­να Υφη­γη­τή του Πανε­πι­στη­μί­ου Ιασί­ου, με εκτε­τα­μέ­νο κι αξιό­λο­γο μετα­φρα­στι­κό έργο, κ. Ανδρέα Ράδου, επι­τί­μου μέλους της ΕΕΛ. Η πρώ­τη Ελλη­νί­δα εξ αγχι­στεί­ας, καθ’ ότι σύζυ­γος Έλλη­να και μόνι­μα εγκα­τε­στη­μέ­νη στην Ελλά­δα, ο δεύ­τε­ρος Έλλη­νας εξ αίμα­τος αλλά μόνι­μος κάτοι­κος Ρουμανίας.

Στα πλαί­σια αυτού του αφιε­ρώ­μα­τος παρου­σιά­στη­κε από τη Μόνι­κα Σαβου­λέ­σκου-Βου­δού­ρη η ποι­η­τι­κή συλ­λο­γή του Νική­τα Στα­νέ­σκου  «Λυπά­μαι που δεν είμαι Έλλη­νας», σε μετά­φρα­ση Ανδρέα Ράδου και όχι μόνο. Ανα­φέρ­θη­κε εκτε­τα­μέ­να και  γενι­κό­τε­ρα, στο έργο του Νική­τα Στα­νέ­σκου, ως ενός από τους μεγα­λύ­τε­ρους Ρου­μά­νους ποι­η­τές του 20ου αιώ­να ! Στη συνέ­χεια παρου­σιά­στη­κε από την ιστο­ρι­κό-μετα­φρά­στρια κ. Ευγε­νία Τσε­λέ­ντη , η ποι­η­τι­κή συλ­λο­γή της Μόνι­κας Σαβου­λέ­σκου-Βου­δού­ρη  «Εδώ, εκεί κι απα­ντα­χού-just people», που κυκλο­φό­ρη­σε πρό­σφα­τα σε ελλη­νι­κή από­δο­ση. Η ίδια  η ποι­ή­τρια απέ­δω­σε στη μητρι­κή της γλώσ­σα ποι­ή­μα­τά της, με μονα­δι­κό τρό­πο, υπό τη μου­σι­κή επέν­δυ­ση του Μάριου-Παύ­λου Ιωαν­νί­δη. Ποι­ή­μα­τά της στην Ελλη­νι­κή-Ρου­μά­νι­κη-Γαλ­λι­κή και Αγγλι­κή γλώσ­σα απο­δό­θη­καν, επί­σης, υπέ­ρο­χα από ηθο­ποιούς του Επαγ­γελ­μα­τι­κού θεά­τρου της δια­σπο­ράς, στην ίδρυ­ση του οποί­ου συνέ­βα­λε σημα­ντι­κά η ίδια ως στέ­λε­χος του Πολι­τι­στι­κού Συλ­λό­γου «Σύγ­χρο­να Βαλ­κά­νια». Ο Βαγ­γέ­λης Δου­κου­τσέ­λης , ο Ιωάν­νης Μακρό­που­λος, η Λάου­ρα Μιχα­έ­λα Ντου­μι­τρού, η Βάλι Μίτου και ο Αντρέα Μπουρ­λεά ήσαν κάποιοι από αυτούς. Στο σύντο­μο βιο­γρα­φι­κό της ανα­φέρ­θη­κε ότι:

«Η Μόνι­κα Σαβου­λέ­σκου — Βου­δού­ρη γεν­νή­θη­κε το 1942 στη Ρου­μα­νία και από το 1985 ζει στην Ολλαν­δία και στην Ελλά­δα. Σπού­δα­σε στη Φιλο­σο­φι­κή Σχο­λή του Πανε­πι­στη­μί­ου του Βου­κου­ρε­στί­ου. Το 1974 έλα­βε διδα­κτο­ρι­κό στη Φιλο­σο­φία από το ίδιο πανε­πι­στή­μιο. Τα τελευ­ταία είκο­σι πέντε χρό­νια εργά­ζε­ται ως κοι­νω­νιο­λό­γος σε διά­φο­ρα ευρω­παϊ­κά ερευ­νη­τι­κά κέντρα που ειδι­κεύ­ο­νται στην κοι­νω­νιο-ψυχο­λο­γία των μετα­να­στών. Έχει ασχο­λη­θεί με τη μετά­φρα­ση (ολλαν­δι­κή λογο­τε­χνία) και έχει συγ­γρά­ψει πρό­ζα, δοκί­μια, ποί­η­ση. Τα έργα της έχουν κυκλο­φο­ρή­σει σε πολ­λές ευρω­παϊ­κές χώρες και μετα­φρα­στεί στα Ολλαν­δι­κά, στα Ελλη­νι­κά, στα Γαλ­λι­κά κ.ά. Είναι μέλος στις Εται­ρεί­ες Λογο­τε­χνών της Ρου­μα­νί­ας, της Ολλαν­δί­ας και του Βελ­γί­ου, καθώς και πρό­ε­δρος του Πολι­τι­στι­κού Συλ­λό­γου “Σύγ­χρο­να Βαλ­κά­νια” (Αθή­να 2004). Στην Ελλά­δα κυκλο­φο­ρούν τα πεζά της  «πατέ­ρα, είμα­στε υπνο­βά­τες» και «οι Κόρες του Νίκα»».

roumaniki poiisi 2

Αξί­ζει να υπο­γραμ­μί­σου­με την από­φα­ση της ΕΕΛ να τιμή­σει τον κ. Ανδρέα Ράδο για το σπου­δαίο μετα­φρα­στι­κό του έργο και την ανε­κτί­μη­τη συμ­βο­λή του με αυτό, στην προ­βο­λή και προ­ώ­θη­ση της Ελλη­νι­κής Λογο­τε­χνί­ας στη Ρου­μα­νία και της Ρου­μά­νι­κης Λογο­τε­χνί­ας στην Ελλά­δα, απο­νέ­μο­ντάς του  το μετάλ­λιο με την ανά­γλυ­φη προ­το­μή του πρώ­του προ­έ­δρου της, Γρη­γό­ρη Ξενό­που­λου. Η τελε­τή  της απο­νο­μής προη­γή­θη­κε όλων, ακο­λου­θώ­ντας την ανά­γνω­ση  του πλού­σιου εργο-βιο­γρα­φι­κού σημειώ­μα­τος του τιμώ­με­νου, από την υπο­γρα­φό­με­νη, που μετα­ξύ άλλων ανέφερε:

«Αυτόν τον σπου­δαίο Έλλη­να, τον καθη­γη­τή Ανδρέα Ράδο, που το πλέ­ον περι­λη­πτι­κό εργο-βιο­γρα­φι­κό του σημεί­ω­μα, κατα­λαμ­βά­νει πάνω από 10 σελί­δες,  η ΕΕΛ τίμη­σε προ διε­τί­ας, ομό­φω­να, με τον τίτλο  του Επί­τι­μου μέλους της. Επι­τρέψ­τε μου, λοι­πόν, να πω δυο λόγια, επί τρο­χά­δην, για τον Ανδρέα Ράδο, αν και πολύ φοβά­μαι πως σίγου­ρα θα τον αδι­κή­σω. Ο Ανδρέ­ας Ράδος γεν­νή­θη­κε στο Νεστό­ριο Καστο­ριάς το 1938 και βίω­σε κατά τρό­πο δρα­μα­τι­κό τα γεγο­νό­τα του Β’ Παγκο­σμί­ου Πολέ­μου, της Εθνι­κής Αντί­στα­σης και του Εμφύ­λιου Σπα­ραγ­μού. Μετά από φυλα­κί­σεις, τραυ­μα­τι­σμούς κι απώ­λειες μελών της οικο­γέ­νειάς του, παίρ­νει με τους γονείς του το δρό­μο της πολι­τι­κής προ­σφυ­γιάς, αρχι­κά στην Αλβα­νία (1947) και μετά στη Ρου­μα­νία (1948), όπου και εγκα­θί­στα­ται μόνι­μα. Είναι παντρε­μέ­νος και έχει δυο παι­διά (μια κόρη, Νίκη-Νικο­λέ­τα και έναν γιο Λεω­νί­δα). Ασχο­λή­θη­κε με το δοκί­μιο, την Κρι­τι­κή της Λογο­τε­χνί­ας και τη Μετά­φρα­ση Ελλή­νων στα Ρου­μά­νι­κα και Ρου­μά­νων στην Ελλη­νι­κή γλώσ­σα. Έκα­νε   Φιλο­λο­γι­κές-φιλο­σο­φι­κές  Σπου­δές στα Πανε­πι­στή­μια του Βου­κου­ρε­στί­ου και του “AL. I. CUZA” Ιασίου/Ρουμανίας και στα­διο­δρό­μη­σε ως βοη­θός Καθη­γη­τού και αργό­τε­ρα Υφη­γη­τής, κατό­πιν δια­γω­νι­σμών. Έκτο­τε ασχο­λεί­ται κυρί­ως με την προ­βο­λή και διά­δο­ση των Ελλη­νι­κών Γραμ­μά­των και του Ελλη­νι­κού Πολι­τι­σμού με έμφα­ση στη Νεο­ελ­λη­νι­κή Λογο­τε­χνία αλλά και με θέμα­τα που αφο­ρούν τη θεω­ρία της λογο­τε­χνί­ας, τη βαλ­κα­νι­κή, τη ρου­μα­νι­κή και τη ρωσι­κή λογοτεχνία.Από το 1960–1973   δημιουρ­γεί και διευ­θύ­νει (ως και το 1998) το Φρο­ντι­στή­ριο Νεο­ελ­λη­νι­κών Σπου­δών (το οποίο έγι­νε αργό­τε­ρα Λεκτο­ρά­το) του Παν/μίου „AL. I. CUZA”  Ιασί­ου Ρου­μα­νί­ας, μονα­δι­κό τέτοιου είδους εκεί­νη την περί­ο­δο στη Ρου­μα­νία. Αυτό το κέντρο προ­βο­λής των ελλη­νι­κών γραμ­μά­των συνε­χί­ζει τη λει­τουρ­γία του και τώρα, μετά τη συντα­ξιο­δό­τη­ση του Ανδρέα Ράδου. Μετά το 1990, με πρω­το­βου­λία του αδελ­φο­ποιού­νται τα Πανε­πι­στή­μια Ιασί­ου και Α.Π.Θ. Το 1994 αρχί­ζει η έκδο­ση της μόνι­μης μηνιαί­ας τακτι­κής σελί­δας “Το ελλη­νι­κό πνεύ­μα – ευρω­παϊ­κές συν­θέ­σεις” του πολι­τι­στι­κού περιο­δι­κού “CRONICA” Ιασί­ου, την οποία επι­με­λεί­ται. Μετέ­φρα­σε  Έλλη­νες ποι­η­τές και δρα­μα­τουρ­γούς: Δ. Σολω­μό, Κ. Παλα­μά, Α. Σικε­λια­νό, Ν. Καζαν­τζά­κη, Γ. Σεφέ­ρη, Κ. Βάρ­να­λη, Γ. Ρίτσο, Οδ. Ελύ­τη, Ι. Καμπα­νέλ­λη, Ρίτα Μπού­μη-Παπ­πά, Μ. Ανα­γνω­στά­κη, Γ. Βαφό­που­λο, Τ. Βαρ­βι­τσιώ­τη, Αν. Ευαγ­γέ­λου, Κ. Αση­μα­κό­που­λο, Ν. Βαγε­νά, Κ. Παπα­γε­ωρ­γί­ου, Γ. Κοντό, Γ. Στε­ριό­που­λο, Κ. Μόντη, Κ. Χρυ­σάν­θη, Κ. Χαρα­λα­μπί­δη κ.α. (περί­που 130 Έλλη­νες και Κύπριους λογοτέχνες).Επίσης, μετέ­φρα­σε και σχο­λί­α­σε στα ελλη­νι­κά 25 Ρου­μά­νους ποι­η­τές (N. Labiş, N. Stănescu, M. Sorescu, Ana Blandiana, I. Romanescu, Şt. Augustin-Doinaş, H. Zilieru, P. Stoica, C. Baltag κ.α.). Από την ξένη λογο­τε­χνία δημο­σί­ευ­σε μελέ­τες, άρθρα, κυρί­ως για τους Μ. Σόλο­χωφ, Π. Νερού­ντα, Ν. Βαπ­στσά­ρωφ, Ν. Χικ­μέτ, Μ. Λέρ­μο­ντωφ, Κ. Σίμο­νωφ, Ρ. Ροζ­ντε­στ­βένσ­σκυ, Α. Τσέ­χωφ κ.α.

