Βιβλιοπαρουσίαση στην Καισαριανή: το Δουργούτι των προσφύγων “Η πόλη των Παρτιζάνων” _Το πρόσωπο μιας χαμένης πολιτείας

• Το βιβλίο θα παρου­σια­στεί από τους ιστο­ρι­κούς
  Γιώρ­γο Μαρ­γα­ρί­τη και Προ­κό­πη Παπα­στρα­τή, καθη­γη­τές Πανεπιστημίου
• Παρα­σκευή 26 Ιανουα­ρί­ου
• 19.00 στην αίθου­σα εκδη­λώ­σε­ων του Δημαρ­χεί­ου Και­σα­ρια­νής (Βρυού­λων και Φιλα­δέλ­φειας, Καισαριανή)

Γρά­φει ο \\ Αστέ­ρης Αλα­μπής _Μίδας

Το 1856 δια­νοί­χτη­κε ο δρό­μος Αθή­νας-Τρί­πο­λης. Στο Δουρ­γού­τι έμει­ναν εργά­τες από το Χέλι Κοριν­θί­ας που δού­λευαν στο τμή­μα Αθή­να-Κόριν­θος ή, κατ’ άλλη εκδο­χή, στην υπε­ρα­στι­κή γραμ­μή Αθή­να-Τρί­πο­λη. Γι’ αυτό η περιο­χή στα τέλη του 19ου αιώ­να ονο­μα­ζό­ταν “Χελιώ­τι­κα”.

Μια άλλη παλιά ονο­μα­σία της περιο­χής είναι το “Ντο­μούζ Ντα­μέ” (domuz dam, σπί­τι των γου­ρου­νιών). Η λέξη είναι τουρ­κι­κή και με αυτή την ονο­μα­σία οι παλιό­τε­ροι κάτοι­κοι απο­κα­λούν την περιο­χή μέχρι σήμε­ρα. Η ονο­μα­σία αυτή της απο­δό­θη­κε για­τί, όταν την πρω­το­κα­τοί­κη­σαν οι πρό­σφυ­γες, υπήρ­χαν εκεί δύο του­λά­χι­στον μεγά­λα χοι­ρο­τρο­φεία. Ειρω­νι­κά κάποιοι πρό­σφυ­γες μετά την εγκα­τά­στα­σή τους απο­κα­λού­σαν το Δουρ­γού­τι “Βενε­τία”, εξαι­τί­ας των ρυα­κιών με τα βρω­μό­νε­ρα, τα οποία κυλού­σαν στα δρο­μά­κια ανά­με­σα στις παράγκες.

Η ονο­μα­σία Δουρ­γού­τι είναι παλιά. Ο Κώστας Μπί­ρης θεω­ρεί ότι η περιο­χή αυτή ανή­κε σε έναν Αθη­ναίο κτη­μα­τία, τον Δου­ρού­τη ή Δουρ­γού­τη. Την άπο­ψη αυτή ενι­σχύ­ει και το γεγο­νός ότι στον Μεσο­πό­λε­μο πολ­λές εφη­με­ρί­δες το ανα­φέ­ρουν ως Δουρ­γού­τη και ότι πολ­λοί σύλ­λο­γοι της περιο­χής είχαν σαν επι­θε­τι­κό προσ­διο­ρι­σμό το Δουρ­γού­τη και όχι Δουρ­γού­τι, π.χ. Μικρα­σια­τι­κή Ένω­ση Δουρ­γού­τη. Ο Αθα­νά­σιος Δου­ρού­της ήταν ο ιδρυ­τής του εργο­στα­σί­ου επε­ξερ­γα­σί­ας μετα­ξιού στα χρό­νια του Όθω­να, στο οποίο οφεί­λει το όνο­μά του το Μετα­ξουρ­γείο (σήμε­ρα στε­γά­ζει την Πινα­κο­θή­κη του Δήμου Αθη­ναί­ων). Σύμ­φω­να με μια άλλη εκδο­χή, το όνο­μα ή είναι παρα­φθο­ρά του Ντο­μούζ Ντα­μέ ή προ­έρ­χε­ται από κάποιον Ντουρ­γούτ Αγά που κατεί­χε μεγά­λο μέρος της περιοχής. […] 

Μας πήραν την Αθή­να τριά­λα­ρι λαρα
μας πήραν την Αθή­να τριά­λα­ρι λαρα
μόνο για έναν μήνα κάπα κάπα έψιλον
γεια σου ΚΚΕ ”

” Μας πήραν το Παγκρά­τι τριά­λα­ρι λαλα
μας πήραν το Παγκρά­τι τριά­λα­ρι λαλα
μα θα τους βγει το μάτι κάπα κάπα έψιλον
γεια σου ΚΚΕ ”

Δεκέμ­βρης του ’44: Μια κρί­σι­μη ταξι­κή σύγκρουση

Όπως και για πολ­λά άλλα τοπω­νύ­μια του αθη­ναϊ­κού παρελ­θό­ντος, που η χρή­ση τους υπο­χω­ρεί και η μνή­μη τους ξεθω­ριά­ζει μέχρι να χαθεί ολο­σχε­ρώς έρχε­ται να προ­στε­θεί η ογκώ­δης “βιο­γρα­φία” της γει­το­νιάς που σήμε­ρα ταυ­τί­ζε­ται με τον Νέο Κόσμο, της “πόλης των παρ­τι­ζά­νων”  όπως μας πλη­ρο­φο­ρεί ότι απο­κα­λού­νταν το Δουρ­γού­τι ο συγ­γρα­φέ­ας της, Παντε­λής Αρα­πί­νης, γέν­νη­μα-θρέμ­μα της συνοι­κί­ας _δίπλα στην ηρω­ι­κή Και­σα­ρια­νή το “μικρό Στάλιγκραντ”

Μαγι­κή πόλη, όχι μονά­χα για­τί εκεί, στον λαβύ­ριν­θο που σχη­μά­τι­ζαν οι προ­σφυ­γι­κές παρά­γκες, γύρι­σε το 1954 την ομώ­νυ­μη ται­νία του ο Νίκος Κούν­δου­ρος αλλά και για­τί η γει­το­νιά ήταν διά­ση­μη στην αθη­ναϊ­κή κοι­νω­νία για τις μάγισ­σες και τους μάγους με “τη σολο­μω­νι­κή και τις μαγ­γα­νεί­ες» τους.

Χωρά­φια των Μπρα­χα­μιω­τών, αλλά και σκου­πι­δό­το­πος της ανα­το­λι­κής Αθή­νας, το Δουρ­γού­τι άρχι­σε να μετα­τρέ­πε­ται από το 1921 σε κατα­φύ­γιο Αρμε­νί­ων προ­σφύ­γων, για να ακο­λου­θή­σουν αμέ­σως μετά οι Μικρα­σιά­τες Έλλη­νες, δύο προ­σφυ­γι­κές κοι­νό­τη­τες που θα δια­μορ­φώ­σουν την ορι­στι­κή φυσιο­γνω­μία της γει­το­νιάς (ο Νέος Κόσμος παρα­μέ­νει ακό­μη και σήμε­ρα κέντρο της αρμε­νι­κής δια­σπο­ράς στην Αθήνα).

Κίνη­τρο για τη συγ­γρα­φή της ογκώ­δους αυτής μελέ­της υπήρ­ξε μια ιστο­ρι­κή διε­ρώ­τη­ση, αν και ο ίδιος ο συγ­γρα­φέ­ας δεν είναι ιστο­ρι­κός, σχε­τι­κά με τις σιω­πές που περιέ­βαλ­λαν (και ακό­μη περι­βάλ­λουν) το μεγά­λο μπλό­κο της 9^ης Αυγού­στου 1944, το οποίο, σύμ­φω­να με τους υπο­λο­γι­σμούς που παρα­θέ­τει, κόστι­σε τη ζωή 200 κατοί­κων και την ομη­ρία 2.000–3.000 άλλων.

• Στο πρώ­το μέρος, ο συγ­γρα­φέ­ας εξε­τά­ζει τη συγκρό­τη­ση του νέου συνοι­κι­σμού και της προ­σφυ­γι­κής ταυ­τό­τη­τας, τις σχέ­σεις Ελλή­νων και Αρμε­νί­ων προ­σφύ­γων, τις σχέ­σεις αυτών των τελευ­ταί­ων με το ελλη­νι­κό κρά­τος, αλλά και με έναν και­νούρ­γιο παρά­γο­ντα: το ΚΚΕ, μια συνά­ντη­ση που θα οδη­γή­σει στην ανα­τρε­πτι­κή ώσμω­ση και στην πολι­τι­κή συνει­δη­το­ποί­η­ση. Ακό­μη, εξε­τά­ζο­νται πτυ­χές της καθη­με­ρι­νό­τη­τας των προ­σφύ­γων στο Δουρ­γού­τι, τα αθλη­τι­κά σωμα­τεία, τα λαϊ­κά μαγα­ζιά, οι χοροί και οι μου­σι­κές κ.ά.
  • Στο δεύ­τε­ρο και πλέ­ον εκτε­νές μέρος μελε­τά­ται η περί­ο­δος της Κατο­χής και της Αντί­στα­σης, αλλά και εκεί­νη των των αλύ­γι­στων της ταξι­κής πάλης. Αφού ανα­φερ­θεί στις αλλα­γές που επέ­φε­ρε η Κατο­χή στην καθη­με­ρι­νό­τη­τα της συνοι­κί­ας αλλά και στις κοι­νω­νι­κο­πο­λι­τι­κές αντι­λή­ψεις των κατοί­κων της, ο συγ­γρα­φέ­ας εξε­τά­ζει την παρου­σία και τη δρά­ση των _με αιμο­δό­τη το ΚΚΕ αντι­στα­σια­κών οργα­νώ­σε­ων, του ΕΑΜ, της ΕΠΟΝ, αλλά και του Αρμε­νι­κού Μετώ­που, και των αρμε­νι­κών κομ­μά­των στο Δουρ­γού­τι. Στη συνέ­χεια ανα­φέ­ρε­ται στη συγκρό­τη­ση και τη μαχη­τι­κή παρου­σία του Λόχου του ΕΛΑΣ Δουρ­γου­τί­ου και τη στα­δια­κή μετα­τρο­πή της συνοι­κί­ας σε ελεύ­θε­ρη περιοχή.
  • Κεντρι­κή θέση στην αφή­γη­ση αυτή έχει το Μεγά­λο Μπλό­κο, τα γεγο­νό­τα σχε­τι­κά με το οποίο ο συγ­γρα­φέ­ας επι­χει­ρεί να ανα­συ­στή­σει με τη μεγα­λύ­τε­ρη δυνα­τή λεπτο­μέ­ρεια, στη­ριγ­μέ­νος σε αφη­γή­σεις αυτο­πτών μαρ­τύ­ρων και δημο­σιευ­μέ­νες μαρ­τυ­ρί­ες, από τις οποί­ες συγκρο­τεί και έναν _“προσωρινό”, ονο­μα­στι­κό κατά­λο­γο 147 νεκρών του μπλό­κου. Επί­σης, συζη­τά τα προ­βλή­μα­τα και τα ερω­τη­μα­τι­κά, καθώς και την κατο­πι­νή αμνη­σία του αστι­κού κρά­τους που περι­βάλ­λουν το μπλό­κο και, για τον συγ­γρα­φέα, ισο­δυ­να­μούν με απο­σιώ­πη­σή του. Αρκε­τές σελί­δες αφιε­ρώ­νο­νται στην ΟΠΛΑ Δουρ­γου­τί­ου, στη δρά­ση και στους μαχη­τές της οργά­νω­σης, για 16 από τους οποί­ους παρα­τί­θε­νται με σύντο­μα βιο­γρα­φι­κά. Το μέρος αυτό ολο­κλη­ρώ­νε­ται με τη Μάχη της Αθή­νας και τις μετα­βαρ­κι­ζια­νές διώ­ξεις, αλλά και με την παλιν­νό­στη­ση μεγά­λου μέρους της αρμε­νι­κής παροι­κί­ας στην ΕΣΣΔ και τη Σοσια­λι­στι­κή Δημο­κρα­τία της Αρμενίας.
• Το τρί­το μέρος της μελέ­της, που αφο­ρά τη μετα­πο­λε­μι­κή πορεία και τους μετα­σχη­μα­τι­σμούς της συνοι­κί­ας (είναι χαρα­κτη­ρι­στι­κό ότι φέρει τον τίτλο «Το Δουρ­γού­τι που χάθη­κε»), ξεκι­νά με την ται­νία του Νίκου Κούν­δου­ρου “Μαγι­κή πόλις”, για να ανα­φερ­θεί στη συνέ­χεια στις διώ­ξεις των κομ­μου­νι­στών και της Αρι­στε­ράς, αλλά και σε μια σει­ρά από κοι­νω­νι­κές πτυ­χές της ιστο­ρί­ας του συνοι­κι­σμού (λαϊ­κή αλλη­λεγ­γύη, παι­δι­κή εργα­σία, η βία στα σοκά­κια, η αυτο­στέ­γα­ση), καθώς και στοι­χεία μιας αστι­κής λαο­γρα­φί­ας της περιο­χής (οι μάγοι και οι μάγισ­σες, τα παι­χνί­δια στους χωμα­τό­δρο­μους, οι πλα­νό­διοι, τα καφε­νεία και τα κου­τού­κια, τα κέντρα δια­σκέ­δα­σης, όπως η περί­φη­μη Τριά­να του Χει­λά κ.λπ.), ενώ δεν λεί­πουν και οι σύντο­μες προ­σω­πο­γρα­φί­ες χαρα­κτη­ρι­στι­κών τύπων της γειτονιάς. 
  • Το τελευ­ταίο τμή­μα αυτού του μέρους είναι αφιε­ρω­μέ­νο στην προ­ο­δευ­τι­κή νεο­λαία του Δουρ­γου­τιού, από τη 10ετία του 1960, με τη Νεο­λαία ΕΔΑ, τη ΔΝΛ και τους “αιρε­τι­κούς” της αρι­στε­ράς, ρεύ­μα που παίρ­νει μαζι­κές και συγκρου­σια­κές δια­στά­σεις κατά τα Ιου­λια­νά, έως εκεί­νη του 1980, με τις πρώ­ην προ­σφυ­γι­κές πολυ­κα­τοι­κί­ες να γίνο­νται πόλος έλξης μιας περισ­σό­τε­ρο αυτό­νο­μης και αμφι­σβη­τη­σια­κής νεολαίας.

Η κοπιώ­δης δου­λειά του Παντε­λή Αρα­πί­νη, προ­ϊ­όν αγά­πης για τη γενέ­θλια πολι­τεία και την ιστο­ρία της, απο­τε­λεί, αναμ­φί­βο­λα, μια χρή­σι­μη συμ­βο­λή στην ιστο­ριο­γρα­φι­κή συζή­τη­ση για την Κατο­χή και την Αντί­στα­ση στην Αθή­να, η διε­ξα­γω­γή της οποί­ας δεν διευ­κο­λύ­νε­ται από από­λυ­τες κρί­σεις για τη συνει­σφο­ρά άλλων μελε­τη­τών. (από την έκδοση)

Η δια­κα­ής επι­θυ­μία του συγ­γρα­φέα να δια­λευ­κά­νει την υπό­θε­ση του Μπλό­κου ικα­νο­ποι­ή­θη­κε όταν μετά το πέρας των πανε­πι­στη­μια­κών του σπου­δών προ­σέγ­γι­σε μέσω του ΚΚΕ αρκε­τούς από τους πρω­τα­γω­νι­στές εκεί­νης της επο­χής, προ­σπα­θώ­ντας να κατα­γρά­ψει τις προ­φο­ρι­κές μαρ­τυ­ρί­ες τους, όπου κατά­φε­ρε και γνώ­ρι­σε τον τελευ­ταίο ΕΛΑ­Σί­τη του Δουρ­γου­τί­ου, τον Βαγ­γέ­λη Ντερ­μι­τζό­γου, με απο­τέ­λε­σμα η μελέ­τη να συνε­χί­σει με νέα στοιχεία.

Περιεχόμενα

• • • Εισα­γω­γή
    • Το Δουρ­γού­τι των προσφύγων
    • Η πόλη των παρτιζάνων
    • Το Δουρ­γού­τι που χάθηκε
    • Νεκροί στο μπλό­κο του Δουργουτιού
    • Κατά­λο­γος εκτε­λε­σθέ­ντων την επο­μέ­νη του Μπλόκου
    • Παράρ­τη­μα χαρτών
    • Συντο­μο­γρα­φί­ες

Λεπτο­μέ­ρειες

• • • ISBN: 978–960-9728–16‑4
    • Εκδό­της Ιδιομορφή
    • Σει­ρά
    • Χρο­νο­λο­γία Έκδο­σης Ιανουά­ριος 2023
    • Αριθ­μός σελί­δων 648
    • Δια­στά­σεις 24Χ17
    • Πρό­λο­γος Παντε­λής Αραπίνης

Ο Γιώρ­γος Μαρ­γα­ρί­της (Αθή­να, 1954) είναι καθη­γη­τής σύγ­χρο­νης Ιστο­ρί­ας και συγ­γρα­φέ­ας. Σπού­δα­σε στο Πανε­πι­στή­μιο της Νίκαιας, στη Γαλ­λία, όπου το 1981 ανα­κη­ρύ­χθη­κε διδάκτορας.

Από το 2004 συνεργάζεται πολιτικά με το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας. 
To 2015 ανακοινώθηκε η υποψηφιότητά του στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας του ΚΚΕ 
και έκτοτε είναι υποψήφιος με τα ψηφοδέλτια του Κόμματος 
σε διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις.

Διδά­σκει Σύγ­χρο­νη Πολι­τι­κή και Κοι­νω­νι­κή Ιστο­ρία στο Τμή­μα Πολι­τι­κών Επι­στη­μών του Αρι­στο­τέ­λειου Πανε­πι­στή­μιου Θεσ­σα­λο­νί­κης από το 2004, ενώ τα προη­γού­με­να 20 χρό­νια εργα­ζό­ταν επί­σης ως καθη­γη­τής Ιστο­ρί­ας στη Φιλο­σο­φι­κή Σχο­λή του Πανε­πι­στή­μιου Κρή­της. Έχει πάρει μέρος ως ειση­γη­τής σε πολ­λά επι­στη­μο­νι­κά συνέ­δρια ενώ έχει δημο­σιεύ­σει πολ­λά άρθρα σε ελλη­νι­κά και ξένα περιο­δι­κά και συμ­με­τά­σχει σε συλ­λο­γι­κούς τόμους. Τα ενδια­φέ­ρο­ντά του επι­κε­ντρώ­νο­νται στην σύγ­χρο­νη ευρω­παϊ­κή και ελλη­νι­κή ιστο­ρία. Ειδι­κό­τε­ρα έχει ασχο­λη­θεί με τον Δεύ­τε­ρο Παγκό­σμιο Πόλε­μο, την ιτα­λι­κή και την γερ­μα­νι­κή εισβο­λή στην Ελλά­δα, την Κατο­χή και την Αντί­στα­ση. Έχει ασχο­λη­θεί με τις μειο­νό­τη­τες στην χώρα μας, με τον Εμφύ­λιο Πόλε­μο _με τους αλύ­γι­στους της ταξι­κής πάλης και την Επα­νά­στα­ση του 1821, με την πολι­τι­κή και κοι­νω­νι­κή ιστο­ρία της Ευρώ­πης τον εικο­στό αιώνα.

Αρθρο­γρά­φη­σε και αρθρο­γρα­φεί για ιστο­ρι­κά, πολι­τι­κά θέμα­τα και ζητή­μα­τα αμυ­ντι­κής πολι­τι­κής στις εφη­με­ρί­δες Ριζο­σπά­στης, Τα Νέα, Καθη­με­ρι­νή, Το Βήμα, Ελευ­θε­ρο­τυ­πία, Εφη­με­ρί­δα των Συντα­κτών, Ελεύ­θε­ρος Τύπος και άλλες. Αρθρο­γρα­φεί σε ιστο­σε­λί­δες (slpress.gr κά). Υπήρ­ξε μέλος της συντα­κτι­κής επι­τρο­πής και βασι­κός αρθρο­γρά­φος του περιο­δι­κού “Ο Πολί­της” για είκο­σι σχε­δόν χρόνια.

Ενδει­κτι­κή εργογραφία

• Από την ήττα στην εξέ­γερ­ση. Ελλά­δα 1941–1942 (Αθή­να 1993)
• Ιστο­ρία του Ελλη­νι­κού Εμφυ­λί­ου Πολέ­μου, τόμοι Α’-Β’ (Αθή­να, 2000–2001)
• Ανε­πι­θύ­μη­τοι συμπα­τριώ­τες: Στοι­χεία για την κατα­στρο­φή των μειο­νο­τή­των της Ελλά­δας, Εβραί­οι και Τσά­μη­δες 1941–1944 (Αθή­να 2005)
• Προ­αγ­γε­λία θυελ­λω­δών ανέ­μων. Ο πόλε­μος στην Αλβα­νία και η πρώ­τη περί­ο­δος της Κατο­χής (Αθή­να 2009)
• Πλημ­μυ­ρί­δα και Άμπω­τη. Ο ευρω­παϊ­κός 20ος αιώ­νας, Μέρος πρώ­το: Από τον αποι­κι­σμό στη ναζι­στι­κή Νέα Ευρώ­πη 1873–1942) (Αθή­να 2014)
• Πόλε­μος και Πολι­τι­κή (Αθή­να, 2015)
• Ήταν ένα μικρό καρά­βι (Αθή­να, 2016)
• Ιστο­ρία της Ρωσι­κής Επα­νά­στα­σης (Αθή­να, 2017)
• Ενά­ντια σε Φρού­ρια και τεί­χη 1821. Μια μικρή εισα­γω­γή για την Ελλη­νι­κή Επα­νά­στα­ση. (Αθή­να, 2020)
• Η υπε­ρά­σπι­ση της ελεύ­θε­ρης Ελλά­δας. 1825–1827. Οι κρί­σι­μες ανα­με­τρή­σεις που οδή­γη­σαν στη θεμε­λί­ω­ση της ελλη­νι­κής ανε­ξαρ­τη­σί­ας (Αθή­να, 2021)
• Οι εμφύ­λιοι πόλε­μοι στον σύγ­χρο­νο κόσμο (Αθή­να, 2022)