Ρεπορτάζ Μαργαρίτα Φρονιμάδη-Ματάτση //
Αρχ/των-ποιήτρια
Μία ιδιαίτερα ξεχωριστή βραδιά διοργανώθηκε με επιτυχία από την ΕΕΛ, στις 31 Μάρτη 2017, στην αίθουσα Μιχαήλας Αβέρωφ, στην Αθήνα. Ένα αντιπροσωπευτικό αφιέρωμα στην Ελληνο-Ρουμάνικη Λογοτεχνία, παρουσία δύο διακεκριμένων προσωπικοτήτων, των γραμμάτων και των τεχνών: της Ρουμάνας ποιήτριας-συγγραφέα-κριτικού θεάτρου και σκηνοθέτιδας Μόνικας Σαβουλέσκου-Βουδούρη και του Έλληνα Υφηγητή του Πανεπιστημίου Ιασίου, με εκτεταμένο κι αξιόλογο μεταφραστικό έργο, κ. Ανδρέα Ράδου, επιτίμου μέλους της ΕΕΛ. Η πρώτη Ελληνίδα εξ αγχιστείας, καθ’ ότι σύζυγος Έλληνα και μόνιμα εγκατεστημένη στην Ελλάδα, ο δεύτερος Έλληνας εξ αίματος αλλά μόνιμος κάτοικος Ρουμανίας.
Στα πλαίσια αυτού του αφιερώματος παρουσιάστηκε από τη Μόνικα Σαβουλέσκου-Βουδούρη η ποιητική συλλογή του Νικήτα Στανέσκου «Λυπάμαι που δεν είμαι Έλληνας», σε μετάφραση Ανδρέα Ράδου και όχι μόνο. Αναφέρθηκε εκτεταμένα και γενικότερα, στο έργο του Νικήτα Στανέσκου, ως ενός από τους μεγαλύτερους Ρουμάνους ποιητές του 20ου αιώνα ! Στη συνέχεια παρουσιάστηκε από την ιστορικό-μεταφράστρια κ. Ευγενία Τσελέντη , η ποιητική συλλογή της Μόνικας Σαβουλέσκου-Βουδούρη «Εδώ, εκεί κι απανταχού-just people», που κυκλοφόρησε πρόσφατα σε ελληνική απόδοση. Η ίδια η ποιήτρια απέδωσε στη μητρική της γλώσσα ποιήματά της, με μοναδικό τρόπο, υπό τη μουσική επένδυση του Μάριου-Παύλου Ιωαννίδη. Ποιήματά της στην Ελληνική-Ρουμάνικη-Γαλλική και Αγγλική γλώσσα αποδόθηκαν, επίσης, υπέροχα από ηθοποιούς του Επαγγελματικού θεάτρου της διασποράς, στην ίδρυση του οποίου συνέβαλε σημαντικά η ίδια ως στέλεχος του Πολιτιστικού Συλλόγου «Σύγχρονα Βαλκάνια». Ο Βαγγέλης Δουκουτσέλης , ο Ιωάννης Μακρόπουλος, η Λάουρα Μιχαέλα Ντουμιτρού, η Βάλι Μίτου και ο Αντρέα Μπουρλεά ήσαν κάποιοι από αυτούς. Στο σύντομο βιογραφικό της αναφέρθηκε ότι:
«Η Μόνικα Σαβουλέσκου — Βουδούρη γεννήθηκε το 1942 στη Ρουμανία και από το 1985 ζει στην Ολλανδία και στην Ελλάδα. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου του Βουκουρεστίου. Το 1974 έλαβε διδακτορικό στη Φιλοσοφία από το ίδιο πανεπιστήμιο. Τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια εργάζεται ως κοινωνιολόγος σε διάφορα ευρωπαϊκά ερευνητικά κέντρα που ειδικεύονται στην κοινωνιο-ψυχολογία των μεταναστών. Έχει ασχοληθεί με τη μετάφραση (ολλανδική λογοτεχνία) και έχει συγγράψει πρόζα, δοκίμια, ποίηση. Τα έργα της έχουν κυκλοφορήσει σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες και μεταφραστεί στα Ολλανδικά, στα Ελληνικά, στα Γαλλικά κ.ά. Είναι μέλος στις Εταιρείες Λογοτεχνών της Ρουμανίας, της Ολλανδίας και του Βελγίου, καθώς και πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου “Σύγχρονα Βαλκάνια” (Αθήνα 2004). Στην Ελλάδα κυκλοφορούν τα πεζά της «πατέρα, είμαστε υπνοβάτες» και «οι Κόρες του Νίκα»».
Αξίζει να υπογραμμίσουμε την απόφαση της ΕΕΛ να τιμήσει τον κ. Ανδρέα Ράδο για το σπουδαίο μεταφραστικό του έργο και την ανεκτίμητη συμβολή του με αυτό, στην προβολή και προώθηση της Ελληνικής Λογοτεχνίας στη Ρουμανία και της Ρουμάνικης Λογοτεχνίας στην Ελλάδα, απονέμοντάς του το μετάλλιο με την ανάγλυφη προτομή του πρώτου προέδρου της, Γρηγόρη Ξενόπουλου. Η τελετή της απονομής προηγήθηκε όλων, ακολουθώντας την ανάγνωση του πλούσιου εργο-βιογραφικού σημειώματος του τιμώμενου, από την υπογραφόμενη, που μεταξύ άλλων ανέφερε:
«Αυτόν τον σπουδαίο Έλληνα, τον καθηγητή Ανδρέα Ράδο, που το πλέον περιληπτικό εργο-βιογραφικό του σημείωμα, καταλαμβάνει πάνω από 10 σελίδες, η ΕΕΛ τίμησε προ διετίας, ομόφωνα, με τον τίτλο του Επίτιμου μέλους της. Επιτρέψτε μου, λοιπόν, να πω δυο λόγια, επί τροχάδην, για τον Ανδρέα Ράδο, αν και πολύ φοβάμαι πως σίγουρα θα τον αδικήσω. Ο Ανδρέας Ράδος γεννήθηκε στο Νεστόριο Καστοριάς το 1938 και βίωσε κατά τρόπο δραματικό τα γεγονότα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, της Εθνικής Αντίστασης και του Εμφύλιου Σπαραγμού. Μετά από φυλακίσεις, τραυματισμούς κι απώλειες μελών της οικογένειάς του, παίρνει με τους γονείς του το δρόμο της πολιτικής προσφυγιάς, αρχικά στην Αλβανία (1947) και μετά στη Ρουμανία (1948), όπου και εγκαθίσταται μόνιμα. Είναι παντρεμένος και έχει δυο παιδιά (μια κόρη, Νίκη-Νικολέτα και έναν γιο Λεωνίδα). Ασχολήθηκε με το δοκίμιο, την Κριτική της Λογοτεχνίας και τη Μετάφραση Ελλήνων στα Ρουμάνικα και Ρουμάνων στην Ελληνική γλώσσα. Έκανε Φιλολογικές-φιλοσοφικές Σπουδές στα Πανεπιστήμια του Βουκουρεστίου και του “AL. I. CUZA” Ιασίου/Ρουμανίας και σταδιοδρόμησε ως βοηθός Καθηγητού και αργότερα Υφηγητής, κατόπιν διαγωνισμών. Έκτοτε ασχολείται κυρίως με την προβολή και διάδοση των Ελληνικών Γραμμάτων και του Ελληνικού Πολιτισμού με έμφαση στη Νεοελληνική Λογοτεχνία αλλά και με θέματα που αφορούν τη θεωρία της λογοτεχνίας, τη βαλκανική, τη ρουμανική και τη ρωσική λογοτεχνία.Από το 1960–1973 δημιουργεί και διευθύνει (ως και το 1998) το Φροντιστήριο Νεοελληνικών Σπουδών (το οποίο έγινε αργότερα Λεκτοράτο) του Παν/μίου „AL. I. CUZA” Ιασίου Ρουμανίας, μοναδικό τέτοιου είδους εκείνη την περίοδο στη Ρουμανία. Αυτό το κέντρο προβολής των ελληνικών γραμμάτων συνεχίζει τη λειτουργία του και τώρα, μετά τη συνταξιοδότηση του Ανδρέα Ράδου. Μετά το 1990, με πρωτοβουλία του αδελφοποιούνται τα Πανεπιστήμια Ιασίου και Α.Π.Θ. Το 1994 αρχίζει η έκδοση της μόνιμης μηνιαίας τακτικής σελίδας “Το ελληνικό πνεύμα – ευρωπαϊκές συνθέσεις” του πολιτιστικού περιοδικού “CRONICA” Ιασίου, την οποία επιμελείται. Μετέφρασε Έλληνες ποιητές και δραματουργούς: Δ. Σολωμό, Κ. Παλαμά, Α. Σικελιανό, Ν. Καζαντζάκη, Γ. Σεφέρη, Κ. Βάρναλη, Γ. Ρίτσο, Οδ. Ελύτη, Ι. Καμπανέλλη, Ρίτα Μπούμη-Παππά, Μ. Αναγνωστάκη, Γ. Βαφόπουλο, Τ. Βαρβιτσιώτη, Αν. Ευαγγέλου, Κ. Ασημακόπουλο, Ν. Βαγενά, Κ. Παπαγεωργίου, Γ. Κοντό, Γ. Στεριόπουλο, Κ. Μόντη, Κ. Χρυσάνθη, Κ. Χαραλαμπίδη κ.α. (περίπου 130 Έλληνες και Κύπριους λογοτέχνες).Επίσης, μετέφρασε και σχολίασε στα ελληνικά 25 Ρουμάνους ποιητές (N. Labiş, N. Stănescu, M. Sorescu, Ana Blandiana, I. Romanescu, Şt. Augustin-Doinaş, H. Zilieru, P. Stoica, C. Baltag κ.α.). Από την ξένη λογοτεχνία δημοσίευσε μελέτες, άρθρα, κυρίως για τους Μ. Σόλοχωφ, Π. Νερούντα, Ν. Βαπστσάρωφ, Ν. Χικμέτ, Μ. Λέρμοντωφ, Κ. Σίμονωφ, Ρ. Ροζντεστβένσσκυ, Α. Τσέχωφ κ.α.
Μιλάει αρκετά καλά, εκτός της Ελληνικής, άλλες πέντε ξένες γλώσσες : Ρουμανικά, Ρωσικά, Βουλγαρικά, Γερμανικά και Ισπανικά».
Μετά τον χαιρετισμό του προέδρου της ΕΕΛ κ. Παύλου Ναθαναήλ και την απονομή του μεταλλίου «Γρηγόρης Ξενόπουλος» στον τιμώμενο, εμφανώς συγκινημένος ο κ. Ανδρέας Ράδος αναφέρθηκε στο κύρος της ΕΕΛ και στα αξιόλογα μέλη της, ιδρυτικά και μη, που άφησαν εποχή, όπως οι Ξενόπουλος, Παλαμάς, Καζαντζάκης, Λουντέμης, Σικελιανός, Μπούμη-Παππά, Παππάς, Λειβαδίτης, Ρίτσος, Βρεττάκος, Σιμόπουλος και τόσοι άλλοι. Άδραξε την ευκαιρία να ευχαριστήσει για μία ακόμα φορά, εκτός των άλλων και τη Ρουμανία που ως δεύτερη πατρίδα του, τον υποδέχτηκε εγκάρδια, ανοίγοντας την αγκάλη της και προσφέροντάς του όλες εκείνες τις ευκαιρίες που, δυστυχώς του στέρησε, η πρώτη του πατρίδα.
Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους, μεταξύ άλλων η κ. Αnka Chisalita, εκπρόσωπος της Ρουμάνικης Πρεσβείας, o κ. Δημ. Χατζαρόπουλος, μέλος του Εθνικού Συμβουλίου διεκδίκησης των Γερμανικών Οφειλών, ο πρώην πρόεδρος της ΕΕΛ Αυγερινός Ανδρέου, η ποιήτρια Φαίδρα Ζαμπαθά-Παγουλάτου, η συγγραφέας Μαρία Δεμσερή-Σιδέρη, οι ποιητές Τίτος Πατρίκιος, Νίκος Κατσαλίδας, Αντώνης Κομίνης, Αλέκος Πούλος, Σπύρος Αυλωνίτης κ.α. Την φωτογραφική κάλυψη έκανε ο Αντώνης Κομίνης, ευγενώς προσφερθείς, ενώ ο Ναπολέων Ροντογιάννης ανέλαβε αφιλοκερδώς την πλήρη βιντεοκάλυψη της εκδήλωσης που αποσπάσματά της, ήδη, έχει αναρτήσει στο διαδίκτυο, όπου μπορεί κανείς να τα παρακολουθήσει. Τον όλο συντονισμό είχε η υπογραφόμενη.