Μιλά­ει αρκε­τά καλά, εκτός της Ελλη­νι­κής, άλλες πέντε ξένες γλώσ­σες : Ρου­μα­νι­κά, Ρωσι­κά, Βουλ­γα­ρι­κά, Γερ­μα­νι­κά και  Ισπανικά».

roumaniki poiisi 3

Μετά τον  χαι­ρε­τι­σμό του προ­έ­δρου της ΕΕΛ κ. Παύ­λου Ναθα­να­ήλ και την απο­νο­μή του μεταλ­λί­ου «Γρη­γό­ρης Ξενό­που­λος» στον τιμώ­με­νο, εμφα­νώς συγκι­νη­μέ­νος ο κ. Ανδρέ­ας Ράδος ανα­φέρ­θη­κε στο κύρος της ΕΕΛ και στα αξιό­λο­γα μέλη της, ιδρυ­τι­κά και μη, που άφη­σαν επο­χή, όπως οι Ξενό­που­λος, Παλα­μάς, Καζαν­τζά­κης, Λου­ντέ­μης, Σικε­λια­νός, Μπού­μη-Παπ­πά, Παπ­πάς, Λει­βα­δί­της, Ρίτσος, Βρετ­τά­κος, Σιμό­που­λος και τόσοι άλλοι. Άδρα­ξε την ευκαι­ρία να ευχα­ρι­στή­σει για μία ακό­μα φορά, εκτός των άλλων και τη Ρου­μα­νία που ως δεύ­τε­ρη πατρί­δα του,  τον υπο­δέ­χτη­κε εγκάρ­δια, ανοί­γο­ντας την αγκά­λη της και προ­σφέ­ρο­ντάς του όλες εκεί­νες τις ευκαι­ρί­ες που, δυστυ­χώς του στέ­ρη­σε, η πρώ­τη του πατρίδα.

Την εκδή­λω­ση τίμη­σαν με την παρου­σία τους, μετα­ξύ άλλων η κ. Αnka Chisalita, εκπρό­σω­πος της Ρου­μά­νι­κης Πρε­σβεί­ας, o κ. Δημ. Χατζα­ρό­που­λος, μέλος του Εθνι­κού Συμ­βου­λί­ου διεκ­δί­κη­σης των Γερ­μα­νι­κών Οφει­λών, ο πρώ­ην πρό­ε­δρος της ΕΕΛ Αυγε­ρι­νός Ανδρέ­ου, η ποι­ή­τρια Φαί­δρα Ζαμπα­θά-Παγου­λά­του, η συγ­γρα­φέ­ας Μαρία Δεμ­σε­ρή-Σιδέ­ρη, οι ποι­η­τές Τίτος Πατρί­κιος, Νίκος Κατσα­λί­δας, Αντώ­νης Κομί­νης, Αλέ­κος Πού­λος, Σπύ­ρος Αυλω­νί­της κ.α. Την φωτο­γρα­φι­κή κάλυ­ψη έκα­νε ο Αντώ­νης Κομί­νης, ευγε­νώς προ­σφερ­θείς, ενώ ο Ναπο­λέ­ων Ροντο­γιάν­νης ανέ­λα­βε αφι­λο­κερ­δώς την πλή­ρη βιντε­ο­κά­λυ­ψη της εκδή­λω­σης που απο­σπά­σμα­τά της, ήδη,  έχει αναρ­τή­σει στο δια­δί­κτυο, όπου μπο­ρεί κανείς να τα παρα­κο­λου­θή­σει. Τον όλο συντο­νι­σμό  είχε η υπογραφόμενη.

 

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο